1. E vaqaqacotaki vakacava na nodrau veilomani na Kalou kei na Luvena?

E TUKUNA na Luve ni Kalou: ‘Au lomani Tamaqu.’ (Joni 14:31) E tukuna tale ga: “E lomani Luvena o Tamana.” (Joni 5:20) E sega nida kurabuitaka qori baleta ni bera ni mai bula e vuravura o Jisu, dua na gauna balavu a “matai daucakacaka” tu kina ni Kalou. (Vkai. 8:30) E levu sara na ka a vulica o Jisu ni rau cakacaka vata kei Jiova. A vulica na itovo i Tamana, a kila tale ga e levu na vuna me lomani koya kina. Na nodrau veivolekati e vaqaqacotaka na nodrau veilomani.

2. (a) Na cava e okati ena loloma? (b) Na taro cava eda na veivosakitaka?

² Na loloma e okati kina na nomu kauaitaka dina e dua. E lagata na daunisame o Tevita: “I Jiova, au na lomani kemuni, na vu ni noqu kaukauwa.” (Same 18:1) E dodonu meda cakava tale ga qori vua na Kalou ni lomani keda. Ke da talairawarawa vua, ena vakaraitaka o Jiova ni lomani keda. (Wilika Vakarua 7:12, 13.) Ia vakacava e rawa nida lomana na Kalou nida sega ni raici koya? Na cava na ibalebale ni noda lomani Jiova? Na cava meda lomani koya kina? Eda na vakaraitaka vakacava nida lomana na Kalou?

3, 4. Na cava e rawa kina nida lomani Jiova?

³ “E yalo na Kalou,” eda sega gona ni raici koya. (Joni 4:24) Ia e rawa nida lomani Jiova, ni vakaroti keda na iVolatabu meda cakava qori. Kena ivakaraitaki, a tukuna o Mosese vei ira na Isireli: “Mo ni lomani Jiova na nomuni Kalou e na lomamuni taucoko, kei na yalomuni taucoko, kei na nomuni kaukauwa taucoko.”—Vkru. 6:5.

⁴ Na cava e rawa kina nida lomana na Kalou? Baleta ni buli keda meda gadreva na veika vakayalo, rawa kina nida vakaraitaka na loloma. Ni sa vakacegui na noda gagadre vakayalo, eda na lomani Jiova vakalevu, eda na marau tale ga. E tukuna o Jisu: “Era marau o ira na kila nira gadreva na Kalou, nira na wili mera lewe ni matanitu vakalomalagi.” (Maciu 5:3) Me baleta na gagadre ni sokalou eda sucukaya mai, e tukuni ena dua na ivola: “E dodonu meda qoroya, meda sakitaka, da qai doka na ka e laurai qo vei ira na tamata kece ga, qori noda vaqara kei na noda vakabauta ni tiko e dua e cecere sara.”—Man Does Not Stand Alone, e vola o A. C. Morrison.

5. Eda kila vakacava ni sega ni tawayaga meda vakasaqara na Kalou?

⁵ Vakacava e tawayaga noda vakasaqara na Kalou? Sega, ni vinakata sara ga o Jiova meda vakasaqarai koya. A vakamatatataka sara ga qori na yapositolo o Paula ni vosa tiko vei ira na ilala era soqoni tiko ena Areopakasi, a yaco qori ena vanua veidonui kei na valenisoro na Parthenon e vakatabui vua na kalou yalewa o Athena ena koro makawa o Aceni. Raitayaloyalotaka mada ni o tu e kea qai vakamacalataka tiko o Paula “na Kalou e buli vuravura kei na ka kece e tu kina,” oti qai tukuna ni ‘sega ni vakaitikotiko ena valenisoro e caka ena liga.’ E kuria na yapositolo, ni Kalou “e bulia na matatamata kece mai na dua ga na tamata, mera tawana na yasa i vuravura kece. E lesia tale ga na Kalou na nodra gauna kei na vanua mera tiko kina, mera vakasaqara na Kalou, de dua era na vakayayamo ra qai kunei koya sara, ni sega ni yawa o koya vei keda yadua.” (Caka. 17:24-27) Io, e rawa nida kunea na Kalou. Nikua sa sivia na vitu veimama na milioni na iVakadinadina i Jiova ‘era sa kunei koya’ ra qai lomani koya dina.

6. Na cava e tukuna o Jisu ni “ivunau levu duadua, na kena imatai tale ga”?

⁶ Na noda lomani Jiova e dodonu me vu mai lomada. E vakamatatataka qori o Jisu ni tarogi koya e dua na Farisi: “Qasenivuli, na cava na ivunau levu duadua ena Lawa?” E sauma o Jisu: “‘Mo lomani Jiova na nomu Kalou ena lomamu taucoko, ena nomu bula taucoko, kei na nomu vakasama taucoko.’ Qo na ivunau levu duadua, na kena imatai tale ga.”—Maciu 22:34-38.

