1. Étɛ́ ka sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná kplɔ́n bá ɖu vǐví nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ kplɔ́nkplɔ́n tɔn?

 NƐ̌ NǓ ka nɔ cí nú we dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ kplɔ́nkplɔ́n wú? Nɔví súnnu wínnyáwínnyá e nɔ nyí Ben é ɖɔ: “Un yí wǎn nú nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ kplɔ́nkplɔ́n.” Mɔ̌ wɛ nǔ nɔ cí nú hwiɖésú a? Alǒ a nɔ mɔ ɖɔ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ gɛ́dɛ́ dín, bɔ è kún sixú mɔ nukúnnú jɛ yě mɛ ó wɛ a? A tlɛ sixú mɔ ɖɔ nǔɖɔɖayǐ lɛ́ kplɔ́nkplɔ́n kún ná dɔn mɛ ó. É ɖo mɔ̌ có, ényí a kplɔ́n nǔ dó nǔ e wú Jexóva bló bɔ yě ɖo Xó tɔn mɛ é wú d’é jí ɔ, a sixú jɛ wǎn yí nú yě lɔmɔ̌ jí.

2. Étɛ́ lɛ́ mǐ ka ná gbéjé kpɔ́n ɖo xóta élɔ́ mɛ?

² Ðo xóta élɔ́ mɛ ɔ, mǐ ná ɖɔ xó dó nǔ e wú mǐ ɖó ná kplɔ́n nǔ dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ wú é kɛ́ɖɛ́ wú ǎ, loɔ, mǐ ná lɛ́ ɖɔ xó dó lěe mǐ sixú kplɔ́n yě gbɔn é wú. Énɛ́ gúdo ɔ, mǐ ná gbéjé nǔɖɔɖayǐ e ɖo wěma Daniyɛ́li tɔn mɛ é we kpɔ́n, bo ná kpɔ́n lěe nukúnnú mimɔ jɛ yě mɛ sixú d’alɔ mǐ gbɔn din é.

3. Étɛ́ sín hudó mǐ ka ɖó bo ná dó mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ?

³ Mǐ ɖó hudó alɔdó tɔn cóbá mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ. Kpɔ́ndéwú ɖokpó ɖíe. Dǒ nukún mɛ kpɔ́n ɖɔ a ɖo sa ɖi wɛ gbɔn xá e mɛ a ma tuun ayǐ ɖe ǎ é, bɔ xɔ́ntɔn e kpó hwi kpó zɔn é ka tuun ayǐ ganjí ɖo fínɛ́. É nɔ tuun fí e gbɔn wɛ mi ɖe lɛ́ é céɖécéɖé, bo nɔ lɛ́ tuun fí e ali ɖokpó ɖokpó yi é. É ɖo gaan ɖɔ é ná víví nú we ɖɔ xɔ́ntɔn towe yí gbe bo xwedó we. Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, Jexóva cí xɔ́ntɔn alɔdómɛtɔ́ énɛ́ ɖɔhun; é tuun sɔgúdo mǐtɔn céɖécéɖé. Énɛ́ wú ɔ, bo ná dó mɔ  nǔ jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ ɔ, mǐ ɖó ná byɔ́ alɔdó Jexóva tɔn kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó.—Dan. 2:28; 2 Pi. 1:19, 20.

4. Étɛ́wú Jexóva ka bló bɔ è wlán nǔɖɔɖayǐ lɛ́ dó Xó tɔn mɛ? (Jelemíi 29:11) (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo ɔ.)

⁴ Mɛjitɔ́ ɖagbe bǐ ɖɔhun ɔ, Jexóva ba ɖɔ vǐ émítɔn lɛ́ ní ɖó sɔgúdo awǎjijɛnɔ. (Xa Jelemíi 29:11.) Jexóva sixú ɖɔ nǔ e ná jɛ ɖo sɔgúdo lɛ́ é bǐ mlɛ́mlɛ́, bɔ xó ɖě ná ɖ’é wú ǎ; mɛjitɔ́ mǐtɔn ayǐkúngban jí tɔn lɛ́ ɖě ka sixú kpé wú bo wa mɔ̌ ǎ. É bló bɔ è wlán nǔɖɔɖayǐ lɛ́ dó Xó tɔn mɛ, bɔ énɛ́ ná zɔ́n bɔ mǐ ná tuun nǔ tají e ɖo nǎ wá jɛ wɛ lɛ́ é, cóbɔ yě ná jɛ. (Eza. 46:10) Nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ ɔ, nǔníná e Tɔ́ mǐtɔn jǐxwé tɔn ɔ ná mǐ kpó wǎnyíyí kpó lɛ́ é wɛ yě nyí. Amɔ̌, nɛ̌ a ka sixú kú d’é jí ɖɔ nǔ ɖěɖěe Biblu ko ɖɔ ɖ’ayǐ lɛ́ é ná wá jɛnu nǔgbó nǔgbó gbɔn?

