A boto ana tua te Atua i aon ana boto n reirei. Booto n reirei aikai boni koaua aika kakawaki aika n te Baibara. A buokira n ota n ana iango te Atua ma ana namakin i aoni bwaai. A buokira booto n reirei ni karaoi motinnano aika raraoi ao ni karaoa ae eti. A rangi n ibuobuoki riki ni baika a aki teretere raoi n ana tua te Atua.

▸ Mwakoro 1, barakirabe 8

Te ongeaba nakon Iehova e nanona tauraoira ni karaoa te bae tuangira. E tangiria Iehova bwa ti na ongeaba irouna ibukina bwa ti tangiria. (1 Ioane 5:3) Ngkana ti tangira te Atua ao n onimakinna, ti na kakairi n ana taeka n reirei n taai nako. Ti na ongeaba irouna e ngae naba ngkana e kangaanga iroura. Boni kabwaiara ongeabara iroun Iehova bwa e reireinira te aro ae e na nakoraoi iai maiura ngkai, ao e berita nakoira bwa ti na karekei kakabwaia aika bati n taai aika imwaira.​—Itaia 48:17.

▸ Mwakoro 1, barakirabe 10

E a tia Iehova ni katoaira ma inaomatara, ke te konabwai ni karaoi motinnano. E aki karikira n aroia robots. (Te Tua-Kaua 30:19; Iotua 24:15) Ti kona ni kabongana inaomatara ni karaoi motinnano aika raraoi. Ma ngkana ti aki taratara raoi, ti kona ni karaoi motinnano aika aki raraoi. Ngkai iai inaomatara nanona bwa ti riai ni motinnanoia n tatabemanira nako bwa ti kani kakaonimaki ni koaua nakon Iehova ao ni kaotia bwa ti bon tangiria, ke ti aki.

▸ Mwakoro 1, barakirabe 12

E katei kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai Iehova, ke bwaai ni kairiri ibukini maiura ao ara mwakuri. Ti kona n nori n te Baibara bwa baikara kaetieti aikai ao a na kangaa ni buokira ni kanakoraoa maiura. (Taeka N Rabakau 6:​16-19; 1 I-Korinto 6:​9-11) A buokira bwaai ni kairiri aikai n  ataa ana iango te Atua i aon te bwai teuana bwa e eti ke e kairua. A reireinira naba aroni bwabwainan te tangira, karaoani motinnano aika raraoi, ao bwainan te akoi nakoia aomata. E ngae ngke e a kekerikaaki n te aonnaba aei kakawakini kaetieti, ma a bon aki bitaki ana kaetieti Iehova. (Te Tua-Kaua 32:​4-6; Maraki 3:6) Ngkana ti kakairi iai, ti na kamanoaki mani marakin rabwatara ke ara namakin.

▸ Mwakoro 1, barakirabe 17

Mataniwin nanora bon ara konabwai ae i nanora n ataa ae eti ao ae kairua. E a tia Iehova ni katoaira ma mataniwin nanora. (I-Rom 2:​14, 15) Ngkana e na mwakuri raoi mataniwin nanora, ti riai ni kataneia ni kaineti ma ana kaetieti Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae riai. E kona ngkanne mataniwin nanora ni buokira ni karaoi motinnano aika kakukureia te Atua. (1 Betero 3:16) E kona mataniwin nanora n anganira te kauring ngkana ti nang karaoa te motinnano ae aki raoiroi, ke e kona n anganira te maraki ae korakora imwini karaoan ae kairua. E kona naba ni mamaara mataniwin nanora, ma ti kona ni manga kakorakoraa n ana ibuobuoki Iehova. Te mataniwinnano ae raoiroi e anganira raun ara iango ao karineara i bon iroura.

▸ Mwakoro 2, barakirabe 3

Maakakin te Atua nanona bwa ti bon tangiria ao n rangi ni karinea, ao ti aki kani karaoa te bwai ae e na aki kukurei iai. E buokira maakakin te Atua ni karaoa ae raoiroi ao n rarawa nakon ae buakaka. (Taian Areru 111:10) E kairira bwa ti na kakauongo raoi nakoni bwaai nako ake e taekin Iehova. E buokira naba ni kakororaoi ara berita nakoina, ibukina bwa ti rangi ni karinea. Maakakin te Atua iroura, e rota arora n iaiango, aroarora nakoia aomata, ao ara rinerine ni katoabong.

▸ Mwakoro 2, barakirabe 9

Te rairannano e nanonaki naba iai te nanokawaki ae korakora imwini karaoan ae kairua. A rangi n nanokawaki naake a tangira te Atua n ataakin  ae a a tia ni karaoa te bae ekaanako ana kaetieti. Ngkana ti karaoa ae kairua, ti riai ni butiia Iehova kabwaraan ara bure ae boto i aon ana karea ni kaboomwi Iesu. (Mataio 26:28; 1 Ioane 2:​1, 2) Ngkana ti raira raoi nanora ao ni katoka karaoan ae buakaka, ti kona ni kakoauaa bwa e na kabwaraa ara bure Iehova. Ti aki riai ni manga namakina ae ti kairua n te baere ti a tia ni karaoia. (Taian Areru 103:​10-14; 1 Ioane 1:9; 3:​19-22) Ti riai ni kakorakoraira ni karekea reireiara man ara kairua, ti na bitii ara iango aika bure, ao ni maiuakina ae boraoi ma ana kaetieti Iehova.

