Nugbodòdó lɛ jí wɛ sɛ́n lɛ jinjɔn. Ye nɔ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ nɔ tuùn lee Jehovah nɔ lin nǔ gbɔn dó nǔ lɛ wu é, kpo lee nǔ nɔ cí n’i dó ye wu é kpo. Nugbodòdó lɛ nɔ d’alɔ mǐ, bonu mǐ na wá gbeta ɖagbe lɛ kɔn ɖò gbɛmɛ, bo na lɛ́ wà nǔ e sɔgbe é. Ye nɔ nyɔ́ zán, ɖò taji ɔ, ɖò ninɔmɛ ɖěɖee wu sɛ́n Mawu tɔn lɛ ma ɖɔ xó dó ǎ é mɛ.

▸ Wemata 1, akpáxwé 8

Tónúsíse nú Jehovah sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ mǐ ni ɖò gbesisɔmɛ, bo na wà nǔ e é ɖɔ mǐ ni wà é. Jehovah jló ɖɔ wanyiyi e mǐ ɖó n’i é ni sísɛ́ mǐ, bonu mǐ ni setónú n’i. (1 Jaan 5:3) Enyi mǐ yí wǎn nú Mawu, bo ɖeji dó wutu tɔn ɔ, mǐ na xwedó wěɖexámɛ tɔn ɖò ninɔmɛ lɛ bǐ mɛ. Enyi é na bo tlɛ vɛwǔ nú mǐ ɔ, mǐ na setónú n’i. Ðagbe mǐtɔn wɛ ɖɔ mǐ ni setónú nú Jehovah, ɖó é nɔ kplɔ́n mǐ lee mǐ na zán gbɛzán ɖagbe ɖé gbɔn dìn é, bo lɛ́ d’akpá nú mǐ ɖɔ mǐ na ɖu vivǐ nyɔna gègě tɔn ɖò sɔgudo.—Ezayíi 48:17.

▸ Wemata 1, akpáxwé 10

Jehovah na mɛɖesúsínínɔ alǒ nǔwukpikpé e nɔ zɔ́n bɔ è nɔ wá gbeta lɛ kɔn é gbɛtɔ́ lɛ bǐ. É dá mǐ, bonu mǐ na cí macinu ɖɔhun ǎ. (Sɛ́nflínmɛ 30:19; Jozuwée 24:15) Mǐ sixu zán mɛɖesúsínínɔ mǐtɔn dó wá gbeta ɖagbe lɛ kɔn. Amɔ̌, enyi mǐ ma cɔ́ mǐɖée ǎ ɔ, mǐ na wá gbeta e nùnywɛ ma kpé ǎ lɛ é kɔn. Mɛɖesúsínínɔ e mǐ ɖó é xlɛ́ ɖɔ mǐɖesunɔ ɖó na wá gbeta ɔ kɔn, ɖɔ mǐ na nɔ gbeji nú Jehovah dó xlɛ́ ɛ ɖɔ mǐ yí wǎn n’i nugbǒ nugbǒ.

▸ Wemata 1, akpáxwé 12

Jehovah na mǐ nugbodòdó, alǒ, alixlɛ́mɛ walɔ ɖagbe tɔn lɛ bonu ye na xlɛ́ ali mǐ ɖò nùwalɔ mǐtɔn lɛ mɛ. Mǐ sixu kplɔ́n nugbodòdó enɛ lɛ, kpo lee ye sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na zán gbɛ̀ ɖagbe ɖé gbɔn é kpo ɖò Biblu mɛ.  (Nùnywɛxó 6:16-19; 1 Kɔlɛntinu lɛ 6:9-11) Alixlɛ́mɛ enɛ lɛ nɔ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ nɔ tuùn nǔ e Mawu nɔ kpɔ́n dó mɔ nǔ e sɔgbe é alǒ nǔ e nyla é é. Ye nɔ lɛ́ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ nɔ tuùn lee mǐ na yí wǎn nú mɛ gbɔn é, lee mǐ na wá gbeta ɖagbe lɛ kɔn gbɔn é, kpo lee mǐ na nyɔ́ xomɛ dó mɛ ɖevo lɛ wu gbɔn é kpo. Nugbǒ wɛ ɖɔ nugbodòdó lɛ fɔ́n bo ɖò bùbú wɛ ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ, amɔ̌, nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ ko ɖyɔ ǎ. (Sɛ́nflínmɛ 32:4-6; Malacíi 3:6) Enyi mǐ wà nǔ sɔgbe kpo ye kpo ɔ, ye na cyɔn alɔ mǐ jí sín wuvɛ̌ agbaza tɔn kpo lee nǔ nɔ cí nú mɛ é tɔn kpo gègě sí.

▸ Wemata 1, akpáxwé 17

Ayixa mǐtɔn wɛ nyí nǔ e ɖò xò mǐtɔn mɛ, bo nɔ zɔ́n bɔ mǐ nɔ tuùn nǔ ɖagbe ɖò nǔ nyanya mɛ é. Mǐ mɛ bǐ wɛ Jehovah na ayixa. (Hlɔmanu lɛ 2:14, 15) Bonu ayixa mǐtɔn na dó w’azɔ̌ ganji ɔ, mǐ ɖó na sɔ́ nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ dó kplɔ́n ɛ. Enɛ ɔ, ayixa mǐtɔn sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na wá gbeta e na hun xomɛ nú Mawu lɛ é kɔn. (1 Piyɛ́ɛ 3:16) Ayixa mǐtɔn sixu gb’akpá nú mǐ hwenu e mǐ ja gbeta e hwɛ́n xlonɔnú é kɔn wá gbé é, alǒ, é sixu bló bɔ enyi mǐ wà nǔmasɔgbe ɖé ɔ, é na vɛ́ nú mǐ tawun. Ayixa mǐtɔn sixu wá vɔ́da, amɔ̌, kpo alɔdo Jehovah tɔn kpo ɔ, mǐ sixu bló bɔ é lɛ́ jɛ ganji. Ayixa ɖagbe ɖé nɔ zɔ́n bɔ mǐ nɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn, bɔ sísí mɛɖesunɔ tɔn mǐtɔn nɔ lɛ́ bú ǎ.

▸ Wemata 2, akpáxwé 3

Xɛsiɖiɖi nú Mawu sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ mǐ ni yí wǎn n’i, bo lɛ́ ɖó sísí ɖaxó n’i, mɔ̌ mɛ ɔ, mǐ na ba na wà nǔ e na dó xomɛsin n’i é ɖebǔ ǎ. Xɛsi ɖi nú Mawu nɔ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ nɔ wà nǔ ɖagbe, bo nɔ nyì alɔ nú nǔnyanyawiwa. (Ðɛhan 111:10) É nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖótó nǔ e Jehovah ɖɔ lɛ é bǐ ganji. É nɔ lɛ́ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ nɔ ɖè akpá e mǐ dó n’i lɛ é, ɖó mǐ nɔ ɖó sísí n’i tawun wutu. Xɛsiɖiɖi nú Mawu nɔ xlɛ́ ali mǐ ɖò lee mǐ nɔ lin nǔ kpɔ́n gbɔn é, wà nǔ xá mɛ ɖevo lɛ gbɔn é kpo gbeta e kɔn mǐ nɔ wá ayihɔngbe ayihɔngbe lɛ é kpo mɛ.

▸ Wemata 2, akpáxwé 9

Hwɛvɛ́númɛ nɔ byɔ ɖɔ mɛɖé ni sè wuvɛ̌ syɛnsyɛn, ɖó nǔ nyanya e é wà é wutu. Mɛ ɖěɖee yí wǎn nú Mawu lɛ é ɔ, enyi ye mɔ ɖɔ emi wà nùɖé, b’ɛ t’afɔ nugbodòdó tɔn lɛ jí ɔ, é nɔ vɛ́ nú ye tawun. Enyi mǐ wà nǔmasɔgbe ɖé ɔ, mǐ ɖó na savo, bo byɔ Jehovah ɖɔ é ni sɔ́ hwɛ kɛ mǐ sɔgbe kpo vɔsisa gbɛxɔnumɛ tɔn Jezu tɔn kpo. (Matie 26:28; 1 Jaan 2:1, 2) Enyi hwɛ mǐtɔn vɛ́ nú mǐ nugbǒ nugbǒ, bonu mǐ jó nǔnyanyawiwa dó ɔ, mǐ sixu ɖeji ɖɔ Jehovah na sɔ́ kɛ mǐ. É sɔ́ byɔ ɖɔ mǐ ni ɖò hwɛ dó mǐɖée wɛ, ɖó nǔ e mǐ ko wà nyì dò wá yì é wu ǎ. (Ðɛhan 103:10-14; 1 Jaan 1:9; 3:19-22) Mǐ ɖó na dó gǎn tawun, bɔ nùwanyido mǐtɔn lɛ na kplɔ́n nǔ mǐ, bo na lɛ́ dó gǎn bo huzu linlin nyanya ɖebǔ e mǐ ɖó é, lobo lɛ́ zán gbɛ̀ sɔgbe xá nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ.