5. Étɛ́ kpɔ́ndéwú Max tɔn ka sixú kplɔ́n mɛ wínnyáwínnyá lɛ́?

⁵ Mɛ ɖěɖěe ɖó sísí kpɛɖé nú Biblu, alǒ ma ɖó sísí ɖěbǔ nú Biblu ǎ lɛ́ é tɛ́ntin wɛ mɛ wínnyáwínnyá mǐtɔn lɛ́ nɔ nɔ hwɛhwɛ ɖo wěmaxɔmɛ. Nǔ e yě nɔ ɖɔ lɛ́ é kpó nǔ e yě nɔ wa lɛ́ é kpó sixú zɔ́n bɔ Kúnnuɖetɔ́ wínnyáwínnyá ɖé ná jɛ nǔ xo kpɔ́n jí. Ð’ayi kpɔ́ndéwú nɔví súnnu e nɔ nyí Max é tɔn wú. É ɖɔ: “Hwenu e un ɖo wǐnnyáwínnyá mɛ é ɔ, un jɛ nǔ xo kpɔ́n jí ɖɔ nǔ e kunkplá sinsɛn nǔgbó ɔ lɛ́ é kplɔ́n mì wɛ jɛ́n mɛjitɔ́ ce lɛ́ ka ɖe a jí. Un nɔ lɛ́ kanbyɔ́ nyiɖée ɖɔ Biblu ɔ, Mawu gɔ́n jɛ́n é ka gosín a jí.” Étɛ́ mɛjitɔ́ tɔn lɛ́ ka wa? É ɖɔ: “Un tuun ɖɔ ado ɖo yě hu wɛ fɛɛ có, yě ka wa nǔ xá mì ɖo fífá mɛ.” Mɛjitɔ́ Max tɔn lɛ́ zán Biblu dó ná xósin nú nǔkanbyɔ́ tɔn lɛ́. Max lɔmɔ̌ ɖe afɔ ɖé. É ɖɔ: “Nyiɖésúnɔ kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́, bo nɔ ɖɔ xó dó nǔ e un kplɔ́n lɛ́ é jí xá mɛ wínnyáwínnyá ɖěvo lɛ́.” Étɛ́ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Max ɖɔ: “Ée un wa mɔ̌ gúdo é ɔ, un wá kú d’é jí ɖɔ Biblu ɔ, Mawu gɔ́n wɛ é gosín.”

6. Ényí a jɛ nǔ xo kpɔ́n jí ɔ, étɛ́ é ka byɔ́ ɖɔ a ní wa? Aniwú?

⁶ Ényí a jɛ nǔ xo kpɔ́n dó nǔgbó e ɖo Biblu mɛ lɛ́ é wú jí Max ɖɔhun hǔn, ma nú winnyá hu we gbeɖé ó. Amɔ̌, é ɖo tají tawun ɖɔ a ní yá wǔ wa nǔɖé. Nǔxokpɔ́n cí kɔ́súkɔ́sú ɖɔhun bo nɔ hɛn nǔ gblé. Ényí è dó vɛ̌ ná ɔ, kpɛɖé kpɛɖé ɔ, é sixú hɛn nǔ xɔ akwɛ́ ɖé gblé. Bónú a ná ɖe nǔxokpɔ́n ɖěɖěe sixú hu nǔɖiɖi towe lɛ́ é síin ɔ, é byɔ́ ɖɔ a ní nɔ kanbyɔ́ hwiɖée ɖɔ: ‘Un ka ɖi nǔ nú nǔ e Biblu ɖɔ dó sɔgúdo wú lɛ́ é a?’ Ényí a ma kú d’é jí ǎ hǔn, tɛ́n kpɔ́n bo kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖěɖěe ko jɛnu lɛ́ é. Nɛ̌ a ka sixú wa énɛ́ gbɔn?

