1. Ninɔmɛ e nɔ ɖó adohu adohu nú mɛ é tɛ lɛ ka nɔ kpannukɔn mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ gegě?

GBƆN gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ ɔ, ninɔmɛ e nɔ ɖó adohu adohu nú mɛ, bo tlɛ nɔ ɖó wuvɛ̌ nú mɛ lɛ é nɔ kpannukɔn mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn lɛ gegě. A ka ko ɖó ayi enɛ wu ɖò agun towe mɛ à? Klisanwun ɖé lɛ ɖò xwi ɖí xá azɔn syɛnsyɛn alǒ kú mɛvívɛ́ ɖé tɔn wɛ. Mɛ ɖevo lɛ nɔ mɔ wuvɛ̌ syɛnsyɛn hwenu e ye mɔ bɔ hagbɛ̌ xwédo yetɔn tɔn ɖé alǒ xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé jó nǔgbo ɔ dó é. Mɛ ɖevo lɛ lɛ́ ɖò wuvɛ̌ mɔ wɛ ɖó adla j’ayǐ lɛ wu. Nɔví enɛ lɛ bǐ ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn. Nɛ̌ mǐ ka sixu d’alɔ ye gbɔn?

2. Etɛwu mɛsɛ́dó Pɔlu ka ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn ɖò hweɖelɛnu?

² Mɛsɛ́dó Pɔlu kpannukɔn ninɔmɛ e sɔ́ gbɛ̀ tɔn ɖó axɔ́ nu lɛ é ɖě jɛ ɖě gudo. (2 Kɔ. 11:23-28) È sɔ́ “wun ɖé dó lanmɛ” n’i bɔ é ɖó na lɛ́ dɛ ɖ’enu; é sixu ko nyí azɔn alɔkpa ɖé. (2 Kɔ. 12:7, nwt) Hwenu e Demasi e ko w’azɔ̌ xá ɛ kpɔ́n é jó è dó, “ɖó é yí wǎn nú gbɛ̀ dìn tɔn ɔ dín” wutu é ɔ, é lɛ́ ɖí xwi xá awakanmɛ kú mɛ. (2 Tim. 4:10) Pɔlu nyí Klisanwun yí ami dó ɖè akɔ́nkpantɔ́ e sɔ́ jlǒ dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ é ɖé, amɔ̌ hweɖelɛnu tlɛ nɔ wá sù bɔ awakanmɛ nɔ kú i.—Hlɔ. 9:1, 2.

3. Mɛ̌ mɛ̌ e ka dó wusyɛn lanmɛ nú Pɔlu?

³ È dó gbɔ nú Pɔlu bo lɛ́ nɔ gudo n’i lee é ɖó hudo tɔn gbɔn é. Gbɔn nɛ̌ é? É ɖò wɛn ɖɔ Jehovah zán gbigbɔ mímɛ́ Tɔn dó na ɛ hlɔnhlɔn. (2 Kɔ. 4:7; Fili. 4:13) Jehovah lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ n’i gbɔn Klisanwun hatɔ́ lɛ jí. Pɔlu ɖɔ ɖɔ azɔ̌watɔ́ hatɔ́ emitɔn ɖé lɛ “dó wusyɛn lanmɛ nú [emi] ɖesu.” (Kolo. 4:11) Mɛ e sín nyikɔ é ylɔ́ lɛ é ɖé lɛ wɛ nyí Alisitaki, Ticiku, kpo Maki kpo. Ye dó wusyɛn lanmɛ nú Pɔlu bo lɛ́  d’alɔ ɛ bɔ é dɛ. Jijɔ tɛ lɛ ka d’alɔ Klisanwun atɔn enɛ lɛ bɔ ye nyɔ́ wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ sɔmɔ̌? Nɛ̌ mǐ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú ɖagbe yetɔn enɛ hwenu e mǐ ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na dó wusyɛn lanmɛ nú mǐɖée é gbɔn?

