1. Tera are e raraomaeakinna Iesu n te tairiki are imwaini matena?

N TE tairiki are imwaini maten Iesu ao e ataia ae e nang kitania taan rimwina. E raraomaeakina aroia nakon taai aika a na roko, ao e a kangai nakoia: “Kam aki arona aroia kaain te aonnaba.” (Ioane 15:19) E tataro nakon Tamana imwina riki ibukia ni kangai: “A aki arona aroia kaain te aonnaba, n arou naba ngai ae I aki arona aroia kaain te aonnaba.” (Ioane 17:​15, 16) Tera are e nanonna Iesu?

2. Antai “kaain te aonnaba” are e taekinna Iesu?

² E kaineti “kaain te aonnaba” nakoia aomata aika aki ataa te Atua ake a mena i aani mwaakan Tatan. (Ioane 14:30; I-Ebeto 2:2; Iakobo 4:4; 1 Ioane 5:19) Ti na kangaa n aki “arona aroia kaain te aonnaba”? N te mwakoro aei ao ti na maroroakin iai aanga tabeua: Ti kakaonimaki ni koaua nakon Ana Tautaeka n Uea te Atua ao ti tei i nuka, ae nanona bwa ti aki irekereke ma aia tautaeka aomata. Ti rarawa nakon nanon aon te aba. Ti bwaina te riai n ara kunnikai ao ni katamaroaara, ao ti kaiangoraoira ni kaineti ma te mwane. Ti karin naba ara bwai ni buaka ake mairoun te Atua.​​—Nora Kabwarabwaraana 16.

3. Tera ana iango Iesu ibukin te waaki n tautaeka?

³ Ni menan Iesu n te aonnaba ao e noria bwa a bati aia kangaanga aomata ao e aki bebete aroni maiuia. E rangi n tabeakinia ao e kani buokiia. E riki Iesu bwa te tia kairiri n te waaki n tautaeka? E aki. E ataia bwa te bwai ae a kainnanoia raoi aomata bon Ana Tautaeka n Uea te Atua, ke ana tautaeka. E na riki Iesu bwa te Uea n te Tautaeka n Uea anne, ao te boto n iango n ana uarongorongo bon te Tautaeka n Uea anne. (Taniera 7:​13, 14; Ruka 4:43; 17:​20, 21) E aki irekereke Iesu ma te waaki n tautaeka, ao e teimatoa n tei i nuka. E taku Iesu ngke e tei i matan te Kowana n Rom ae Bontio Birato: “Tiaki ana bwai te aba au Tautaeka n Uea.” (Ioane 18:36) A tei naba i nuka taan rimwina. E taku te boki ae On the Road to Civilization bwa Kristian rimoa “a aki taui nakoa n te waaki n tautaeka.” Anne naba aroia ngkai Kristian ni koaua. Ti kakaonimaki ni koaua ni boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua ao ti tei i nuka ni kaineti ma te waaki n tautaeka n te aonnaba.​​—Mataio 24:14.

4. A kangaa Kristian ni koaua ni boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua?

⁴ A tei ibukin aia tautaeka n te aba ae ianena taan tei, ngaia are a aki irekereke ma te waaki n tautaeka n te aba anne. Anne naba aroia taani kabiraki ake a kantaningaa te tautaeka ma Kristo i karawa. E koroboki Bauro nakoia Kristian ake a kabiraki ni kangai: “Taan tei ngaira ibukini Kristo.” (2 I-Korinto 5:20) A tei taani kabiraki ibukin ana tautaeka te Atua. A aki irekereke ma aia kauntaeka ke aia kangaanga tautaeka n te aonnaba aei. (I-Biribi  3:20) Ma a buokiia mirion ma mirion aomata taani kabiraki n reireinia taekan ana tautaeka te Atua. A boutokaaki taani kabiraki irouia “tiibu tabemwaang” ake a kantaningaa te maiu n aki toki n ana aonnaba ae boou te Atua. A teimatoa naba n tei i nuka. (Ioane 10:16; Mataio 25:​31-40) E teretere bwa akea te Kristian ni koaua ae e na kan irekereke ma te waaki n tautaeka n te aonnaba aei.​​—Wareka Itaia 2:​2-4.

5. Tera bukina teuana ngkai a aki buaka Kristian?

⁵ A taraiia raoia n te onimaki Kristian ni koaua bwa kaanga aia utu, ao a katiteuanaaki n aki ongea kakaokoron abaia ke rikiaia. (1 I-Korinto 1:10) Ngkana ti buaka, ti na boni buakania kaain ara utu aika raora n te onimaki, are e tua nakoira Iesu bwa ti na tangiriia. (Ioane 13:​34, 35; 1 Ioane 3:​10-12) Ae moamoa riki, e tuangia  taan rimwina Iesu bwa a na tangiriia naba taani kairiribai.​​—Mataio 5:44; 26:52.