7. Étɛ́ lɛ́ ka d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́? (Daniyɛ́li 12:10) (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo ɔ.)

⁷ Daniyɛ́li sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé ɖ’ayǐ nú mǐ dó lěe mǐ ná kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ gbɔn é wú. Hwɛjijɔ ɖagbe wú wɛ Daniyɛ́li kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́; é ba ná tuun nǔgbó ɔ. Daniyɛ́li nɔ lɛ́ sɔ́ éɖée hwe, bo tuun ɖɔ Jexóva ná d’alɔ mɛ ɖěɖěe tuun i, bo nɔ lɛ́ zán gbɛ sɔgbe xá nǔgbódodó mímɛ́ tɔn lɛ́ é, bɔ yě ná mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖayǐ lɛ́ mɛ. (Dan. 2:27, 28; xa Daniyɛ́li 12:10.) Daniyɛ́li nɔ gán jɛ Jexóva wú bónú é ná d’alɔ ɛ, dó xlɛ́ ɖɔ  émí nɔ sɔ́ émíɖée hwe. (Dan. 2:18) Daniyɛ́li nɔ lɛ́ kplɔ́n nǔ kpó sɔxwixwe kpó. É nɔ kíjé Nǔwlánwlán mímɛ́ e ko tíin ɖo hwetɔnnu lɛ́ é. (Jel. 25:11, 12; Dan. 9:2) Nɛ̌ a ka sixú wa nǔ Daniyɛ́li ɖɔhun gbɔn?

8. Étɛ́wú mɛɖé lɛ́ ka nɔ kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́?

⁸ Nɔ lin tamɛ dó hwɛjijɔ e wú a ɖo nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ kplɔ́n wɛ é wú. Jlǒ ɖaxó e a ɖó bo ná tuun nǔgbó ɔ é wɛ ka nɔ sísɛ́ we bɔ a nɔ kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ a? Ényí mɔ̌ wɛ hǔn, Jexóva ná d’alɔ we. (Jaan 4:23, 24; 14:16, 17) É ɖo mɔ̌ có, mɛɖé lɛ́ nɔ kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ ɖó hwɛjijɔ ɖěvo lɛ́ wú. Mɛɖé lɛ́ nɔ kplɔ́n Biblu, ɖó yě nɔ ba ná tɛ́n kpɔ́n bo ɖe xlɛ́ ɖɔ é kún nyí Mawu wɛ nyí Dǒwátɔ́ tɔn ó. Yě nɔ lin ɖɔ ényí Mawu ma nyí Dǒwátɔ́ Biblu tɔn ǎ ɔ, émí sixú wá gbeta nǔ ɖagbe kpó nǔ nyanya kpó tɔn kɔn nú émíɖée. Amɔ̌, hwɛjijɔ ɖagbe wú wɛ mǐ ɖó ná kplɔ́n Biblu. Gɔ́ ná ɔ, mǐ ɖó jijɔ tají ɖé sín hudó, bo ná dó mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ.

9. Jijɔ tɛ́ sín hudó mǐ ka ɖó bá dó mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ? Tínmɛ.

⁹ Nɔ sɔ́ hwiɖée hwe. Jexóva d’akpá ɖɔ émí ná d’alɔ mɛɖéesɔ́hwetɔ́ lɛ́. (Ja. 4:6) Énɛ́ wú ɔ, mǐ ɖó ná xo ɖɛ, bo byɔ́ alɔdó Tɔn, bá dó mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ mɛ. Ényí mǐ nɔ sɔ́ mǐɖée hwe ɔ, mǐ ná lɛ́ yí gbe nú alɔdó mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ e jí Jexóva nɔ gbɔn dó ná nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn mǐ dó hwetɔnnu é tɔn. (Luk. 12:42) Jexóva ɔ, Mawu e nɔ nɔ tito jí é wɛ n’i, énɛ́ wú ɔ, é sɔgbe ɖɔ é ní gbɔn ali ɖokpó énɛ́ nu dó d’alɔ mǐ bónú mǐ ní mɔ nǔ jɛ nǔgbó e ɖo Xó tɔn mɛ lɛ́ é mɛ.—1 Kɔ. 14:33; Efɛ́. 4:4-6.