4. Nɛ̌ Alisitaki ka xlɛ́ ɖɔ emi nyí xɔ́ntɔn Pɔlu tɔn gbejinɔtɔ́ ɖé gbɔn?

⁴ Alisitaki e nyí Klisanwun Masedwaninu ɖé bo gosin Tɛsaloniki é xlɛ́ ɖɔ emi nyí xɔ́ntɔn Pɔlu tɔn gbejinɔtɔ́ ɖé. Hwenu e Pɔlu ba agun Efɛzi tɔn kpɔ́n ɖò tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn atɔngɔ́ ɔ hwenu é wɛ mǐ sè xó dó Alisitaki wu azɔn nukɔntɔn ɔ. Alisitaki ɖò xwixwedó Pɔlu wɛ bɔ ahwan ɖé wá wlí i. (Mɛ. 19:29) Hwenu e è wá jó è dó é ɔ, é hɔn dó gbɛ̀ tɔn jí ǎ, loɔ, é nɔ kpɔ́ xá Pɔlu kpo gbejininɔ kpo. Sun ɖé lɛ gudo ɖò Glɛki ɔ, gbeklánxámɛtɔ́ lɛ kpó ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na hu Pɔlu có, Alisitaki ka kpò ɖò kpɔ́ xá ɛ. (Mɛ. 20:2-4) Ðò 58 H.M. tɔn mɔ̌ hwenu e Pɔlu nyí gantɔ́ bɔ è sɛ́ ɛ dó Hlɔma é ɔ, Alisitaki xwedó è ɖò tomɛyiyi enɛ e ɖiga é hwenu, bɔ ye dɛ ɖò tɔjihun e gbà dó ye ɖò ali jí é nu ɖó kpɔ́. (Mɛ. 27:1, 2, 41) É cí ɖɔ hwenu e ye wá Hlɔma é ɔ, Alisitaki nɔ ganmɛ xá ɛ nú táan ɖé ɖɔhun. (Kolo. 4:10) Mɔ e Pɔlu mɔ ɖɔ xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ enɛ dó wusyɛn lanmɛ nú emi é kpaca mɛ ǎ!

5. Sɔgbe xá Nǔnywɛxó 17:17 ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu nyí xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ ɖé gbɔn?

⁵ Alisitaki ɖɔhun ɔ, mǐ sixu nyí xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ ɖé bo na nɔ tɛ́dó nɔví mǐtɔn lɛ wu, é ka na nɔ nyí ɖò táan ɖagbe lɛ kɛɖɛ mɛ ǎ, loɔ ɖò “wuvɛ̌ lɛ hwenu” lɔ. (Xà Nǔnywɛxó 17:17, nwt.) Enyi mɛtɛnkpɔn ɔ na bo tlɛ wá vivɔnu ɔ, nɔví mǐtɔn lɛ sixu kpó ɖò hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn mɛ. Ðò sun atɔn gblamɛ kpowun ɔ, Frances * sín mɛjitɔ́ lɛ bǐ kú ɖó kansɛ́ɛzɔn wu; é ɖɔ: “Un mɔ ɖɔ mɛtɛnkpɔn syɛnsyɛn enɛ wà nǔ dó mǐ wu nú hwenu línlín. Mɛjitɔ́ ce lɛ kú dìn é ɔ, é ko bló táan ɖé có, xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ e nɔ flín ɖɔ un kpò ɖò wuvɛ̌ sè wɛ lɛ é sín nǔ nɔ sù nukún ce mɛ.”