▸ Wemata 2, akpáxwé 18

Enyi mɛɖé hu hwɛ syɛnsyɛn, bo ma lɛkɔ sín gudo ǎ, lobo gbɛ́ ɖɔ emi kún na xwedó nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ ó ɔ, é sɔ́ sixu kpó ɖò hagbɛ̌ agun ɔ tɔn ɖé nyí wɛ ǎ. È ɖó na ɖè é sín agun mɛ. Enyi è ɖè mɛɖé sín agun mɛ ɔ, mǐ sɔ́ nɔ kpé nǔ ɖě xá mɛ enɛ ǎ, bo nɔ lɛ́ ɖó xóɖiɖɔ xá ɛ te. (1 Kɔlɛntinu lɛ 5:11; 2 Jaan 9-11) Tuto mɛ ɖiɖe sín agun mɛ tɔn ɔ nɔ cyɔn alɔ nyikɔ Jehovah tɔn kpo agun ɔ kpo jí. (1 Kɔlɛntinu lɛ 5:6) Mɛ ɖiɖe sín agun mɛ lɛ́ nyí nǔgbɛnúmɛ ɖé bo sixu d’alɔ mɛɖé, bɔ hwɛ tɔn na vɛ́ n’i, bɔ é na mɔ tɛn dó lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n.—Luki 15:17.

▸ Wemata 3, akpáxwé 19

Jehovah yí wǎn nú mǐ, bo jló na d’alɔ mǐ. Nǔ e wu é nɔ zán Biblu kpo mɛ e yí wǎn n’i lɛ é kpo dó xlɛ́ ali mǐ, bo lɛ́ ɖè wě xá mǐ é nɛ. Ðó mǐ nyí gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ wutu ɔ, mǐ ɖó hudo alɔdo enɛ tɔn tawun. (Jelemíi 17:9) Enyi mǐ nɔ ɖótó mɛ ɖěɖee Jehovah nɔ zán dó xlɛ́ ali mǐ lɛ é kpo sísí kpo ɔ, xlɛ́xlɛ́ wɛ mǐ ɖè ɖɔ mǐ nɔ ɖó sísí n’i, bo lɛ́ jló na setónú n’i nɛ.—Eblée lɛ 13:7.

▸ Wemata 4, akpáxwé 2

Ðó mǐ nyí hwɛhutɔ́ wutu ɔ, blewun jɛn mǐ sixu huzu cejɛnnabinɔ kpo goyitɔ́ kpo. Amɔ̌, Jehovah nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ni nɔ sɔ́ mǐɖée hwe. Hwɛhwɛ ɔ, hwenu e mǐ sɔ́ mǐɖée jlɛ́ dó Jehovah wu, bo mɔ lee mǐ hwe ɖò akpá tɔn sɔ́ é wɛ mǐ nɔ jɛ mɛɖesɔhwe kplɔ́n jí. (Jɔbu 38:1-4) Mɛɖesɔhwe sín akpáxwé taji ɖevo wɛ nyí ɖɔ è ni nɔ kplɔ́n bo nɔ lin nǔ kpɔ́n dó mɛ ɖevo lɛ kpo nǔ e na nyí ɖagbe nú ye é kpo jí hugǎn mɛɖesunɔ. Hwɛhwɛ ɔ, goyiyi nɔ zɔ́n bɔ mɛɖé na lin ɖɔ emi kpɔ́n te hú mɛ ɖevo lɛ. Mɛɖesɔhwetɔ́ ɖé nɔ kpɔ́n éɖée lee é jɛxa gbɔn é, bo nɔ kpɔ́n nǔwukpikpé tɔn lɛ kpo gǎnmaɖó tɔn lɛ kpo. É nɔ yí gbè nú nùwanyido tɔn lɛ, dó kɛnklɛn, bo nɔ lɛ́ yí gbè nú alixlɛ́mɛ lɛ kpo wěɖexámɛ lɛ kpo; xɛsi nɔ ɖi i dó nǔ enɛ lɛ wiwa wu ǎ. Mɛɖesɔhwetɔ́ ɖé nɔ ganjɛ Jehovah wu, bo nɔ xwedó alixlɛ́mɛ tɔn.—1 Piyɛ́ɛ 5:5.

▸ Wemata 4, akpáxwé 4

Acɛkpikpa ɔ, acɛ e mɛɖé ɖó bo na ɖegbe nú mɛ ɖevo lɛ, bo lɛ́ wá gbeta lɛ kɔn é wɛ. Jehovah wɛ nyí mɛ e ɖó acɛkpikpa ɖaxó hugǎn ɖò jixwé kpo ayikúngban jí kpo é. Ðó é wɛ dá nǔ lɛ bǐ wutu ɔ, é wɛ nyí Mɛ e ɖó hlɔnhlɔn hugǎn ɖò wɛkɛ ɔ mɛ é. É nɔ zán acɛkpikpa tɔn hwebǐnu, bonu mɛ ɖevo lɛ na ɖu lè tɔn. Jehovah sɔ́ azɔ̌ d’así nú mɛɖé lɛ bonu ye na kpé nukún mǐ wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɛjitɔ́ lɛ, mɛxo agun tɔn lɛ kpo acɛkpikpa e ɖò tò nu lɛ é kpo ɖó acɛ ɖó bǎ ɖé mɛ, bɔ Jehovah nɔ ba ɖɔ mǐ ni nɔ wà nǔ ɖó kpɔ́ xá ye. (Hlɔmanu lɛ 13:1-5; 1 Timɔtée 5:17) Amɔ̌, enyi sɛ́n gbɛtɔ́ tɔn lɛ jɛ agɔ dó sɛ́n Mawu tɔn lɛ ɔ, mǐ nɔ setónú nú Mawu hú gbɛtɔ́. (Mɛsɛ́dó 5:29) Enyi mǐ nɔ yí gbè nú acɛkpikpa mɛ ɖěɖee Jehovah ɖò zinzan wɛ lɛ é tɔn ɔ, xlɛ́xlɛ́ Jehovah wɛ mǐ ɖè ɖɔ mǐ ɖó sísí nú gbeta e kɔn é wá lɛ é nɛ.

▸ Wemata 4, akpáxwé 7

Jehovah nɔ zán mɛxo agun tɔn ɖěɖee nyí nɔví sunnu e ko mɔ nǔ kpɔ́n lɛ é dó kpé nukún dó agun ɔ wu. (Sɛ́nflínmɛ 1:13; Mɛsɛ́dó 20:28) Sunnu enɛ lɛ nɔ d’alɔ mǐ, bonu mǐ na bló bɔ kancica e ɖò mǐ kpo Jehovah kpo tɛntin é  na syɛn, bonu mǐ na lɛ́ sɛ̀n ɛ ɖò fífá mɛ, ɖò tuto jí. (1 Kɔlɛntinu lɛ 14:33, 40) Cobonu gbigbɔ mímɛ́ na sɔ́ mɛxo lɛ ɔ, ye ɖó na tó ɖó jijɔ tawun tawun ɖěɖee è mɔ ɖò Biblu mɛ lɛ é hwɛ̌; gbigbɔ ɔ wɛ ka d’alɔ bɔ è wlan Biblu ɔ. (1 Timɔtée 3:1-7; Titu 1:5-9; 1 Piyɛ́ɛ 5:2, 3) Mǐ nɔ ɖeji dó alɔ e tutoblonunu Mawu tɔn nɔ dó mǐ é wu, enɛ wu ɔ, mǐ nɔ wà nǔ ɖó kpɔ́ xá mɛxo agun tɔn lɛ kpo awǎjijɛ kpo.—Ðɛhan 138:6; Eblée lɛ 13:17.