10. Étɛ́ kpɔ́ndéwú Esther tɔn ka kplɔ́n we?

¹⁰ Nɔ kplɔ́n nǔ kpó sɔxwixwe kpó. Bɛ̌ kpó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn e a yí wǎn ná é kpó. Nǔ e nɔví nyɔ̌nu e nɔ nyí Esther é wa é nɛ́. É ba ná tuun nǔ gěgé d’é jí dó nǔɖɔɖayǐ ɖěɖěe ɖɔ xó dó wǐwá Mɛsíya ɔ tɔn wú lɛ́ é wú. É ɖɔ: “Hwenu e un ɖó xwe 15 é ɔ, un jɛ do ba nú nǔ jí, bo ná dó mɔ kúnnuɖenú ɖěɖěe xlɛ́ ɖɔ nǔgbó ɔ, è ko wlán nǔɖɔɖayǐ énɛ́ lɛ́ cóbɔ Jezu jɔ é.” Nǔ e é kplɔ́n dó Wěma mlámlá xu kúkú ɔ tɔn wú lɛ́ é ná ɛ gǎnjɛwú. É ɖ’ayi wú ɖɔ: “È ko wlán ɖé lɛ́ cóbɔ è ji Klísu, énɛ́ wú ɔ, nǔɖɔɖayǐ ɖěɖěe ɖo wěma mlámlá énɛ́ lɛ́ mɛ lɛ́ é ɔ, Mawu gɔ́n wɛ yě gosín.” Esther yí gbe ɖɔ: “Azɔn mɔ̌kpán wɛ un xa nǔ lɛ́ hwɛ̌ cóbó mɔ nǔ jɛ yě mɛ.” Amɔ̌, é víví n’i ɖɔ é dó gǎn énɛ́ lɛ́. Ée é kplɔ́n nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖé lɛ́ kpó sɔxwixwe kpó gúdo é ɔ, é ɖɔ: “Nyiɖésúnɔ mɛtún ɔ sixú mɔ céɖécéɖé ɖɔ nǔ e ɖo Biblu mɛ lɛ́ é ɔ, nǔgbó wɛ yě nyí.”

11. Étɛ́wú é ka nyɔ́ ɖɔ è ní kú d’é jí ɖɔ Biblu nyí nǔgbó?

¹¹ Ényí mǐ mɔ lěe nǔɖɔɖayǐ ɖěɖěe ɖo Xó Mawu tɔn mɛ é ɖé lɛ́ ko jɛnu gbɔn é ɔ, jiɖe e mǐ ɖó dó Jexóva kpó ali e é nɔ xlɛ́ mǐ é kpó wú é nɔ lí dǒ. Gɔ́ ná ɔ, ényí mǐ ná bo ɖo tagba ɖěbǔ mɔ wɛ din ɔ, nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ nɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ kpo ɖo linlin ɖagbe ɖó dó sɔgúdo wú wɛ. Mi nú mǐ ní gbéjé nǔɖɔɖayǐ ɖěɖěe Daniyɛ́li wlán bɔ yě ɖo jijɛnu wɛ din é we kpɔ́n kléwún. Nukúnnú mimɔ jɛ yě mɛ sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn.

12. Étɛ́ afɔ e “fí ɖě nyí ko bɔ fí ɖě nyí gan” é ka nɔ te ná? (Daniyɛ́li 2:41-43)

¹² Xa Daniyɛ́li 2:41-43. Ðo dlɔ̌ e Daniyɛ́li tínmɛ nú axɔ́sú Nabukodonɔzɔ́ɔ é mɛ ɔ, afɔ bǒcyɔ ɔ tɔn e axɔ́sú ɔ mɔ lɛ́ é ɔ, ‘gan kpó ko kpó wɛ ɖo bǔ.’ Ényí è sɔ́ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ jlɛ́ dó ɖěvo e ɖo wěma Daniyɛ́li kpó Nǔɖexlɛ́mɛ kpó tɔn mɛ lɛ́ é wú ɔ, mǐ sixú wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ afɔ lɛ́ nɔ te nú Anglo-Amérique e nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ égbé é. Daniyɛ́li ɖɔ dó acɛkpikpa énɛ́ e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é wú ɖɔ “axɔ́súɖuto ɔ akpá bǔ ná dó hlɔ̌nhlɔ́n gan ɖɔhun, bɔ akpá bǔ ná vɔ́ da.” Aniwú akpá bǔ ka vɔ́ da? Ðó ko bibɔ ɔ, éé nɔ te nú gbɛtɔ́ kpaa lɛ́ é vɔ́ da nú acɛ e gan ɔ ɖó bo ná zán hlɔ̌nhlɔ́n tɔn é. b

