1. E na kangaa ni kona te bwarannano n rota aroni maiura?

TI AITARA ma kangaanga ni katoabong ao ti kabanea ara konaa n nanomwaaka iai. Ma ko kakoauaa ae ti rabakau riki arora ni kaaitarai ara kangaanga ngkana ti aki bwarannano? Ngaia are ti riai n iangoa te bwarannano bwa kaanga te tia iraa ae kona ni kabuaa nanokokorakira, ninikoriara, ao kimwareireira. E taekinaki n Taeka N Rabakau 24:10 ma te kabwarabwara mai nano iai ae kangai: “Ngkana ko namakina te bwarannano n tain te kangaanga, ao ane e na karako korakoram.” Eng, e kona te bwarannano n anaa korakorara are ti kainnanoia ibukini tokanikaira i aon ara kangaanga.

2. Tera te bwai ae ti kona ni bwarannano iai, ao tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

² Ti kona ni moanna ni bwarannano ni baika bati, tao ni baika a kona n aki noraki ke n noraki. Tabeua riki bukina a kona n riki man aki kororaoira, mamaarara, ao aorakin rabwatara. E kona naba n nanonaki iai aki karekean te mwioko teuana ae ti tangiria n ana botaki Iehova ke arora n uarongorongo n te aono teuana ae taraa n akea iai aika a kan ongora. N te kaongora aei, ti na rinanoi bwaai tabeua ake ti kona ni karaoi bwa ti aonga n tokanikai i aon te bwarannano.

3. Tera ae kona ni buokira bwa ti na aki iaiango n te aro ae aki raoiroi ibukin aki kororaoira?

³ E kona ni bebete iroura iaiangoan te iango ae aki raoiroi ibukin aki kororaoira ao mamaarara. Ao ibukin anne, ti kona n iangoia ae e na aki butimwaeira Iehova nakon ana aonnaba ae boou ibukini baike ti karaoi aika kairua. E kona ni karuanikai te aeka n iango anne. Tera arora n iangoa aki kororaoira? E kateretereaki n te Baibara bwa a bane “ni bure” aomata nako, ma e aki reke anne iroun Iesu Kristo. (IRom 3:23) Bon tiaki te tia tatarai ara bure te  tia Korea te Baibara ke e kantaningaira bwa ti na kororaoi. Ma bon te Tama ngaia ae tatangira ae e kani buokira. E bon taotaonakinnano naba. E nora arora ni kabokorakora ni buakana mamaarara ao arora n tokanikai i aon iaiangoara i bon iroura n te aro ae aki riai, ma e bon tatauraoi ni buokira.​—IRom 7:18, 19.

4-5. Ni kaineti ma 1 Ioane 3:19, 20, tera bukina ngke a aki katokanikaia te bwarannano taari aine aika uoman aikai?

⁴ Iangoi aia katoto Deborah ao Maria. * Ngke te teei Deborah, e aki toki ni karaoaki te bwai ae aki raoiroi nakoina ike e a namakina iai te maama. E burenibwai ae e na kamoamoaaki. Ngaia are e a moanna n iango n te aro ae aki raoiroi i bon ibukina. Ngkana e karaoi kairua aika uarereke, e namakinna i bon irouna bwa e aki kona ni karaoa te bwai ae eti. E rinanon naba ae aron anne Maria. A kakakanikoa ana koraki. Ao ibukin anne, e a kabokorakora ma namakinan ae ai akea uaana. Ngke e a tia ni bwabetitoaki, ao e bon namakinna naba bwa e aki tau n tataekina aran te Atua!

⁵ Ma a aki roko n te katoka aia beku ibukin Iehova aine aika uoman aikai. Bukin tera? Ibukina bwa a kaaki rawawataia i aon Iehova rinanon ingaingaia n tataro. (TaiAre. 55:22) A a tia n reiakinna ae e atai aroni maiura ake rimoa Tamara ae tatangira are i karawa, ao e atai naba ara iango aika bubuaka ake ti a tia n rotaki iai. Ma e nora naba te raoiroi are i nanora​—ae taekan aroaro ake ti aki kona n nori i bon iroura.​—Wareka 1 Ioane 3:19, 20.