7. Na cava na ibalebale ni noda lomana na Kalou ena (a) ‘lomada taucoko’? (b) noda “bula taucoko”? (c) noda “vakasama taucoko”?

⁷ Na cava na ibalebale ni vosa i Jisu ni tukuna meda lomana na Kalou ‘ena lomada taucoko’? E vakaibalebaletaka ni na vakatau na noda lomani Jiova ena ka e dau malele kina na yaloda kei na veika eda dau gadreva. E dodonu tale ga meda lomani koya ena noda “bula taucoko” se noda soli keda taucoko sara ga. Kena ikuri, e dodonu meda lomana na Kalou ena noda “vakasama taucoko” se noda yalomatua kece. Kena ibalebale, e dodonu me taucoko noda lomani Jiova, meda kua ni lomalomarua.

8. Nida lomana na Kalou, na cava eda na via cakava?

⁸ Ke da lomana na Kalou ena lomada taucoko, noda bula taucoko kei na noda vakasama taucoko, eda na vulica wasoma na nona Vosa. Eda na cakava tale ga na ka kece e salavata kei na lomana, da qai gumatua ni vunautaka na Matanitu ni Kalou. (Maciu 24:14; Roma 12:1, 2) Ena vakavolekati keda vei Jiova na noda lomani koya dina. (Jeme. 4:8) E macala ga ni sega ni rawa nida vakamacalataka kece na vuna e dodonu meda  lomana kina na Kalou, ia eda na dikeva qo e vica.

9. Na cava o lomani Jiova kina na Dauveibuli e dau vakarautaka na veika eda gadreva?

⁹ O Jiova e Dauveibuli, e dau vakarautaka na veika eda gadreva. E tukuna o Paula: “Ni o koya ga a buli keda, e vakatau tale ga vua na noda bula tiko kei na noda yavala.” (Caka. 17:28) E vakarautaka na noda vuravura totoka. (Same 115:16) E vakarautaka tale ga na kakana kei na veika eda gadreva meda bula rawa kina. Sa rauta me tukuna o Paula vei ira na dau qaravi matakau e Lisitira ni o koya “na Kalou bula . . . e raici votu na ivakadinadina ni nona caka vinaka tiko ga, e vakatauca vei kemuni na uca mai lomalagi, e solia na gauna vinaka ni tatamusuki, qai vakamamautaka na lomamuni ena kakana kei na marau.” (Caka. 14:15-17) Vakacava e sega ni vuna vinaka qori meda lomana kina na Dauveibuli cecere e dau vakarautaka na veika eda gadreva?—Dauv. 12:1.

10. Meda raica vakacava na nona vakarautaka na Kalou na sala me kau laivi kina na ivalavala ca kei na mate?

¹⁰ Na Kalou e vakarautaka na sala me kau laivi kina na ivalavala ca kei na mate e vakadewa vei keda o Atama. (Roma 5:12) Io, “e vakaraitaka na Kalou na nona lomani keda ni mai mate na Karisito ena vukuda nida se ivalavala ca tu.” (Roma 5:8) E vuabale na lomada ena levu ni noda lomani Jiova ena nona vakarautaka na sala me vosoti kina na noda ivalavala ca nida veivutuni da qai vakabauta na isoro i Jisu.—Joni 3:16.

11, 12. E vakarautaka vakacava o Jiova na noda inuinui?

¹¹ O Jiova e ‘solia na inuinui e vakasinaiti keda ena marau kei na vakacegu.’ (Roma 15:13) Na inuinui e vakarautaka na Kalou e vukei keda meda vosota ni vakatovolei na noda vakabauta. O ira na lumuti era ‘yalodina tiko me yacova na mate, ena soli vei ira na isala ni bula e lomalagi.’ (Vkta. 2:10) O ira na yalodina era nuitaka na bula e vuravura era na marautaka na veivakalougatataki tawamudu ena vuravura Parataisi. (Luke 23:43) Na cava o nanuma me baleta na inuinui qori? E sega beka nida vakasinaiti ena marau, lomavakacegu kei na noda lomani koya e vakarautaka na “iloloma vinaka kece kei na isolisoli uasivi kece”?—Jeme. 1:17.

¹² E vakarautaka na Kalou na inuinui totoka ni veivakaturi. (Caka. 24:15) Eda dau rarawataka dina ni takali e dua eda dau lomana, ia eda sega ‘ni rarawa me vakataki ira e sega na nodra inuinui’ nida nuitaka na veivakaturi. (1 Ces. 4:13) Ni lomani keda na Kalou o Jiova, e vinakata dina me vakaturi ira na mate, vakabibi o ira na yalodina, me vaka na turaga yalododonu o Jope. (Jope 14:15) Vakasamataka mada na marau eda na vakila nida sotavi ira na wekada lomani era vakaturi mera bula e vuravura. Io, eda sa qai lomana ga vakalevu na Tamada vakalomalagi ni vakarautaka na inuinui totoka ni veivakaturi!