6. Etɛ gbejininɔ ka na sísɛ́ mǐ bɔ mǐ na wà?

 ⁶ Xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ lɛ nɔ savɔ̌ gegě bo na dó nɔ gudo nú nɔví yetɔn lɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, dotóo ɖé mɔ kúzɔn baɖabaɖa ɖé nú nɔví sunnu e nɔ nyí Peter é. Asì tɔn Kathryn ɖɔ: “Asú kpo asì kpo e ɖò agun mǐtɔn mɛ é ɖé kplá mǐ yì dotóo ɔ gɔ́n bɔ é mɔ azɔn ɔ nú Peter. Enɛ wu ɔ, ye wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ ye kún na jó mǐ dó bɔ mǐ na dɛ ɖò ninɔmɛ vɛwǔ enɛ nu mǐɖokponɔ ó, bo nɔ kpɔ́ xá mǐ hweɖebǔnu e mǐ ɖó hudo yetɔn é.” Xɔ́ntɔn nǔgbo e sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na dɛ ɖò mɛtɛnkpɔn mǐtɔn lɛ nu é ɖiɖó nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ tawun!

7-8. Sɔgbe xá Kolosinu lɛ 4:7-9 ɔ, nɛ̌ Ticiku ka xlɛ́ ɖɔ emi nyí mɛɖejid’ewu ɖé gbɔn?

⁷ Ticiku e nyí Klisanwun ɖé bo nɔ nɔ Hlɔma ɖò Azíi yikúngban jí é nyí xɔ́ntɔn ɖejid’ewu Pɔlu tɔn ɖé. (Mɛ. 20:4) Ðò 55 H.M. tɔn mɔ̌ ɔ, Pɔlu bló tuto bɔ è na xò akwɛ kplé dó hɛn sɔ Klisanwun e ɖò Judée lɛ é; é sixu ko jó Ticiku dó b’ɛ d’alɔ ɖò azɔ̌ titewungbe enɛ mɛ. (2 Kɔ. 8:18-20) Nukɔnmɛ hwenu e è wlí Pɔlu sú dó ganmɛ ɖò Hlɔma azɔn nukɔntɔn ɔ é ɔ, Ticiku nɔ yí wɛn ɖò así tɔn bo nɔ yì dó. É nɔ má wema-sɛ́dó-mɛ Pɔlu tɔn lɛ nú agun e ɖò Azíi lɛ é bo nɔ lɛ́ dó wɛn wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn lɛ ye.—Kolo. 4:7-9.

⁸ Ticiku kpò ɖò xɔ́ntɔn ɖejid’ewu Pɔlu tɔn nyí wɛ. (Ti. 3:12) Hwenɛnu ɔ, Klisanwun lɛ bǐ nyí mɛ e wu è na ɖeji dó é Ticiku ɖɔhun ǎ. Ðò 65 H.M. tɔn mɔ̌ hwenu e è sú Pɔlu dó ganmɛ azɔn wegɔ́ ɔ é ɔ, é wlan ɖɔ Klisanwun e ɖò Azíi yikúngban jí lɛ é gegě kún sɔ́ nɔ dó gbɛ̌ xá emi ó, bɔya ye sixu ko ɖò xɛsi ɖi nú gbeklánxámɛtɔ́ lɛ wɛ. (2 Tim. 1:15) É ɖò mɔ̌ có, Pɔlu sixu ɖeji dó Ticiku wu bo lɛ́ sɔ́ azɔ̌ ɖevo d’así n’i. (2 Tim. 4:12) É ɖò wɛn ɖɔ xɔ́ntɔn ɖagbe e Ticiku nyí nú Pɔlu é sù nukún tɔn mɛ.