▸ Wemata 4, akpáxwé 8

Jehovah sɔ́ azɔ̌ d’así nú mɛjitɔ́ lɛ bonu ye na kpé nukún dó vǐ yetɔn lɛ kpo xwédo yetɔn kpo wu. Amɔ̌, Biblu tinmɛ ɖɔ asú ɔ wɛ nyí tatɔ́ xwédo ɔ tɔn. Enyi tɔ́ ɖě ma ɖò xwédo ɔ mɛ ǎ ɔ, nɔ ɔ nɔ huzu tatɔ́ xwédo ɔ tɔn. Tatɔ́ xwedó ɔ tɔn sín azɔ̌ byɔ ɖɔ é na mɔ nùɖuɖu, avɔ kpo fí e è na dɔ́ é kpo nú xwédo ɔ. Nǔ taji tawun wɛ é nyí ɖɔ tatɔ́ xwédo tɔn ɔ ni nɔ nukɔn ɖò alɔdido xwédo ɔ, bonu é na sɛ̀n Jehovah mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é nɔ mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ ye yì kplé agun tɔn lɛ, ɖ’alɔ ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ, bo lɛ́ kplɔ́n Biblu ɖó kpɔ́ ɖò gbesisɔmɛ. Tatɔ́ xwédo ɔ tɔn nɔ lɛ́ nɔ nukɔn ɖò gbeta lɛ kɔn wíwá mɛ. É nɔ tɛ́n kpɔ́n hwebǐnu, bo na wà nǔ Jezu ɖɔhun, gbɔn xomɛnyínyɔ́ kpo jlɛjininɔ kpo ɖiɖexlɛ́ gblamɛ, é na xò daka alǒ syɛn nukún gbeɖé ǎ. Enɛ nɔ d’alɔ bɔ wanyiyi nɔ ɖò xwé ɔ gbè, bonu mɛ e ɖò xwédo ɔ mɛ é bǐ na dó sixu mɔ ɖɔ emi ɖò ayijayǐ mɛ, bonu kancica e ɖò ye kpo Jehovah kpo tɛntin é na lɛ́ syɛn d’eji.

▸ Wemata 4, akpáxwé 12

Hagbɛ̌ Alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ, gbɛ̌ta sunnu e ɖó nukúnɖiɖo jixwé tɔn, bɔ Mawu nɔ zán dó kpé nukún dó azɔ̌ togun tɔn tɔn wu é wɛ. Ðò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, Jehovah zán hagbɛ̌ alixlɛ́mɛtɔ́ ɖé, b’ɛ xlɛ́ ali agun Klisanwun tɔn nukɔntɔn ɔ ɖò lee ye na sɛ̀n ɛ, bo lɛ́ wà wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ gbɔn é mɛ. (Mɛsɛ́dó 15:2) Égbé ɔ, nɔví sunnu lɛ sín gbɛ̌ta e nyí Hagbɛ̌ Alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ é nɔ nɔ nukɔn dó xlɛ́ ali togun Mawu tɔn, bo nɔ lɛ́ cyɔn alɔ jǐ tɔn. Enyi nɔví sunnu enɛ lɛ jló na wá gbeta lɛ kɔn ɔ, ye nɔ ganjɛ alixlɛ́mɛ Xó  Mawu tɔn tɔn kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn tɔn kpo wu. Jezu ylɔ sunnu yí ami dó ɖè lɛ sín gbɛ̌ta enɛ ɖɔ “[deví] gbejinɔtɔ́, ayiɖotenanɔ.”—Matie 24:45-47.

▸ Wemata 4, akpáxwé 15

Hweɖelɛnu sixu sù, bɔ è na byɔ ɖò nɔví nyɔnu ɖé sí ɖɔ é ni wà nǔ e nɔví sunnu ɖé wɛ ɖó na wà é ɖé ɖò agun ɔ mɛ. Enyi é ɖò azɔ̌ enɛ wà wɛ ɔ, é ɖó na cyɔn nùɖé dó ta dó xlɛ́ ɖɔ emi ɖó sísí nú tuto Jehovah tɔn. Amɔ̌, ninɔmɛ ɖé lɛ kɛɖɛ mɛ wɛ é na byɔ ɖɔ é ni cyɔn nǔ dó ta ɖè. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi nɔví nyɔnu ɖé ɖò nukún kpé dó Biblu kplɔnkplɔn ɖé wu wɛ hwenu e asú tɔn, alǒ, nɔví sunnu e ko bló baptɛm é ɖé ɖò finɛ é ɔ, é ɖó na cyɔn nǔ dó ta.—1 Kɔlɛntinu lɛ 11:11-15.

▸ Wemata 4, akpáxwé 17

Wǔ ɖiɖó zɔ byɔ ɖɔ mǐ ni gbɛ́ ɖɔ mǐ kún na ɖó nu ɖò toxóɖiɖɔ mɛ ó. (Jaan 17:16) Togun Jehovah tɔn nɔ nɔ gudo nú Axɔsuɖuto tɔn. Mǐ nɔ ɖó wǔ zɔ nú nǔ gbɛ̀ ɔ tɔn lɛ lee Jezu wà gbɔn é.

Jehovah ɖegbe nú mǐ ɖɔ mǐ ni “nɔ [setónú nú] gǎn lɛ kpodo acɛkpikpa lɛ kpan.” (Titu 3:1, 2; Hlɔmanu lɛ 13:1-7) Amɔ̌, sɛ́n Mawu tɔn lɛ́ ɖɔ ɖɔ mǐ kún ɖó na hu mɛ ó. Enɛ wu ɔ, ayixa Klisanwun ɖé tɔn na gbɛ́ n’i ɖɔ é ni ma yì ahwan ó. Enyi ali hun nú Klisanwun ɖé, bonu é na wà tozɔ́ ɖě ɖó ahwanzɔ́ sín tɛnmɛ ɔ, é ɖó na da kpɔ́n ɖɔ ayixa emitɔn ka yí gbè ɖɔ emi ni wà mɔ̌ à jí.

Jehovah ɖokponɔ géé wɛ mǐ nɔ sɛ̀n, ɖó é wɛ dá mǐ wutu. Nugbǒ wɛ ɖɔ mǐ nɔ ɖó sísí nú wuntun tò tɔn lɛ, amɔ̌, mǐ nɔ dó gbè asya alǒ jì tohan ǎ. (Ezayíi 43:11; Daniyɛli 3:1-30; 1 Kɔlɛntinu lɛ 10:14) Gɔ́ na ɔ, mɛ Jehovah tɔn lɛ wá gbeta yeɖesunɔ tɔn kɔn ɖɔ emi kún na sɔ́ wema nú toxóɖɔgbɛ́ ɖě, alǒ mɛ e na nyikɔ bá ɖu gǎn é ɖě ó. Nǔ e wu wɛ é wɛ nyí ɖɔ mǐ ko wá gbeta ɔ kɔn bo na nɔ acɛkpikpa Mawu tɔn sín akpáxwé.—Matie 22:21; Jaan 15:19; 18:36.

▸ Wemata 5, akpáxwé 2

Gbɛ̀ ɔ nɔ sɔ́ ali e nu Satáan nɔ lin nǔ ɖè é ɖó ajo. Linlin enɛ gbakpé ɖò mɛ ɖěɖee ma yí wǎn nú Jehovah bo nɔ wà nǔ éɖɔhun ǎ, lobo nɔ wɔn ya nú nugbodòdó tɔn lɛ é tɛntin. (1 Jaan 5:19) Linlin mɔhun kpo nùwalɔ e nɔ jɛ túnú tɔn lɛ é kpo wɛ Biblu tinmɛ ɖɔ é nyí gbigbɔ gbɛ̀ ɔ tɔn. (Efɛzinu lɛ 2:2) Togun Jehovah tɔn nɔ kudeji ɖɔ gbigbɔ gbɛ̀ ɔ tɔn kún na ɖu ɖò emi jí ó. (Efɛzinu lɛ 6:10-18) É nyɔ́ wà ɔ, mǐ yí wǎn nú ali Jehovah tɔn lɛ bo nɔ dó gǎn bo na tɛ́ dó ali e nu é nɔ lin nǔ kpɔ́n ɖè é wu.

