1-2. Me vaka e tukuni ena 1 Pita 4:7, 8, eda na vosota vakacava na veivakatovolei?

NIDA volekata yani na icavacava ni “iotioti ni veisiga,” eda na rairai vakatovolei sara vakalevu. (2 Tim. 3:1) Kena ivakaraitaki, ni oti ga na veidigidigi ena dua na vanua ena ra kei Aferika, era veisei na lewenivanua, e levu tale ga na veivala. Era sega gona ni veitosoyaki rawa na tacida me sivia ni ono na vula, nira tiko sara ga ena vanua qori. Ia era vosota vakacava? Eso na tacida era lai vakaruru ena nodra vale na mataveitacini ena vanua e sega kina na tikoyavavala. E tukuna e dua na tacida: “Ena gauna qori, dua na ka noqu vakavinavinaka niu maliwai ira na itokani. Keimami veivakayaloqaqataki.”

² Ni tekivu na “veivakararawataki levu,” eda na marau nira tiko na noda itokani vinaka era lomani keda. (Vkta. 7:14) E bibi gona meda vaqaqacotaka noda veitokani ena gauna qo. (Wilika 1 Pita 4:7, 8.) Eda na vuli vakalevu ena ivakaraitaki i Jeremaia, nira vukei koya na nona itokani me vosota na veika dredre ni vakarau vakarusai o Jerusalemi. * Eda na vakatotomuri koya vakacava?

3. (a) Na cava e rawa ni vakavuna me yawaki ira nona itokani o Jeremaia? (b) Cava e tukuna o Jeremaia vei Peruki na nona vunivola? E yaga vakacava?

³ E rauta ni 40 na yabaki se sivia nona maliwai ira tu na tawayalodina o Jeremaia, okati kina o ira na tiko veitikivi, e  rairai vica tale ga na wekana mai Anacoci, na nona koro. (Jere. 11:21; 12:6) Ia e sega ni yawaki ira nona itokani. E talaucaka mada ga na lomana vei Peruki na nona vunivola yalodina, eda kila qori ni volai tu ena nona ivola. (Jere. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Eda rawa ni raitayaloyalotaka na levu ni nodrau veilomani kei na veidokai ni vola tiko o Peruki na veika e yaco ena bula i Jeremaia.—Jere. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Na cava e kerea vei Jeremaia o Jiova? E vaqaqacotaki vakacava nodrau veitokani o Jeremaia kei Peruki ena itavi qori?

⁴ E vica vata na yabaki nona doudou o Jeremaia me vakasalataki ira na Isireli ena ka ena vakarau yaco e Jerusalemi. (Jere. 25:3) E vinakata tiko ga o Jiova mera veivutuni, mani kerei Jeremaia me vola nona ivakasala ena ivolavivigi. (Jere. 36:1-4) E rairai vica vata na vula nodrau qarava tiko na itavi qori o Jeremaia kei Peruki. E macala ga ni vaqaqacotaki na nodrau vakabauta ena veika rau veivosakitaka.

5. E vakaraitaka vakacava o Peruki ni itokani vinaka i Jeremaia?

⁵ Ena gauna me vakasavui kina na itukutuku ena ivolavivigi, e vakanuinui vakalevu o Jeremaia vei Peruki. (Jere. 36:5, 6) E ririkotaki na itavi qori ia e qarava ena yaloqaqa o Peruki. Raitayaloyalotaka mada na levu ni nona marau o Jeremaia ni gole ina rara ni valenisoro o Peruki qai cakava na ka e kerei vua! (Jere. 36:8-10) Era rogoca na turaga e Juta na ka e cakava o Peruki, era mani vakaroti koya me wilika vakadomoilevu na ivolavivigi! (Jere. 36:14, 15) Era lai tukuna sara vei Tui Jioiakimi na ka e tukuna o Jeremaia. Ena nodra veinanumi era kaya vei Peruki: “Mo lai vunitaki iko, o iko kei Jeremaia, me kua ni dua e kila na vanua drau tiko kina.” (Jere. 36:16-19) Dua dina na ivakasala vinaka!

