È JÌ mì ɖò 1926 ɖò Crooksville, Ohio, États-Unis. Papa kpo Mamáa kpo nyí sinsɛnnɔ ǎ, amɔ̌, ye ɖɔ nú mǐ mɛ vǐ tantɔn lɛ ɖɔ mǐ ni nɔ yì amisa. Un yì Sinsɛn Méthodiste tɔn. Hwenu e un ɖó xwè 14 é ɔ, sinsɛngán ɔ dó ajɔ mì, ɖó un gɔn amisa Aklunɔzángbe tɔn ǎ kaka nú xwè ɖokpo blebu.

Táan enɛ mɛ mɔ̌ wɛ Margaret Walker, ee nyí ɖokpo ɖò Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ mɛ bo nɔ nɔ xá mǐtɔn mɛ é jɛ mamáa ce gɔ́n wá jí, bo nɔ ɖɔ Biblu xó n’i. É sù gbè ɖokpo bɔ un ɖɔ ɖɔ un na gɔ́ nú ye. Mamáa lin ɖɔ un na dó afɔgblɛ̌gblɛ̌ afɔ mɛ nú nùkplɔnkplɔn emitɔn, bɔ é ɖɔ nú mì ɖɔ nyì ni bú sín xɔ ɔ mɛ. Amɔ̌, un nɔ ba wlɛnwín lɛ bo nɔ ɖótó xóɖɔɖókpɔ́ yetɔn lɛ. Margaret lɛ́vɔ wá ba mǐ kpɔ́n azɔn wè gudo é ɔ, é kanbyɔ mì ɖɔ: “A ka tuùn nyikɔ Mawu tɔn à?” Bɔ un ɖɔ: “Mɛ bǐ wɛ tuùn enɛ, Mawu wɛ é nɔ nyí.” É ɖɔ: “Sɔ́ Biblu towe bo kpɔ́n Ðɛhan 83:18 [xixamɛ 19 ɖò Biblu Fɔngbe tɔn mɛ].” Un bló mɔ̌ nugbǒ, bɔ un wá mɔ ɖɔ nyikɔ Mawu tɔn ɔ Jehovah wɛ. Un kanwezun yì xɔ́ntɔn ce lɛ gɔ́n ɖò kɔxo bo ɖɔ nú ye ɖɔ: “Mi jɛ xwégbe gbadanu hǔn, mi xà Ðɛhan 83:18 bo kpɔ́n lee Mawu nɔ nyí é.” Mi na ko ɖɔ ɖɔ nyì jɛ kúnnu ɖè jí ɖò tɛndo ɖokpo ɔ mɛ.

Un kplɔ́n Biblu lobo bló baptɛm ɖò 1941. Hwenu kpɛɖé gudo ɔ, è ɖɔ ɖɔ nyì ni kpé nukún dó kplé e nɔ nyí Oplọn Agunwe ɖ’ayǐ é ɖé wu. Un dó wusyɛn lanmɛ nú mamáa ce kpo nɔví ce lɛ kpo ɖɔ ye ni wá, bɔ ye mɛ bǐ jɛ nùkplɔnkplɔn enɛ e wu un nɔ kpé nukún dó é sín tɛnmɛ wá jí. Amɔ̌, Papa ɖó jlǒ tɔn ǎ.

Azɔ̌ gègě wu wɛ è ɖɔ nyì ni nɔ kpé nukún dó ɖò agun ɔ mɛ, bɔ un ɖó wema e Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ɖetɔ́n é gègě. Papa dlɛn alɔ sɛ́dó wema ce lɛ gbè ɖokpo, bo ɖɔ: “A mɔ nǔ enɛ lɛ à? Bǐ ni bú sín xwé ɔ gbè, bonu hwi lɔ ni tɔ́n gɔ́ nú ye.” Un gosin xwégbe bo yì jɛ toxo e ma lin dó finɛ ǎ bo nɔ nyí Zanesville ɖò Ohio mɛ é mɛ, amɔ̌, un nɔ lɛkɔ wá xwé ɖokpo ɖokpo bo nɔ na akɔnkpinkpan mɛ ce lɛ.

Papa tɛnkpɔn bo na sú kplé lɛ yiyi sín ali dó Mamáa. Nú é ɖò kplé ɔ li jí hweɖelɛnu ɔ, Papa nɔ kanwezun jɛ gudo tɔn bo nɔ dɔn ɛ lɛkɔ wá yì xwé ɔ gbè.  Amɔ̌, é nɔ lɛ́ hɔn tɔ́n gbɔn xɔli ɖevo nu bo nɔ yì kplé ɔ. Un ɖɔ nú Mamáa ɖɔ: “Ado ma hu mi ó. Wezun kínkán ɖò mi gudo na wá cikɔ n’i.” É wá yá nugbǒ é ɔ, Papa jó gbè bo sɔ́ nɔ gbɛ́ n’i ɖě ǎ, bɔ é nɔ yì kplé lɛ fɛɛ.

