Au sucu e Necaladi ena 1948. Na yabaki ga e tarava keitou toki vakavuvale e São Paulo, Brazil. Rau daulotu na noqu itubutubu, dau wasoma tale ga neitou wili iVolatabu vakavuvale ni oti na vakayakavi. Ena 1959 keitou toki tale ina dua na vanua e Merika e Massachusetts.

E cakacaka vakaukaua o tamaqu me qaravi keitou na le walu ena nona vuvale. Levu na vanua e cakacaka kina, e dauveivoli, caka gaunisala, cakacaka tale ga ena kabani ni waqavuka. Marautaki dina nona cakacaka ena kabani ni waqavuka ni rawa ni keitou gade e veiyasa i vuravura.

Niu se vuli tiko ena sekeneri au dau vakasamataka, ‘Na cava au na cakava niu sa qase mai?’ So noqu itokani era via lai vuli ena univesiti, so tale era curu ena mataivalu. Ia sa sega tu ga vei au na curu ena mataivalu, niu dau cata na veiba kei na vala. Au mani vakatulewataka meu lai vuli ga ena univesiti meu kua kina ni curu ena mataivalu. Au vinakata sara ga meu dau veivukei niu nanuma ni na vakainaki kina na noqu bula.

Niu tiko ena univesiti au taleitaka meu vulica na bula ni tamata, niu via kila na itekitekivu ni bula. Keimami vakavulici ena bula vakaidewadewa qai vinakati me keimami vakabauta. Ia au raica ni sega ni matata eso na kena ivakamacala, vinakati meda vakabauta tu ga yani vakamataboko, qori sara ga na ka e sega ni dau vakayacori ena vakadidike vakasaenisi.

E sega ni vakavulici vei au na itovo savasava. E vakabibitaki ga na rawaka ena ka kece o cakava. E vakamarautaki au na bula veimaliwai ena pati e vakayagataki kina na waigaga e veivakamatenitaki, ia e lekaleka wale ga na marau qori. Au dau vaqaqa, ‘Qo na bula e vakainaki?’

Oti qori au toki ena siti o Boston, lai vuli sara ena dua na univesiti e kea. Me saumi noqu icurucuru au cakacaka ena gauna ni sereki, qori tale ga na vanua au sotavi ira kina na iVakadinadina i Jiova ena imatai ni gauna. E dua keirau cakacaka vata e vakamacalataka vei au na parofisai ni “vitu na gauna” ena Taniela wase 4, e vakamacalataka tale ga nida bula tu qo ena otioti ni veisiga. (Tani. 4:13-17) Au kidava sara keu na tomana na veitalanoa vata kei koya, au vakabibitaka tale ga, ena vinakati meu veisautaka na ivakarau ni noqu bula. Au mani saga kina meu kua sara ga ni dau sotavi koya.

Noqu tiko ena univesiti au vulica kina na ka meu cakava meu rawa ni bolecakacaka e Sauca Merika. Au nanuma keu dau vukei ira na rarawa tu ena vakainaki na noqu bula. Ia au sega tiko ga ni kila rawa na bula vakainaki. Au mani yalolailai, au sega ni vakaotia noqu vuli.

Ena Me 1970, au toki kina e Amsterdam mai Necaladi, meu cakacaka ena kabani ni waqavuka vata ga a tiko kina o tamaqu. Na cakacaka qo au rawa kina ni vuka ena veivanua me vakataki Aferika, Merika, Urope, kei Esia. Au raica ni vanua kece au sikova era vakila tu na leqa qai sega ni dua e rawa ni walia. Niu via tomana noqu cakava e dua na ka yaga, au mani suka kina e Merika meu lai vuli tale ena univesiti vata ga mai Boston.

Ia niu vuli tiko, totolo ga noqu liaca ni sega tiko ga ni saumi noqu vakatataro me baleta na bula. Niu veilecayaki, au mani kerea nona ivakasala na parofesa e dau veivakavulici ena bula ni tamata. Au kidroa ni kaya mai: “Cava o se vuli tiko ga kina? Vakacava mo sa biubiu ga qo?” Au sega ni qai vakasama vakarua. Au biuta sara ga na noqu vuli, sega ni lesuva tale.

Vaka e sega ni vakainaki tiko ga vei au na bula, au mani lai lewena sara e dua na ilawalawa e sega ni dua tu nodra ivakarau ni bula, ia era uqeta ga na veiyaloni kei na loloma. Keimami lako kei na so noqu itokani ena veivanua e Merika, gole sobu sara i Acapulco, e Mexico. Keimami bula vata kei ira na sega ni dau via muria e dua na ivakarau ni bula, vaka mera lewai ira tu ga. Niu bula tiko vata kei ira, au liaca ni sega tu ni vakaibalebale nodra bula, sega tale ga na marau e dei. Au raica ga vei ira na bula lasulasu ra qai sega ni dau dina.

