O Bau Kila?

Na cava e rawa ni tukuni me baleta na yaca e laurai ena dreta (clay seal) e caka mai na qele ni tulituli kei na yaca e cavuti ena iVolatabu?

▪ Ena gauna e liu o ira na vakarautaka na ivola ni matanitu era dau viviga, vesuka ena dua na wa, era biuta ena kena ibuki na qele suasua qai tuki na ivakatakilakila ena dreta ni ivola. Era na vakayagataka qori mera saini, vakadinadina qai vakadeitaki kina na ivola.

Ena so na gauna ena ceuti ena mama na yaca se ivakatakilakila me drega, qo e dau vakamareqeti dina. (Vakatekivu 38:18; Esiteri 8:8; Jeremaia 32:44) Na dreta ena tiko kina na yaca i koya e nona, na nona itutu, kei na yaca i tamana.

Era kunea na dauvakadidike e vica na drau na dreta e vakatakilakilataki ena gauna makawa, e vakatokai na bullae. E sitabataki tu ena so na dreta qo na yaca e cavuti ena iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, era kunea na dauvakekeli na dreta ni ivola e sitabataki tu e delana eso na vosa e vakabauti ni nodrau e rua na tui Juta. E dua e sitabataki tu kina: “Nei Easi [na luvei] Yehotam [Jocame], na Tui Juta.” Na kena ikarua: “Nei Esekaia [na luvei] Easi, na Tui Juta.” (2 Tui 16:​1, 20) O rau qo, rau a veiliutaki tiko ena ikawalu ni senitiuri B.S.K.

Era dikeva na vuku eso tale na dreta e sitabataki tu kina eso na ivakatakilakila e vakabauti ni nodra era talanoataki ena iVolatabu. Eso vei ira qori e cavuti ena ivola i Jeremaia, me vakataki Peruki (vunivola i Jeremaia), Kimaraia (“luvei Safani”), Jiramieli (“luve ni tui”), Jukali (“luvei Selemaia”), kei Siraia (taci Peruki).—Jeremaia 32:12; 36:4, 10, 26; 38:1; 51:59.

E kilai vakacava na duidui gauna ni dua na siga e cavuti ena iVolatabu?

▪E vakayagataki ena iVolatabu vakaIperiu na matavosa “mataka,” “sigalevu,” kei na “yakavi.” (Vakatekivu 24:11; Vakarua 28:29; 1 Tui 18:26) O ira na Iperiu e dau wase vakatolu na nodra matayadra ena veiya va na aua, ia e muri era qai muria na ituvatuva ni nodra yadra na kai Kirisi kei Roma me va na matayadra. A vakaibalebaletaka tiko o Jisu na wasewasei ni gauna qori ni kaya: “Mo dou yadra tiko ni dou sega ni kila na gauna ena lako mai kina na itaukeinivale, de lako mai ena yakavi se na bogi se bogilevu se matakacaca.” (Marika 13:35) Na yadra ena “yakavi” e tekivu ni sa dromu na siga me yacova na 9 ena bogi. Na kena e tarava ena yacova na bogilevu tutu, na ikatolu ni matayadra ena tagi ni toa me yacova na tolu ena matakalailai. Na kena iotioti e yacova sara ni cadra na siga. A taubale tiko o Jisu ena delaniwai ni Wasa o Kalili ena ikava ni matayadra “ni voleka ni kida na mataka.”—Maciu 14:23-26.

Ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito na vosa “aua” e dusia na tinikarua na aua e tekivu ni cadra na siga me yacova ni dromu. (Joni 11:9) Ni veiveisau na cadra kei na dromu ni siga e Isireli ena loma ni dua na yabaki, e dau tukuni ga na gauna e vakabauti ni yaco kina e dua na ka, me vaka na “rauta na ikaono ni aua.”—Cakacaka 10:9.

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Dreta e sitabataki kina na yaca i Esekaia kei Easi (e liu), rairai na yaca i Peruki (e muri)

[iYaloyalo]

E muri: Courtesy of Israel Museum, Jerusalem

E lii: www.BibleLandPictures.com/Alamy

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Kaloko matanisiga ena gauna ni veiliutaki vakaempara e Roma (27 B.S.K.–476 S.K.)

[Credit Line]

© Gerard Degeorge/ The Bridgeman Art Library International