Hwenu e Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn bɛ́ ɖò 1943 é ɔ, è jɛ xóɖiɖɔ e wemaxɔmɛvi lɛ nɔ xwlé mɛ é sín azɔ̌ ɖè nú mì jí ɖò agun ce mɛ. Wě e è nɔ ɖè xá mì ɖò azɔ̌ ce lɛ gudo é d’alɔ mì bɔ un huzu xóɖɔtɔ́ ɖagbe ɖé.

Ðò 1944 ɖò Wɛkɛ Hwan Wegɔ ɔ hwenu ɔ, è ɖè gbè nú mì ɖɔ ma yí gɔ́ nú ahwankpá ɔ bo yì ahwan. Un yì Fort Hayes ɖò Columbus, Ohio, è gbéjé lanmɛ ce kpɔ́n, bɔ un yí gbè nú nùkanbyɔ ɖé lɛ dó wema jí. Un ka ɖɔ nú kponɔgán lɛ ɖɔ un kún na huzu sɔja ó. Ye jó mì dó bɔ un wá yì xwé. Amɔ̌, azǎn yɔywɛ ɖé gudo ɔ, kponɔgán ɖokpo wá hɔn ce ta bo ɖɔ nú mì ɖɔ: “Corwin Robison, è na gbè mì ɖɔ má ɖ’alɔ jǐ towe.”

Aklunɔzán gblamɛ wè gudo ɖò hwɛɖɔxɔsa ɔ, hwɛɖɔtɔ́ ɔ ɖɔ: “Enyi nyiɖokpo tɔn wɛ ɔ, awinnya jɛn è na dó dò nú we. A ɖó xó ɖé bo na ɖɔ à?” Un yí gbè ɖɔ: “Sísíjɛxa, sinsɛn sín azɔ̌watɔ́ lɛ hwan mɛ wɛ è ɖó na ko xwè mì dó. Kpokánta mɛ lɛ bǐ tɔn wɛ nyí ataa ce, bɔ un ko jla wɛnɖagbe Axɔsuɖuto ɔ tɔn mɛ gègě.” Hwɛɖɔtɔ́ ɔ ɖɔ nú wěɖegbɛ́ hwɛɖiɖɔ tɔn ɔ ɖɔ: “Nya elɔ nyí sinsɛnzɔ́watɔ́ kpo é gbɔ kpo ɔ na kpɔ́n wɛ mi ɖè bo wá fí ǎ. Mi ɖò fí bo na kpɔ́n ɖɔ é setónú nú sɛ́n acɛkpikpa ɔ tɔn e ɖɔ ɖɔ é ni byɔ ahwankpá ɔ mɛ é alǒ é gbɔ à jí wɛ.” É kpé cɛju 30 cobonu wěɖegbɛ́ hwɛɖiɖɔ tɔn ɔ ɖɔ ɖɔ nyì kú hwɛ ǎ. Hwɛɖɔtɔ́ ɔ ɖó hwɛ nú mì ɖɔ nyì na sɛ̀n gan nú xwè atɔ́ɔ́n ɖò Ashland, Kentucky.

Gankpa Columbus, Ohio tɔn ɖé mɛ wɛ un bló aklunɔzán gblamɛ wè nukɔntɔn lɛ ɖè, azǎn nukɔntɔn ɔ gbè ɔ un tɔ́n sín xɔ ce mɛ ǎ. Un xoɖɛ sɛ́dó Jehovah ɖɔ: “Un sixu nɔ ganxó nú xwè atɔ́ɔ́n ǎ. Un sɔ tuùn nǔ e un na wà é ǎ.”

Ayihɔngbe tɔn ɔ, gantɔ́cɔ́tɔ́ lɛ jó mì dó bɔ un tɔ́n sín xɔ ce mɛ. Un ɖi zɔnlin yì gantɔ́ gaga jinganjingan ɖé gɔ́n, bɔ mǐ cí flɛtɛli ɖé nu bo ɖò kɔxo kpɔ́n sɛ́dó wɛ. É kanbyɔ mì ɖɔ: “Etɛ ka hɛn we wá fí, Ayǐdevú?” Un ɖɔ: “Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn wɛ nú mì.” É ɖɔ: “A nyí etɛ? Bɔ etɛwu a ka ɖò fí lo?” Un ɖɔ: “Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ nɔ yì ahwan bo nɔ hu mɛ ǎ.” É ɖɔ: “Ye wlí we dó ganmɛ ɖó a gbɛ́ ɖɔ emi kún na hu mɛ ó wutu. Bo ka wlí mɛ ɖě lɛ dó ganmɛ ɖó yedɛɛ lɛ hu mɛ wutu. Fitɛ xó enɛ ka nyita?” Un ɖɔ: “Fí tí.”