6. Na cava erau cakava o Jeremaia kei Peruki ni rau tusaqati?

 ⁶ E cudru sara ga o Tui Jioiakimi ni rogoca na itukutuku e vola o Jeremaia, e mani vakama na ivolavivigi qai vakarota me rau vesu o Jeremaia kei Peruki. Ia e sega ni rere o Jeremaia. E taura e dua tale na ivolavivigi, e solia vei Peruki me volavola ni cavuta tiko na itukutuku i Jiova, io “na ka kece . . . e volai tu ena ivolavivigi e vakama o Tui Jioiakimi e Juta.”—Jere. 36:26-28, 32.

7. Na cava e rairai yaco ni rau cakacaka vata o Jeremaia kei Peruki?

⁷ Era dau veivolekati vakalevu o ira na vosota vata na veivakatovolei. E macala gona ni rau veikilai vinaka sara o Jeremaia kei Peruki, e dei tale ga nodrau veitokani ni rau cakacaka vata ena kena volai tale na ivolavivigi e vakarusa na tui ca o Jioiakimi. Na cava eda vulica ena nodrau ivakaraitaki na turaga yalodina qo?

8. Na cava ena rairai vakadredretaka meda veitokani voleka kei ira eso tale? Cava meda kua kina ni soro?

⁸ Ena rairai dredre meda tukuna na lomada kei na noda rai vei ira eso tale ni a vakacudrui keda e dua na tacida ena dua na gauna sa oti. (Vkai. 18:19, 24) Se da nanuma ni sega na gauna kei na igu meda veitokani voleka kei na so tale. Ia meda kua ni soro. Ke da vinakata mera tokoni keda na tacida ena veivakatovolei se bera mai, ena vinakati meda nuitaki ira ena gauna qo nida tukuna vei ira na lomada kei na noda rai. E bibi dina qori meda veitokani voleka kina.—1 Pita 1:22.

9. (a) E vakaraitaka vakacava o Jisu ni nuitaki ratou nona itokani? (b) E vaqaqacotaki vakacava noda veitokani nida veivosaki vakadodonu? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

⁹ E vakaraitaka o Jisu ni nuitaki ratou nona itokani ni dau veivosaki vakadodonu kei ratou, e sega ni vunitaka e dua na ka. (Joni 15:15) Meda vakatotomuri koya nida tukuna vei ira na tacida na veika eda marautaka, leqataka se rarawataka. Mo dau vakarorogo vinaka ni dua e vosa vei iko, de dua o na raica ni tautauvata nomudrau rai, lomamudrau kei na nomudrau isausau. Dikeva mada na ivakaraitaki nei Cindy, e dua na tacida yalewa e yabaki 20 vakacaca. E veitokani kei na dua na tacida yalewa painia o Marie-Louise, e yabaki 60 vakacaca. Rau dau vunau vata ena veimataka ni Lotulevu, rau dau veitalanoataka tale ga e levu sara na ka. E kaya o Cindy, “Au taleitaka noqu dau veitalanoa vakadodonu kei ira na itokani meu kilai ira vinaka  kina.” Io, ena dei noda veitokani nida veilomani, nida talaucaka tale ga na lomada vei ira na tacida. Ke o vakaliuliu me vakataki Cindy, ena rawa ni dei nomu veitokani kei ira na tacida.—Vkai. 27:9.

10. Me vaka e tukuni ena Vosa Vakaibalebale 27:17, na cava na yaga ni noda cakacaka vata kei ira na tacida?

¹⁰ Me vakataki Jeremaia kei Peruki, nida cakacaka vata kei ira na tacida qai kauaitaka ga na nodra itovo vinaka, eda na vuli ena nodra ivakaraitaki, eda na veivolekati tale ga. (Wilika Vosa Vakaibalebale 27:17.) Kena ivakaraitaki, ena vakacava nomu rai ni vakamacalataka ena doudou na tacimu na ka e vakabauta, nona nuitaki Jiova kei na nona inaki ena cakacaka vakavunau? Kena irairai ni o na volekati koya sara ga.