6. Tera aia iango ana toro Iehova aika katabui maiuia ni kaineti ma taian tautaeka?

⁶ E ngae ngke ti teimatoa n tei i nuka ngkai Kristian ngaira, ma ti kakorakoraira n riki bwa kaain te aba aika akea baarekaia. N te katoto, ti karinea te tautaeka n arora n ongeaba nakon ana tua ao ni kabwakai ara taekiti. Ma ti taraia raoi n taai nako bwa ti na angan “te Atua akana ana bwai te Atua.” (Mareko 12:17; I-Rom 13:​1-7; 1 I-Korinto 6:​19, 20) “Ana bwai te Atua” e nanonaki naba iai tangirana iroura, ongeabara irouna, ao taromauriana. Ti kukurei ni kabuai maiura n oneani mwin ae ti na aki ongeaba iroun Iehova.​​—Ruka 4:8; 10:27; wareka Mwakuri 5:29; I-Rom 14:8.

7, 8. Tera “nanon aon te aba,” ao e kangaa n rotiia aomata?

⁷ Ngkana ti na kaokoroaki ma kaain ana aonnaba Tatan, nanona bwa ti na aki kariaia “nanon aon te aba” bwa e na taui arora. Te nano anne bon taekan iango ao anua aika nako mairoun Tatan, ao a taui aroia naake a aki beku iroun Iehova. Ma a rarawa Kristian nakon te aroaro aei. N aron are e taku Bauro bwa “ti aki karekea nanon aon te aba, ma ti karekea te taamnei mairoun te Atua.”​​—1 I-Korinto 2:12; I-Ebeto 2:​2, 3; nora Kabwarabwaraana 17.

⁸ A kairaki aomata n nanon aon te aba bwa a na bangaomata, a na kamoamoa, ao a na karitei. A kairaki iai bwa a na iangoia ae a aki riai n ongeaba iroun te Atua. E tangiriia aomata Tatan bwa a na karaoi baika a tangiri n aki iangoi baika kona n riki imwina. E tangiriia  aomata bwa a na kakoauaa ae “ana kaibwabwaru te rabwata ma baika a tangiri maata” boni baika rangi ni kakawaki n te maiu. (1 Ioane 2:16; 1 Timoteo 6:​9, 10) E kakorakoraa riki te Riaboro ni mwamwanaiia ana toro Iehova, ao e kamwaneira bwa ti na iaiango n ai arona.​​—Ioane 8:44; Mwakuri 13:10; 1 Ioane 3:8.

9. E na kangaa n rotiira nanon aon te aba?

⁹ Ti otabwaniniaki n nanon aon te aba n aron te ea ae ti ikeikenna. Ngkana ti aki kakorakoraira n rarawa nakon te nano anne ao e na bon rotiira. (Wareka Taeka N Rabakau 4:23.) E kona ni moan riki aei n aanga aika taraa n akea bureia, n arora ni kariaia bwa ti na iraraang n aroia n iaiango naake a aki taromauria Iehova ao n aroaroia. (Taeka N Rabakau 13:20; 1 I-Korinto 15:33) Ke ti kona n rotaki ni baikai, n aroni baika bwaitingako, te tannako man te koaua, ke takaakaro aika kauekea te kaiangatoa ae korakora.​​—Nora Kabwarabwaraana 18.

10. Ti na kangaa n rarawa nakon nanon aon te aba?

¹⁰ Ti na kangaa ngkanne n totokoa tauan arora n nanon aon te aba? Ti riai n teimatoa ni kaania Iehova ao ni kariaia kairakira ni wanawanana. Ti riai n tatataroa reken taamneina ae raoiroi ao ni katabetabeira ni beku irouna. Bon Iehova te kabanea ni mwaaka n te iuniweeti. Ti aki nanokokoraki bwa e na boni buokira bwa ti na rarawa nakon nanon aon te aba.​​—1 Ioane 4:4.

11. E kangaa ni kairaki aroia aomata ni kunnikainia n nanon aon te aba?

¹¹ E oti naba mani kunnikaira ao katamaroaara bwa ti aki arona aroia kaain te aonnaba. A bati aomata ake  a kunnikainia n te aro ae a na taraaki iai, a na kauekei iango aika kammaira irouia tabemwaang, a na kaotia bwa a karitei nakon tuan te kaawa, ke a na kamoaia bwa a kaumwane. Iai tabemwaang aika aki tabe ma taraakia. A kona ni buringati ke ni baarekareka. Ti aki kona ni kariaia aroaro aikai ni kabane bwa a na kaira arora ni kunnikainira ao ni katamaroaira.

12, 13. Booto n reirei raa aika riai ni buokira ni bairei oneara?

