1. (a) Na cava erau tautauvata kina na Dauveilewai o Jefica kei Ana? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na taro cava ena veivosakitaki ena ulutaga qo?

E ILIULIU yaloqaqa qai turaga dauvala na Dauveilewai o Jefica. E radinivale yalomalumalumu o Ana na wati Elikana, e dau vakamalumalumu vei watina. Io, rau qarava vata e dua na Kalou o Jefica kei Ana, ia na cava tale erau tautauvata kina? Rau bubului ruarua vua na Kalou, rau vakayacora tale ga ena yalodina na nodrau yalayala. Rau ivakaraitaki vinaka nikua vei ira na tagane kei na yalewa era via bubului vei Jiova. Ia e basika kina e vica na taro: Na cava na bubului? Na cava me kua kina ni raici vakamamada na noda bubului vua na Kalou? Na cava eda vulica vei Jefica kei Ana?

2, 3. (a) Na cava na bubului? (b) Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta noda bubului vua na Kalou?

² Ena iVolatabu, na bubului e dusia nona yalayala vua na Kalou e dua. E yalataka me cakava eso na ka, de dua me soli loloma, me vakaitavi ena dua na mataqali veiqaravi, se me vakatabui koya mai na so na ka. E sega ni dua e vakasaurarataki me bubului, ena cakava mai vu ni lomana. Ia e ka tabu na bubului nida yalayala sara tu ga ena mata ni Kalou, qori noda tukuna nida na cakava na ka eda yalataka. (Vkte. 14:22, 23; Iper. 6:16, 17) Na cava e tukuna na iVolatabu me  baleta na bibi ni noda bubului vua na Kalou?

³ E tukuni ena Lawa e soli vei Mosese: “Ke yalayala vei Jiova e dua na tamata, se bubuluitaka me okati koya ga ena dua na yalayala ni vakatatabu, me kua ni vakacala o koya na nona vosa. Me vakayacora sara o koya na ka kece e yalataka ni na cakava.” (Tiko 30:2) E muri e uqeti vaKalou o Solomoni me vola: “Ni o bubului vua na Kalou mo kua ni berabera ni vakayacora, ni sega ni taleitaki ira na lialia. Mo vakayacora na ka o bubuluitaka.” (Dauv. 5:4) E vakadeitaka tale ga o Jisu na bibi ni bubului, ni kaya: “Ni tukuni vei ira ena gauna e liu, ‘Mo kua ni bubului wale, mo vakayacora nomu yalayala vei Jiova.’”​—Maciu 5:33.

4. (a) Na cava me kua kina ni raici vakamamada na noda bubului vua na Kalou? (b) Na cava eso tale na ka eda na vulica vei Jefica kei Ana?

⁴ E macala eke ni sega ni dodonu me raici vakamamada na noda yalayala vua na Kalou. Na ka eda cakava ena noda bubului ena tara na noda veiwekani kei Jiova. E vola o Tevita: “O cei ena cabe rawa ina ulunivanua i Jiova, o cei tale ga ena duri rawa ena nona vanua tabu? O koya ga . . . e sega ni cavuta na bubului lasu ena noqu bula [ya o Jiova], se bubului vakailawaki.” (Same 24:3, 4; vmr.) Na cava erau bubuluitaka o Jefica kei Ana? Vakacava e rawarawa me rau cakava na ka erau yalataka?

5. Na cava e bubuluitaka o Jefica? Cava e qai yaco?

⁵ A yalodina o Jefica me cakava na ka e yalataka vei Jiova ni gole me lai valuti ira na Amoni nira vakararawataki ira voli na tamata ni Kalou. (Dvei. 10:7-9) A vinakata dina o Jefica me qaqa, mani bubuluitaka: “Ke oni soli ira na Amoni e ligaqu, ena nei Jiova o koya ga ena lako mai ena katuba ni noqu vale me tavaki au niu lesu mai ena vakacegu vei ira na Amoni.” Na cava e qai yaco? Era vakadrukai na Amoni qai tavaki Jefica sara ga na luvena yalewa. E yaco me itokani “nei Jiova” na luvei Jefica. (Dvei. 11:30-34) Ia na cava ena vinakati vua?

6. (a) Vakacava e rawarawa vei Jefica kei na luvena yalewa me rau cakava nodrau bubului vua na Kalou? (b) E uqeti iko vakacava na Vakarua 23:21, 23 kei na Same 15:4 me baleta na noda bubului vua na Kalou?