Enɛ gudo ɔ, é ɖɔ: “Un sɛ̀n gan ɖò gankpa ɖevo mɛ nú xwè 15, bɔ finɛ wɛ un xà wema mitɔn ɖé lɛ ɖè.” Ee é ɖɔ mɔ̌ nú mì é ɔ, un xoɖɛ ɖɔ: “Jehovah, d’alɔ mì nú ma xwè nya elɔ d’ahwan ce mɛ.” Pɔlu wɛ nya ɔ nɔ nyí, é ɖɔ nú mì hwenɛnu ɖɔ: “Enyi mɛ enɛ lɛ ɖě y’agba wǔ we hǔn, súxó kpowun. Un na wà nǔ ye tɔn.” Enɛ wu ɔ, nyì kpo gantɔ́ 50 ɖevo e  ɖò finɛ lɛ é kpo ɖebǔ kpé nùɖé kaka cobonu un tɔ́n ǎ.

Ee kponɔgán lɛ sɛ̀ tɛn nú mì sɔyi gankpa Ashland tɔn mɛ é ɔ, un mɔ nɔví e ko zin é ɖé lɛ ɖò finɛ. Ye d’alɔ nyì kpo mɛ ɖevo lɛ kpo bɔ mǐ vɛ́ kpo Jehovah kpo. Ye nɔ ɖè Biblu xixa aklunɔzán gblamɛ tɔn ɖé nú mǐ, bɔ mǐ nɔ sɔnǔ nú nùkanbyɔ lɛ kpo xósin lɛ kpo; mǐ nɔ ylɔ kplé enɛ lɛ ɖɔ Wǐin Biblu Tɔn Lɛ. Xɔ gblagada ɖé mɛ wɛ mǐ ɖè, bɔ è tɛ́ zan ɖò dǒ ɔ kpá lɛlɛ̌ dó. Nɔví sunnu ɖokpo tíìn, bɔ éyɛ wɛ nɔ bló tuto fí e mǐ na ɖɔ Mawuxó gbɔn lɛ é tɔn. É nɔ ɖɔ nú mì ɖɔ: “Robison, acɛ towe mɛ wɛ zan lě lě lɛ ɖè. Gantɔ́ ɖebǔ e è na sɔ́ wá finɛ é ɔ, hwi wɛ na kpénukún dó wǔ tɔn. Tɛnkpɔn bo ɖɔ Mawuxó n’i cobonu é ni yì.” Lee mǐ ɖekúnnu gbɔn kpo tuto kpo é nɛ.

Wɛkɛ Hwan Wegɔ ɔ fó ɖò 1945, loɔ, un lɛ́ nɔ ganmɛ nú táan ɖé ɖò enɛ gudo. Ayi ce bǐ nɔ ɖò mɛ ce lɛ wu, ɖó Papa ko ɖɔ nú mì ɖ’ayǐ ɖɔ: “Enyi un sixu ɖè hwɛ sín kɛ́n mɛ ɔ, alɔ ce na kpé mɛ e kpò lɛ é wu.” Ee è ɖè mì nyite gudo é ɔ, nǔ ma ɖó nukún e un mɔ é víví nú mì. Nukúnvandomɛ Papa tɔn kpó ɖò te có, mɛ tɛnwe ɖò mɛ ce lɛ mɛ bo nɔ yì kplé lɛ, bɔ nɔví ce nyɔnu ɖokpo ko bló baptɛm.

Hwenu e Corée Hwan bɛ́ ɖò 1950 é ɔ, è ɖɔ nú mì azɔn wegɔ ɔ ɖɔ nyì ni byɔ ahwankpá ɔ mɛ. È ɖɔ nú mì ɖɔ ma lɛ́vɔ yì Fort Hayes. Ee kponɔgán ɖé gbéjé nǔwukpikpé ce lɛ kpɔ́n gudo é ɔ, é ɖɔ nú mì ɖɔ: “A ɖò mɛ nukɔntɔn lɛ mɛ ɖò gbɛ̌ta towe mɛ.” Un ɖɔ: “É nyɔ́, loɔ, un ka ɖò ahwankpá ɔ mɛ na byɔ wɛ ǎ.” Un ɖè xó sín 2 Timɔtée 2:3 mɛ bo ɖɔ: “Ahwanfuntɔ́ Klisu tɔn wɛ un ko nyí.” É nɔ too bo ɖɔ: “A hɛn ɔ a na yì.”