9. Nɛ̌ mǐ ka sixu wà nǔ Ticiku ɖɔhun gbɔn?

⁹ Mǐ sixu wà nǔ Ticiku ɖɔhun bo nyí xɔ́ntɔn ɖejid’ewu ɖé. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é nyí akpá kɛɖɛ wɛ mǐ nɔ dó ɖɔ mǐ na d’alɔ nɔví mǐtɔn e ɖò hudo mɛ lɛ é ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, mǐ nɔ lɛ́ wà nǔ tawun tawun lɛ dó nɔ gudo  nú ye. (Mat. 5:37; Luk. 16:10) Enyi mɛ e ɖó hudo alɔdó tɔn lɛ é tuùn ɖɔ mǐ na d’alɔ emi ɔ, é nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú ye tawun. Nɔví nyɔnu ɖé tinmɛ nǔ e wu wɛ é. É ɖɔ, “È nɔ vo ɖò ayi mɛ ɖó è tuùn ɖɔ mɛ e jló na d’alɔ mɛ é na ɖò finɛ ɖò hwetɔnnu bo na ɖè akpá tɔn.”

10. Lee Nǔnywɛxó 18:24 xlɛ́ gbɔn é ɔ, mɛ̌ gɔ́n mɛ e ɖò xwi ɖí xá mɛtɛnkpɔn alǒ awakanmɛ kú mɛ wɛ lɛ é ka sixu mɔ wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ ɖè?

¹⁰ Hwɛhwɛ ɔ, mɛ e ɖò xwi ɖí xá mɛtɛnkpɔn ɖé alǒ awakanmɛ kú mɛ wɛ lɛ é nɔ mɔ wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ hwenu e ye ɖɔ nǔ e ɖò ye gbò wɛ lɛ é nú xɔ́ntɔn ɖejid’ewu ɖé é. (Xà Nǔnywɛxó 18:24.) Awakanmɛ kú Bijay hwenu e è ɖè vǐ sunnu tɔn sín agun mɛ é, b’ɛ ɖɔ: “Un ba na ɖɔ lee nǔ cí nú mì é nú mɛ e wu un sixu ɖeji dó é ɖé.” É sín nǔwanyido ɖé wu bɔ Carlos hɛn wǔjɔmɛzɔ́ agun tɔn e é yí wǎn na é bú. É ɖɔ: “Mɛ e un na vo bo ɖɔ lee nǔ cí nú mì é n’i bɔ xɛsi ma na ɖi mì ɖɔ é na dóhwɛ mì ǎ é sín hudo wɛ un ɖó.” Carlos mɔ mɛ mɔhun lɛ, ye wɛ nyí mɛxo lɛ, bɔ ye d’alɔ ɛ bɔ é xò tagba tɔn zlɛ́. Tuùn e é tuùn ɖɔ mɛxo lɛ kún na fúnfún xó e emi ɖɔ nú ye é kpé ó é lɛ́ dó gbɔ n’i.

11. Nɛ̌ mǐ ka sixu nyí xɔ́ntɔn ɖejid’ewu ɖé gbɔn?

¹¹ Bo na dó nyí xɔ́ntɔn ɖejid’ewu ɖé ɔ, mǐ ɖó na sɔnǔ nú suúluɖiɖó. Hwenu e Zhanna sín asú jó è dó é ɔ, lee nǔ cí n’i é ɖiɖɔ nú xɔ́ntɔn vívɛ́ lɛ dó wusyɛn lanmɛ n’i. É ɖɔ: “É cí ɖɔ un nɔ vɔ́ nǔ ɖokpo ɔ lɛ ɖɔ azɔn gegě có, ye ɖó suúlu bo ɖótó mì.” Hwiɖesu sixu xlɛ́ ɖɔ emi nyí xɔ́ntɔn ɖagbe ɖé gbɔn tóɖiɖó mɛ ganji gblamɛ.