¹² Ngkai ana toro Iehova ngaira, ti kani kukunnikainira n te aro ae taraaraoi, e itiaki, e aki kabwakabwaka,  ao ae e tau ibukin te tai teuana ma teuana. Ti kunnikainira n “te aro ae riai ma te iangoraoi,” bwa ti aonga ni “karinea te Atua.”​​—1 Timoteo 2:​9, 10; Iuta 21.

¹³ E kona n rotaki aroia tabemwaang n iangoa Iehova ao ana aomata, man arora ni kunnikainira. Ti kani karaoi “bwaai ni kabane ibukin neboan te Atua.” (1 I-Korinto 10:31) E irekereke te aro ae riai ma karinean aia namakin ao aia iango tabemwaang. Ngaia are ngkana ti rinei kunnikaira ke ti bairea aron taraakira, ti uringnga are a kona n rotaki aomata n ara rinerine.​​—1 I-Korinto 4:9; 2 I-Korinto 6:​3, 4; 7:1.

14. Tera ae ti riai n iangoia ngkana ti rinei oneara ibukini waaki ni Kristian?

¹⁴ Tera arora ni kunnikainira n ara bobotaki ke n te mwakuri ni minita? Ti kan tataraaki irouia aomata? A nuka tabemwaang n oneara? Ti iangoia bwa akea aia bwai aomata n arora ni kunnikainira? (I-Biribi 4:5; 1 Betero 5:6) Ti boni kan taraaraoi, ma baika a kona n anaaki raoi iai nanoia aomata iroura, bon aroarora ni Kristian. E nori aroaro aikai Iehova ngkana e taraira. A kaotia bwa tera aron nanora ae “te aomata ae raba are n te nano . . . , ae moan te kakawaki i matan te Atua.”​​—1 Betero 3:​3, 4.

15. E aera bwa e aki tuangira raoi Iehova te aeka n onea ae ti riai ni bwainna ao aron taraakira ae riai?

¹⁵ E aki karinani tuua Iehova bwa aekakira ae ti riai ni bwainna ao ae ti aki. Ma e a tia ni katauraoi ibukira booto n reirei man te Baibara, ake a kona ni buokira ni karaoi rinerine aika raraoi. (Ebera 5:14) E tangirira bwa ti na kabotoi ara motinnano aika bubura ke aika uarereke, i aon tangirana ao tangiraia aomata. (Wareka Mareko 12:​30, 31.) Ni kabutaa te aonnaba ao  a kakaokoro aroia ana aomata Iehova ni kunnikainia ni kaineti ma aia katei ao baika a tatangiri. A rangi n tamaroa taiani kakaokoro aikai ao a kakukurei.

16. E kangaa aroia kaain te aonnaba n iangoa te mwane ni kaitaraa ana angareirei Iesu? Baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai?

¹⁶ E tangiria Tatan bwa a na iangoia aomata bwa e na reke kukureia n te mwane ao ni bwaikorakin te maiu, ma a ataia ana toro Iehova bwa e aki koaua anne. Ti kakoauaa ana taeka Iesu ae kangai: “E ngae ngkana a bati ana bwai te aomata, ma tiaki maiuna mwaitin ana  bwai nako.” (Ruka 12:15) E aki kona ni karekea te kukurei ni koaua nakoira te mwane. E aki kona ni karekeia raoraora ni koaua, te raunnano ni koaua, ke te maiu n aki toki. Ti boni kainnanoi tabeua bwaikorakin te maiu, ao ti kani kimwareirei ni maiura. Ma e reireinira Iesu bwa ti na kukurei ngkana ti karekea te reitaki ae tamaroa ma te Atua ao ngkana e moanibwai taromauriana ni maiura. (Mataio 5:3; 6:​22, te kabwarabwara mai nano) Titirakiniko ni kangai: ‘I rotaki n aroia kaain te aonnaba n iangoa te mwane? E moanibwai iangoan te mwane irou ke I kani mamaroroakinna?’​​—Ruka 6:45; 21:​34-36; 2 Ioane 6.

17. E na kangaa n nakoraoi riki maium ngkana ko rarawa nakon aroia kaain te aonnaba n iangoa te mwane?

¹⁷ Ngkana ti kaatuua iangoan te beku ibukin Iehova ao n rarawa nakon aroia kaain te aonnaba n iangoa te mwane, e na bon nakoraoi riki maiura. (Mataio 11:​29, 30) Ti na rauaki ni baika iai iroura ao a na rau ara iango ao nanora. (Mataio 6:​31, 32; I-Rom 15:13) E na karako raraomara ibukini bwaikorakin te maiu. (Wareka 1 Timoteo 6:​9, 10.) Ti na nora kakukurein te anganga. (Mwakuri 20:35) Ao aroni maiura, e na reke riki ara tai ma naake ti tangiriia. Ti kona naba ni matu raoi riki.​​—Te Minita 5:12.