▸ Mwakoro 2, barakirabe 18

Ngkana e aki raira nanona te aomata ae bure kakaiaki, ao e rawa ni kakairi n ana kaetieti Iehova, e a aki tau n riki bwa kaain te ekaretia. E a riai ni kabaneaki man te ekaretia. Ngkana iai ae e kabaneaki, ti a aki riai n reitaki ma ngaia ao ni kataetaea naba. (1 I-Korinto 5:11; 2 Ioane 9-11) Te babaire ae te kabaneaki, e kamanoa aran Iehova ao te ekaretia. (1 I-Korinto 5:6) Te kabaneaki bon te reirei ni kaetieti naba ae kona ni buoka te aomata bwa e na raira nanona bwa e aonga ni kona n okira Iehova.​—Ruka 15:17.

▸ Mwakoro 3, barakirabe 19

E tangirira Iehova ao e kani buokira. Anne bukina ae e anganira iai te kairiri ao te reirei ni kairiri rinanon te Baibara ao rinanoia aomata ake a tangira te Atua. Ngkai aomata ngaira aika ti aki kororaoi, ti rangi ni kainnanoa te ibuobuoki aei. (Ieremia 17:9) Ngkana ti kakauongo ma te karinerine nakoia naake e kabonganaia Iehova bwa taani kairirira, ti kaotia iai bwa ti karinea Iehova ao ti kan ongeaba irouna.​—Ebera 13:7.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 2

Ti kai bangaomata ao ni kamoamoa kioina ngkai ti aki kororaoi. Ma e kantaningaira Iehova bwa ti na nanorinano. Ti aki toki n reiakina te nanorinano ngkana ti kabotauira ma Iehova ao ti noria iai bwa ti rangi ni mangori. (Iobi 38:​1-4) Iteran naba te nanorinano ae kakawaki bon reiakinara arora n iangoiia riki aomata ao baika raraoi ibukia nakon ae ti na iangoira. E kakairaki te aomata n te kainikatonga bwa e na kakoauaa ae e raoiroi riki nakoia tabemwaang. Te aomata ae nanorinano e tiroia i bon irouna ao e noria bwa iai baika e korakora iai ao baika e kabwaka iai. E aki maaku ni kaotii ana kairua, ni kabwaraa ana bure, ao ni butimwaei reirei n ibuobuoki ke reirei ni kairiri. Te aomata ae nanorinano e onimakina Iehova ao e toua mwin ana kairiri.​—1 Betero 5:5.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 4

Te mwaaka ni kairiri bon te inaomata n anga tuua ao ni karaoi babaire. Iehova boni ngaia te kabanea n rietata ae iai irouna te mwaaka ni kairiri i karawa ao n te aonnaba. Ibukina bwa e karikii bwaai ni kabane, boni Ngaia te kabanea ni mwaaka n te iuniweeti. E kakabongana mwaakana ni kairiri ibukini kabwaiaia aomata. E mwiokoiia aomata tabeman Iehova bwa a na tararuaira. N te katoto, iai mwaakaia ni kairiri kaaro, unimwaanen te ekaretia, ao taan tautaeka, ao e tangiria Iehova bwa ti na aantaeka irouia. (I-Rom 13:​1-5; 1 Timoteo 5:17) Ma ngkana a kauntaba ana tua te aomata ma ana tua te Atua, ti ongeaba riki iroun te Atua ao tiaki aomata. (Mwakuri 5:29) Ngkana ti butimwaea mwaakaia ni kairiri te koraki ake e kabonganaia Iehova, ti kaotia iai nakon Iehova bwa ti karinei ana babaire.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 7

E kabonganaia unimwaane Iehova aika taari mwaane aika mwaatai, bwa a na tararuaa te ekaretia. (Te Tua-Kaua 1:13; Mwakuri 20:28) A buokira mwaane aikai ni kateimatoa korakoran ara iraorao ma Iehova, ao n taromauria ma te rau ao n te aro ae baireaki raoi. (1 I-Korinto 14:​33, 40)  Ngkana a na rineaki unimwaane rinanon te taamnei ae raoiroi, a riai n reke irouia aroaro aika katauaki aika n te Baibara. (1 Timoteo 3:​1-7; Tito 1:​5-9; 1 Betero 5:​2, 3) Ti onimakina ana botaki Iehova ao ti boutokaia, ngaia ae ti kukurei n aantaeka irouia unimwaane.​—Taian Areru 138:6; Ebera 13:17.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 8

