1, 2. Ena yaga vei cei na Sere i Solomoni? Na vuna? (Raica na iyaloyalo e cake.)

‘ISA, erau veiraici na veiwatini vou, rau qai veivolekati! Matata vakasigalevu ni kaukaua nodrau veidomoni!’ Qo na ka e vakasamataka e dua na qase ni ivavakoso e vunau ena nodrau vakamau. Ni rau danisi tiko na veiwatini ena kana ni vakamau, e veinanuyaka: ‘Ena dede na nodrau vakawati? Ni toso na yabaki, ena kamikamica tiko ga na nodrau veidomoni se vuki me voto ni moli?’ Sa na bau totoka mada ga ke kaukaua qai dei na nodrau veidomoni e dua na tagane kei na dua na yalewa. Ia ni kavoro e levu na vakawati ena gauna qo, eda na via kila se rawa ni dei na veidomoni se sega.

² Ena gauna mada ga i Tui Solomoni e Isireli makawa e kunekunei dredre na dodomo dina. Ni raica o Solomoni na torosobu ni itovo ena nona gauna, e vola kina: “E dua na tagane vei ira na udolu ka’u sa kunea; ia ka’u sa sega ni kunea e dua na yalewa vei ira kecega oqo. Raica, na ka ga oqo ka’u sa kunea, ni sa bulia na tamata na Kalou me yalododonu; ia era sa vakasaqara nai tovo vou e vuqa.” (Dauv. 7:26-29.) E torosobu na itovo ena gauna i Solomoni ena nodra veivakamuai  na yalewa tani era sokaloutaki Peali. E dredre me kunea kina o Solomoni e dua na tagane se yalewa e vinaka na nona itovo. * Ia e vakaraitaka ena Sere i Solomoni, na serekali e vola ena 20 na yabaki e liu ni rawa ni dei na nodrau veidomoni na tagane kei na yalewa. E totoka na kena vakamacalataka na ka e okati ena dodomo qori kei na sala e vakavotui kina. Levu na ka e rawa nira vulica me baleta na veidomoni va qori na veiwatini kei na dawai era qaravi Jiova nira dikeva na ivola qo.

3. Na cava e rawa kina ni rau veidomoni dina na tagane kei na yalewa?

³ Wilika Sere i Solomoni 8:6. Sa vakaraitaka sara tu ga na matavosa ‘bukawaqa i Ja’ na ibalebale ni dodomo. Na dodomo dina e vakatokai me ‘bukawaqa i Ja’ ni vakavuna o Jiova. E tauyavutaka o koya na vakawati, e rawa kina vua na tagane kei na yalewa me rau vakaraitaka na dodomo. (Vkte. 1:26, 27) Ni kauti Ivi vei Atama na Kalou, e cavuta sara o Atama e dua na serekali. Macala ga ni volekati Atama o Ivi ni ‘a kau mai vua.’ (Vkte. 2:21-23) E bulia na tamata o Jiova mera veidomoni, e rawa kina me kaukaua qai dei na nodrau veidomoni na tagane kei na yalewa.

4, 5. Tukuna vakalekaleka na italanoa ena Sere i Solomoni.

⁴ Eso tale na ka e kilai kina na veidomoni, sega wale ga ni kena dei se kaukaua. E totoka na kena vakamacalataki eso na ka qori ena Sere i Solomoni. E volai na sere qo me vaka na volavolai ni drama era vakaitavi kina e vica vata, e talanoataki kina nodrau veidomoni e dua na goneyalewa mai na koro o Sunemi kei na nona daulomani e ivakatawanisipi. E kau na goneyalewa qo ena keba i Solomoni ni domona na kena irairai o Solomoni, e keba volekata toka na loganivaini e yadrava tiko na goneyalewa qo. Ena itekitekivu ni italanoa e vakamatatataka na goneyalewa ni domona na ivakatawanisipi. E saga o Solomoni me rawai koya, ia e tukuna na goneyalewa ni vinakata ga na nona daulomani. (Sere 1:4-14) E gole yani ina keba na ivakatawanisipi, rau qai vakaraitaka na nodrau veidomoni ena vosa rau tauca.—Sere 1:15–17.

