O Bau Kila?

Na cava e tukuni kina ena 1 Korinica na lewenimanumanu e cabori ena matakau?

▪ A vola na yapositolo o Paula: “Moni kania na ka kece e volitaki ena makete ni lewe ni manumanu, ni kua tale ni vakataroga e dua na ka ena vuku ni nomuni lewaeloma.” (1 Korinica 10:25) E kau mai vei na lewenimanumanu qo?

E dau soqo bibi ena valenisoro mai Kirisi kei Roma na cabori ni lewenimanumanu, ia e sega ni dau laukana kece na lewenimanumanu e vakayagataki kina. Na vo ni lewenimanumanu e vakayagataki ena nodra valenisoro na lotu butobuto e dau volitaki ena makete. E tukuna na ivola na Idol Meat in Corinth: “O ira na vakailesilesi ni lotu . . . era vakatokai ena so tale na vanua mera buja (butcher) se kuka, era dau volitaka na kedra iwase ni lewenimanumanu.”

E sega ni lewenimanumanu kece e vo mai na veiqaravi vakalotu e volitaki ena makete. Na vakekeli e caka ena makete ni lewenimanumanu mai Pompeii (vakaLatina, macellum) e laurai kina na sui taucoko ni dua na sipi. E tukuna na vuku o Henry J. Cadbury, qo e dusia ni “dau volitaki bulabula na manumanu se vakamatei mai na macellum, vaka kina na lewenimanumanu mai na buja se na kena e cabori ena valenisoro.”

Na ka e tukuna tiko o Paula nira na sega ni vakaitavi na lotu vaKarisito ena sokalou butobuto, ia ke ra volia na lewenimanumanu e cabori ena valenisoro, e sega ni kena ibalebale nira sa dukadukali.

Na cava era dau veimecaki kina na Jiu kei ira na kai Samaria ena gauna i Jisu?

▪ E tukuna na Joni 4:​9, “nira sega ni dau veiyaloni na Jiu kei ira na kai Samaria.” Na leqa qori se tekivu sara ena gauna a tauyavutaka kina o Jeropoami na sokaloutaki ni luve ni bulumakau ena tini na yavusa e Isireli. (1 Tui 12:​26-30) O ira na kai Samaria era cavutu mai Samaria na koroturaga ni tini na yavusa ena vualiku kei Isireli. Ena gauna a ravuta kina na tini na yavusa qo o Asiria ena 740 B.S.K., era vakatikora e Samaria na vulagi era lotu butobuto. Na nodra vakawati vata na kai Samaria kei ira na vulagi e vakaleqa vakalevu na nodra sokalou na kai Samaria.

Ni oti tale e vica na senitiuri, era tusaqati ira na Jiu era sereki ena nodra tu vakavesu mai Papiloni na kai Samaria ena gauna era tara tale tiko kina na bai kei na valenisoro e Jerusalemi. (Esera 4:​1-23; Niemaia 4:​1-8) Sa qai kaukaua ga na nodra veimecaki vakalotu na Jiu kei ira na kai Samaria ena gauna sa tara kina na nodra valenisoro na kai Samaria ena ulunivanua o Kerisimi, a rairai yaco ena ikava ni senitiuri B.S.K.

Ena gauna i Jisu na vosa “kai Samaria” a rairai vakaibalebale vakalevu ena lotu kei ira era muria na kena ivakavuvuli, sega ni vanua. Era sokalou tiko ga na kai Samaria ena ulunivanua o Kerisimi, ia era cati, era beci tale ga vei ira na Jiu.​—Joni 4:​20-22; 8:48.

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Veleti lase e droinitaki kina na isoro manumanu, ena ikaono ni senitiuri B.S.K.

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Tauyavutaka o Jeropoami na sokaloutaki ni bulumakau