6. Tera aron temanna ae kabokorakora ni kani katoka te mwakuri are e karaoia ngkoa ao e a manga karaoia?

⁶ E kona temanna ae kabokorakora ni kani katoka anuana ae kakaraoia ae aki raoiroi ao ni manga namakina te bwarannano ngkana e a manga karaoia. Ni koauana, ti aki toki n namakina te uringaaba ae korakora ngkana ti karaoa te bure. (2Kor. 7:10) Ma ti aki riai n rangi ni kaatuua ara iango iai ao ni kabuakakaira i bon iroura, n iango ni kangai: ‘Ai bon akea uaau. E na kangaa ni kona Iehova ni kabwaraa au bure?’ E aki boto i aon te koaua te aeka n iango ae aki raoiroi anne ao e kona n totokoira ni katoka ara beku iroun Iehova. Uringa te baere ti warekia n Taeka N Rabakau 24:10​—are e na karako korakorara ngkana ti bwarannano. N oneani mwin anne, “kaetii bwaai” ma Iehova n arom ni kawaria rinanon te tataro ao n ukera kabwaraan am bure irouna. (Ita. 1:18) Ngkana e nora am rairannano ni koaua, e na boni kabwaraa am bure. Kawariia naba unimwaane n te ekaretia. A kona n taotaonakinnano ni buokiko ibukini kaokani marurungin am onimaki.​—Iak. 5:14, 15.

7. E aera bwa ti riai n aki namakina te bwarannano ngkana ti kabokorakora ni karaoa ae eti?

⁷ E taku Jean-Luc ae te unimwaane n te ekaretia i Buranti, ibukia naake a kabokorakora  ma mamaaraia teuana: “Te aomata ae raoiroi i matan Iehova bon tiaki te aomata ae akea ana kairua, ma bon te aomata ae namakina te nanokawaki ibukin ana bure ao e kabokorakora ni karaoa te bitaki.” (IRom 7:21-25) Ngaia are tai iangoia bwa akea uaam ngkana ko kabokorakora n tokanikai i aoni mamaaram teuana. Uringnga are akea i buakora ae kona ni karekea raoiroina i matan te Atua. Ti bane ni kainnanoa ana akoi ae rianako te Atua rinanon te karea ni kaboomwi.​—IEbe. 1:7; 1Ioa. 4:10.

8. Ngkana ti namakina te bwarannano, antai ae ti kona ni kawaria ibukini buokara?

⁸ Ti kona ni kawariia tarira ao mwaanera n te onimaki ibukini kaungaakira! A kona ni kakauongo raoi nakoira ngkana ti taetae nakoia ao a kona n anga aia taeka aika karaunano ake ti kona ni kaungaaki iai. (TaeRab. 12:25; 1Tet. 5:14) E taku te tari te aine i Nigeria ae Joy, are e kabokorakora ma te bwarannano: “Tera arou ngke arona bwa akea ara botaki n itaritari? Boni bwaai ni kakoaua tariu ao mwaaneu n te ekaretia, bwa Iehova e boni kaekai au tataro. I karekea reireiau mairouia, aroni kaungaaia tabeman ake a taonaki n te bwarannano.” Ti riai n uringnga are a kona tarira n te onimaki n aki ataia n taai nako ae ti kainnanoa te kaungaunga. Ngaia are ti riai ni biririmoa ni kawara te tari temanna ae ikawai n te onimaki ao n tuanga te bwai ae ti kainnanoia ibukini buokara.