▸ Wemata 5, akpáxwé 7

Gǔfɔndómawuji ɔ, agɔ jijɛ dó nugbǒ Biblu tɔn lɛ wɛ. Gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ nɔ klán gbè xá Jehovah kpo Jezu e nyí Axɔsu yí ami dó ɖè Axɔsuɖuto Mawu tɔn tɔn é kpo, bo nɔ tɛ́n kpɔ́n bo na dɔn mɛ ɖevo lɛ, bonu ye na xò kpóɖó nú ye. (Hlɔmanu lɛ 1:25) Ye nɔ jló na bló bɔ mɛ ɖěɖee nɔ sɛ̀n Jehovah lɛ é na jɛ nǔ xò kpɔ́n jí. Mɛɖé lɛ huzu gǔfɔndómawujitɔ́ ɖò agun Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn mɛ, mɔ̌ jɛn é lɛ́ ɖè gbɔn ɖò égbé. (2 Tɛsalonikinu lɛ 2:3) Mɛ ɖěɖee nɔ nɔ gbeji nú Jehovah lɛ é nɔ ɖó kancica ɖě xá gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ ǎ. Mǐ na na tɛn nǔdobiba alǒ kɔgbidinúmɛ mɛ ɖevo lɛ tɔn gbeɖé, bonu é na zɔ́n bɔ mǐ na xà, alǒ ɖótó linlin gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ tɔn lɛ ǎ. Mǐ nɔ nɔ gbeji nú Jehovah, bo nɔ sɛ̀n éɖokponɔ géé.

▸ Wemata 5, akpáxwé 9

Ðò Mɔyizi Sɛ́n ɔ glɔ́ ɔ, akɔta Izlayɛli tɔn nɔ byɔ Jehovah ɖɔ é ni sɔ́ hwɛ emitɔn lɛ kɛ emi. Ye nɔ hɛn nǔkún, ami kpo kanlin lɛ kpo wá tɛmpli mɛ, bonu è na zán dó savɔ̌ e na súnsún hwɛ sín kɔ nú ye é na. Mɔ̌ wiwa nɔ flín Izlayɛli-ví lɛ ɖɔ Jehovah ɖò gbesisɔmɛ, bo na sɔ́ hwɛ e akɔta ɔ hu lɛ é bǐ kpo ee ye mɛ ɖokpo ɖokpo hu lɛ é kpo kɛ ye. Nukɔnmɛ hwenu e Jezu sɔ́ gbɛ̀ tɔn jó dó cyɔn nǔ dó hwɛ mǐtɔn lɛ gudo é ɔ, vɔsisa hwɛ súnsún sín kɔ nú mɛ tɔn enɛ lɛ sɔ́ ɖò dandan ǎ. Jezu savɔ̌ e nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu é “azɔn ɖokpo bɔ xó fó.”—Eblée lɛ 10:1, 4, 10.

▸ Wemata 7, akpáxwé 6

Ðò Mɔyizi Sɛ́n ɔ glɔ́ ɔ, è yí gbè nú mɛ lɛ bɔ ye sixu nɔ ɖu kanlin lɛ. È lɛ́ ɖegbe nú ye ɖɔ ye ni nɔ xwlé vɔsisa kanlin tɔn lɛ Mawu. (Levíi ví lɛ 1:5, 6) Amɔ̌, Jehovah yí gbè nú togun tɔn gbeɖé ɖɔ é ni nɔ xò daka kanlin lɛ wu ǎ. (Nùnywɛxó 12:10) Nugbǒ ɔ, sɛ́n ɖé lɛ ɖò Mɔyizi Sɛ́n ɔ mɛ bo nɔ cyɔn alɔ kanlin lɛ jí, bɔ è na xò daka ye wu ǎ. È byɔ ɖò Izlayɛli-ví lɛ sí ɖɔ ye ni nɔ kpé nukún dó kanlin yetɔn lɛ wu ganji.—Sɛ́nflínmɛ 22:6, 7.

▸ Wemata 7, akpáxwé 6

Fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji e ɖò hun mɛ lɛ é tɔn. Nǔ taji ɛnɛ wɛ kplé bo nyí hun, ye wɛ nyí globules rouges, globules blancs, plaquettes kpo plasma kpo. È sixu lɛ́ fɛ́n nǔ taji enɛ lɛ ɖó yɔywɛ. *

Klisanwun lɛ nɔ gbɛ́ hun blebu alǒ nǔ taji ɛnɛ enɛ lɛ ɖebǔ didó. Amɔ̌, ye ka ɖó na yí gbè bo dó fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji ɛnɛ lɛ tɔn wɛ à? Biblu tinmɛ doyidoslɔ́ enɛ tɔn ǎ. Enɛ wu ɔ, Klisanwun ɖokpo ɖokpo wɛ na zán ayixa tɔn e é sɔ́ Biblu dó kplɔ́n é dó wá gbeta éɖesunɔ tɔn kɔn.

Klisanwun ɖé lɛ sixu wá gbeta ɔ kɔn bo gbɛ́ fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ ɛnɛ e ɖò hun mɛ lɛ é bǐ tɔn. Ye sixu ɖɔ ɖɔ Sɛ́n e Mawu na Izlayɛli-ví lɛ é byɔ ɖɔ hun ɖebǔ e gosin kanlin ɖé mɛ é ɔ, è ni kɔn “nyì kɔ́mɛ.”—Sɛ́nflínmɛ 12:22-24.

Mɛ ɖevo lɛ ka nɔ wá gbeta ɖevo kɔn. Ayixa yetɔn yí gbè nú ye, bɔ ye na yí gbè nú fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ e ɖò hun mɛ lɛ é ɖé lɛ tɔn. Ye sixu lin ɖɔ fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ e ɖò hun mɛ lɛ é tɔn kún sɔ́ nɔte nú gbɛ̀ mɛ e sín hun è yí é tɔn ó.

Enyi a ɖò gbeta lɛ kɔn wá dó fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji e ɖò hun mɛ lɛ é tɔn wu wɛ hǔn, lin tamɛ dó nùkanbyɔ elɔ lɛ jí:

•   Un ka mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ enyi un gbɛ́ fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji ɛnɛ e ɖò hun mɛ lɛ é bǐ tɔn ɔ, enɛ xlɛ́ ɖɔ un kún na yí gbè nú amasin e na gbɔ azɔn é ɖé lɛ, alǒ ee sixu zɔ́n bɔ hunɖiɖi nɔte lɛ é ɖé lɛ ó à?

• Nɛ̌ un ka sixu tinmɛ nǔ e wu un gbɛ́ alǒ yí gbè nú fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji ɛnɛ e ɖò hun mɛ lɛ é ɖokpo, alǒ hú mɔ̌ é tɔn nú dotóo ɖé gbɔn?

Wlɛnwín dotóozɔ́wiwa tɔn lɛ. Ðó mǐ nyí Klisanwun wutu ɔ, mǐ nɔ na hun ǎ, mǐ ka nɔ lɛ́vɔ yí hun mǐɖesunɔ tɔn ɖ’ayǐ ɖò aklunɔzán gbla e jɛ nukɔn nú mɛzizɛ lɛ é mɛ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, wlɛnwín ɖevo lɛ lɛ́vɔ ɖè bo nɔ zɔ́n bɔ è nɔ zán hun azinzɔnnɔ ɔ ɖesunɔ tɔn. Klisanwun ɖokpo ɖokpo wɛ ɖó na wá gbeta éɖesunɔ tɔn kɔn dó lee è na zán hun tɔn gbɔn ɖò hwenu e è ɖò zizɛ ɛ wɛ, lanmɛ tɔn gbéjé kpɔ́n wɛ, alǒ ɖò nukún kpé dó wutu tɔn wɛ é wu. Ðò hwe enɛ lɛ nu ɔ, è sixu ɖè hun azinzɔnnɔ ɔ ɖesunɔ tɔn sín lan tɔn mɛ nú táan ɖé.—Bo na dó mɔ tinmɛ ɖevo lɛ hǔn, kpɔ́n Atɔxwɛ (Gungbe) 15 octobre 2000 mɛ, wexwɛ 30-31.