18. Tera ae e kataia ni karaoia nakoira Tatan?

¹⁸ E kataia Tatan n uruana ara reitaki ma Iehova, ngaia are ti riai ni kabanea ara konaa ni kamanoa. Ti “kabokorakora ma . . . taanga n taamnei aika bubuaka.” (I-Ebeto 6:12) A aki tangirira Tatan ma ana taimonio bwa ti na kukurei ke ti na maiu n aki toki. (1 Betero 5:8)  A buakanira taani kairiribai aika korakora aikai, ma ti kona n tokanikai n te buaka aei n ana ibuobuoki Iehova!

19. E kangaa I-Ebeto 6:​14-18 ni kabwarabwarai “bwaai ni buaka” ibukia Kristian?

¹⁹ N taai ake rimoa ao a bwabwaini bwaai ni buaka tautia ibukini kamanoaia n te buaka. Ti riai naba ni bwaini “bwaai ni buaka” ake e anganira Iehova. (I-Ebeto 6:13) A na boni kamanoira. Ti wareki taekani bwaai ni buaka aikai n I-Ebeto 6:​14-18: “Mangaia ae kam na tei n nene, ma kabaean nukami ae te koaua, ao karina nangoani bwabwaami ae bwainan te raoiroi, ao nangoani waemi ae te tauraoi n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan te rau. Irarikini baikai ni kabane, taua te otanga ae bubura ae te onimaki bwa kam aonga ni kona iai n tiringi kanoan nako ana kainikatebe aika uramwaaka teuare buakaka. Butimwaea naba te bwara ni buaka ae te kamaiuaki, ao ana kabaang te taamnei ae ana taeka te Atua, ao kam na teimatoa naba n tataro ni kairakimi n te taamnei n aeka n tataro nako ma te kakorakora n tataro ni bubutii.”

20. Tera ae ti riai ni karaoia ma ara ‘bwai ni buaka’ bwa ti aonga ni kamanoaki iai?

²⁰ Ngkana e mwaninga ana bwai ni buaka teuana te tautia ao e tiku n aki kamanoa bwain rabwatana teuana, ao ane e na taaketenna aiana. Ngkana ti kani kamanoaki, ti aki riai ni mwaninga teuana ara ‘bwai ni buaka.’ Ti riai ni bwaini n taai nako ao ni kateimatoai raoiroia. E na waakinako ara buaka n uaa kamaunaaia kaain ana aonnaba Tatan, ao kamwawaan Tatan ma ana taimonio man te aonnaba. (Te Kaotioti 12:17; 20:​1-3) Ngaia are ti aki riai ni kabwarai nanora ngkana  ti buakana tangiran te kaibwabwaru ke ni kabokorakora ma mamaarara tabeua!​​—1 I-Korinto 9:27.

21. Ti na kangaa n tokanikai n ara buaka?

²¹ Ti bon aki korakora riki nakon te Riaboro. Ma ti boni korakora man ana ibuobuoki Iehova! Ngkana ti kan teimatoa ni kakaonimaki, ti riai n tatataro nakon Iehova, n reiakina ana Taeka, ao ni bobotaki ma taari. (Ebera 10:​24, 25) Ti na buokaki ni baikai bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ao n tauraoi ni kaota bukin ara onimaki.

22, 23. (a) Ti na kangaa n tatauraoi ni kaota bukin ara onimaki? (b) Tera ae ti na maroroakinna n te mwakoro ae imwina?

²² Ti riai n tatauraoi ni kaota bukin ara onimaki. (Ioane 15:19) Iai bwaai tabeua ake a tei n rangi n okoro iai Ana Tia Kakoaua Iehova ma angia aomata. Titirakiniko aei: ‘I bon ota bwa e aera ngkai ti karaoa aei? I kakoauaa bwa e bon eti te bae taekinaki n te Baibara ao iroun te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana? I kamoamoa ngkai ngai temanna Ana Tia Kakoaua Iehova? (Taian Areru 34:2; Mataio 10:​32, 33) I kona ni kabwarabwarai au koaua nakoia tabemwaang?’​​—Mataio 24:45; Ioane 17:17; wareka 1 Betero 3:15.

²³ N taai aika bati ao e rangi n teretere te bae ti riai ni karaoia bwa ti aonga n teimatoa ni kaokoro ma kaain te aonnaba. Ma n tabetai, e a manga aki rangi n teretere. E kani kamwaneira Tatan n aanga aika kakaokoro. Te bwai ni kamwane teuana ae e kabongana bon te kaakibotu. Ti na kangaa n rinea ara kaakibotu ma te wanawana? Ti na noria n te mwakoro ae imwina.