9. Ti kangaa ni kaungaaki n Taian Areru 41:3 ao 94:19?

⁹ Tataro nakon Iehova ibukini buokam. Ngkana ti aki namakina te marurung, moarara riki ngkana ti kataia n tokanikai ma aorakira ae teimaan, e kona ni kangaanga iroura bwa ti na iango n te aro ae raoiroi. Ngkai e aki kona Iehova ni katoka ngkekei naba aorakira rinanon te kakai, ma e kona ni kabebeteira ao n anganira korakorara ae ti kainnanoia bwa ti aonga n nanomwaaka. (Wareka Taian Areru 41:3; 94:19.) N te katoto, e kairiia tarira n te onimaki bwa a na roko iroura ibukini buokara n ara auti ke n te boobwai. E kona ni kairiia naba bwa a na tataro ibukira. Ke e kona ni buokira bwa ti na uringi taeka aika karaunano man ana Taeka, n aron te kantaninga ae tamaroa ae te maiu ae kororaoi are akea iai te aoraki ao te maraki, n te aonnaba ae boou ae i aoni kawaina n roko.​—IRom 15:4.

10. E aera bwa e aki teimatoa n rawawata Isang imwin te kabuanibwai are e riki nakoina?

¹⁰ E maeka i Nigeria Isang, are e mwauku imwin te kabuanibwai teuana. E taku ana taokita nakoina bwa e nang aki kona ni manga nakonako. Ao e taku Isang: “I bon rotaki n te uruakinnano ao te rawawatannano.” Ma e teimatoa n iaiangoa rawawatana? E aki! Bwa tera ae e buokia? E kabwarabwaraa ni kangai Isang: “I aki toki ma kaainnabau n tataro nakon Iehova ao n reiakina ana Taeka. Ti rangi ni kakaitau ni baika raraoi ake iai iroura, are teuana mai iai boni kantaningaan te maiu ae kakukurei n ana aonnaba ae boou te Atua.”

11. E kangaa ni karekea kimwareireina Cindy ngke e aoraki?

¹¹ E maeka i Mexico Cindy, are e ituaki n te aoraki teuana ae kakaiaki ae kona ni mate iai. Tera arona n nanomwaaka iai? Ngkana e anganaki ana bwainnaoraki, e katea tiana bwa e na uarongorongo nakon temanna ni katoabong. E korea aei: “Ni karaoan aei, I a kona ni kaatuua iangoani bwaai riki tabeua n oneani mwin are N na ururinga te tai are I korokoro iai, te maraki are I rinanona, ke bon aorakiu. Aei au anga ae I kakaraoia: Ngkana a maroro ma ngai taokita ke neeti, I kona n titirakinia ibukia aia utu. Imwina, I titirakinia bwa tera bukina ngkai a rinea nakoaia anne ae e rangi ni kangaanga. Ngkanne e a bebete irou bwa tera te maroro ae I kona n ringi iai nanoia. A taekinna tabeman bwa e burenibwai irouia aoraki bwa a na titirakinia ni kangai, ‘E uara ami mwakuri?’ Ao a bati aika karabwaai ibukin nanou ni mwannanoiia. Tabeman a anganai  naba nambwan aia tareboon ke aia atureti. Ngaia are n te tai ae rangi ni kangaanga aei ni maiuu, e a tia Iehova n anganai te kimwareirei ae bati riki ae I aki kantaningaia!”​—TaeRab. 15:15.

12-13. A kangaa tabeman aika aoraki ke n aki konamaki ni kona n uataboa te mwakuri ni minita, ao tera mwina?

¹² A kona naake aoraki ke a aki konamaki n namakina te bwarannano ibukina bwa e a kangaanga irouia karaoan ae bati riki n te mwakuri ni minita. Ma a bati aika a kakaaei aanga ake a na kona iai n uarongorongo. N te United States, e kanimwaki te mitiin teuana ni bwabwaan te tari te aine ae arana Laurel bwa e aonga n ikekei raoi iai n te maan ae 37 te ririki! E boni kabokorakora ma arorakina anne ae te kaentia, e rinanoni korokoro aika bubura, ao iai naba aorakin kunna. Ma e aki roko n te katoka ana uarongorongo neiei ibukin ana kangaanga aikai. E uarongorongo nakoia neeti ao naake a kakawaria ni mwengana. Tera mwina? E a tia ni buokiia e kaania 17 aomata bwa a na karekea te atatai ae eti man te Baibara! *