13. Nǔgbó tají tɛ́ lɛ́ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ ka kplɔ́n mǐ?

¹³ Nǔ e Daniyɛ́li tínmɛ dó bǒcyɔ e è mɔ ɖo dlɔ̌ mɛ é wú é, tají ɔ, afɔ bǒcyɔ ɔ tɔn lɛ́ kplɔ́n nǔgbó tají gěgé mǐ. Nukɔntɔn ɔ, Anglo-Amérique e nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é ko ɖe hlɔ̌nhlɔ́n tɔn xlɛ́ ɖo ali ɖé lɛ́ nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, États-Unis kpó Grande-Bretagne kpó ɖo to ɖěɖěe ɖu ɖo Wɛ̌kɛ́hwan nukɔntɔn kpó wegɔ́ ɔ kpó jí lɛ́ é mɛ. É ɖo mɔ̌ có, acɛkpikpa énɛ́ e ɖó agbɔ̌n hú bǐ ɖo gbɛ ɔ mɛ é ko vɔ́ da, bo ná lɛ́ kpo ɖo da vɔ́ wɛ, ɖó toví tɔn lɛ́ nɔ ɖo gǎ dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ, bo nɔ lɛ́ ɖo mɔ̌ wa xá acɛkpikpa ɔ wɛ. Wegɔ́ ɔ, Anglo-Amérique wɛ nyí Acɛkpikpa e ɖ’agbɔ̌n hú bǐ gǔdo tɔn e ná ɖo acɛ kpa wɛ, bɔ Axɔ́súɖuto Mawu tɔn ná sú kún dó nú axɔ́súɖuto gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ bǐ é. Ényí acɛkpikpa ɖěvo lɛ́ ná bo tlɛ nɔ klán gbe xá Anglo-Amérique hweɖélɛ́nu ɔ, yě ná jɛ tɛn tɔn mɛ ǎ. Mǐ tuun énɛ́, ɖó “awǐnnya” e nɔ te nú Axɔ́súɖuto Mawu tɔn é ná gba afɔ bǒcyɔ ɔ tɔn e nɔ te nú Anglo-Amérique é bǐ hánnyá.—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Nɛ̌ nukúnnú mimɔ jɛ nǔɖɔɖayǐ e ɖɔ xó dó afɔ e fí ɖě nyí gan, bɔ fí ɖě nyí ko é wú é ka sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn gbɔn?

¹⁴ A ka kú d’é jí ɖɔ nǔɖɔɖayǐ Daniyɛ́li tɔn e ɖɔ xó dó afɔ e fí ɖě nyí gan bɔ fí ɖě nyí ko é wú é nyí nǔgbó a? Ényí mɔ̌ hǔn, énɛ́ ná tɔ́n ɖo lěe a nɔ zán gbɛ towe gbɔn é mɛ. Ma sɔ́ ayi ɖó akwɛ́ gěgé, alǒ nǔɖókan gěgé xixokplé jí ó, ɖó a tuun ɖɔ ɖo malínmálín mɛ ɔ, è ná sú kún dó nú gbɛ nyanya élɔ́. (Luk. 12:16-21; 1 Jaan 2:15-17) Nukúnnú mimɔ jɛ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ mɛ ná lɛ́ d’alɔ we bɔ a ná mɔ nǔ jɛ lěe wɛn ɖagbe jíjlá kpó nǔkplɔ́nkplɔ́n mɛ lɛ́ kpó sín azɔ̌ ɔ ɖo tají sɔ é mɛ. (Mat. 6:33; 28:18-20) Ée mǐ ɖɔ xó dó nǔɖɔɖayǐ énɛ́ wú kléwún gúdo din é ɔ, kan nǔ élɔ́ byɔ́ hwiɖée: ‘Gbeta e kɔn un nɔ wá lɛ́ é ka nɔ xlɛ́ ɖɔ un kú d’é jí ɖɔ ɖo malínmálín mɛ ɔ, Axɔ́súɖuto Mawu tɔn ná sú kún dó nú acɛkpikpa gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ bǐ a?’