E a tia Iehova ni mwiokoia kaaro bwa a na tararuaiia natiia ao kaaini bataia. Ma e kabwarabwaraa te Baibara bwa te buu te mwaane bon atun te utu. Ngkana akea te tama n te mwenga, e a riki ngkanne te tina bwa atun te utu. Mwiokoan naba atun te utu boni katauraoani kanaia kaain te utu, kunnikaia, ao aia tabo ni maeka. E rangi ni kakawaki iroun atun te utu bwa e na kaira ana utu ao ni buokiia bwa a na taromauria Iehova. N te katoto, e taraia raoi bwa a na katoatai n roko n te taromauri, a na uataboa te mwakuri ni minita, ao n uaia n reirei n te Baibara ma ngaiia. Atun te utu boni ngaia naba ae e na kairiri ni karaoani babaire. E kataia ni kakairi iroun Iesu n taai nako, ni bwabwaina te akoi ma te wanawana, ao e aki kairimatoa ke n tuamatoa. E ibuobuoki aei ni kanakoraoan te waaki, bwa a aonga ni bane ni mano raoi kaain te utu ao n ririkirake aia iraorao ma Iehova.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 12

E kaainaki te Rabwata n Tautaeka irouia mwaane aika kantaningaa te nako karawa, ake a kabonganaaki iroun te Atua ni kairan aia mwakuri ana aomata. N te moan tienture ao Iehova e kabongana te rabwata n tautaeka ni kaira aia taromauri ao aia mwakuri n uarongorongo kaain te ekaretia ni Kristian rimoa. (Mwakuri 15:2) Ni boong aikai ao te kurubu ae kaainaki irouia mwaane, ake a a riki bwa te Rabwata n Tautaeka, a kairiri ao ni kamanoia ana aomata te Atua. A onimakina Ana Taeka te Atua ao taamneina ae raoiroi ngkana a karaoa aia babaire taari mwaane aikai. E taekina te kurubu aei Iesu, ae kaainaki irouia mwaane aika kabiraki bwa “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana.”​—Mataio 24:​45-47.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 15

E bae n iai taai ake e tuangaki iai te tari te aine bwa e na karaoa te bwai teuana n te ekaretia, ae e kakaraoia te tari te mwaane. Ngkana e karaoa anne te tari te aine, e karinea ana babaire Iehova n arona n rabuna atuna. Ma bon iai taai ake e riai iai n rabuna atuna. N te katoto, e na rabuna atuna te tari te aine ngkana e kaira te reirei n te Baibara ao iai buuna i rarikina ke te mwaane ae e a tia ni bwabetitoaki.​—1 I-Korinto 11:​11-15.

▸ Mwakoro 4, barakirabe 17

Ngkana ti tei i nuka, ti a rawa iai n irekereke ma te waaki n tautaeka. (Ioane 17:16) Ana aomata Iehova a boutokaa ana Tautaeka n Uea. Ti tei i nuka n te waaki n te aonnaba aei, n aron ngkoa Iesu.

E tua Iehova nakoira bwa ti na “aantaeka ao n ongeaba nakon taian tautaeka ao mwaaka n tautaeka.” (Tito 3:​1, 2; I-Rom 13:​1-7) Ma e taku naba ana tua te Atua bwa ti aki riai n tiriaomata. Ngaia are e aki ira te buaka te Kristian ni kaineti ma mataniwin nanona. Ngkana e anganaki te mwakuri n ibuobuoki teuana te Kristian n oneani mwin ae e na ira te buaka, e riai n iangoia raoi bwa e kariaia mataniwin nanona bwa e na karaoia ke e aki.

Ti taromauria tii Iehova ibukina bwa ara tia Karikiriki. E ngae ngke ti kaota karineani kanikinaean te aba, ma ti na aki tiaruuti nakon te buraeki ke n anenea kunan te aba. (Itaia 43:11; Taniera 3:​1-30; 1 I-Korinto 10:14) A motinnanoia naba ana aomata Iehova bwa a na aki karebwaoki. Ti karaoa aei ibukina bwa ti tei n ana itera ana tautaeka te Atua.​—Mataio 22:21; Ioane 15:19; 18:36.

▸ Mwakoro 5, barakirabe 2

E kaotiotaki n te aonnaba aron Tatan n iaiango. E a taabangaki te iango aei irouia aomata aika aki tangira Iehova ao aika a aki kakairi irouna ao aika katinanikui ana kaetieti. (1 Ioane 5:19) Te aeka n iango anne ao  mwakuri ake a riki mai iai, e kabwarabwaraaki bwa nanon aon te aba. (I-Ebeto 2:2) A taraia raoi ana aomata Iehova bwa a na aki taonakinako n te nano aei. (I-Ebeto 6:​10-18) Ma ti tangiri kawain nako Iehova ao ti kakorakoraira ni kakairi n arona n iaiango.

