Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ ka Sɔgbe À?
È ɖè akpáxwé nukɔntɔn Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ tɔ́n ɖò 1950. Sín hwenɛnu ɔ, mɛɖé lɛ kɛnu alǒ kan nǔ byɔ dó gbesisɔ Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn a ɔ wu, ɖó fí ɖěɖee é gbɔn vo nú lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn ɖevo lɛ ɖè lɛ é wu. Hwɛhwɛ ɔ, nǔ elɔ lɛ e bɔ d’ewu lɛ é ɖokpo wu wɛ vogbingbɔn enɛ lɛ nɔ tíìn.
Gbesisɔ tɔn. Dobanúnǔ agaɖanu dìn tɔn akɔwé lɛ tɔn kpo alɔnuwema xóxó e sɔgbe hugǎn lɛ é jí wɛ è zɔn dó dó sɔnǔ nú Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ. Amɔ̌, alɔnuwema ɖěɖee ma sɔgbe sɔmɔ̌ ǎ, bo ma ka lɛ́ nyí xóxó sɔ ɖěɖee è zán dó sɔnǔ nú Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ ǎ lɛ é jí wɛ è zɔn dó dó ɖè La Bible du roi Jacques tɔ́n ɖò 1611.
Gbejininɔ. Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ tɛ́n kpɔ́n bo ɖè wɛn dodó e Mawu sɔ́ dó ayi mɛ nú mɛ lɛ bɔ ye wlan é tɔ́n pɛ́pɛ́pɛ́. (2 Timɔtée 3:16) Lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn gegě xwedó linlin gbɛtɔ́ lɛ tɔn bo gbɔ wɛn Mawu tɔn ɖetɔ́n lee é ɖó na nyí gbɔn é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ye sɔ́ tɛnmɛ-nyikɔ lɛ, ɖi Aklunɔ alǒ Mawu, dó ɖyɔ nyikɔ Mawu ɖesunɔ tɔn Jehovah ɔ.
É ɖò tlɔlɔ. Lilɛdógbeɖevomɛ ɖé lɛ vɔ́ nǔ lɛ ɖɔ ɖò ali ɖevo nu, amɔ̌, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ lilɛ xókwín lɛ tlɔlɔ ɖò fí ɖěɖee mɔ̌ biblo ma na zɔ́n bonu linlin lɛ na gɛ́dɛ́ alǒ linlin e ɖò nǔwlanwlán dodó lɛ mɛ lɛ é na bú ɖè ǎ lɛ é. Lilɛdógbeɖevomɛ ɖěɖee vɔ́ nǔwlanwlán dodó Biblu tɔn lɛ ɖɔ ɖò ali ɖevo nu lɛ é sixu sɔ́ linlin gbɛtɔ́ tɔn lɛ d’emɛ alǒ jó gǒflɛ́mɛ taji lɛ dó.
Vogbingbɔn e ɖò Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn kpo lilɛdógbeɖevomɛ ɖevo lɛ kpo tɛntin lɛ é
Wema ɖé lɛ hwe ɖ’emɛ. Katolika Hlɔma tɔn kpo Orthodoxe Zǎnzǎnhweji tɔn kpo gɔ́ wema ɖé lɛ nú Biblu yetɔn lɛ, bɔ mɛɖé lɛ nɔ ylɔ́ ɖɔ Wema Ðěɖee È Gɔ́ nú Wema Biblu Tɔn lɛ É (apocryphes). Amɔ̌, wema enɛ lɛ ɖò sɛ́nwema Jwifu lɛ tɔn mɛ ǎ, bɔ é ka lɛ́ jɛxa ɖɔ è ni ɖ’ayi wu ɖɔ Biblu ɖɔ ɖɔ Jwifu lɛ wɛ nyí mɛ ɖěɖee “Mawu sɔ́ xó tɔn lɛ dó así” na lɛ é. (Hlɔmanu lɛ 3:1, 2) Enɛ wu ɔ, é sɔgbe ɖɔ Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn kpo lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn gegě ɖevo lɛ kpo ɖè Wema Ðěɖee È Gɔ́ nú Wema Biblu Tɔn lɛ É sín mɛ.