13. Na ivakadinadina cava e dusia ni kauaitaki keda dina na Kalou?

¹³ E kauaitaki keda dina o Jiova. (Wilika Same 34:6, 18, 19; 1 Pita 5:6, 7.) Na noda kila ni dau tu vakarau na Kalou me vukei ira na yalodina, eda vakila nida taqomaki me vaka ‘na qelenisipi ni nona vanua veico.’ (Same 79:13) Eda vakadinadinataka tale ga na nona loloma na Kalou nida raica na veika ena vakayacora ni vakayagataka na Matanitu vakaMesaia. Ni sa vakaotia na nona Tui digitaki, o Jisu Karisito, na itovo kaukaua, na veivakalolomataki kei na ivakarau ca e vuravura, sa na qai vakalougatataki na kawatamata yalodina ena bula sautu kei na tiko vakacegu me tawamudu. (Same 72:7, 12-14, 16) Eda vakadinata ni inuinui va qo e dodonu meda lomana kina na Kalou ena lomada taucoko, noda bula taucoko, noda kaukaua taucoko kei na noda vakasama taucoko.—Luke 10:27.

14. Na itavi dokai cava e vakarautaka vei keda na Kalou?

¹⁴ E solia vei keda o Jiova na itavi dokai  duadua meda nona iVakadinadina. (Aisea 43:10-12) Eda lomana dina na Kalou ni solia vei keda na itavi dokai qo meda vakaraitaka noda tokona na nona itutu cecere, meda vukei ira tale ga na lewe i vuravura me nodra na inuinui dina. Nida vunautaka tale ga na itukutuku vinaka, eda rawa ni vosa ena vakabauta kei na nuidei baleta ni yavutaki ena Vosa ni Kalou, ni sega ni lasu rawa na inuinui totoka e yalataka. (Wilika Josua 21:45; 23:14.) E macala ni sega ni tukuni rawa na levu ni veivakalougatataki e vakarautaka o Jiova kei na vuna e dodonu meda lomani koya kina. Ia eda na vakaraitaka vakacava nida lomani koya?

15. Ena vukei keda vakacava na noda vulica kei na noda muria na Vosa ni Kalou?

¹⁵ Vulica vagumatua qai muria na Vosa ni Kalou. Nida cakava qori, eda sa vakaraitaka tiko nida lomani Jiova da qai vinakata dina me ‘rarama ina noda sala’ na nona vosa. (Same 119:105) Ke da sotava tiko na ituvaki rarawataki, ena rawa ni vakacegui keda na nona vosa ni veivakadeitaki. Kena ivakaraitaki: “A yalo sa ramusu, ka bibivoro, ko ni na sega ni cata, na Kalou.” “Sa qai tokoni au, Jiova, na nomuni loloma. Ni sa rui levu na noqu nanuma sa leqa kina na lomaqu, sa vakamarautaka na yaloqu na nomuni dauveivakacegui.” (Same 51:17; 94:18, 19) O Jiova e yalololoma vei ira na rarawa, o Jisu tale ga e lomani ira na tamata. (Aisea 49:13; Maciu 15:32) Nida vulica na iVolatabu eda na kila kina ni kauaitaki keda o Jiova, ena uqeti keda qori meda lomani koya vakalevu.

16. Ena yaga vakacava na noda masu wasoma meda lomana kina vakalevu na Kalou?

¹⁶ Masu wasoma. Na noda masu e vakavolekati keda vua na ‘daurogo masu.’ (Same 65:2) Nida raica ni sauma na Kalou na noda masu, eda na lomani koya kina vakalevu. Kena ivakaraitaki, eda rairai vakadinata nona sega ni dau vakalaiva meda sotava na veivakatovolei eda sega ni taqea rawa. (1 Kor. 10:13) Ke da lomaocaoca da qai talaucaka kece qori vei Jiova, eda rawa ni vakila na “vakacegu ni Kalou” e sega ni vakatauvatani rawa. (Fpai. 4:6, 7) Ena so na gauna, ena vinakati meda masu lo ga me vakataki Niemaia da qai raica ni saumi dina na noda masu. (Niem. 2:1-6) Nida “gumatua  ena masu” da qai raica na nona sauma o Jiova na noda vakamamasu, eda na lomani koya vakalevu, eda na nuidei tale ga ni na vukei keda o koya meda vosota ke mani vakatovolei noda vakabauta.—Roma 12:12.