▸ Mwakoro 5, barakirabe 7

Te tannako man te koaua bon ekakinakoan ana koaua te Baibara. Taan tannako man te koaua, a kaitaraa Iehova ao Iesu are ngaia ae rineaki bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea te Atua, ao a kataia ni kairaraangia aomata bwa a na raonia. (I-Rom 1:25) A kani kananououaia taan taromauria Iehova. Iai n te ekaretia ni Kristian rimoa ake a riki bwa taan tannako man te koaua, ao iai naba n ara bong aikai. (2 I-Tetaronike 2:3) Ma bon akea irekerekeia akana kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, ma taan tannako man te koaua. Ti na aki kariaia te kan atatai ke te kariri mairouia aomata bwa e na kairira nakoni warekan ke ongoraean aia iango taan tannako man te koaua. Ti kakaonimaki ni koaua nakon Iehova ao ti taromauria n tii ngaia.

▸ Mwakoro 5, barakirabe 9

N te Tua Rinanoni Mote ao a butiia Iehova I-Iteraera bwa e na kabwarai aia bure. A uotii karea ibukini karekeani kabwaraan te bure, aika taian amwarake, te oera, ao maan nakon te tembora. A kauringaki n aei bwa e tauraoi Iehova ni kabwarai aia bure te natannaomata aei ao ngaiia n tatabemania nako. Imwina riki ngke e a tia Iesu n anga maiuna bwa kabwaraan ara bure, ao a aikoa kainnanoaki angakarea aikai ibukini karekeani kabwaraan te bure. E anga Iesu te karea ae kororaoi “n tii te taina ma e manena n aki toki.”​—Ebera 10:​1, 4, 10.

▸ Mwakoro 7, barakirabe 6

N te Tua Rinanoni Mote ao a kariaiakaki aomata bwa a na kana te man. Ao a anganaki naba te tua ae a na anga te man bwa aia karea. (Nakoaia  Ibonga 1:​5, 6) Ma e aki roko n te kariaia Iehova bwa a na iowawa ana aomata nakoia maan. (Taeka N Rabakau 12:10) Bon iai n te Tua kaetieti ibukini kamanoaia maan man te mwakuri n iowawa. A anganaki I-Iteraera te tua bwa a na tararuaiia raoi aia man.​—Te Tua-Kaua 22:​6, 7.

▸ Mwakoro 7, barakirabe 6

Mwakorokoro n raraa. E reke te raraa mani mwakoro n raraa aika aua aika taian red cell, white cell, platelet, ao plasma. Mwakoro n raraa aikai a kona ni manga bwenauaaki nakon aika uarereke riki, ao a aranaki bwa mwakorokoro n raraa. *

A rawa Kristian ni karina te raraa ae bwanin ke teuana mai buakoni mwakorona ake aua. Ma a riai ni butimwaei mwakorokoro n raraa? Akea n te Baibara te kabwarabwara ae teretere raoi i aon aei. Ngaia are e riai te Kristian temanna ma temanna ni karaoa oin ana motinnano ae boto i aoni mataniwin nanona ae kataneiaaki n te Baibara.

A rawa Kristian tabeman ni butimwaei mwakorokoro n raraa ni kabane. Tao a iangoa are e taekinaki n Ana Tua te Atua ae e riai ni kabwaroaki “i aontano” te raraa are katiinakoaki mairoun te man.​—Te Tua-Kaua 12:​22-24.

E kaokoro aia motinnano tabemwaang. E kariaia mataniwin nanoia bwa a na butimwaei mwakorokoro n raraa tabeua. Tao a iangoia ae mwakorokoro n raraa aika uarereke aikai a aikoa tei ibukini maiun te aomata ke te man are e anaaki ma iai.

Ni karaoan am motinnano i aoni mwakorokoro n raraa, iangoi titiraki aikai:

• I ataia ae ngkana I aki butimwaei mwakorokoro n raraa ni kabane, e nanona ae N na aki butimwaei naba bwainnaoraki tabeua aika a na totokoi aoraki ke aika buoka katokan tiinakon te raraa?

•   N na kangaa ni kabwarabwaraa nakon te taokita bukin aki butimwaean ke butimwaean teuana ke e bati riki, mai buakoni mwakorokoro n raraa?

Waaki ni bwainnaoraki. Ngkai Kristian ngaira, ti aki anga raraara ke ni kawakina raraara iraua te wiki imwain ara korokoro. Ma iai mwakuri ni kuakua tabeua ake e a manga kabonganaaki iai oin raraan te aoraki. E riai te Kristian temanna ma temanna ni motinnanoa aroni kabonganaan raraana, ni kaineti ma te waaki ni korokoro, te tutuo, ke waaki ni bwainnaoraki riki tabeua. N taai ni korokoro akanne, ao e kona n ae e bon anaaki raraan te aoraki ni kaokoroaki tabeua te tai.​—Ibukin rongorongona riki, nora Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Okitobwa 15, 2000, iteraniba 30-31.

N te katoto, iai te waaki ni bwainnaoraki ae aranaki bwa te hemodilution, ike e a kabutaki iai teutana raraan te aoraki ni kaotinakoaki imwain raoi te korokoro rinanoni bwaibu aika tomaaki ma ian rabwatana, ao ni karinaki te ran teuana bwa oneani mwina. Imwina riki, i nanon naba te korokoro ke teutana te tai imwin te korokoro, ao e a manga kaokaki raraana.