Wemafɔ ɖé lɛ hwe ɖ’emɛ. Lilɛdógbeɖevomɛ ɖé lɛ gɔ́ wemafɔ kpo nukɛgbe kpo ɖěɖee ma ɖò alɔnuwema Biblu tɔn e dóxó hugǎn bo tíìn lɛ é mɛ ǎ lɛ é na, amɔ̌, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ ka wà mɔ̌ ǎ. Lilɛdógbeɖevomɛ égbé tɔn lɛ gegě jó nǔ enɛ lɛ e è wá gɔ́ na é dó, alǒ yí gbè ɖɔ alɔdlɛndónǔ ɖejid’ewu hugǎn lɛ b kún nɔ gudo nú nǔ enɛ lɛ e è gɔ́ na é ó.
Xógbe vovo. Hweɖelɛnu ɔ, xókwín ɖokpo ɖokpo lilɛ lilɛ dó gbè ɖevo mɛ gbɛɖe gbɛɖe nɔ d’ablu bo nɔ lɛ́ bú mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, è nɔ lilɛ xó e Jezu ɖɔ ɖò Matie 5:3 mɛ é gbɔn lě hwɛhwɛ: “Nǔ nyɔ́ nú mɛ e nyí wamamɔnɔ ɖò ayi mɛ lɛ.” (MAWUXÓWEMA; Alɛnuwema Yɔyɔ̌—Fɔn) Mɛ gegě mɔ ɖɔ “wamamɔnɔ ɖò ayi mɛ” e è lilɛ dó é d’ablu, bɔ mɛɖé lɛ lin ɖɔ lee mɛɖéesɔ́hwe alǒ yajiji xɔ akwɛ sɔ é jí tɛɖɛ̌ wɛ Jezu ɖè. Amɔ̌, ɖiɖɔ wɛ Jezu ɖè ɖɔ enyi è tuùn ɖɔ è ɖó hudo alixlɛ́mɛ Mawu tɔn tɔn ɔ, è na ɖó awǎjijɛ jɔ awǎjijɛ. Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ ɖɔ nǔ e ɖɔ gbé Jezu ja tawun é bo ɖɔ “mɛ ɖěɖee tuùn ɖɔ emi ɖó hudo nǔ gbigbɔ tɔn lɛ tɔn é.”—Matie 5:3. c
Nǔ ɖagbe e akɔwé ɖěɖee ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ lɛ é ɖɔ dó Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn wu lɛ é
Ðò wema-sɛ́dó-mɛ 8 décembre 1950 tɔn ɖé mɛ ɔ, akɔwé Edgar Johnson Goodspeed e lɛ́ nyí Biblu-lilɛdógbeɖevomɛtɔ́ nukúnɖeji ɖé é wlan dó Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ wu ɖɔ: “Un yí wǎn nú azɔ̌ e mɛ mitɔn lɛ wà é, kpo lee é gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ gbɔn é kpo, b’ɛ lɛ́ víví nú mì tawun ɖɔ lilɛdógbeɖevomɛ ɔ ɖò wɛn, gbeji bo lɛ́ ɖ’agbɔ̌n. Un sixu ɖekúnnu na ɖɔ é ɖè lee è xwè sɔ bo ba dò nú nǔ ganji gbɔn é xlɛ́ ɖò ali gegě nu.”
Nǔkplɔnmɛtɔ́ Allen Wikgren e nɔ w’azɔ̌ ɖò kplɔnyiji-alavɔxwé Chicago tɔn é ɖɔ ɖɔ Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ nyí kpɔ́ndéwú lilɛdógbeɖevomɛ e mɛ è zán xógbe égbé tɔn lɛ ɖè é tɔn ɖé, bɔ xógbe lɛ kún gosin lilɛdógbeɖevomɛ ɖevo lɛ mɛ ó, bɔ hwɛhwɛ ɔ, “lee è lilɛ xógbe lɛ gbɔn é kpé we ǎ bo nyí ɖagbe hugǎn ɔ.”—The Interpreter’s Bible, Akpáxwé I, wexwɛ 99.