⁵ E lesu i Jerusalemi o Solomoni qai kauti goneyalewa. E muri tiko yani na ivakatawanisipi. (Sere 4:1-5, 8, 9) E matewale nona sasaga kece o Solomoni me domoni koya o goneyalewa. (Sere 6:4-7; 7:1-10) Mani vakasukai koya lesu i nodratou. E mai tini na serekali ni tukuna o goneyalewa me ‘totolo mai me vaka na kaseli’ o nona daulomani, me cici yani vua.—Sere 8:14, NW.

6. Na cava e dredre kina me kilai o cei e vosa tiko ena serekali qo?

⁶ E vakaibalebale qai totoka na “sere uasivi” i Solomoni, ia e sega ni cavuti o koya e vosa, e vosavosaiyalona, se o koya e tatadra. (Sere 1:1) E volai ena dua na ivolavosa ni iVolatabu (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) ni “sega ni vakabibitaki na usutu, na italanoa, na ivakamacala ni talanoa, kei ira na vakaitavi kina.” Meda vakasamataka na yaga ni qaqanisere kei na volavolai ni serekali qo, e sega kina ni volai na yacadra na vosa tiko. Ia se rawa ga ni kilai o koya e vosa tiko ni laurai na ka e tukuna se na ka e tukuni vua. *

7, 8. Na cava e dusia na vosa ni ‘dodomo’ ena Sere i Solomoni? Tukuna eso na ivakaraitaki.

⁷ Na Sere i Solomoni e laurai kina e levu na vosa ni ‘dodomo’ e cavuta o goneyalewa kei na ivakatawanisipi. E volai na ivakaraitaki qo ena 3,000 na yabaki sa oti ena Tokalau e Loma qai rogorogo malewa beka vei keda ena gauna qo, ia e vakaibalebale qai vakavotuya na itovo eda kila vinaka kece. Kena ivakaraitaki, e vaqoroqoroya na ivakatawanisipi na malumu ni matai goneyalewa ni vaka na “mata ni ruve.” (Sere 1:15) E kaya o goneyalewa ni vaka na ruve na matai cauravou, sega ni vaka na yalokanimata ni ruve. (Wilika Sere i Solomoni 5:12.) E totoka vei goneyalewa na loa e toka ena loma ni vulavula ni yalokanimatana, e kaya ni vaka na ruve e sili tiko ena wainisucu.

⁸ Na vosa kece ni veidomoni ena sere qo e sega ni dusia duadua ga na totoka ni irairai. Vakasamataka na ka e tukuna na ivakatawanisipi me baleta na nona vosa na goneyalewa. (Wilika Sere i Solomoni 4:7, 11.) E tukuni ni tebenigusuna e “tiri me vaka na qa ni oni.” Na vuna? Ni kamikamica qai kana vinaka na qanioni ni vakatauvatani kei na denioni e liwavi cagi. “Na oni kei na wai-ni-sucu sa no e ruku ni yamemu,” e kena ibalebale ni nona vosa e vaka na oni kei na sucu, oya ni taleitaki qai vinaka. Koya gona ni tukuna na ivakatawanisipi vei goneyalewa ni “matavinaka sara . . . sa sega na tikimu e ca,” e sega ni vakaibalebaletaka ga na kena irairai totoka.

9. (a) Na cava e vauci ena nodrau veilomani na veiwatini? (b) Na cava e bibi kina vei rau na veiwatini me rau veilomani?