 Te waaki ni bwainnaoraki riki teuana bon te cell salvage. N te waaki ni bwainnaoraki aei ao e anaaki raraan te aoraki n tain te korokoro, e kaitiakaki, ao e a manga kaokaki nakoina ni bon tain naba te korokoro ke teutana te tai imwina.

E kona ni kakaokoro aron te taokita temanna ma temanna ni karaoi waaki ni bwainnaoraki aikai. Ngaia are e riai te Kristian n ongora raoi bwa tera ae e na karaoaki nakon raraana, imwain ae e butimwaea te waaki ni korokoro teuana, te tutuo, ke waaki ni bwainnaoraki riki tabeua.

Ngkana ko karaoi am motinnano ni kaineti ma waaki ni bwainnaoraki tabeua aika a na kabonganaaki iai oin raraam, iaiangoi titiraki aikai:

• Ngkana e kabutaki raraau teutana ni kaotinakoaki man rabwatau rinanon te bwai teuana, ao e a manga tokitoki teutana butina, e na kariaia mataniwin nanou bwa N na iangoa te raraa anne bwa e bon tuai n otinako mai irou, ao e aki kainnanoa ae e nang kabwaroaki “i aontano”?​—Te Tua-Kaua 12:​23, 24.

• E na tabeaianga mataniwin nanou ae kataneiaaki n te Baibara, ngkana e kaotinakoaki raraau teutana n tain te korokoro, e kaitiakaki, ao e a manga kaokaki ni karinaki i (ke nakon) rabwatau?

• I ataia ae ngkana I aki butimwaei waaki ni bwainnaoraki ni kabane aika irekereke ma kabonganaan oin raraau, e nanona naba ae N na aki butimwaea tuoan raraau, te hemodialysis, ke kabonganaan te mitiin ae te heart-lung bypass?

 Imwaini karaoan ara motinnano ni kaineti ma mwakorokoro n raraa ao waaki ni bwainnaoraki ake a na kabonganaaki iai oin raraara, ti riai n tataro nakon Iehova ibukin ana kairiri ao ni karaoa ara ukeuke i aona. (Iakobo 1:​5, 6) Imwina, ti riai ni kabongana mataniwin nanora ae kataneiaaki n te Baibara ni karaoa ara motinnano. Ti aki riai n titirakinia tabemwaang bwa tera ae a na karaoia ngke arona bwa a rinanon te bae ti rinanona, ao ti aki naba riai ni kariaia tabemwaang bwa a na kaira ara motinnano.​—I-Rom 14:12; I-Karatia 6:5.

▸ Mwakoro 7, barakirabe 11

Te itiaki n te aroaro ni maiu e nanonaki iai itiakira n aroarora ao n ara mwakuri i matan te Atua. E irekereke ma te bae ti iangoia, ti taekinna, ao ti karaoia. E tua Iehova bwa ti na rarawa nakon aeka ni wene n taanga aika kamwara ao te wene ni bure. (Taeka N Rabakau 1:10; 3:1) Ti riai ni motinnanoia bwa ti na kakairi n ana kaetieti aika itiaki Iehova, imwain naba ae ti toua te kawai ae kona ni karirira nakoni karaoan ae kairua. Ti riai n tatataro ni bubutii ana ibuobuoki te Atua bwa e na kateimatoa itiakin ara iango, ao ti riai ni kananomatoaira bwa ti na rarawa nakoni kariri nakon te wene ni bure.​—1 I-Korinto 6:​9, 10, 18; I-Ebeto 5:5.

▸ Mwakoro 8, barakirabe 11

E irekereke te aroaro ae kammaira ma taekinan ke karaoan te bwai ae rangi n ekaanako ana kaetieti te Atua, ae kaota te anua ae kamaamaa. Te aomata ae kakaraoa aei e kaotia bwa e aki karinei ana tua te Atua. Ngkana e kakaraoa te aroaro ae kammaira temanna, e na rinanoaki taekana iroun te komete ni kaboowi n te ekaretia. Te kamwara e irekereke ma mwakuri aika bure aika kakaokoro. Ni kaineti ma kakaiakin te bwai teuana, tabeua kangaanga aika irekereke ma te kamwara, a riai n rinanoaki iroun te komete ni kaboowi n te ekaretia.​—I-Karatia 5:​19-21; I-Ebeto 4:19; ibukin rongorongona riki, nora “Titiraki Mairouia Taani Wareware” n Te Taua-n-Tantani ae bwain Aokati 1, 2006.