 Ði kpɔ́ndéwú ɔ, wlɛnwín ɖé tíìn, bɔ è nɔ ylɔ ɖɔ hémodilution; ɖò wlɛnwín enɛ hwenu ɔ, è nɔ ɖè hun azinzɔnnɔ ɔ ɖesunɔ tɔn habǔ sín lan tɔn mɛ táan klewun ɖé jɛ nukɔn nú mɛzizɛ ɔ, bo nɔ sɔ́ nǔ e nɔ bló bɔ hun nɔ sukpɔ́ é ɖé dó hun ɔ sín tɛnmɛ. Nukɔnmɛ ɖò mɛzizɛ ɔ hwenu, alǒ ɖò mɛzizɛ ɔ gudo tlolo ɔ, è nɔ lɛkɔ nú hun ɔ dó azinzɔnnɔ ɔ sín lanmɛ.

Wlɛnwín ɖevo wɛ nyí ɖɔ è na bló bɔ hun na yì gbě ǎ. Ðò wlɛnwín enɛ hwenu ɔ, hun e azinzɔnnɔ ɔ ɖesunɔ ɖi lɛ é ɔ, è nɔ yí, bo nɔ klɔ́, bo nɔ lɛkɔ na dó lan tɔn mɛ ɖò mɛzizɛ ɔ hwenu alǒ ɖò táan klewun ɖé gudo ɖò mɛzizɛ ɔ gudo.

Lee dotóogán ɖokpo ɖokpo nɔ zán wlɛnwín enɛ lɛ gbɔn lɛ é sixu gbɔn vo kpɛɖé kpɛɖé. Enɛ wu ɔ, cobonu Klisanwun ɖé na yí gbè nú wlɛnwín mɛzizɛ tɔn ɖé, lanmɛ tɔn gbígbéjé kpɔ́n, alǒ wlɛnwín e xó mǐ ɖɔ wá yì é ɖě ɔ, é na nyɔ́ ɖɔ é ni ba dò nú lee è na zán hun tɔn gbɔn é céɖécéɖé.

Enyi a jló na wá gbeta lɛ kɔn dó wlɛnwín dotóozɔ́wiwa tɔn ɖěɖee na byɔ ɖɔ è ni zán hun hwiɖesunɔ tɔn é wu hǔn, lin tamɛ dó nùkanbyɔ elɔ lɛ jí:

• Enyi è na ɖè hun ce habǔ sín agbaza ce mɛ, lobɔ hun ɔ sisa tɔn tlɛ sixu nɔte nú táan ɖé ɔ, ayixa ce ka na yí gbè ɖɔ hun enɛ kpó ɖò hun ce nyí wɛ, b’ɛ na byɔ ɖɔ è ni “kɔn . . . nyì kɔ́mɛ” ǎ à?—Sɛ́nflínmɛ 12:23, 24.

• Ðò azɔ̌wanúmɛ ɖé hwenu ɔ, enyi è ɖè hun nyiɖesunɔ tɔn sín lan ce mɛ, bo jlaɖó, lobo lɛ́ wá lɛkɔ na dó lan ce mɛ ɔ, ayixa ce e un ko sɔ́ Biblu dó kplɔ́n é ka na dóhwɛ mì wɛ à?

•   Un ka mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ enyi un gbɛ́ nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn e nɔ byɔ ɖɔ è na zán hun nyiɖesunɔ tɔn lɛ é bǐ ɔ, enɛ xlɛ́ ɖɔ un kún na yí gbè bɔ è na ɖa hun ce ó, bo kún na lɛ́ yí gbè nú hémodialyse, alǒ nǔ e nɔ nɔ hǔn kpo fijo kpo tɛnmɛ é zinzan ó à?

Cobonu mǐ na wá gbeta lɛ kɔn dó fɛ́n ɖó yɔywɛ nǔ taji e nɔ nɔ hun mɛ lɛ é tɔn kpo nukúnkpédómɛwu e nɔ byɔ ɖɔ è ni zán hun mǐɖesunɔ tɔn lɛ é kpo wu ɔ, mǐ ɖó na xoɖɛ bo byɔ alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn, enɛ gudo ɔ, mǐ na ba dò nú nǔ. (Jaki 1:5, 6) Mǐ wà mɔ̌ gudo ɔ, mǐ ɖó na zán ayixa mǐtɔn e mǐ sɔ́ Biblu dó kplɔ́n é, bo na wá gbeta mǐtɔn kɔn. Mǐ ɖó na kanbyɔ mɛ ɖevo lɛ ɖɔ enyi ye ɖò ninɔmɛ mǐtɔn mɛ ɔ, etɛ ye ka na wà à jí ǎ, mǐ ka ɖó na lɛ́ lɔn nú mɛ ɖevo lɛ na ɖó nu ɖò gbeta e kɔn mǐ na wá é mɛ ǎ.—Hlɔmanu lɛ 14:12; Galatinu lɛ 6:5.

▸ Wemata 7, akpáxwé 11

Mimɛ̌jininɔ ɖò walɔ lixo sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ nùwalɔ mǐtɔn kpo nǔwiwa mǐtɔn kpo na mɛ́ ɖò Mawu nukúnmɛ. Nǔ e mǐ nɔ lin, ɖɔ, bo nɔ wà lɛ é bǐ wɛ é kàn. Jehovah ɖegbe nú mǐ ɖɔ mǐ ni nyì alɔ nú agalilɛ, alǒ nùblibliwiwa alɔkpa lɛ bǐ. (Nùnywɛxó 1:10; 3:1) Mǐ ɖó na wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ mǐ na xwedó nugbodòdó Jehovah tɔn e mɛ́ lɛ é; mǐ tlɛ ɖó na lɛ́ wà mɔ̌ hwɛ̌ cobɔ ninɔmɛ e sixu tɛ́n mǐ kpɔ́n, bɔ mǐ na wà nǔ nyanya é ɖé na wá xwetɔ́n. É byɔ ɖɔ mǐ ni nɔ xoɖɛ ɖò gbesisɔmɛ, bo byɔ alɔdo Mawu tɔn, bonu é na d’alɔ mǐ, nú linlin mǐtɔn na nɔ mimɛ̌ jí, mǐ ɖó na lɛ́ kanɖeji bo na nyì alɔ nú mɛtɛnkpɔn nùblibliwiwa tɔn lɛ.—1 Kɔlɛntinu lɛ 6:9, 10, 18; Efɛzinu lɛ 5:5.

▸ Wemata 8, akpáxwé 11

Walɔ gblégblé ta syɛnsyɛn tɔn nɔ byɔ ɖɔ è ni ɖɔ xó alǒ wà nǔ gbɔn alɔkpa ɖé dó t’afɔ nugbodòdó Mawu tɔn lɛ jí tawun, b’ɛ nɔ xlɛ́ ɖɔ è ɖè wunhinhɔ́n xlɛ́. Mɛ e nɔ wà mɔ̌ é nɔ xlɛ́ ɖɔ emi kún ɖó sísí nú sɛ́n Mawu tɔn lɛ ó. Enyi mɛɖé zán walɔ gblégblé ta syɛnsyɛn tɔn ɔ, wěɖegbɛ́ hwɛɖiɖɔ tɔn ɖé wɛ na kpé nukún dó xó ɔ wu. Nǔnyanyawiwa alɔkpa gègě wɛ ɖò  nùblibliwiwa mɛ. É na sín lee ninɔmɛ ɔ syɛn gbɔn é wu, bɔ é na byɔ ɖɔ wěɖegbɛ́ hwɛɖiɖɔ tɔn ɖé ni kpé nukún dó nǔ e kúnkplá nùblibliwiwa lɛ é ɖé lɛ wu ɖò agun ɔ mɛ.—Galatinu lɛ 5:19-21; Efɛzinu lɛ 4:19; nú a jló na mɔ tinmɛ ɖevo lɛ hǔn, kpɔ́n “Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É” ɖò Atɔxwɛ (Gungbe) 15 juillet 2006 tɔn mɛ.