11-12. Tukuna e dua na ivakaraitaki ena kena dei noda veitokani nida vunau vata kei ira na tacida.

¹¹ Meda dikeva mada e rua na ivakaraitaki e dusia nida dau veivolekati nida vunau vata. O Adeline e dua na tacida yalewa yabaki 23, e kerei Candice e dua nona itokani me rau vunau ena yalava e dau tarai vakavudua. E kaya, “Keirau vinakata me keirau gumatua ena vunau, me keirau marautaka tale ga. Keirau vinakata na veivakayaloqaqataki me keirau solia tiko ga neirau vinaka taucoko vei Jiova.” E yaga vakacava nodrau cakacaka vata? E kaya o Adeline, “Ni cava e dua na siga, keirau dau veitalanoataka na neirau rai, na veika keirau taleitaka ena neirau veivosaki e veivale, kei na sala keirau raica kina na veidusimaki i Jiova ena neirau cakacaka vakaitalatala. Keirau marautaka neirau dau veivosaki vakadodonu, keirau veikilai vinaka sara.”

¹² E dua tale na ivakaraitaki o Laïla kei Marianne, e rua na tacida goneyalewa mai Varanise. Erau lai vunau me lima na macawa e Bangui, na koroturaga osooso kei Aferika e Loma. E kaya o Laïla: “E levu na veika dredre keirau sotava kei Marianne, ia e dei na neirau veitokani ni keirau  dau veivosaki vakadodonu, keirau veilomani tale ga. Niu raica na yalorawarawa nei Marianne, nona lomani ira na lewenivanua kei na nona gumatua ena cakacaka vakaitalatala, dua na ka noqu dokai koya.” Na cava eda vulica? E sega ni tukuni sara mo toki ina dua na yalava vou mo qai marautaka qori. O rawa ni kila vinaka e dua na tacimu, ena dei tale ga nomudrau veitokani ena gauna kece drau cakacaka vata kina ena nomudou yalava ni vunau.

13. Na cava ena rairai yaco nida cakacaka vakavoleka kei ira na noda itokani?

¹³ Eso na gauna nida cakacaka vakavoleka kei ira na noda itokani, eda sega ni raica wale ga na nodra itovo vinaka, na nodra malumalumu tale ga. Ena dei tiko ga vakacava na noda veitokani? Dikeva tale mada na ivakaraitaki nei Jeremaia. Na cava e uqeti koya me dau raica ga nodra itovo vinaka eso tale, sega ni nodra malumalumu?

14. Na cava e vulica o Jeremaia me baleti Jiova? E uqeti koya vakacava?

¹⁴ A vola o Jeremaia na ivola e vakayacani vua, e rairai vola tale ga na iMatai kei na iKarua ni Tui. Ni qarava na itavi qori, e macala ni vulica kina o Jeremaia na nona dau yalololoma o Jiova vei keda na kawa ivalavala ca. Kena ivakaraitaki, e vulica nona vosoti Tui Eapi o Jiova ni veivutunitaka nona itovo ca, e lomani koya me kua ni raica nodra vakarusai na lewe ni nona vuvale. (1 Tui 21:27-29) E kila tale ga o Jeremaia ni ca sara na ka e cakava o Manasa ni vakatauvatani kei Eapi. Ia e vosoti koya o Jiova ni veivutuni. (2 Tui 21:16, 17; 2 Vei. 33:10-13) Na ka e vulica o Jeremaia ena rua na ivakaraitaki qori e rairai uqeti koya me vakatotomuria na Kalou, oya me dau vosovoso, me yalololoma tale ga vei ira nona itokani voleka.—Same 103:8, 9.