▸ Mwakoro 9, barakirabe 7; Mwakoro 12, barakirabe 10

E bairea te wene n taanga Iehova bwa te reitaki ae itiaki i marenaia taanga. Ma ngkana e kumekumea ana bwai ni kakariki i bon irouna te aomata, ke e kabongana n te aro ae aki riai, e karaoa iai te wene n taanga n te aro ae kamwara. E kona te anua aei n urua ana iraorao te aomata ma Iehova. E kona ni kauekei iango aika bubuaka ke ni kaira te aomata bwa e na iaiangoa te wene n taanga n te aro ae aki riai. (I-Korote 3:5) Ma e aki riai ni kabwaraa nanona te aomata ae iai irouna te anua ae kamwara aei ao e kangaanga irouna katokana. (Taian Areru 86:5; 1 Ioane 3:20) Ngkana e riki aei nakoim, tataro mai nanom nakon Iehova ao butiia buokam. Kararoai baika a na kairiko nakon te iango ae kamwara, n aroni baika bwaitingako. Maroro ma am karo aika Kristian ke raoraom ae ikawai ae karinei ana tua Iehova. (Taeka N Rabakau 1:​8, 9; 1 I-Tetaronike 5:14; Tito 2:​3-5) Ko kona ni kakoauaa ae Iehova e bon nori ao ni mutiakin am kakorakora ni kateimatoa itiakin aroarom.​—Taian Areru 51:17; Itaia 1:18.

▸ Mwakoro 9, barakirabe 9

E bairea te mare Iehova i marenan temanna te mwaane ao temanna te aine. E kariaia ngkoa te Atua nakoia tibun Iteraera rimoa bwa a na kabatiaia buuia, ma bon tiaki anne ana moani kantaninga. E a aki kariaia ngkai Iehova kabatiaan te buu irouia ana aomata. E riai te buu te mwaane n tii temanna buuna, ao e riai te buu te aine n tii temanna buuna.​—Mataio 19:9; 1 Timoteo 3:2.

▸ Mwakoro 10, barakirabe 12

E kantaningaiia taanga Iehova bwa a na teimatoa n tekateka n uaa mateia. (Karikani Bwaai 2:24; Maraki 2:​15, 16; Mataio 19:​3-6; 1 I-Korinto 7:39) E tii kariaia te buuraure ngkana e karaoa te wene ni bure te buu temanna. Ngkana e riki aei, e kariaia Iehova te buu are aki bure, bwa e na iangoa ae e na buuraure ke e na aki.​—Mataio 19:9.

N tabetai, a iangoia Kristian tabeman bwa a na raure moa ma buuia e  ngae naba ngke akea ae karaoa te wene ni bure. (1 I-Korinto 7:11) Ngkana a riki baikai, e kona te Kristian n iangoia bwa e na raure ke e na aki:

• Te aki kani boutoka: E rawa te buu te mwaane ni katauraoi kainnanoia n rabwata kaain ana utu, n te aro are a a tiku iai n akea aia mwane ao kanaia.​—1 Timoteo 5:8.

• Te mwakuri n iowawa ae korakora: Te mwakuri n iowawa are e a noria iai te buu te mwaane ke te buu te aine bwa e a ruanikai maiuna.​—I-Karatia 5:​19-21.

• Uruanakin ana iraorao temanna ma Iehova: Te buu te mwaane ke te buu te aine, e a totokoa buuna bwa e na aki toro iroun Iehova.​—Mwakuri 5:29.

▸ Mwakoro 11, barakirabe 19

Ti bane ni kainnanoa kamoamoaakira ao kaungaakira. (Taeka N Rabakau 12:25; 16:24) Ti kona ni kakorakoraira i marenara ao ni kabebeteira n taeka aika kaota te tatangira ma te akoi. A kona ni buokaki iai taari ao n teimatoa ni beku iroun Iehova n aki ongei kangaanga aika kakaiaki. (Taeka N Rabakau 12:18; I-Biribi 2:​1-4) Ngkana iai ae e rangi ni bwara nanona, ti riai ni kakauongo nakoina ma te karinerine ao ni kataia n ota n ana namakin. Ti na buokaki iai n ataa te bae ti na taekinna ke ni karaoia ni buokia iai. (Iakobo 1:19) Kateia bwa tiam ae ko na kinaia raoi taari bwa ko aonga n ota raoi ni kainnanoia. Ao ko na kona ni buokiia bwa a na kawara Teuare Nibwan te kabebetenano n aekana nako ma te kaunganano, ike a kona ni kunea iai karauan nanoia ni koaua.​—2 I-Korinto 1:​3, 4; 1 I-Tetaronike 5:11.