Au nanuma lesu e dua na ka au dau tatadrataka tu niu se gone. Au via soko e wasawasa, meu kua ni dausoko ga, ia meu kavetani sara ga. Na sala ga au rawa ni cakava kina qori ya me dua noqu waqa. Dua tale ga noqu itokani, o Tom e via cakava tiko qori, keirau mani veivosakitaka gona me keirau soko wavokiti vuravura vata. Au via lako sara ga ina dua na yanuyanu rairai vinaka meu qai kua ni muria e dua na ivakarau ni bula.

Keirau gole sara kei Tom i Arenys de Mar, volekati Barcelona, e Sipeni. Keirau lai volia kina e dua na waqa e 9.4 na mita na kena balavu, na yaca ni waqa qo na Llygra. Keirau vakavinakataka me rawa ni vakayagataki i wasawasa. Me vaka ni keirau sega ni vakatotolo ina vanua keirau lako tiko kina, keirau luvata na kena idini qai vakayagataki na vanua qori me biu kina eso tale na wainigunu. Me rawa ni curu na neirau waqa ena toba lalai, keirau biuta kina e rua na ivoce e 5 na mita na kena balavu. Oti qori keirau soko sara ina Seychelles, ena Wasawasa vakaIdia. Keirau via soko ina baravi ena ra kei Aferika, wavokiti Cape of Good Hope, e Sauca Aferika. Keirau vakayagataka na kalokalo, mape, ivola, kei na iyaya sa tu rawa. Veivakadrukai dina ni dau donu tu ga na vanua keirau tiko kina.

Sega ni dede, keirau raica ni sa sega ni veiganiti na waqa qo me vakayagataki tiko e wai. Ena dua ga na aua e tawa mai loma e rauta ni 22 na lita na wai! Me vaka au vakamacalataka mada, ni draki ca vakalevu, au rere sara ga, au qai masu tale ni sa oti e vica vata na yabaki, au yalataka vua na Kalou ke keirau bula, au na via kilai koya. Ni oti na draki ca, au dei toka ga ena noqu yalayala.

Au tekivu wili iVolatabu sara e waqa. Vakasamataka ni o dabe toka ena lomadonu ni Wasa na Mediterranean qai wavokiti iko tu na ika vuka, na babale kei na vunilagi. Totoka dina na noqu dau raica ena bogi na isoso kalokalo na Milky Way, au vakadeitaka ni bula dina tiko e dua na Kalou e kauaitaki keda.

Ni oti e vica na macawa e wai, keirau lako sara i Alicante, e Sipeni, me sa na volitaki neirau waqa me voli e dua tale na ka vou. Keirau kila tu ga ni na dredre toka me volitaki e dua na waqa makawa, sega tu na kena idini qai qaraqara! Ena yasana adua e gauna vinaka qori meu wilika kina na iVolatabu.

Na levu ga ni noqu wilika na iVolatabu, au raica ni ivola qo e rawa ni vakamarautaki keda. Au qoroya na kena vakamatatataki tu kina na bula savasava, au qai vaqaqa na vuna e levu kina vei keimami e kaya nira lotu vaKarisito ia keimami sega ni muria na ka e tukuni kina.

Au saga sara meu vakasavasavataka noqu bula, meu tinia tale ga na vakayagataki ni waigaga ni veivakamatenitaki. Au vakasamataka nira na tiko dina eso era muria na ivakatagedegede savasava ni iVolatabu, au via sotavi ira sara ga. Au masu gona vua na Kalou ena ikarua ni gauna, me vukei au mada ga meu kunei ira.

Ena vinaka meu dikeva na lotu kece meu kila kina na lotu dina. Niu taubaletaka na  gaunisala e Alicante, au raica sara e levu na valenilotu. Ia ni levu tu kina na matakau, au kila nira sega sara ga ni lotu dina.

Dua na yakavi ni Sigatabu, au toka ena dua na delana qai sarava sobu tu na toba, au wilika tiko na Jemesa 2:1-5, e veivakasalataki meda qarauna na tovaki ira na vutuniyau. Niu lesu tiko ina waqa au lako sivita sara e dua na vanua e rairai dau vakayacori kina na lotu, qai volai toka kina: “Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses.”

Au mani nanuma ‘Meu vakatovolei ira mada qo. Raica mada na ka era na cakava vei au.’ Au curu sara kina, sega tu ni vakaivava, vakumi levu, kakadresudresu tale tu ga noqu tarausese. E kauti au o koya e dauveivukei meu lai dabe vata kei na dua na kena marama, qai vakaraitaka toka vei au na tikinivolatabu e cavuta tiko mai o koya e vunau. Ni oti na soqoni, au marautaka vakalevu nodra veikauaitaki na mai kidavaki au. Sureti au sara e dua na turaga ina nona vale me keirau lai veitalanoa, ia niu se bera tiko ni wilika oti na iVolatabu, au kaya vua, ‘Au na qai tukuna tale yani na kena macala.’ Ia au sa tekivu tiko ena soqoni kece.