12. Mɛ̌ ka nyí Maki? Nɛ̌ é ka ɖè jijɔ mɛɖée zízé jó tɔn xlɛ́ gbɔn?

¹² Maki nyí Klisanwun Jwifu ɖé bo nɔ nɔ Jeluzalɛmu. Hɛ̌nnumɔ tɔn Baanabasi nyí mɛsɛ́dó e è tuùn ganji é ɖé. (Kolo. 4:10) É cí ɖɔ Maki sín xwédo jɛ dɔkun ɖɔhun, amɔ̌, é sɔ́ nǔ agbaza tɔn lɛ ɖó tɛn nukɔntɔn mɛ ɖò gbɛzán tɔn mɛ ǎ. Maki ɖè jijɔ mɛɖée zízé jó tɔn xlɛ́ ɖò gbɛzán tɔn mɛ. Azɔ̌ wiwa dó mɛ ɖevo lɛ tamɛ nɔ víví n’i. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, azɔn gegě wɛ é w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ xá mɛsɛ́dó Pɔlu kpo mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ kpo hwenu e ye ɖò azɔ̌ yetɔn lɛ wà wɛ é; Maki tlɛ sixu ko nɔ gudo nú ye ɖò agbaza lixo. (Mɛ. 13:2-5; 1 Pi. 5:13) Pɔlu ɖɔ ɖɔ Maki nyí ɖokpo ɖò mɛ e ‘wà azɔ̌ xá emi nú axɔ́suɖuɖu Mawu tɔn’ lɛ é mɛ, bo lɛ́ “dó wusyɛn lanmɛ” nú emi.—Kolo. 4:10, 11.

13. Nɛ̌ 2 Timɔtée 4:11 ka xlɛ́ ɖɔ sinsɛnzɔ́ gbejininɔ tɔn Maki tɔn sù Pɔlu nukúnmɛ gbɔn?

¹³ Maki huzu ɖokpo ɖò xɔ́ntɔn vívɛ́ Pɔlu tɔn lɛ mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e è wlí Pɔlu sú dó ganmɛ azɔn gudo tɔn ɔ, ɖò Hlɔma ɖò 65 H.M. tɔn mɔ̌ é ɔ, é wlan wema tɔn wegɔ́ ɔ sɛ́dó Timɔtée. Ðò wema enɛ mɛ ɔ, Pɔlu byɔ Timɔtée ɖɔ é ni kplá Maki bonu é kpo è kpo ni zɔn wá Hlɔma. (2 Tim. 4:11) É ɖò wɛn ɖɔ sinsɛnzɔ́ gbejininɔ tɔn e Maki wà wá yì é sù Pɔlu nukúnmɛ, enɛ wu ɔ, é byɔ Maki ɖɔ é ni nɔ kpɔ́ xá emi ɖò táan taji enɛ mɛ. Maki d’alɔ Pɔlu ɖò ali tawun tawun lɛ nu, bɔya é nɔ hɛn nǔɖuɖu kpo nǔ e é na zán dó wlan nǔ lɛ é kpo wá n’i. Gudo e è nɔ nú Pɔlu é kpo wusyɛn e è dó lanmɛ n’i lɛ é kpo sixu ko d’alɔ ɛ bɔ é dɛ ɖò azǎn gudogudo tɔn ɖěɖee jɛ nukɔn nú huhu tɔn lɛ é mɛ.

14-15. Etɛ Matie 7:12 ka sixu kplɔ́n mǐ dó gudo ninɔ nú mɛ ɖevo lɛ ɖò ali tawun tawun lɛ nu wu?

¹⁴ Xà Matie 7:12. Enyi mǐ ɖò hwenu vɛwǔ ɖé mɛ gbɔn dín wɛ ɔ, mɛ e nɔ nɔ gudo nú mǐ ɖò ali tawun tawun lɛ nu lɛ é sín nǔ nɔ sù nukún mǐtɔn mɛ tawun! Ryan e sín tɔ́ kú ɖò alitawoví baɖabaɖa ɖé mɛ é ɖɔ:  “Enyi è ɖò wuvɛ̌ sè wɛ ɔ, nǔ e è ko nɔ bló ɖò ayǐ vɔ̌ gbè lɛ é gegě nɔ cí nǔ e gló mɛ é ɖɔhun. Alɔ tawun tawun ɖé lɛ didó mɛ nɔ dó gbɔ nú mɛ tawun; è na bo tlɛ wà nǔ e cí nǔ e hwe tawun é ɖɔhun nú mɛ ɔ nɛ.”