▸ Wemata 9, akpáxwé 7; Wemata 12, akpáxwé 10

Jehovah sɔnǔ nú mɛ̌ bonu asú kpo asì kpo ɖé na zán ɖò ali mímɛ́ ɖé nu dó ɖè wanyiyi xlɛ́ yeɖée. Amɔ̌, enyi mɛɖé sɔ́ mɛ̌ tɔn dó d’ayihun, alǒ, zán nyì dò dó gbɔ jlǒ xóɖóxámɛ tɔn na hǔn, enɛ xlɛ́ ɖɔ é zán mɛ̌ tɔn ɖò ali e kwiji é nu. Nùwalɔ mɔhun sixu hɛn kancica e mɛɖé ɖó xá Jehovah é gblé. É sixu zɔ́n bɔ mɛɖé na sɔnǔ nú jlǒ kwijikwiji alǒ zɔ́n bɔ mɛ ɔ kpɔ́n xóɖóxámɛ ɖò ali e ma sɔgbe ǎ é nu. (Kolosinu lɛ 3:5) Mɛ e ko ɖó walɔ blíblí mɔhun, bo mɔ ɖɔ é vɛwǔ bɔ emi na jó dó é ɖó na jó gbè ǎ. (Ðɛhan 86:5; 1 Jaan 3:20) Enyi ninɔmɛ mɔhun mɛ wɛ a ɖè hǔn, xoɖɛ sɛ́dó Jehovah dó nùjɔnǔ mɛ, bo byɔ ɛ ɖɔ é ni d’alɔ we. Nyì alɔ nú nùɖé lɛ, ɖi fɔtóo nùblibliwiwa tɔn e na zɔ́n bɔ a na ɖó linlin kwijikwiji lɛ é. Ðɔ xó xá mɛjitɔ́ towe Klisanwun lɛ ɖokpo, alǒ xɔ́ntɔn e zin bo yí wǎn nú sɛ́n Jehovah tɔn lɛ é ɖé dó xó ɔ wu. (Nùnywɛxó 1:8, 9; 1 Tɛsalonikinu lɛ 5:14; Titu 2:3-5) A sixu kudeji ɖɔ Jehovah mɔ gǎn e dó wɛ a ɖè bo na nɔ mimɛ̌ jí ɖò walɔ ɖagbe lixo é, bɔ é nɔ lɛ́ xɔ akwɛ n’i.—Ðɛhan 51:17; Ezayíi 1:18.

▸ Wemata 9, akpáxwé 9

Jehovah bló tuto alɔwliwli tɔn bɔ é na nɔ nyí ɖò sunnu ɖokpo kpo nyɔnu ɖokpo kpo tɛntin. Ðò Izlayɛli hwexónu tɔn ɔ, Mawu tin bɔ sunnu lɛ ɖó hugǎn asì ɖokpo, amɔ̌, linlin e é ɖó ɖò bǐbɛ̌mɛ é nɛ ǎ. Égbé ɔ, Jehovah yí gbè nú asì gègě dida ɖò togun tɔn tɛntin ǎ. Asì ɖokpo géé jɛn sunnu ɖé sixu da, bɔ nyɔnu ɖé sixu da asú ɖokpo géé.—Matie 19:9; 1 Timɔtée 3:2.

▸ Wemata 10, akpáxwé 12

Jehovah nɔ ɖó nukún ɖɔ asú kpo asì kpo ɖé ni nɔ kpɔ́ sín zǎnzǎn kaka jɛ gbada. (Bǐbɛ̌mɛ 2:24; Malacíi 2:15, 16; Matie 19:3-6; 1 Kɔlɛntinu lɛ 7:39) Enyi mɛ e è wlí alɔ xá é ɖóxó xá mɛ ɖevo ɔ jɛn Mawu na gbè ɖɔ è sixu gbɛ́ mɛɖée. Ðò ninɔmɛ mɔhun mɛ ɔ, Jehovah na acɛ asú alǒ asì xomɛvɔnɔ ɔ bɔ é na gbɛ́ mɛ e é da é alǒ gbɔ.—Matie 19:9.

Ðò hweɖelɛnu ɔ, Klisanwun ɖé lɛ nɔ wá gbeta ɔ kɔn bo na klán xá mɛ e ye wlí alɔ xá é, enyi é na bo ma tlɛ ɖóxó xá mɛ ɖevo ǎ ɔ nɛ. (1 Kɔlɛntinu lɛ 7:11) Ðò ninɔmɛ elɔ lɛ e bɔ d’ewu é mɛ ɔ, Klisanwun ɖé sixu lin ɖɔ emi na klán:

• Jlǒ sísɔ́ dó gbɛ́ ɖɔ è kún na kpé nukún dó xwédo mɛtɔn wu ó: Asú ɖé gbɛ́ ɖɔ emi kún na kpé nukún dó xwédo ɔ wu ɖò agbaza lixo ó kaka bɔ xwédo ɔ sɔ́ ɖó akwɛ alǒ nùɖuɖu ǎ.—1 Timɔtée 5:8.

• Adakaxomɛwu zɛ xwé wu: Mɛ e è da é nɔ xò daka mɛ wu kaka bɔ è mɔ ɖɔ ganjininɔ mɛtɔn alǒ gbɛ̀ mɛtɔn ɖò axɔ́ nu.—Galatinu lɛ 5:19-21.

• Kancica e è ɖó xá Jehovah é wá ɖò axɔ́ nu bǐ: Asú ɔ alǒ asì ɔ bló bɔ Jehovah sinsɛn gló mɛ e é wlí alɔ xá é.—Mɛsɛ́dó 5:29.

▸ Wemata 11, akpáxwé 19

Mǐ mɛ bǐ wɛ ɖó hudo mɛ kpikpa kpo wusyɛn didó lanmɛ nú mɛ kpo tɔn. (Nùnywɛxó 12:25; 16:24) Mǐ sixu na hlɔnhlɔn mǐɖée bo lɛ́ dó gbɔ nú mǐɖée gbɔn xógbe e ɖè wanyiyi kpo xomɛnyínyɔ́ kpo xlɛ́ lɛ é didó gblamɛ. Xógbe mɔhun lɛ sixu d’alɔ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu mǐtɔn lɛ kpo bɔ wuvɛ̌ ɖaxó lɛ na ɖò finɛ có, ye na dɛ bo na kpó ɖò Jehovah sɛ̀n wɛ. (Nùnywɛxó 12:18; Filipunu lɛ 2:1-4) Enyi awakanmɛ kú mɛɖé tawun ɔ, mǐ ɖó na ɖótó è kpo sísí kpo, bo tɛ́n kpɔ́n bo mɔ nukúnnú jɛ lee nǔ cí n’i é mɛ. Enɛ sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na tuùn nǔ e mǐ sixu ɖɔ, alǒ wà dó d’alɔ ɛ é. (Jaki 1:19) Sɔ́ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu towe lɛ kpo tuùntuùn ganji dó ɖó nǔ e gbé a na nya é, mɔ̌ mɛ ɔ, a na mɔ nukúnnú jɛ nǔ e hudo ye tawun é mɛ. Enɛ gudo ɔ, a sixu d’alɔ ye bɔ ye na yì Mɛ e nɔ dó gbɔ nú mɛ, bo nɔ dó wusyɛn  lanmɛ nú mɛ ɖò ali bǐ nu é gɔ́n; gɔ̌n tɔn wɛ ye sixu mɔ kɔfánúmɛ jɔ kɔfánúmɛ ɖè.—2 Kɔlɛntinu lɛ 1:3, 4; 1 Tɛsalonikinu lɛ 5:11.