Táan kpɛɖé gudo ɔ, un yì kplé mɛ e jló na w’azɔ̌ ɖò Betɛli lɛ é tɔn ɖò kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé tɛnmɛ ɖò Cincinnati, Ohio. Nɔví Milton Henschel ɖɔ nú mǐ ɖɔ è ɖó hudo nɔví sunnu e jló na w’azɔ̌ syɛnsyɛn dó Axɔsuɖuto ɔ tamɛ lɛ é tɔn ɖò Betɛli. Un na nyikɔ bo na wà sinsɛnzɔ́ ɖò Betɛli, bɔ è yí mì. Un bɛ́ sinsɛnzɔ́ ɖò Brooklyn ɖò Avivɔsun 1954 tɔn mɛ, lobo kpò ɖò Betɛli kaka jɛ dìn.

Azɔ̌ hán mì gbeɖé ɖò Betɛli ǎ. Un kpé nukún dó gangbá e nɔ ɖa sìn zozo lɛ é wu ɖò wemazínxɔsa kpo azɔ̌xɔsa lɛ kpo, un wà macinuzɔ́, bo lɛ́ jla hɔnsúnú lɛ ɖó nú xwè mɔkpan. Un lɛ́vɔ w’azɔ̌ ɖò nɔtɛn kpléɖókpɔ́ tɔn lɛ ɖò New York City.

Un yí wǎn nú tuto Betɛli tɔn lɛ, ɖi sinsɛn-biblo zǎnzǎn tɔn kpo Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn ɖó kpɔ́ kpo, bo lɛ́ yí wǎn nú kúnnuɖiɖe xá agun ɔ. Enyi è kpɔ́n ganji ɔ, nǔ e xwédo Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn bǐ ɖó na nɔ bló hwɛhwɛ lɛ é nɛ. Enyi mɛjitɔ́ lɛ kpo vǐ lɛ kpo nɔ bló tɛsi ɖó kpɔ́ ayihɔngbe ayihɔngbe, nɔ  bló Sinsɛn-Biblo Xwédo Tɔn ɖò gbesisɔmɛ, nɔ ɖ’alɔ ɖò kplé agun tɔn mɛ, bo nɔ jla wɛnɖagbe ɔ kpo kanɖodonǔwu kpo ɔ, mɛ e ɖò xwédo ɔ mɛ lɛ é bǐ na vɛ́ kpo Jehovah kpo.

Xɔ́ntɔn gègě wɛ un ɖó ɖò Betɛli kpodo agun ɔ mɛ kpo. Ye mɛ ɖé lɛ nyí mɛ yí ami dó ɖè bo ko yì jixwé. Mɛ ɖevo lɛ nyí mɛ yí ami dó ɖè ǎ. Amɔ̌, Jehovah sɛntɔ́ lɛ bǐ wɛ nyí hwɛhutɔ́, kaka jɛ mɛ e nɔ w’azɔ̌ ɖò Betɛli lɛ é jí. Enyi tagba ɖé fɔ́n ɖò nyì kpo nɔví ɖé kpo tɛntin ɔ, un nɔ tɛnkpɔn bo nɔ xò fífá kàn hwebǐnu. Un nɔ lin tamɛ dó Matie 5:23, 24 kpodo lee mǐ ɖó na ɖeɖɛ hwɛgbe lɛ gbɔn é kpo jí. É nɔ vɛwǔ bɔ è na ɖɔ “Kɛnklɛn,” loɔ, mɔ̌ ɖiɖɔ ko zɔ́n bɔ mǐ ɖeɖɛ hwɛgbe gègě.

Dìn ɔ, wɛnɖagbe ɔ jijla gbɔn xwégbe xwégbe nɔ vɛwǔ nú mì, ɖó xwè ce ko sɛyi wutu, amɔ̌, un tɔ́n hwɛn ǎ. Un kplɔ́n Chine-Gbè Mandarin kpɛɖé, bɔ xóɖiɖɔ xá Chine-nu lɛ ɖò ali lɛ tó nɔ víví nú mì. Zǎnzǎn ɖé lɛ nɔ tíìn bɔ un nɔ má xójlawema 30 alǒ 40 nú mɛ e ɖó jlǒ lɛ é.