15. Mɛ̌ ka nyí “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” kpó “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” kpó ɖo égbé? (Daniyɛ́li 11:40)

¹⁵ Xa Daniyɛ́li 11:40. Daniyɛ́li wěmata 11​gɔ́ ɔ ɖɔ xó dó axɔ́sú we, alǒ acɛkpikpa we wú; yě mɛ we lɛ́ ɖo gǎ dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ. Ényí è sɔ́ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ jlɛ́ dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖěvo lɛ́ wú ɔ, mǐ sixú ɖɔ ɖɔ “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” wɛ nyí Russie kpó ahwan tɔn lɛ́ kpó, bɔ “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” nyí Anglo-Amérique. c

16. Wǔvɛ́ tɛ́ lɛ́ mɔ wɛ mɛsɛntɔ́ Jexóva tɔn ɖěɖěe ɖo fí e “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” ɖo acɛ kpa wɛ gbɔn lɛ́ é ka ɖe?

¹⁶ “Axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” ɖo ya dó nú mɛ  ɖěɖěe ɖo togun Mawu tɔn mɛ, bo nɔ nɔ fí ɖěɖěe kp’acɛ gbɔn wɛ é ɖe lɛ́ é wɛ. È xo Kúnnuɖetɔ́ ɖé lɛ́, bo bɛ́ yě dó gankpá mɛ ɖó nǔɖiɖi yětɔn wútu. Lěe “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” nɔ wa nǔ gbɔn é dó xɛsi nɔví mǐtɔn lɛ́ ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, hlɔ̌nhlɔ́n wɛ é lɛ́ ná nǔɖiɖi yětɔn. Aniwú? Ðó nɔví mǐtɔn lɛ́ tuun ɖɔ ya e dó nú togun Mawu tɔn wɛ è ɖe é ɔ, xó e Daniyɛ́li ɖɔ ɖ’ayǐ lɛ́ é ɖokpó wɛ ɖo jijɛnu wɛ gbɔn mɔ̌. d (Dan. 11:41) Énɛ́ tuuntuun sixú lɛ́ d’alɔ mǐ bɔ nukúnɖíɖó mǐtɔn ná lí dǒ, lobɔ mǐ ná lɛ́ tɛ́ dó gbejíninɔ mǐtɔn wú.

17. Tagba tɛ́ lɛ́ mɛ ɖěɖěe ɖo togun Mawu tɔn mɛ, bo nɔ nɔ fí ɖěɖěe kp’acɛ gbɔn wɛ “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” ɖe lɛ́ é ka mɔ?

¹⁷ Ðo hwexónu ɔ, “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” lɔmɔ̌ ko tɔ́n ahwan togun Mawu tɔn lě tlɔlɔ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, énɛ́ jɛ ɖo Wěkɛ́hwan nukɔntɔn kpó wegɔ́ ɔ kpó hwenu, hwenu e è wlí nɔví gěgé dó gan mɛ, bo lɛ́ nya Kúnnuɖetɔ́ lɛ́ gěgé sín vǐ sín azɔ̌mɛ, ɖó wǔ e yě nɔ ɖó zɔ é wútu é. Agaɖanu din ɔ, gbejí e mɛsɛntɔ́ Jexóva  tɔn lɛ́ ɖe nú Axɔ́súɖuto Mawu tɔn é gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu, ɖo fí ɖěɖěe kp’acɛ gbɔn wɛ axɔ́sú énɛ́ ɖe lɛ́ é ɖo ali e ma ɖo tlɔlɔ ǎ lɛ́ é nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, klisánwun ɖé sixú sɔ́ mɛ ɖo sɔ́mìsɔ́mì lɛ́ hwenu ǎ có, é ka sixú lin ɖo ayi tɔn mɛ ɖɔ toxóɖɔgbɛ́ta ɖé kpɔ́n te hú ɖěvo. Énɛ́ wú ɔ, bo ná dó ɖó wǔ zɔ bǐ mlɛ́mlɛ́ ɔ, é nyí nǔ e mǐ nɔ wa lɛ́ é kɛ́ɖɛ́ wú wɛ mǐ ná ɖ’ayi te dó ǎ, loɔ, mǐ ɖó ná lɛ́ ɖ’ayi te dó nǔ e mǐ nɔ lin lɛ́ é kpó lěe nǔ nɔ cí nú mǐ é kpó wú.—Jaan 15:18, 19; 18:36.

18. Nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú mǐ dó gǎ e dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” kpó “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” kpó ɖe é wú? (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo ɔ.)

¹⁸ Ado sixú nɔ hu mɛ ɖěɖěe ma ɖi nǔ nú nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ ǎ é zɛ xwé wú, hwenu e yě mɔ bɔ “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” kpó “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” kpó ɖo gǎ dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ é. (Dan. 11:40) Axɔ́sú we énɛ́ lɛ́ bǐ wɛ ɖó bɔ̌nbu agbɔ̌nnɔ e sixú gblé gbɛ dó nú nǔ e ɖo ayǐkúngban jí lɛ́ é bǐ é gěgé. Amɔ̌, mǐ tuun ɖɔ Jexóva kún ná yí gbe nú nǔ mɔ̌hun ná jɛ ó. (Eza. 45:18) Énɛ́ wú ɔ, gǎ e dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” kpó “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” kpó ɖe é nɔ ɖó adohu adohu nú mǐ ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, énɛ́ nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔɖiɖi mǐtɔn. Énɛ́ xlɛ́ ɖɔ gbɛ élɔ́ sín vivɔnu ko ɖo kɛ́nnɛ́kɛ́nnɛ́.

19. Étɛ́ mǐ ka ɖó ná tuun dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ wú?

¹⁹ Mǐ tuun lěe nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖé lɛ́ ná jɛnu gbɔn é ǎ. Gbeyíɖɔ Daniyɛ́li lɔmɔ̌ tlɛ mɔ nukúnnú jɛ nǔ e é wlán lɛ́ é bǐ mɛ ǎ. (Dan. 12:8, 9) Amɔ̌, ɖó mǐdɛɛ lɛ́ ma mɔ nukúnnú jɛ lěe nǔɖɔɖayǐ ɖé ná jɛnu gbɔn é mɛ hlɛ́nhlɛ́n ǎ wɛ ná zɔ́n bɔ nǔɖɔɖayǐ ɔ ná gɔn jijɛnu ǎ. Nǔxokpɔ́n ɖ’é mɛ ǎ, mǐ sixú ɖeji ɖɔ Jexóva ná d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná mɔ nukúnnú jɛ nǔ e mɛ mǐ ɖó ná mɔ nukúnnú jɛ é, lěe é ko bló gbɔn wá yi é.—Amɔ́. 3:7.

20. Nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn e sɔ́ akpakpa mɛ é tɛ́ lɛ́ ka ná jɛnu ɖo malínmálín mɛ? Étɛ́ mǐ ka ɖó ná kpo ɖo wiwa wɛ?

²⁰ Zaanɖé din ɔ, è ná jlá ɖɔ “fífá tíin bɔ ayi j’ayǐ.” (1 Tɛ. 5:3) Acɛkpikpa gbɛ élɔ́ tɔn lɛ́ ná tɔ́n ahwan sinsɛn nǔvú, bo ná sú kún tɔn dó. (Nǔɖe. 17:16, 17) Énɛ́ gúdo ɔ, yě ná tɔ́n ahwan togun Mawu tɔn. (Ezek. 38:18, 19) Énɛ́ gúdo ɔ, ahwan gǔdo gúdo tɔn e nɔ nyí Aamagedɔ́ni é ná bɛ́. (Nǔɖe. 16:14, 16) Mǐ sixú ɖeji ɖɔ nǔ énɛ́ lɛ́ ná jɛ ɖo malínmálín mɛ. Káká jɛ hwenɛ́nu ɔ, mi nú mǐ ní kpo ɖo nǔsumɛnukúnmɛ ɖe xlɛ́ Tɔ́ mǐtɔn jǐxwé tɔn wǎnyíyínɔ ɔ wɛ, gbɔn nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ gbígbéjé kpɔ́n kpó alɔ dídó mɛ ɖěvo lɛ́ bónú yě ná wa nǔ ɖokpó ɔ kpó gblamɛ.