▸ Wemata 12, akpáxwé 16

Biblu na sɛ́n ɖě tawun dó alɔwliwli wu ǎ. Aca kpo nǔ e sɛ́n byɔ lɛ é kpo nɔ gbɔn vo sín fí ɖé jɛ fí ɖé. (Bǐbɛ̌mɛ 24:67; Matie 1:24; 25:10; Luki 14:8) Akpáxwé e ɖò taji hugǎn ɖò alɔwliwli ɖé mɛ é wɛ nyí akpá e asú kpo asì kpo ɖé nɔ dó ɖò Jehovah nukɔn é. Asú kpo asì kpo gègě nɔ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ hɛnnumɔ emitɔn lɛ kpo xɔ́ntɔn vívɛ́ emitɔn lɛ kpo ni ɖò te hwenu e emi na d’akpá ɔ é, lobo nɔ lɛ́ ba ɖɔ mɛxo agun tɔn ɖé ni xwlé xóɖiɖɔ jinjɔn Biblu jí ɖé emi gbè nɛ gbè. Enyi asú kpo asì kpo ɔ na yí jonɔ ɖò alɔwliwli yetɔn gudo ɔ, lee ye na yí gbɔn é ɔ, ye wɛ na ɖɔ. (Luki 14:28; Jaan 2:1-11) Nú asú kpo asì kpo ɔ wá gbeta ɖebǔ kɔn dó lee tuto alɔwliwli tɔn yetɔn na yì gbɔn é wu ɔ, ye ɖó na kudeji ɖɔ nǔ lɛ na kpa susu nú Jehovah. (Bǐbɛ̌mɛ 2:18-24; Matie 19:5, 6) Nugbodòdó Biblu tɔn lɛ sixu d’alɔ ye bɔ ye na wá gbeta ɖagbe lɛ kɔn. (1 Jaan 2:16, 17) Enyi asú kpo asì kpo ɔ ba ɖɔ è na xwlé ahan syɛnsyɛn mɛ ɖò jonɔyiyi ɔ hwenu ɔ, ye ɖó na kudeji ɖɔ è kpé nukún nǔ lɛ wu ganji. (Nùnywɛxó 20:1; Efɛzinu lɛ 5:18) Enyi ye ba ɖɔ nùxixo alǒ ayiɖeɖayi ɖebǔ na dín ɔ, ye ɖó na kudeji ɖɔ nǔ enɛ lɛ na kpa susu nú Jehovah. Asú kpo asì kpo Klisanwun ɖé ɖó na sɔ́ ayi ɖó kancica e ɖò ye kpo Mawu kpo, gɔ́ nú ee ɖò ye mɛ wè lɛ tɛntin é jí hú alɔwliwlizán yetɔn.—Nùnywɛxó 18:22; nú a jló na mɔ tinmɛ ɖevo lɛ hǔn, kpɔ́n Atɔxwɛ (Gungbe) 15 octobre 2006 tɔn mɛ, wexwɛ 18-31.

▸ Wemata 13, akpáxwé 18

Mǐ jló na wá gbeta ɖagbe ɖěɖee junjɔn nugbodòdó e ɖò Xó Mawu tɔn mɛ lɛ é jí é kɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɛ e Klisanwun ɖé wlí alɔ xá b’ɛ ma nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn ǎ é sixu byɔ ɛ ɖɔ ye na yì ɖu nǔ xá hɛnnumɔ lɛ ɖò xwèɖuɖu ɖé hwenu. Etɛ Klisanwun ɖé ka ɖó na bló? Enyi ayixa tɔn yí gbè n’i ɖɔ é ni yì ɔ, é sixu tinmɛ nú mɛ e é wlí alɔ xá é ɖɔ hwenu e aca pagáwùn tɔn lɛ na wá xwetɔ́n vlafo ɖò nùɖuɖu ɔ tɛnmɛ é ɔ, emi kún na ɖ’alɔ ɖò ye mɛ ó. Klisanwun ɔ ɖó na lɛ́ kanbyɔ éɖée ɖɔ enyi emi yì  nùɖuɖu enɛ tɛnmɛ ɔ, emi ka na nyí afɔklɛ́nnú nú mɛ ɖevo lɛ wɛ à jí.—1 Kɔlɛntinu lɛ 8:9; 10:23, 24.

Alǒ enyi gǎn towe na we nùɖé ɖò xwèɖuɖu ɖé sín hwenu ɔ ka lo? A ɖó na gbɛ́ wɛ à? É ɖò dandan ǎ. Nukún e gǎn towe na sɔ́ dó kpɔ́n nǔ e é na we é wɛ na zɔ́n hugǎn bɔ a na yí alǒ gbɔ. É kpɔ́n nǔ e é na we ɔ dó mɔ xwè ɖu nú mɛ wɛ à? Alǒ é jló na xlɛ́ we kpowun ɖɔ nǔ towe sù nukún emitɔn mɛ? Tamɛ linlin dó nùkanbyɔ enɛ lɛ kpo nǔ ɖevo lɛ kpo jí na zɔ́n bɔ enyi a na yí nùnina ɔ ɔ, a na tuùn.

Ðò ninɔmɛ ɖevo mɛ ɔ, mɛɖé sixu na nǔ we ɖò xwèɖuɖu ɖé sín táan mɛ, bo ɖɔ: “Un tuùn ɖɔ a kún nɔ ɖu xwè ó, amɔ̌, un ka jló na na we nǔ elɔ.” Bɔya mɛ ɔ nyɔ́ xomɛ dó wǔ we kpowun wɛ. Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, hwɛjijɔ ɖé ka xlɛ́ ɖɔ é ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na tɛ́n nùɖiɖi towe kpɔ́n, alǒ, bló bɔ a na ɖ’alɔ ɖò xwè ɔ ɖuɖu mɛ wɛ à? Enyi a gbéjé nùkanbyɔ enɛ kpɔ́n gudo ɔ, a na yí nùnina ɔ kpo a na gbɔ kpo ɔ, hwiɖesunɔ na ɖɔ. Ðò gbeta e kɔn mǐ na wá lɛ é bǐ mɛ ɔ, mǐ jló na ɖó ayixa mímɛ́ ɖé, lobo nɔ gbeji nú Jehovah.—Mɛsɛ́dó 23:1.

▸ Wemata 13, akpáxwé 22

Ðò ninɔmɛ gègě mɛ ɔ, enyi è yawu ɖeɖɛ gbemanɔkpɔ́ lɛ, bo bló mɔ̌ ɖò fífá mɛ ɔ, ye sɔ́ nɔ wá huzu tagba ɖaxó ǎ. (Matie 5:23-26) Nǔ e ɖó na mya nukún nú Klisanwun lɛ bǐ jɛ nukɔn é wɛ nyí ɖɔ, ye na kpa susu nú Jehovah bo bló bɔ agun ɔ na nɔ bǔ.—Jaan 13:34, 35; 1 Kɔlɛntinu lɛ 13:4, 5.

Enyi gbemanɔkpɔ́ ɖé tɔ́n ɖò Klisanwun lɛ tɛntin ɖó ajɔ̌xó wutu ɔ, ye ɖó na tɛ́n kpɔ́n bo ɖeɖɛ tagba ɔ ma yì hwɛ nukɔn. Wě e mɛsɛ́dó Pɔlu ɖè xá mɛ b’ɛ kúnkplá hwɛ nukɔn e Klisanwun lɛ nɔ dɔn yeɖée yì é ɖò 1 Kɔlɛntinu lɛ 6:1-8 mɛ. Nɔví mǐtɔn kpíkplá yì hwɛ nukɔn sixu zɔ́n bɔ è sɔ́ nukún nyanya dó kpɔ́n agun ɔ kpo Jehovah kpo na. Ðò Matie 18:15-17 mɛ ɔ, è slɛ́ nǔ atɔn e Klisanwun lɛ ɖó na xwedó dó ɖeɖɛ hwɛdómɛ syɛnsyɛn lehun lɛ é, jidómɛ kpo mɛxoɖu kpo: (1) Ye sixu tɛ́n kpɔ́n, bo ɖeɖɛ tagba ɔ ɖò yeɖée tɛntin; (2) enyi é ma kpa ye ǎ ɔ, ye sixu byɔ alɔdo ɖò hagbɛ̌ agun ɔ tɔn e zin é ɖokpo alǒ wè sí; (3) enɛ gudo ɔ, enyi é wá ɖò dandan ɔ, ye sixu byɔ ɖò mɛxo agun tɔn e ɖò agun yetɔn mɛ lɛ é sí ɖɔ ye ni ɖeɖɛ tagba ɔ xá emi. Enyi ninɔmɛ ɔ wá jɛ finɛ ɔ, mɛxo agun tɔn lɛ na zán  nugbodòdó Biblu tɔn lɛ bo na tɛ́n kpɔ́n bo d’alɔ mɛ ɖěɖee xó ɔ kàn lɛ é bǐ, bɔ ye na wá gbeta fífá tɔn ɖé kɔn. Enyi ɖě ɖò ye mɛ ma sɔ́ jlǒ dó xwedó nugbodòdó Biblu tɔn lɛ ǎ ɔ, é sixu wá ɖò dandan ɖɔ mɛxo agun tɔn lɛ ni ɖó wěɖegbɛ́ hwɛɖiɖɔ tɔn ɖé ayǐ.