⁹ Na ivau ni vakawati e sega ni konitaraki se veidinadinati vakabisinisi e sega kina na loloma kei na veidredreti. Na loloma na ivakatakilakila ni nodra bula vakawati na lotu vaKarisito. Na mataqali loloma vakacava qo? Na loloma e yavutaki ena ivakavuvuli vakaivolatabu? (1 Joni 4:8) E vauci kina na veilomani vakaveiwekani era vakaraitaka na lewe ni vuvale? E okati kina na nodrau veikauaitaki kei na nodrau veivolekati e rua na veitokani dredre? (Joni 11:3) Se qo na loloma ni veidomoni? (Vkai. 5:15-20) Na loloma dina erau vakaraitaka na veiwatini e vauci kece kina qo. E vakilai vinaka na loloma ni vakaraitaki. Bibi gona me rau kua ni vakatara na ka ni bula ni veisiga me vakalatilati ena nodrau veilomani! Na nodrau veilomani ena taqomaka na nodrau vakawati qai vakavu marau. Ena so na vanua era digitaka na itubutubu na isa ni vakawati, erau sega mada ga ni veikilai o tagane kei yalewa ni bera na siga ni vakamau. Ena titobu na nodrau veilomani qai dei nodrau vakawati ni rau vakaraitaka ena ka rau tukuna.

10. Yaga vakacava na kena vakananumi na veidomoni?

¹⁰ E yaga ena dua tale na sala na nodra vakaraitaka na veidomoni na veiwatini. E kaya o Tui Solomoni vua na goneyalewa ni Sulamaiti ni na vakarautaka na “talitali koula, ka vakasavusavu siliva.” E vakacaucautaki koya, e kaya ni “weweli [“totoka,” NW] me vaka na vula, sa serau tu me vaka na mata-ni-siga.” (Sere 1:9-11; 6:10) Ia e yalodina tiko ga vua na ivakatawanisipi na goneyalewa ni Sulamaiti. Na cava e vakadeitaki koya ni rau veitawasei tu, me lomavakacegu tale ga? E vakamacalataka o koya. (Wilika Sere i Solomoni 1:2, 3.) Oya ni nanuma lesu nona vakaraitaka na ivakatawanisipi na  nona domoni koya. Nona cakava qori e ‘ca tale na waini’ e dau vakavu marau, na yacana e veivakacegui me vaka na ‘ilumu vinaka e liviraki’ ena ulu. (Same 23:5; 104:15) Io, ena kaukaua tiko ga na veidomoni ni rau nanuma lesu na veiwatini na nodrau veidomoni. E bibi gona me rau dau vakaraitaka qori na veiwatini!

11. Na cava era vulica na lotu vaKarisito dawai ena nona vosa na goneyalewa ni Sulamaiti vei ira na goneyalewa ni Jerusalemi?

¹¹ Na Sere i Solomoni e yaga tale ga vei ira na lotu vaKarisito dawai, vakauasivi o koya e vaqara e dua me watina. E sega sara ga ni domoni Solomoni na goneyalewa ni Sulamaiti. E vakaroti ira na goneyalewa e Jerusalemi mera bubului ni kaya: “Moni kua ni saga moni vakayadrata se uqeta meu veidomoni niu sega ni makutu kina.” (Sere 2:7, NW; 3:5) Na vuna? E sega ni kilikili mo domona e dua ga e rawa. Ka vakayalomatua gona vua e dua na lotu vaKarisito e via vakawati me waraka e dua e domona dina.

12. Na cava e domona kina na ivakatawanisipi na goneyalewa ni Sulamaiti?

¹² Na cava e domona kina na ivakatawanisipi na goneyalewa ni Sulamaiti? E rairaivinaka na ivakatawanisipi me vaka na ‘kaseli,’ na ligana e kaukaua me vaka na ‘mama koula,’ na yavana e totoka qai kaukaua me vaka na “duru vatu e veivolavolai.” Ia e sega wale ga ni kaukaua qai rairaivinaka. E “vaka na moli e na loma ni dua na kau ni veikau . . . ena kedra maliwa na gonetagane” na nona daulomani. Ni va qori na ivakarau ni nona rai na goneyalewa e yalodina vei Jiova, e vakaraitaka ni kauaitaka nona veika vakayalo o cauravou.—Sere 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Na cava e domoni goneyalewa kina na ivakatawanisipi?