Un tlɛ kpéwú bo yì ba mɛ e nɔ dó Chine-Gbè é ɖé kpɔ́n! Gbè ɖokpo ɔ, nyɔnuví ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɖé ɖò atín sínsɛ́n jla wɛ bo ko nǔ dó mì. Nyì lɔ ko nǔ dó è bo xwlé è Atɔxwɛ kpo Réveillez-vous! kpo dó Chine-Gbè mɛ. É yí bo ɖɔ nú mì ɖɔ nyikɔ emitɔn nɔ nyí Katie. Enɛ gudo ɔ, enyi é mɔ mì hweɖebǔnu ɔ, é nɔ sɛkpɔ mì bo nɔ ɖɔ xó xá mì. Un nɔ kplɔ́n ɛ nyikɔ atín sínsɛ́n lɛ kpo mǎ lɛ kpo tɔn dó Glɛnsigbe mɛ, bɔ nú un ɖɔ ɔ, é nɔ vɔ́ ɖɔ. Un nɔ lɛ́vɔ tinmɛ wemafɔ Biblu tɔn lɛ n’i, bɔ é yí wema Biblu Kplɔ́n Mɛ ɖokpo. Amɔ̌, ɖò aklunɔzán gblamɛ ɖé lɛ gudo ɔ, un ba yɛ tɔn kpò.

Ðò sun ɖé lɛ gudo ɔ, un xwlé xójlawema lɛ nyɔnuví ɖevo bɔ é ɖò nǔ jla wɛ wá xweyigbe, bɔ é yí ye. Aklunɔzán gbla e bɔ d’ewu é mɛ ɔ, é dlɛn alokan tɔn sɛ́dó mì bo ɖɔ: “Ðɔ xó sɛ́dó Chine.” Bɔ un ɖɔ: “Un tuùn mɛɖé ɖò Chine ǎ.” Amɔ̌, é ɖɔ dandan ɖɔ nyì ni yí, bɔ un gbɔ bo yí alokan ɔ bo ɖɔ: “Kú d’ewu, Robison wɛ ɖò xó ɖɔ wɛ.” Gbè e ɖò kàn ɔ nu é ɖɔ: “Robby, nyɛ Katie wɛ. Un ko lɛkɔ wá Chine.” Un ɖɔ: “Chine wɛ a ɖɔ à?” Katie yí gbè ɖɔ: “Ɛɛn. Robby, a tuùn nyɔnuví enɛ e sɔ́ alokan ɔ nú we é à? Nɔví ce wɛ. Nǔ ɖagbe gègě wɛ a kplɔ́n mì. Kɛnklɛn kplɔ́n nǔ i lee a kplɔ́n mì gbɔn é.” Un ɖɔ: “Katie, un na wà nǔ e wu un kpé é bǐ. É na cɛ́ nú we nú ɖɔ e a ɖɔ fí e a ɖè é nú mì é.” Ðò nukɔnmɛ zaan ɔ, un ɖɔ xó nú nɔví Katie tɔn ɔ azɔn gudo tɔn ɔ. Fí ɖebǔ e nyɔnuví wè enɛ lɛ na ɖè dìn é ɔ, nukúnɖiɖo ce wɛ nyí ɖɔ ye ni kplɔ́n nǔ dó Jehovah wu d’eji.

Un ko sɛ̀n Jehovah nú xwè 73, bɔ é víví nú mì ɖɔ é d’alɔ mì bɔ un ɖó wǔ zɔ nú ahwan lobo nɔ gbeji ɖò gankpa mɛ. Gɔ́ na ɔ, nɔví ce lɛ ɖɔ nú mì ɖɔ dɛ e un dɛ ɖò nukúnvandomɛ Papa tɔn nu é dó wusyɛn lanmɛ nú emi tawun. Gudo mɛ ɔ, Mamáa kpo nɔví ce ayizɛ́n kpo bló baptɛm. Papa lɔ huzu jujɔ kpɛɖé, lobo wá kplé ɖé lɛ cobo wá nyí matíìntɔ́.

É jló Mawu ɔ, mɛ ce lɛ kpo xɔ́ntɔn ce e ko kú lɛ é kpo na fɔ́n ɖò gbɛ̀ yɔyɔ̌ ɔ mɛ. Kpɔ́n awǎjijɛ e mǐ na ɖó hwenu e mǐ na ɖò Jehovah sɛ̀n wɛ kaka sɔyi kpo mɛ ɖěɖee mǐ yí wǎn na lɛ é kpo é! *​—Kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é.