¹³ Iai ana aanga n ibuobuoki Richard, ae te unimwaane n te ekaretia i Buranti, ibukia naake a titiku ni mwengaia ke n tararuaaki n te tabo n tararua teuana. “I iangoia bwa e na iai irouia te taibora ae uarereke are a kona ni katokaaki iai booki ibukia aomata bwa a na noria. E kona karaoan aei ni kauekei nanoia aomata ao ni kairiia nakoni moanakin te maroro. E kona ni kaungaunga aei nakoia taari ake aikoa kona ni karaoa te mwakuri man te auti teuana ma teuana.” A kona naake a teimatoa n titiku ni mwengaia n uataboa naba te mwakuri ni minita rinanon te uarongorongo n te kororeta ao te tareboon.

14. Tera ana banna ni katoto ae rianako te Uea ae Tawita?

¹⁴ Ibukin tiatianakin te ririki, marurungin te rabwata, ke bwaai riki tabeua, ti kona n aki tau ni karekea te mwioko teuana n te ekaretia ke n te aono. Ngkana anne ae ti aitara ma ngaia, ti kona ni karekea reireiara n ana katoto te Uea ae Tawita. Ngke e tuangaki ae e a aki rineaki ibukini katean ana tembora te Atua​—ae te bwai ae e a kaman kakantaningaia bwa e na karaoia​—ma e boni kabanea ana konaa ni boutokaa teuare e rineia te Atua ibukin te mwioko anne. E bon anga naba ana bwaintangira ibukini katean te tembora. Ai bon rianakora ana banna ni katoto ae ti kona ni kakairi iai!​—2Tam. 7:12, 13; 1Rong. 29:1, 3-5.

15. E kangaa Hugues n tokanikai i aon te bwarannano?

¹⁵ Ibukina bwa iai aorakin te tari ae Hugues i Buranti, e a aikoa beku bwa te unimwaane n te ekaretia ao e a aikoa naba kona ni karaoi mwioko riki tabeua aika bebete ni mwengana. E korea aei: “N te moantai, I iangoia bwa ai akea bongau ao e a bon rangi ni bwara nanou. Ma imwina  riki, I ataa kakawakin ae I riai ni butimwaea kabwakau aei ao I kunea bwa e kakimwareirei te beku iroun Iehova e ngae ngke I aoraki. I motinnanoia bwa N na aki kabwaraa nanou. N aron Kiteon ma raona mwaane ake tenibubua mwaitiia​—ake a bane naba ni kua, I bon riai naba ni kateimatoaai ni buaka!”​—MotiTae. 8:4.

16. Tera reireiara n aia katoto anera?

¹⁶ A katea naba te katoto ae tamaroa anera aika kakaonimaki. N ana tai n tautaeka te Uea ae Aaba, ao Iehova e kaoia anera bwa a na kaotii aia iango ibukini mwamwanaakin te uea ane buakaka anne. A bati anera ake a kaota aia iango. Ma e rinea te Atua tii temanna i buakoia ao e tuanga te anera anne bwa e na bon nakoraoi ana iango. (1Uea 22:19-22) A kabwarai nanoia anera aika kakaonimaki ake tabeman, tao n iango ni kangai, ‘Ai banebuakara au tai ma au iango are I anga?’ Bon akea bukina iroura ae ti na kakoauaa aroia anne. A nanorinano ni koaua anera akanne ao a tangiria bwa bon tii Iehova ae e na karineaki.​—MotiTae. 13:16-18; TeKao. 19:10.

17. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti namakina te bwarannano ibukin aki karekean mwioko tabeua n te ekaretia?