▸ Mwakoro 12, barakirabe 16

E aki katei tuua aika onoti te Baibara ibukini botaki ni mare. A kakaokoro katein aaba ao baika tangiraki n te tua n te aba teuana ma teuana. (Karikani Bwaai 24:67; Mataio 1:24; 25:10; Ruka 14:8) Iteran te mare ae  moan te kakawaki bon te berita are a taekinna taanga i matan Iehova. A bati taanga aika tangiriia aia utu ao raoraoia ni kaan bwa a na mena i rarikia ngkana a taekina aia berita, ao a butiia te unimwaane bwa e na anga te kabwarabwara ae boto i aon te Baibara. Ngkana iai aia botaki n amwarake imwina, e a bon nakoia taanga aroni baireana. (Ruka 14:28; Ioane 2:​1-11) Ngkana a bairea aron aia botaki ni mare taanga, a riai n taraia raoi bwa e na karineaki iai Iehova. (Karikani Bwaai 2:​18-24; Mataio 19:​5, 6) A kona ni buokaki ni booto n reirei n te Baibara ni karaoi babaire aika raraoi. (1 Ioane 2:​16, 17) Ngkana a baireia taanga bwa e na iai te kamanging n aia botaki, a riai n taraia bwa e na tararuaaki raoi te botaki. (Taeka N Rabakau 20:1; I-Ebeto 5:18) Ngkana a baireia bwa e na iai te katangitang ke te kamataku, a riai n taraia bwa e na karineaki Iehova iai. A riai taanga aika Kristian n iaiangoa riki aia iraorao ma te Atua ao i marenaia ao tiaki tii te bong ni mare.​—Taeka N Rabakau 18:22; ibukin ibuobuoki riki tabeua, nora Te Taua-n-Tantani ae bwain Nobembwa 1, 2006, iteraniba 8-13.

▸ Mwakoro 13, barakirabe 18

Ti kani kabotoi ara babaire aika raraoi i aoni booto n reirei man Ana Taeka te Atua. N te katoto, e kona ni kairaki te Kristian irouni buuna ae tiaki Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a na amwarake ma aia utu n tain te motirawa ae bubukamaruaki irouia kaain te aonnaba. Ngkana e riki aei nakoim, tera ae ko na karaoia? Ngkana e kariaia mataniwin nanom bwa ko na iri, ko kona ni kabwarabwaraa nakoni buum ae ngkana e karaoaki naba te katei ni beekan n tain te amwarake, ao ko na aki ira buakona. Ko riai naba n iaiangoiia tabemwaang bwa a na mamaara ngkana ko kaea te amwarake anne ke a na aki.​—1 I-Korinto 8:9; 10:​23, 24.

Ke e kona n anganiko am tia kammwakuri te boneti n tain te bong ni motirawa teuana. Ko na rawa ni butimwaeia? Tiaki nanona bwa ko riai n rawa iai. E kona ni boboto bairean ae ko na butimwaeia ke ko na aki ni kaineti ma iangoakina iroun am tia kammwakuri. E iangoia bwa te boneti anne boni kanoan naba te bukamaru? Ke bon tii kaotan te kakaitau? Man iaiangoani baikai ao bwaai riki tabeua, ko a riai ni baireia iai bwa ko na butimwaea te boneti ke ko na aki.

 N te itera riki teuana, e kona temanna ni bwaintangiraiko n te bong ni motirawa teuana ao e kangai: “I ataia ae ko aki bubukamarua te bong ni motirawa aei, ma I boni kan anganiko te baei.” Tao e bon tii kaota ana akoi. Ma n te itera are teuana, iai bukina bwa ko na iangoia bwa e na kataa am onimaki ke e na kairekerekeko ni bukamaruan te bong ni motirawa? Imwin iangoan aei, e a bon nakoim baireana bwa ko na butimwaea te bwaintangira ke ko na aki. Ti kani karekea mataniwin nanora ae raoiroi ao ni kakaonimaki nakon Iehova n ara babaire nako.​—Mwakuri 23:1.

▸ Mwakoro 13, barakirabe 22

N angiin te tai ngkana a waekoa ni kaetaki ngurengure ma te rau, a na aki kona n riki bwa kangaanga aika bubura. (Mataio 5:​23-26) E riai ni moanibwai irouia Kristian karinean Iehova ao kateimatoaan te katiteuanaaki n te ekaretia.​—Ioane 13:​34, 35; 1 I-Korinto 13:​4, 5.

Ngkana iai ngurengureia Kristian ni kaineti ma te waaki ni bitineti, a riai ni kataia ni kaetia i marenaia ao n aki uotia nakon te boowi. Iai ana reirei ni kairiri te abotoro Bauro n 1 I-Korinto 6:​1-8, ni kaineti ma te kateitei n te boowi i marenaia Kristian. Kateakia tarira n te boowi e na taekanabuaka iai Iehova ao te ekaretia. Ni Mataio 18:​15-17 ao a karinanaki iai mwaneka aika tenua ake a riai n irii Kristian bwa a aonga ni kaetii bukibuki aika kakaiaki n aron te uarao ke te babakanikawai. (1) A riai moa ni kataia ni kaeta te kangaanga i marenaia. (2) Ngkana e aki nakoraoi anne, a na butiia temanna ke uoman kaain te ekaretia aika ikawai n te onimaki te ibuobuoki. (3) Ao ngkana e kainnanoaki, a na uota taekan te baenne nakon te rabwata n unimwaane. Ngkana e a roko irouia unimwaane taekan te kangaanga anne, a na kabonganai booto n reirei man te Baibara unimwaane ni kataia ni buokiia naake a irekereke iai bwa a na karekea te raoi. Ngkana a rawa ni kakairi n ana kaetieti te Baibara naake a irekereke ma te kangaanga, a kona unimwaanen te ekaretia ni karaoa aia babaire i aon anne.