⁶ Me cakava na bubului i tamana, a vinakati vua na luvei Jefica me veiqaravi vakatabakidua vei Jiova ena nona itikotiko tabu. Vakacava a bubului vakariri o Jefica? Sega, a rairai kila vinaka ni na rawa ni tavaki koya na luvena. Ia e gauna dredre dina qori vei rau na veitamani ni vinakati kina me rau vakuai rau. E “dresulaka nona isulu” o Jefica ni raici luvena, e kaya ni mosi sara ga na lomana. E va tale ga kina o luvena ni ‘tagicaka nona bula vagoneyalewa.’ Na vuna? E sega na luvena tagane o Jefica, sa na sega tale ga ni vakawati o luvena yalewa me dua kina na makubuna. Sa na sega ni tiko e dua me vakabula na yaca ni vuvale kei na kena irogorogo. Ia e sega ni bibi vei Jefica qori, ni kaya: “Au sa yalayala oti vei Jiova, au na sega ni vakasuka.” E sauma ga na luvena yalewa: “Mo vakayacora vei au na ka o yalataka.” (Dvei. 11:35-39) Erau sega ni bau vakasamataka na veitamani yalodina qo me rau beca nodrau bubului vua na Kalou Kaukaua  Duadua, se mani dredre sara na ituvaki.​—Wilika Vakarua 23:21, 23; Same 15:4.

7. (a) Na cava e bubuluitaka o Ana? Cava e qai yaco? (b) Na cava ena vinakati vei Samuela? (Raica na ivakamacala e ra.)

⁷ E yalodina tale ga ena nona bubului vei Jiova o Ana. Ia e bubului ena gauna e rarawa voli kina ni yava qai dau vakalialiai. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) E talaucaka na lomana vei Jiova qai bubuluitaka: “Kemuni Jiova ni lewe vuqa, ke oni kauaitaka na rarawa ni nomuni dauveiqaravi moni nanumi au, moni kua ni guilecava na nomuni dauveiqaravi, moni solia vua na nomuni dauveiqaravi e dua na luvena tagane, au na soli koya vei Jiova ena gauna kece ni nona bula, ena sega ni tasi na uluna.” * (1 Sam. 1:11) E rogoca o Jiova nona kerekere, sucu kina na luvena tagane ulumatua. Dua na ka nona marau! A sega tale ga ni guilecava nona bubului vua na Kalou. Ni sa vakasucu, e kaya sara: “Au a kerei koya vei Jiova”​—1 Sam. 1:20.

8. (a) Vakacava e rawarawa vei Ana me cakava na ka e bubuluitaka? (b) E tautauvata vakacava na ka e cavuti ena Same 61 kei na ivakaraitaki i Ana?

⁸ Ni kali o Samuela ni sa yabaki tolu, e cakava sara o Ana na nona bubului vua na Kalou. A sega ni bau vakasamataka me beca nona bubului. E kauti Samuela vua na Bete Levu o Ilai ena valeniveitavaki e Sailo qai kaya: “Na gonetagane ga qo au masulaka qai solia vei au o Jiova na ka au kerea vua. Ia qo au sa soli koya vei Jiova.” (1 Sam. 1:24-28) E “tubu tiko ga na gonetagane o Samuela ena mata i Jiova.” (1 Sam. 2:21) Vakacava o Ana? Dua na ka nona lomani luvena, ia sa na sega ni rawa ni raici koya e veisiga. E diva me mokoti luvena, me rau qito, me marautaka tale ga nona susugi koya ena nona tubu cake tiko me vaka ga era dau cakava na tina. Ia e sega ni veivutunitaka o Ana nona bubului vua na Kalou. E marautaki Jiova vakalevu na lomana.​—1 Sam. 2:1, 2; wilika Same 61:1, 5, 8.

9. Na taro cava ena vinakati me saumi?

⁹ Eda sa vulica mai na bibi ni noda bubului vua na Kalou, meda dikeva mada e vica na taro qo: Na bubului cava eda na rairai cakava na lotu vaKarisito? Meda gumatua vakacava ni vakayacora noda bubului?

10. Na bubului cava e bibi duadua vei keda na lotu vaKarisito? Cava e okati kina?

¹⁰ Na noda yalataka noda bula vei Jiova e bubului bibi duadua vei keda na lotu vaKarisito. Na vuna? Nida yalataka vei Jiova ena masu nida na solia noda bula meda qaravi koya me tawamudu se mani cava e yaco. Me vaka ga e tukuna o Jisu, eda na sega ni ‘muria na lomada,’ sa sega ni tiko na dodonu meda lewai keda ga, eda bubuluitaka tale ga meda vakaliuca na loma ni Kalou. (Maciu 16:24) Me tekivu ena siga ya, eda sa “nei Jiova.” (Roma 14:8) Ke dua e bubului, me raica vakabibi nona yalayala vua na Kalou me vaka ga e cakava na daunisame ni kaya: “Na cava au na dolea vei Jiova ena vuku ni veika vinaka kece sa cakava vei au? Au na vakayacora na noqu bubului vei Jiova nira tiko kece na nona tamata.”​—Same 116:12, 14.