15. E vakatotomuria vakacava na vosovoso i Jiova o Jeremaia ni cala na rai nei Peruki?

¹⁵ Dikeva mada nona vukei Peruki o Jeremaia ni cala vakalailai na nona rai ena gauna e qarava tiko kina nona ilesilesi. A sega ni soro totolo o Jeremaia, e vukei Peruki ga ni wasea vua na itukutuku i Jiova e tau vakadodonu, e tau tale ga ena yalololoma. (Jere. 45:1-5) Na cava eda vulica ena ivakaraitaki qo?

16. Me vaka e tukuni ena Vosa Vakaibalebale 17:9, na cava meda cakava me dei tiko ga noda veitokani?

¹⁶ E macala nida sega ni namaka mera donu tu ga na tacida. E vinakati gona meda saga vagumatua me dei tiko ga noda veitokani. Ke cala e dua na noda itokani, e rawa nida vakasalataki koya vakadodonu ena Vosa ni Kalou, me tau tale ga ena yalovinaka. (Same 141:5) Ke ra vakacudrui keda, e bibi meda vosoti ira. Nida veivosoti, meda qarauna meda kua ni via kauta cake tale mai na leqa qori. (Wilika Vosa Vakaibalebale 17:9.) Ena gauna dredre qo, e bibi meda kauaitaka tiko ga na nodra itovo vinaka na tacida, sega ni nodra malumalumu! Qori ena dei kina na noda veitokani. Eda na vinakata na nodra veitokoni na noda itokani voleka ena gauna ni veivakararawataki levu.

17. E vakaraitaka vakacava o Jeremaia ni itokani dina ena gauna ni rarawa?

¹⁷ E vakaraitaka o Jeremaia ni itokani dina ena gauna ni rarawa. Kena ivakaraitaki, ni vueti koya mai na ikeliniwai lolobo o Epetimeleki na vakailesilesi ni valenitui, e rerevaki ira na turaga de ra vakaleqai koya. Ni rogoca o Jeremaia, e sega ni galu  tu ga me nanuma ni na vosota rawa qori o Epetimeleki. A vesu tu o Jeremaia, ia e saga ena nona vinaka taucoko me vakayaloqaqataki Epetimeleki na nona itokani, ni wasea vua na yalayala veivakacegui i Jiova.—Jere. 38:7-13; 39:15-18.

18. Me vaka e tukuni ena Vosa Vakaibalebale 17:17, na cava meda cakava ni sotava na ituvaki dredre na noda itokani?

¹⁸ Era sotava na tacida e levu sara na ituvaki dredre nikua. Kena ivakaraitaki, levu era sotava na leqa tubukoso se ra tu ena vanua e yaco kina na ivalu. Ni yaco qori, eso vei keda e rawa ni vakaicilitaki ira. Eso tale e rawa nira veivuke vakailavo. Ia eda rawa kece ni kerei Jiova me tokoni ira. Ni yalolailai tiko e dua na tacida, eda na rairai sega ni kila na ka meda cakava se tukuna. Ia eda rawa kece ni veivuke. Kena ivakaraitaki, o rawa ni solia vua nomu gauna. Meda vakaraitaka noda loloma nida vakarogoci koya vinaka ni vosa vei keda. Rawa nida wilika vua noda tikinivolatabu taleitaki e veivakacegui. (Aisea 50:4) Na ka ga e bibi oya mo tu e yasana ena gauna e rarawa kina.—Wilika Vosa Vakaibalebale 17:17.

19. Ena yaga vakacava ena gauna se bera mai na dei ni noda veitokani ena gauna qo?

¹⁹ Meda vakadeitaka meda veitokani vinaka kei ira na tacida ena gauna qo, me dei tale ga. Na vuna? Era na saga na keda meca mera tawasei keda ena itukutuku lasu kei na itukutuku veivakacalai. Era na saga meda kua ni veinuitaki. Ia ena dreve na nodra sasaga. Era na sega ni tagutuva rawa na ivau ni noda veilomani. Se mani cava era cakava, era na sega ni vakaleqa na noda veitokani. Na veitokani qori ena dei tu ga ena icavacava ni vuravura ca qo, ena tawamudu tale ga!