¹⁵ Enyi mǐ nɔ ɖ’ayi nǔ wu ɔ, mǐ sixu mɔ ali tawun tawun e nu mǐ na d’alɔ mɛ ɖevo lɛ ɖè é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nɔví nyɔnu ɖé wá gbeta ɔ kɔn bo na d’alɔ Peter kpo Kathryn kpo e xó mǐ ɖɔ wá yì é bɔ ye na nɔ yì dotóoxwé ɖò azǎn e è ɖó nú ye lɛ é bǐ jí. Peter kpo Kathryn kpo ɖě sɔ́ nɔ sixu kun mɔ̌to ǎ, enɛ wu ɔ, nɔví nyɔnu ɔ bló tuto bɔ mɛɖéezejotɔ́ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é nɔ sɔ́ ye yì mɛjijɛmɛjijɛ. Tuto enɛ ka d’alɔ à? Kathryn ɖɔ: “É cí ɖɔ è ɖè agban kpinkpɛn ɖé sín abɔ̌ mǐtɔn lɛ ta ɖɔhun.” Ma sɔ́ nukún kpɛví dó kpɔ́n lee xomɛnyínyɔ́ núwiwa towe lɛ sixu dó gbɔ nú mɛ gbɔn é ó, é na bo tlɛ hwe hugǎn ɔ nɛ.

16. Nǔ taji tɛ kpɔ́ndéwú Maki tɔn ka kplɔ́n mǐ dó wusyɛn didó lanmɛ nú mɛ wu?

¹⁶ É ɖò wɛn ɖɔ Maki nyí Klisanwun e sín alɔnu nɔ ján tawun é ɖé. É ɖó azɔ̌ gbigbɔ tɔn gegě bá wà, kaka jɛ Wɛnɖagbe-Wema e è ɖó nyikɔ tɔn na é winwlan jí. É ɖò mɔ̌ có, Maki ba hwenu bo nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú Pɔlu, bɔ Pɔlu vo bo nɔ byɔ alɔdó tɔn. Gbesisɔmɛ e mɛ ɖevo lɛ ɖè gbɔn mɔ̌ bo dó gbɔ nú Angela e ɖó na ɖí xwi xá kú baɖabaɖa xwédo tɔn sín mɛɖé tɔn é sù nukún tɔn mɛ tawun. É ɖɔ: “Enyi xɔ́ntɔn lɛ jló nǔgbo nǔgbo bo na d’alɔ mɛ ɔ, é nɔ bɔwǔ bɔ è na ɖɔ xó nú ye. Ye nɔ cí mɛ ɖò nǔ xò kpɔ́n wɛ ɖɔhun ǎ.” Mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘È ka tuùn mì ɖɔ un nyí mɛ e nɔ sɔ́ jlǒ dó dó wusyɛn lanmɛ nú nǔɖitɔ́ hatɔ́ lɛ ɖò ali tawun tawun lɛ nu é à?’

17. Nɛ̌ tamɛ linlin dó 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:3, 4 jí ka sixu sísɛ́ mǐ bɔ mǐ na dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ gbɔn?

¹⁷ É bɔwǔ bɔ mǐ na mɔ nɔví e ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn lɛ é. Mǐ tlɛ sixu má linlin wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn e mɛ ɖevo lɛ ko zán dó dó gbɔ nú mǐ lɛ é xá ye. Nino nyí nɔví nyɔnu ɖé bɔ gǎn’máa tɔn kú; é ɖɔ: “Jehovah sixu gbɔn mǐ jí bo dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ, enyi mǐ jó  mǐɖée dó bɔ é zán mǐ ɔ nɛ.” (Xà 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:3, 4.) Frances e xó mǐ ɖɔ wá yì é ɖɔ: “Nǔgbo titewungbe ɖé wɛ nyí xó e ɖò 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:4 mɛ é. Mǐ sixu sɔ́ wusyɛn e è dó lanmɛ nú mǐ é dó dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ.”