Hwenu e Biblu-gbéjékpɔ́ntɔ́ Grande-Bretagne tɔn Alexander Thomson ɖò nǔ e é mɔ dó Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ wu é wlan wɛ é ɔ, é ɖɔ: “É ɖò wɛn ɖɔ akɔwé ɖěɖee alɔ sè kpɛ́n na bɔ ayi yetɔn lɛ́ ɖò te lɛ é sín lilɛdógbeɖevomɛ wɛ, bɔ ye ba bo na ɖè tinmɛ tawun e ɖò nǔwlanwlán Glɛkigbe tɔn ɔ mɛ lɛ é tɔ́n dó Glɛnsigbe mɛ, lee Glɛnsigbe sixu ɖɔ gbɔn é.”—The Differentiator, avril 1952, wexwɛ 52.
Wemawlantɔ́ Charles Francis Potter mɔ ɖɔ è lilɛ fí klewun ɖé lɛ b’ɛ gbɔn vo nú lee lilɛdógbeɖevomɛ ɖevo lɛ lilɛ ɖó é có, é ɖɔ: “É ɖò wɛn ɖɔ lilɛdógbeɖevomɛtɔ́ enɛ lɛ e ma ɖɔ nyikɔ yetɔn ǎ lɛ é zán nǔwukpíkpé kpo nǔnywɛ kpo e jiwǔ lɛ é dó ɖè nǔ e ɖò alɔnuwema Glɛkigbe kpo Ebléegbe kpo tɔn ɖagbe hugǎn lɛ mɛ lɛ é tɔ́n.”—The Faiths Men Live By, wexwɛ 300.
Robert M. McCoy mɔ ɖɔ fún kpɛɖé ɖò Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ wu bɔ nǔ ɖagbe hugǎn lɛ ka lɛ́ ɖ’emɛ có, é wá gbeta elɔ kɔn hwenu e é gbéjé kpɔ́n gudo é bo ɖɔ: “Lilɛdógbeɖevomɛ Alɛnuwema Yɔyɔ̌ ɔ tɔn nyí kúnnuɖenú ɖé ɖɔ akɔwé ɖěɖee jɛxa bo na ɖó ayi te dó ɖeɖɛ tagba tobutobu e kúnkplá Biblu lilɛ lilɛ dó gbè ɖevo mɛ lɛ é ɖò gbɛ̌ta ɔ [Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ] mɛ.”—Andover Newton Quarterly, janvier 1963, wexwɛ 31.
Nǔkplɔnmɛtɔ́ Samuel MacLean Gilmour yí gbè nú lee è lilɛ akpáxwé ɖé lɛ gbɔn ɖò Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ mɛ é ǎ có, é ka ɖɔ ɖɔ ye mɛ e lilɛ lɛ é “ɖó nǔwukpíkpé e ma kpítí ǎ lɛ é ɖò Glɛkigbe mɛ.”—Andover Newton Quarterly, septembre 1966, wexwɛ 26.
Ðò nǔ e Nǔkplɔnmɛtɔ́ Alɔgɔtɔ́ Thomas N. Winter gbéjé Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ kpɔ́n bo ɖɔ, b’ɛ ɖò Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures mɛ é mɛ ɔ, é wlan ɖɔ: “Wěɖegbɛ́ enɛ e ma ɖɔ nyikɔ tɔn ǎ é sín lilɛdógbeɖevomɛ nyí yaɖeyaɖe ɔ gbɔn fí bǐ, bo lɛ́ sɔgbe bǐ mlɛ́mlɛ́.”—The Classical Journal, avril-mai 1974, wexwɛ 376.