Iai taai ake e a noraki iai riain te kateitei n te boowi, tao n aron  te buuraure, bairean taekaia ataei imwin te buuraure, kabwakaan te mwane nakon te buu bwa maiuna, karekean te mwane ni kaboomwi man te mwane n tabwi ibukin te kamanomano, te ruuti, ke te kaburebwai. Ngkana e kabonganai baikana irekereke ma te tua akanne te Kristian ni kaeta iai te kangaanga n te aro ae rau, e bon ira iai ana reirei ni kairiri Bauro.

Ma te Kristian are ribootina te bure ae kakaiaki nakoia kaain te tautaeka ake tabeia, n aron te tautau, tangakoaia ataei, te iowawa ae tiritiri, te iraa ae bubura, ke te tiriaomata, e bon aki urua ana reirei ni kairiri Bauro.

▸ Mwakoro 14, barakirabe 14

E a tia Tatan ni kataia ni mwamwanaiia aomata ni moa man te onnaroka are i Eten. (Karikani Bwaai 3:​1-6; Te Kaotioti 12:9) E ataia bwa ngkana e kona ni kaburea ara iango, e kona iai ni kairaraangira nakoni karaoan ae buakaka. (2 I-Korinto 4:4; Iakobo 1:​14, 15) E kabonganai waaki n tautaeka, te Aro, te bitineti, te kaakibotu, te reirei, ao a a bati riki ni kauekea ana iango ao ni karaoia bwa e na taraa n raoiroi.​—Ioane 14:30; 1 Ioane 5:19.

E ataia Tatan bwa e a kimototo ana tai ni mwamwanaiia aomata. Ngaia are e a kabanea ana konaa ni burebureiia aomata aika bati. E kani burebureiia riki naake a beku iroun Iehova. (Te Kaotioti 12:12) Ngkana ti aki taratara raoi, e na kona te Riaboro ni kabuakakai ara iango teutana imwin teutana. (1 I-Korinto 10:12) N te katoto, e tangiria Iehova bwa e na teimatoa te tekateka n taanga. (Mataio 19:​5, 6, 9) Ma a bati aomata ngkai aika iangoa te mare bwa te boraraoi ae kai uruaki. A bati taamnei ao kamataku n te TV ake a kauekea naba te iango aei. Ti na taraia raoi bwa ti na aki rotaki n aia iango kaain te aonnaba i aon te tekateka n taanga.

Te anga riki teuana ae e kataia Tatan ni mwamwanaira iai, boni kauekean te anua ae te kan inaomata. (2 Timoteo 3:4) Ngkana ti aki taratara raoi, ti na aki karinea mwaakaia ni kairiri naake a mwiokoaki iroun Iehova. N te katoto, e kona te tari te mwaane n totokoa aia kairiri unimwaanen te ekaretia. (Ebera 12:5) Ke e kona te tari te aine n nanououa n ana babaire Iehova ibukin atun te utu.​—1 I-Korinto 11:3.

 Ti riai ni motinnanoia bwa ti na aki kariaia te Riaboro bwa e na kairaraangi ara iango. Ma ti kani kakairi n aron Iehova n iaiango ao ni kaatuui ara “iango i aoni bwaini karawa.”​—I-Korote 3:2; 2 I-Korinto 2:11.

▸ Mwakoro 16, barakirabe 9

Ti bane ni kani marurung ao ni karekea te bwainnaoraki ae te kabanea n raoiroi ngkana ti aoraki. (Itaia 38:21; Mareko 5:​25, 26; Ruka 10:34) A a bati ngkai aanga ni bwainnaoraki ao taiani bwainnaoraki aika tauraoi mairouia taokita ao tabeman riki. Ngkana ti baireia bwa tera te bwainnaoraki ae ti na butimwaeia, e kakawaki bwa ti na irii booto n reirei man te Baibara. Ti uringnga ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae e na kamarurungira n aki toki. Ti aki kan tii kaatuua ara iango i aoni marurungira ao ni kakeaa bongan ara taromauri nakon Iehova.​—Itaia 33:24; 1 Timoteo 4:16.

Ti riai n taraia raoi bwa ti na rawa nakoni bwainnaoraki aika irekereke ma mwaakaia taimonio. (Te Tua-Kaua 18:​10-12; Itaia 1:13) Ngaia are imwain ae ti butimwaea te waaki ni bwainnaoraki teuana ke te bwainnaoraki, ti riai ni kakaaea raoi taekana bwa tera ae aana te bwainnaoraki anne ao tera te iango ae kauekea. (Taeka N Rabakau 14:15) Ti aki riai ni mwaninga ae e kani kamwaneira Tatan bwa ti aonga n irekereke ma te tabunea. Ngkana ti kanamakinna naba bwa e irekereke te waaki ni bwainnaoraki anne ma te tabunea, e raoiroi riki ngkana ti rawa nako iai.​—1 Betero 5:8.

▸ Mwakoro 16, barakirabe 18