18. (a) Etɛwu xɛsi ka sixu ɖi mɛɖé lɛ dó wusyɛn didó lanmɛ nú mɛ wu? (b) Nɛ̌ mǐ ka sixu dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ b’ɛ na kpa mǐ gbɔn? Nǎ kpɔ́ndéwú ɖé.

¹⁸ Mǐ ɖó na nɔ ba ali e nu mǐ na d’alɔ mɛ ɖevo lɛ ɖè é, enyi xɛsi na bo ɖi mǐ ɔ nɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, xɛsi sixu ɖi mǐ ɖɔ mǐ kún tuùn nǔ e mǐ na ɖɔ alǒ wà nú mɛ e ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn lɛ é é ó. Mɛxo agun tɔn e nɔ nyí Paul é flín gǎn e mɛɖé lɛ dó ɖò kú tɔ́ tɔn tɔn gudo é. É ɖɔ: “Un sixu ɖɔ ɖɔ é vɛwǔ nú ye bɔ ye na sɛkpɔ́ mì. Ye tuùn nǔ e ye na ɖɔ lɛ é ǎ. Amɔ̌, jlǒ e ye ɖó bo na dó wusyɛn lanmɛ nú mì lobo nɔ gudo nú mì é kpó ɖò nukún ce mɛ sù wɛ.” Mɔ̌ ɖokpo ɔ, hwenu e ayikúngban dánwǔ syɛnsyɛn ɖé wà nǔ dó nɔví Tajon wu gudo é ɔ, é ɖɔ: “Nú un na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, un flín nǔ e mɛ lɛ wlan sɛ́dó mì ɖò ayikúngban dánwǔ ɔ gudo lɛ é bǐ ǎ, amɔ̌, un flín ɖɔ ye xò kan ce tawun bo kúdeji ɖɔ un ɖò ayijayǐ mɛ.” Nú mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ nǔ mɛ lɛ tɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú mǐ ɔ, mǐ sixu nyí gbɔdónúmɛtɔ́ ɖagbe.

19. Etɛwu a ka kánɖeji bo na nɔ dó “wusyɛn lanmɛ nú [mɛ] ɖesu”?

¹⁹ Ðó mǐ ɖò vivɔnu gbɛ̀ elɔ tɔn sɛkpɔ́ wɛ wutu ɔ, ninɔmɛ gbɛ̀ ɔ tɔn na fɔ́n bo na ɖò nylanylá d’eji wɛ bɔ gbɛ̀ ninɔ na lɛ́ vɛwǔ hugǎn. (2 Tim. 3:13) Gɔ́ na ɔ, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ e mǐ nyí é kpo nǔ e mǐ nɔ wà nyi dò lɛ é kpo xlɛ́ ɖɔ mǐ na kpó ɖò hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn ɖó wɛ. Nǔ e d’alɔ Mɛsɛ́dó Pɔlu bɔ é kpéwú bo dɛ kpo gbejininɔ kpo kaka jɛ vivɔnu gbɛzán tɔn tɔn é ɖokpo wɛ nyí wusyɛn e Klisanwun hatɔ́ tɔn lɛ dó lanmɛ n’i é. Mi nú mǐ ni nyí gbejinɔtɔ́ Alisitaki ɖɔhun, mɛɖejid’ewu Ticiku ɖɔhun, bo nɔ lɛ́ sɔ́ jlǒ dó w’azɔ̌ dó mɛ ɖevo lɛ tamɛ Maki ɖɔhun. Mɔ̌ wiwa na zɔ́n bɔ mǐ na d’alɔ nɔví mǐtɔn lɛ bɔ ye na lidǒ ɖò nǔɖiɖi mɛ.—1 Tɛ. 3:2, 3.