Ninɔmɛ ɖé lɛ tíìn bɔ hwɛ nukɔn yiyi sixu ɖò dandan ɖò sɛ́n linu, bɔya ninɔmɛ ɖěɖee kúnkplá nǔ elɔ lɛ é: mɛɖée gbigbɛ́, acɛ vǐ wu kpíkpé nukún dó tɔn, akwɛ e sɛ́n byɔ ɖɔ è na sú mɛ e è gbɛ́ é é, akwɛ e ganjɛwuxwé ɖé ɖó na sú hwenu e awovinú ɖé jɛ é é, hwenu e ajɔ̌ ɖé j’ayǐ é alǒ gǔ mímá hwenu. Enyi Klisanwun ɖé yì hwɛ nukɔn ɖò ninɔmɛ mɔhun lɛ mɛ dó ɖeɖɛ tagba ɖé ɖò fífá mɛ lee é nyɔ́ bló gbɔn é ɔ, é ko t’afɔ wěɖexámɛ Pɔlu tɔn jí ǎ.

Enyi è wà dǎnú syɛnsyɛn ɖé mɛ wu mɔ̌, ɖi kanhwlɛnxámɛ, dakaxixo vǐ kpɛví wu, wǔ gbigblé mɛ syɛnsyɛn, mɛhuhu, alǒ ajo ɖaxó jija bonu Klisanwun ɖé ɖɔ nǔ e jɛ é nú gǎn xá ɔ mɛ tɔn lɛ ɔ, é ko tɛ afɔ wěɖexámɛ Pɔlu tɔn jí ǎ.

▸ Wemata 14, akpáxwé 14

Sín jikpá Edɛni tɔn mɛ ɖokpoo wɛ Satáan ko ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na flú gbɛtɔ́ lɛ. (Bǐbɛ̌mɛ 3:1-6; Nǔɖexlɛ́mɛ 12:9) É tuùn ɖɔ enyi emi kpéwú bo sló kɔ nú linlin mǐtɔn lɛ ɔ, emi sixu sísɛ́ mǐ, bɔ mǐ na wà nǔ nyanya. (2 Kɔlɛntinu lɛ 4:4; Jaki 1:14, 15) É nɔ zán toxóɖiɖɔ, sinsɛn, ajɔ̌, ayiɖeɖayi, wema kplɔnkplɔn kpo nǔ gègě ɖevo lɛ kpo dó sɔ́ linlin tɔn lɛ ɖ’ajo, bo nɔ xlɛ́ ɖɔ nǔ enɛ lɛ sɔgbe.—Jaan 14:30; 1 Jaan 5:19.

Satáan tuùn ɖɔ hwenu kpɛɖé wɛ kpò nú emi bɔ emi na dó flú gbɛtɔ́ lɛ. Enɛ wu ɔ, é ɖò nǔ e wu é kpé é bǐ wà wɛ dó blɛ́ mɛ gègě lee é nyɔ́ bló gbɔn é. Mɛ ɖěɖee nɔ sɛ̀n Jehovah lɛ é wɛ é jló na flú tawun. (Nǔɖexlɛ́mɛ 12:12) Enyi mǐ ma nɔ acéjí ǎ ɔ, Awovi sixu hɛn linlin mǐtɔn lɛ blí kpɛɖé kpɛɖé. (1 Kɔlɛntinu lɛ 10:12) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jehovah jló ɖɔ alɔwliwli ni nɔ ayǐ kaka sɔyi. (Matie 19:5, 6, 9) Amɔ̌ ɖò égbé ɔ, mɛ gègě nɔ kpɔ́n alɔwliwli dó mɔ akpá vlɛkɛsɛ́ɛ ɖé bɔ è sixu yawu ɖè ta sín mɛ. Fímu kpo tuto televiziɔn jí tɔn lɛ kpo gègě nɔ sɔ́ linlin mɔhun lɛ ɖó ajo. Mǐ ɖó na kudeji ɖɔ mǐ kún na tɛn linlin e gbɛ̀ ɔ nɔ ɖó dó alɔwliwli wu é bɔ é wà nǔ dó mǐ wu ó.

 Ali ɖevo e nu Satáan nɔ tɛ́n kpɔ́n bo na flú mǐ ɖè é wɛ nyí ɖɔ é nɔ sɔ́ linlin jlokoko mɛ ninɔ tɔn ɖó ajo. (2 Timɔtée 3:4) Enyi mǐ ma nɔ acéjí ǎ ɔ, mǐ sixu gɔn sísí ɖó nú acɛ e mɛ ɖěɖee Jehovah sɔ́ azɔ̌ d’así na lɛ é ɖó é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nɔví sunnu ɖé sixu jɛ ta syɛn jí hwenu e mɛxo agun tɔn lɛ xlɛ́ ɛ ali é. (Eblée lɛ 12:5) Alǒ, nɔví nyɔnu ɖé sixu jɛ xó mɔ ɖɔ dó tuto tatɔ́ nyínyí tɔn e Jehovah sɔ́ ɖ’ayǐ ɖò xwédo mɛ é wu jí.—1 Kɔlɛntinu lɛ 11:3.

Mǐ ɖó na kanɖeji, bo na na tɛn Awovi bonu é na huzu linlin mǐtɔn lɛ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, mǐ jló na nɔ lin nǔ Jehovah ɖɔhun, bɔ ‘nǔ e nyí jixwé tɔn lɛ na nɔ mya nukún nú mǐ.’—Kolosinu lɛ 3:2; 2 Kɔlɛntinu lɛ 2:11.

▸ Wemata 16, akpáxwé 9

Mǐ bǐ wɛ nɔ ba na nɔ ganji ɖò agbaza mɛ, bɔ enyi é ma nyɔ́ nú mǐ ǎ ɔ, mǐ nɔ ba nukúnkpédómɛwu e nyɔ́ hú bǐ é. (Ezayíi 38:21, nwt; Maki 5:25, 26; Luki 10:34) Égbé ɔ, wlɛnwín dotóozɔ́wiwa tɔn kpo nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn kpo gègě wɛ tíìn. Enyi mǐ jló na sɔ́ nukúnkpédómɛwu e mǐ na zán é ɔ, é ɖò taji ɖɔ mǐ ni xwedó nugbodòdó Biblu tɔn lɛ. Mǐ tuùn ɖɔ Axɔsuɖuto Mawu tɔn kɛɖɛ jɛn sixu gbɔ azɔn nú mǐ bǐ mlɛ́mlɛ́. Mǐ nɔ ba na sɔ́ ayi ɖó lanmɛ na nɔ ganji mǐtɔn jí hugǎn, kaka bo na dovɛ̌ nú Jehovah sinsɛn mǐtɔn ǎ.—Ezayíi 33:24; 1 Timɔtée 4:16.

Mǐ ɖó na lɛ́ nɔ acéjí, bo nyì alɔ nú nukúnkpédómɛwu ɖebǔ e na vlɛ́ hlɔnhlɔn awovi lɛ tɔn zinzan é. (Sɛ́nflínmɛ 18:10-12; Ezayíi 1:13, nwt) Enyi ayi mǐtɔn na bo ɖɔ nú mǐ yayǎnɔ ɖɔ nukúnkpédómɛwu ɔ sixu ko cá kàn xá awovinúwiwa hǔn, é na nyɔ́ hugǎn ɖɔ mǐ ni nyì alɔ na. Enɛ ɔ wu ɔ, cobonu mǐ na yí gbè nú nukúnkpédómɛwu mɔhun ɖebǔ alǒ amasin ɖebǔ ɔ, mǐ ɖó na ba dò nú nǔ lee mǐ kpéwú gbɔn é bǐ, dó nǔ e ɖò gudo tɔn é kpo linlin e é nɔ sɔ́ sù é kpo wu. (Nùnywɛxó 14:15) Mǐ ni hɛn dó ayi mɛ ɖɔ Satáan ɖò biba wɛ bo na blɛ́ mǐ, nú mǐ na ɖ’alɔ ɖò awovinúwiwa mɛ.—1 Piyɛ́ɛ 5:8.

▸ Wemata 16, akpáxwé 18