Oti e vica na macawa au sikova na turaga qori, e sauma kece na noqu taro vakaivolatabu. Oti tale e dua na macawa, e solia vei au e dua na taga isulu totoka. E kaya vei au ni itaukei ni isulu qori e curu tu e valeniveivesu ena nona muria na ivakaro vakaivolatabu me dau loloma, me kua ni vakaitavi ena ivalu. (Aisea 2:4; Joni 13:34, 35) Au vakadeitaka sara ga niu sa kunea na ka au qara voli mai, qori o ira na muria vinaka na ka e tukuna na iVolatabu me baleta na itovo savasava! Sa sega tale ni noqu isausau na qara na yanuyanu rairai vinaka, ia meu sa vulica ga vakatitobu na iVolatabu. Au mani lesu i Necaladi.

E va taucoko na siga noqu ilakolako ina siti o Groningen, e Necaladi. E vinakati meu cakacaka meu rawa ni bula kina. Dua gona na sitoa ni iyaya vakamatai au kere cakacaka kina mani tarogi mai ena kena fomu na noqu lotu. Au vola sara, “iVakadinadina i Jiova.” Ia au raica ni veisau na mata i boso ena gauna e wilika kina. E kaya sara mai, “Au na qiriti iko yani.” Ia e sega vakadua ni bau qiri mai.

Ena dua tale na sitoa va qori, au taroga na kena itaukei ke vinakata eso na veivuke. E via raica mada eso na ivola ni noqu cakacaka kei  na noqu koroi. Au vakamacalataka niu a sa bau vakavinakataka ga e dua na waqa kau. Au kidacala ni kaya, “O rawa ni tekivu ena yakavi qo, ia mo nanuma tiko ga e dua ka. Kua ni vakavu leqa eke, au iVakadinadina i Jiova, au dau muria na ivakavuvuli vakaivolatabu.” Au vakaraici koya tu ga ena kidacala, au sauma yani, “O yau tale ga!” Baleta niu se ulu balavu tu au vakumi tale ga, e kaya sara, “Donu, au na vakavulici iko ena iVolatabu!” Au marautaka sara ga qori. Sa qai matata vei au na vuna e sega ni qiriti au tale mai kina na boso au kere cakacaka kina e liu. E sauma o Jiova na ka au kerea vua. (Same 37:4) Au cakacaka tiko vua na tacida qori me dua na yabaki. Ena gauna qori keirau vuli iVolatabu kina, au qai papitaiso ena Janueri 1974.

Ni oti tale e dua na vula, e dua noqu cakacaka vou, ya meu veiqaravi vakapainia, dua na ka noqu marau. Na vula ga e tarava au toki i Amsterdam meu lai veitokoni ena dua na iwasewase lailai vosa vakaSipeni se qai tauyavu vou. Au marautaka vakalevu na veivakavulici ena iVolatabu ena vosa vakaSipeni kei na vosa vakaPotukali! Ena Me 1975, au lesi sara meu painia lavotaki.

Dua na siga e gole mai na soqoni vakaSipeni e dua na tacida yalewa painia lavotaki o Ineke, me mai veikilaitaki nona vuli iVolatabu e kai Bolivia. Keirau veivolavolai sara kei Ineke me keirau veikilai vinaka kina, keirau mani raica ni tautauvata neirau isausau. Keirau vakamau ena 1976, keirau veiqaravi vata vakapainia lavotaki tale ga, me yacova na 1982 keirau sureti ena ika73 ni kalasi e Kiliati. Keirau kurabui, keirau marau tale ga ni keirau lesi ina Tokalau kei Aferika, keirau veiqaravi kina me lima na yabaki e Mombasa, Kenya! Keirau lesi ena 1987 i Tanzania, sa dola tale kina na cakacaka vakavunau a vakatabui tu. Keirau tiko e keri me 26 na yabaki ni bera ni keirau lesu i Kenya.

Neirau vukei ira na yalomalumalumu era taleitaka na ka dina vakaivolatabu e vakainaki sara ga kina neirau bula. Kena ivakaraitaki, na imatai ni noqu vuli iVolatabu e Mombasa, e dua na turaga keirau a sota ga niu vunau tawalokuci tiko. Niu solia vua e rua na mekesini, e taroga sara, “Keu sa wilika oti qo, cava tale meu cakava?” Na macawa ga e tarava keirau sa tekivu vuli iVolatabu ena ivola Ko na Rawa ni Bula Tawamudu ena Vuravura Parataisi, se qai sevutaki ga ena vosa vakaSwahili. E papitaiso ni oti e dua na yabaki, oti e qai painia tudei. Me tekivu ena gauna qori, erau sa vakavulica vakaveiwatini e rauta ni 100 mera yalataki ira ra qai papitaiso.

Niu sa qai kila na bula e vakainaki, au vaka sara ga na dauveivoli e kunea na mataniciva talei qai maroroya vinaka. (Maciu 13:45, 46) Au via vakayagataka noqu bula meu vukea eso tale mera kila na bula vakainaki. Keirau vakila tale ga vakaveiwatini nona dau vakalougatataki ira nona dauveiqaravi o Jiova me vakainaki na nodra bula.