11. Na cava e yaco ena siga o papitaiso kina?

 ¹¹ Vakacava o sa yalataka nomu bula vei Jiova o qai vakaraitaka ena nomu papitaiso? Qori e dua dina na ka talei. Ia vakasamataka mada na gauna o papitaiso kina nira tu na ivakadinadina. O tarogi ke o sa yalayala vei Jiova, o kila tale ga ni “nomu yalayala kei na nomu papitaiso o sa na dua kina na iVakadinadina i Jiova, mo lewe tale ga ni isoqosoqo ni Kalou e dusimaka na yalona tabu.” Na nomu vakaio ena taro qori e vakaraitaka ni o sa tusanaka e matanalevu nomu yalayala vakatabakidua kei na nomu sa rawa ni papitaiso mo italatala i Jiova. Dua na ka na marau i Jiova ena siga ya!

12. (a) Na cava meda tarogi keda kina? (b) Na cava e uqeti keda kina o Pita?

¹² Na papitaiso e se qai kena itekitekivu ga. E bibi meda dina tiko ga ena noda yalayala, da qai qaravi Jiova ena yalodina. E vinaka meda taroga: ‘Sa vakacava noqu toso vakayalo niu papitaiso oti? Au se qaravi Jiova tiko ga ena noqu vinaka taucoko? (Kolo. 3:23) Vakacava au dau masu, wilika na Vosa ni Kalou, tiko ena soqoni, qai vakaitavi  vakalevu ena cakacaka vakaitalatala? Seu sa sega ni gumatua kina?’ E tukuna na yapositolo o Pita ni rawa nida gumatua ke da vakalevutaka tiko ga noda vakabauta ena kilaka, vosota, kei na qaravi Kalou.​—Wilika 2 Pita 1:5-8.

13. Na cava me nanuma tiko e dua na lotu vaKarisito e yalayala qai papitaiso?

¹³ E sega ni rawa nida veisautaka na ka eda sa bubuluitaka vua na Kalou. Ke dua e oca ni qaravi Jiova se oca ni muria na ivakarau ni bula vaKarisito, ena sega ni tukuna ni a sega ni yalayala dina se a sega ni vakabau nona papitaiso. * Me nanumi ni nona vakatulewa sara ga me yalataka nona bula vua na Kalou. Ena saumitaro gona vei Jiova kei na ivavakoso ena cala bibi ena rairai cakava. (Roma 14:12) Me kua mada ga ni tukuni vei keda ni ‘sa sega na loloma a tu vei keda e liu.’ Eda vinakata ga me tukuna vei keda o Jisu: “Au kila na nomu cakacaka, nomu loloma, nomu vakabauta, nomu cakacaka vakaitalatala, nomu vosota, e vinaka cake tale ga na nomu cakacaka ena gauna qo ni vakatauvatani kei na kena e liu.” (Vkta. 2:4, 19) Meda gumatua tiko ga meda dina ena noda bubului ni na marau kina o Jiova.

14. Na cava na ikarua ni bubului bibi duadua, na vuna?

¹⁴ Na ikarua ni bubului bibi duadua na vakawati. Na vuna? Ni ka tabu na vakawati. Rau na bubului na tagane kei na yalewa ena mata ni Kalou kei ira na ivakadinadina. Era na yalataka nira na veilomani, veivakamareqeti, era na veidokai tale ga ena ‘gauna taucoko era na bula tiko kina e vuravura me vaka na inaki ni Kalou me baleta na vakawati.’ Eso era na rairai sega ni cavuta sara na vosa qori, ia era sa bubului ena mata ni Kalou. Oti sa na vakadeitaki ni rau sa veiwatini, me qai tawasea ga o mate. (Vkte. 2:24; 1 Kor. 7:39) “O koya gona,” na nona cavuta o Jisu “na ka sa vauca vata na Kalou me kua ni tawasea na tamata,” e tukuni sara tiko ga vei rau na tagane kei na yalewa vakawati kei ira na so tale. Sa na matata tiko vei rau na vakarau vakawati ni na sega na veisere.​—Mari. 10:9.

15. Na cava meda kua kina ni vakatotomuri ira e levu nikua me baleta na vakawati?

¹⁵ Eda kila ni sega ni dua na vakawati e uasivi, ni rau ivalavala ca ruarua. Ya na vuna e tukuna kina na iVolatabu ni na “vakararawataki na yagodra” na vakawati. (1 Kor. 7:28) E ka ni rarawa ni levu nikua era raica tu ga vakamamada na vakawati. Ni basika na duidui, era soro totolo ra qai veibiu. Ia eda sega ni cakava qori na lotu vaKarisito. Ke o lasu ena nomu bubului ni vakamau, e tautauvata ga ni o sa lasu tiko vua na Kalou, ni cati ira na daulasu! (Vunau 19:12; Vkai. 6:16-19) E vola na yapositolo o Paula: “O vakawati? Kua ni qara na veisere.” (1 Kor. 7:27) A cavuta qori o Paula ni kila vinaka ni cata o Jiova na veisere e caka ena veivakaisini.​—Mala. 2:13-16.

16. Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta na veisere kei na veibiu?

¹⁶ E tukuna o Jisu ni yavu duadua vakaivolatabu e rawa kina ni tagutuvi na bubului ni vakamau oya ke vakatulewataka o koya e sega ni cala ni na sega ni vosoti watina e veibutakoci. (Maciu 19:9; Iper. 13:4) Ia vakacava ke rau veibiu ga na veiwatini? E matata tale ga  na ka e tukuna na iVolatabu. (Wilika 1 Korinica 7:10, 11.) E sega na yavu vakaivolatabu ni veibiu. Ia eso na veiwatini lotu vaKarisito era vakatulewataka mera veibiu ena so na ituvaki e ca sara, me vaka na kena leqataki sara ga nona bula e dua kei na nona bula vakayalo ena nona itovo kaukaua e dua na isa ni vakawati se nona vukitani. *

17. Na cava me rau cakava na veiwatini lotu vaKarisito me dei nodrau ivau ni vakawati?

¹⁷ Nira qara ivakasala vei ira na qase ni vavakoso na tacida me baleta na leqa ni nodra bula vakawati, mera taroga na qase ke ra sa sarava na veiwatini na vidio Na Cava na Dodomo Dina?, se vulica na brochure E Rawa ni Mamarau Nomu Vuvale. Na vuna? Ni vakamacalataki kina na ivakavuvuli vakalou e sa vukei ira e levu me vinaka nodra vakawati. Erau tukuna e dua na veiwatini: “Sa qai marautaki ga neirau bula vakawati ni keirau vulica na brochure qo.” A voleka sara ni rau veibiu e dua na veiwatini sa 22 na yabaki na nodrau vakawati, e kaya o yalewa: “Keirau papitaiso ruarua, ia e duidui na ivakarau ni lomai keirau. E yaco sara ga mai ena kena gauna donu na vidio! Sa vinaka sara neirau vakawati nikua.” Ke o vakawati, mo muria mada ga na ivakavuvuli i Jiova. Ni o cakava qori, o na marau ni cakava na nomu bubului!

18, 19. (a) Na cava era cakava e levu na itubutubu vaKarisito? (b) Na cava e kilai me baleti ira na veiqaravi lavotaki vakatabakidua?

¹⁸ Vakacava o kila e dua tale na ka erau tautauvata kina o Jefica kei Ana? Na nodrau bubului e rawa kina ni rau veiqaravi tabu ena valeniveitavaki na dui luvedrau. Qori na bula vinaka duadua. Nikua e levu na itubutubu lotu vaKarisito era uqeti luvedra mera veiqaravi vakatabakidua, mera vakaliuca na veiqaravi vei Jiova. Mera vakavinavinakataki gona na itubutubu era cakava qori.​—Dvei. 11:40; Same 110:3.

¹⁹ Nikua rauta ni 67,000 era veiqaravi lavotaki vakatabakidua. Kena ivakaraitaki, eso era veiqaravi e Peceli, tarataravaki, ivakatawa ni tabacakacaka, dauniveivakavulici, painia lavotaki, kaulotu, so era lesi mera qarava na Vale ni Soqoni Lelevu se vanua e dau caka kina na vuli vakalou. Era vauci ena “Bubului ni Talairawarawa kei na Bula Rawarawa” (Vow of Obedience and Poverty), era yalataka nira tu vakarau mera qarava na ilesilesi era kerei kina me baleta na Matanitu ni Kalou, era na bula rawarawa ga, era na sega tale ga ni cakacaka saumi vakavo ke vakadonui. E ka dokai nodra ilesilesi, sega ni o ira. Era kila ni bibi na yalomalumalumu mera dina ena nodra bubului nira veiqaravi lavotaki tiko vakatabakidua.

20. Na cava meda cakava “e veisiga,” na vuna?

²⁰ Eda sa veivosakitaka mai e vica na bubului. Ia e vica mada o sa bubului kina? O sa na rairai vulica tale ga ni sega ni dodonu me raici vakamamada na bubului. (Vkai. 20:25) Ke o sega ni dina ena nomu bubului vei Jiova, o na sotava e levu na leqa. (Dauv. 5:6) Io, meda ‘sere mada ga nida vakacaucautaka na yaca i Jiova me tawamudu nida vakayacora noda bubului e veisiga.’​—Same 61:8.