17. Ke da lomana na Kalou, eda na raica vakacava na noda dau tikova na soqoni?

¹⁷ Me ivakarau ni noda bula meda dau tiko ena soqoni, soqo cokovata kei na soqo ni tikina. (Iper. 10:24, 25) Era dau soqoni wasoma na Isireli mera rogoca qai vulica na veika me baleti Jiova me rawa nira dokai koya ra qai muria na nona Lawa. (Vkru. 31:12) Ke da lomana na Kalou, ena sega ni icolacola bibi na noda muria na nona inaki. (Wilika 1 Joni 5:3.) Koya gona, meda kua ni vakalaiva e dua na ka me vakavuna na noda raica vakamamada na noda tikova na soqoni. Eda sega ni vinakata e dua na ka me vakaluluqataka na loloma eda vakaraitaka e liu vei Jiova.—Vkta. 2:4.

18. Nida lomana na Kalou, na cava eda na cakava ena vuku ni itukutuku vinaka?

¹⁸ Gumatua ni vunautaka “na dina ni itukutuku vinaka.” (Kala. 2:5) Na noda lomana na Kalou ena uqeti keda meda vunautaka na Matanitu vakaMesaia e kena iliuliu na Luvena, o koya ena ‘vodo me valataka na dina’ ena Amaketoni. (Same 45:4; Vkta. 16:14, 16) Eda marautaka dina ni rawa nida vakaitavi meda veivakatisaipelitaki, meda vukei ira eso tale mera kila na nona loloma na Kalou kei na vuravura totoka e yalataka tu!—Maciu 28:19, 20.

19. Na cava meda doka kina na ituvatuva ni Kalou ena nodra vakatawani na nona qelenisipi?

¹⁹ Doka na ituvatuva ni Kalou ena nodra vakatawani nona qelenisipi. (Caka. 20:28) O Jiova e dau cakava na ka me yaga vei keda, e vakarautaki ira kina na qase ni ivavakoso. O ira qo era “vaka nai vunivuni mai na cagi, kei nai vakaruru mai na cava; ena vaka na uciwai e na vanua dravuisiga, ka vaka na yaloyalo ni vatu levu e na vanua dauveivakaocataki.” (Aisea 32:1, 2) Eda dau vinakata meda vakaruru se taqomaki mai na cagi se draki ca! Eda marautaka meda vakaruru ena yaloyalo ni dua na vatu levu ena todra ni siga. Na ivakatautauvata va qo e vukei keda meda raica nira dau vakarautaka na qase na veivuke vakayalo kei na veivakacegui eda gadreva. Nida talairawarawa vei ira, eda sa vakaraitaka tiko nida dokai ira na “isolisoli tamata,” e dusia tale ga nida lomana na Kalou kei Karisito na Ulu ni ivavakoso.—Efeso 4:8; 5:23; Iper. 13:17.

20. Ke o lomana na Kalou, o na raica vakacava na ivakasala ena Jemesa 1:22-25?

²⁰ Ke o lomani Jiova qai vinaka na nomudrau veiwekani, o na ‘muria na vosa, o na sega ni rogoca ga.’ (Wilika Jemesa 1:22-25.) O koya e “muria” na vosa e kaukaua nona vakabauta qai vakaraitaka qori ena nona gumatua ni vunau kei na nona vakaitavi ena soqoni. Ni o lomana na Kalou, o na muria na “lawa uasivi” i Jiova ni tu kina na veika kece e vinakata vei keda.—Same 19:7-11.

21. E vakatauvatani ena cava na noda masu?

²¹ Noda lomani Jiova ena uqeti keda meda dau masuti koya mai vu ni lomada. Ni vakamacalataka tiko na daunisame o Tevita na kena vakamai e veisiga na ka boi vinaka me vaka e vakaroti ena Lawa, e seretaka kina: “Me tikotiko ga e matamuni [Jiova] na noqu masu me vaka nai madrali boi vinaka; kei na noqu dodoka na ligaqu me vaka nai madrali ni vakayakavi.” (Same 141:2; Lako 30:7, 8) Io, me ka boi vinaka mada ga noda vakamamasu, noda masu ni kerekere ena yalomalumalumu, noda veivakacaucautaki mai vu ni lomada kei na noda vakavinavinaka vua na Kalou.—Vkta. 5:8.

22. Na loloma cava ena veivosakitaki tarava?

²² E tukuna o Jisu ni dodonu meda lomana na Kalou kei ira na kainoda. (Maciu 22:37-39) Na noda lomani Jiova kei na nona ivakavuvuli ena vukei keda nida veimaliwai kei ira tale eso, vukei keda tale ga meda lomani ira na kainoda. Ena qai veivosakitaki qori ena ulutaga tarava.