¹³ Vakacava na goneyalewa ni Sulamaiti? E goneyalewa rairai totoka dina ni kauai kina na tui. Ena gauna oya e levu na watina na tui, e “onosagavulu na ranadi, ka lewe walusagavulu na watina lalai, kei na goneyalewa sa sega ni wili rawa.” Ia o goneyalewa e okati koya ga me ‘rosi ni Seroni ena baravi bucabuca’—na senikau wale. E sega ni dokadokai koya o goneyalewa, e yalomalumalumu  ga. E duatani na nona raici koya na ivakatawanisipi ni “vaka na viavia e na maliwa ni soni”! E yalodina o goneyalewa vei Jiova.—Sere 2:1, 2; 6:8.

14. Na cava era vulica na lotu vaKarisito dawai me baleta na veidomoni e vakamacalataki ena Sere i Solomoni?

¹⁴ Era vakadreti ena iVolatabu na lotu vaKarisito mera vakawati “ga ena Turaga.” (1 Kor. 7:39) Ena qarauna o koya e via vakawati me kua ni domona e dua e sega ni vakabauta, ena vaqara ga e dua e qaravi Jiova ena yalodina. Na vakabauta kei na qaravi Kalou e rua na itovo e vinakati me qaravi kina na bula e veisiga, e bibi tale ga ena vinaka ni bula vakawati kei na bula vakayalo. Mo vaqara e dua e laurai vua na itovo qo. Qo sara ga na itovo erau raica na ivakatawanisipi kei na goneyalewa ni Sulamaiti.

15. Na cava e ivakaraitaki vinaka kina na goneyalewa ni Sulamaiti vei ira na qaravi Jiova era se bera ni vakawati?

¹⁵ Wilika Sere i Solomoni 4:12. Na cava e tukuna kina na ivakatawanisipi ni nona daulomani e vaka na “were sa viribaiti”? Na were e vakalalaga se vakabai e sega ni dola vei ira na lewenivanua. Rawa ga ni lakovi ena dua na matamata e sogo tu. Na goneyalewa ni Sulamaiti e vaka na were qori ni domona duadua ga na ivakatawanisipi, na tagane sa vakarau vakawatitaka. Ni sega ni via rawai ena nona sasaga na tui, e vakaraitaka o koya ni vaka na “bai vatu,” e sega ni vaka na “katuba” e dola rawarawa. (Sere 8:8-10) O koya tale ga e qaravi Jiova ena domona qai lomani koya duadua ga e vinakata me watina.

16. Na cava eda vulica me baleta na veibuku ena Sere i Solomoni?

¹⁶ Dua na siga e tarogi goneyalewa ni Sulamaiti na ivakatawanisipi me rau taubale vata, ia eratou sega ni vakatara na ganena. Ratou mani lesi koya me yadrava na loganivaini. Na vuna? Vakacava, eratou sega ni nuitaki koya? Ratou nanuma ni sega ni vinaka nona inaki? Sega, eratou qarauna tiko ga me kua ni yaco na ituvaki e rawa ni temaki kina o ganedratou. (Sere 1:6; 2:10-15) Dua na tikina e rawa nira vulica eke na lotu vaKarisito dawai: Mera qarauna me savasava tiko ga na veibuku. Kua ni tiko ena vanua lala. E tiko na sala maqosa me vakaraitaki kina na veitaleitaki, me qarauni ga na ituvaki e rawa kina nira temaki.

17, 18. E yaga vakacava vei iko na Sere i Solomoni?

¹⁷ Dua na ka nodrau veilomani kei na nodrau veitaleitaki e rua na lotu vaKarisito erau se qai vakamau. E tauyavutaka o Jiova na vakawati me dei, e bibi kina mera saga tiko ga na veiwatini me kua ni seavu nodra veidomoni me vaka ga na yameyame e sega ni boko rawa.—Mari. 10:6-9.

¹⁸ Ni o vaqara tiko e dua me watimu, vaqara e dua o domona dina. Mo saga me dei na nomudrau veidomoni, me kua sara ni seavu me vaka ga e laurai ena Sere i Solomoni. Ke o se vaqara tiko na kemu isa se o sa vakawati, mo vakila mada ga na veidomoni dina, ‘na bukawaqa i Ja.’—Sere 8:6, NW.