Nǔkplɔnmɛtɔ́ Benjamin Kedar e nyí akɔwé Ebléegbe tɔn ɖé ɖò Israël é ɖɔ ɖò 1989 ɖɔ: “Ðò nǔ dò e un ba dó gbè wu b’ɛ kúnkplá Biblu Ebléegbe tɔn kpo lilɛdógbeɖevomɛ lɛ kpo é hwenu ɔ, hwɛhwɛ wɛ un nɔ ɖè xó sín Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn Glɛnsigbe tɔn ɔ mɛ. Hwenu e un ɖò mɔ̌ wà wɛ é ɔ, un mɔ azɔn gegě ɖɔ mɛ e wà lilɛdógbeɖevomɛ enɛ sín azɔ̌ lɛ é dó gǎn dó nǔjɔnǔ mɛ bo ɖè nukúnnúmɔjɛnǔmɛ nǔwlanwlán dodó ɔ tɔn e sɔgbe lɛ é tɔ́n, lee é nyɔ́ bló gbɔn é.”
Nǔkplɔnmɛtɔ́ alɔgɔtɔ́ Jason David BeDuhn e nɔ kplɔ́n nǔ mɛ dó sinsɛn wu é zɔn dó lilɛdógbeɖevomɛ Glɛnsigbe tɔn taji hugǎn tɛnnɛ e é gbéjé kpɔ́n lɛ é wu, bo wlan ɖɔ: “NW [Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn] ɔ wɛ sɔgbe hugǎn ɖò lilɛdógbeɖevomɛ ɖěɖee un gbéjé kpɔ́n lɛ é mɛ.” Gbɛtɔ́ kpaa lɛ kpo akɔwé Biblu tɔn gegě kpo ɖɔ ɖɔ vogbingbɔn e ɖò Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ mɛ lɛ é sín nǔ e ye mɛ e lilɛ dó gbè ɖevo mɛ lɛ é ɖi nǔ na ɖò sinsɛn linu lɛ é wu có, BeDuhn ɖɔ: “Vogbingbɔn lɛ gegě sín lee NW lilɛ xógbe dodó e Alɛnuwema Yɔyɔ̌ ɔ wlantɔ́ lɛ zán lɛ é tlɔlɔ, bo ma ka lɛ́ ɖyɔ ye ǎ gbɔn é wu.”—Truth in Translation, wexwɛ 163, 165.
a Nǔmɔdónǔwu lɛ kúnkplá Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn Glɛnsigbe tɔn ɖěɖee è ɖetɔ́n jɛ nukɔn nú ee è vɔ́ jlaɖó ɖò 2013 lɛ é.
b Ði kpɔ́ndéwú ɔ, kpɔ́n Biblu New International Version kpo New Jerusalem Bible Katolika tɔn kpo mɛ. Wemafɔ ɖěɖee è gɔ́ na lɛ é ɖíe: Matie 17:21; 18:11; 23:14; Maki 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Luki 17:36; 23:17; Jaan 5:4; Mɛsɛ́dó 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; kpo Hlɔmanu lɛ 16:24 kpo. Atɔnɖobǔ sín xó tɔ́n ɖò 1 Jaan 5:7, 8 mɛ ɖò Biblu Wiwe lọ—Gun Alada kpo Douay-Rheims Version kpo mɛ. È wlan Biblu ɔ b’ɛ ɖó xwè kanweko mɔkpan gudo é wɛ è wá gɔ́ nǔ enɛ na.
c Mɔ̌ ɖokpo ɔ, lilɛdógbeɖevomɛ John Bertram Phillips tɔn ɖɔ “mɛ ɖěɖee tuùn ɖɔ emi ɖó hudo Mawu tɔn lɛ é,” bɔ The Translator’s New Testament zán nukɛgbe “mɛ ɖěɖee tuùn hudo gbigbɔ tɔn yetɔn lɛ é.”