¹⁷ Ururinga mwiokoara ae kakawaki ae katabuan aran te Atua ao tataekinan ana Tautaeka n Uea. Ti kona ni karekea mwiokoara ke ni kabuaa, ma tiaki nanona bwa ti na karekea iai kakawakira i matan te Atua. Ti kona ni kakawaki ni koaua i matan Iehova ao i mataia naba tarira n te onimaki ngkana ti nanoraoi ao n nanorinano. Ngaia are onnon nakon Iehova bwa e na buokiko ni kateimatoa te nanoraoi ao te nanorinano. Iaiangoi katoto aika bati aika raraoi ibukin te nanoraoi ao te nanorinano ake a koreaki n te Baibara. Kabanea naba am konaa n anga boni ngkoe ni beku ma taari.​—TaiAre. 138:6; 1Bet. 5:5.

18-19. Ko na kangaa ni kimwareirei n am mwakuri ni minita e ngae ngkana a taraa n aki kan ongora kaain am aono?

¹⁸ Ko a tia n tabetai n namakina te bwarannano ibukina bwa akea n am aono ae e taraa ni kan ongora ke tao tii tabeman aika a kona n reke ni mwengaia? Ngkana e riki anne, tera ae kona ni karaoaki ibukini kateimatoaan ke karikirakeani kimwareireira? Iai aanga tabeua aika manena akana n te bwaoki ae “Aanga Ibukini Kanakoraoan Riki Am Mwakuri ni Minita.” E kakawaki naba karekean te iango ae riai ibukin te mwakuri ni minita. Tera ae nanonaki iai?

¹⁹ Teimatoa ni kaatuua am iango, n tataekina aran te Atua ao te Tautaeka n Uea. E kamataata Iesu bwa tii tabeman aika a na kunea te kawai ae tiki nakon te maiu. (Mat. 7:13, 14) Ngkana ti karaoa ara mwakuri ni minita, ti kukurei bwa ti a  mwakuri iai ma Iehova, Iesu, ao anera. (Mat. 28:19, 20; 1Kor. 3:9; TeKao. 14:6, 7) E boni katikiia Iehova naake a kani beku irouna. (Ioa. 6:44) Ngaia are ngkana iai ae e aki kan ongora n ara rongorongo n te tai aei, e kona ni manga ongora n te tai riki teuana ngkana e a manga kawaraki.

20. Tera reireiara n Ieremia 20:8, 9 ibukini buakanakin te bwarannano?

²⁰ Ti kona ni karekea reireiara ae bati iroun te burabeti ae Ieremia. E boni mwiokoaki nakon te aono teuana ae a aki rangi ni kan ongongora kaaina. A un nakoina ao ni kakanikoa aomata ake iai “ni kabongnga.” (Wareka Ieremia 20:8, 9.) E a moanna ni bwara nanona, n te aro are e a iangoia bwa e nang aki uarongorongo. Ma e aki katokanikaia ana iango anne. Bukin tera? Ibukina bwa “ana taeka Iehova” kaanga ai aron te ai ae ura i nanon Ieremia, ao e a aki kona n tautaua! Ai arona naba nakoira ngkana ti kaoni ara iango ao nanora n Ana Taeka te Atua. Anne bukina ae ti riai n ukeuke n reirei man te Baibara ni katoabong ao ni kananoa ara iango iai. Ao ni karaoan aei, e na rikirake riki kimwareireira ao e na kona n uaana riki ara mwakuri ni minita.​—Ier. 15:16.

21. Ti na kangaa ni buakana te bwarannano tao ibukin te bwai teuana?

²¹ E taku Deborah are taekinaki mai moa: “E kona te bwarannano n riki bwa ana bwai ni buaka ae e kokona iai Tatan.” Ma e bon aki kona ni kaingingaki Iehova ae te Atua n ana bwai ni buaka nako Tatan. Ngaia are ngkana ko namakina te bwarannano tao ibukin te bwai teuana, tataroa ana boutoka Iehova. E na boni buokiko n tokanikai i aon aki kororaoim ao mamaaram. E na boni boutokaiko n am tai n aoraki. E na boni buokiko bwa ko na kateimatoa te iango ae raoiroi ibukin am beku n te ekaretia, ao te iango naba ae riai ibukin am mwakuri ni minita. Ma e moamoa riki, bunrii nako tabeaiangam nakon Tamam ae tatangira are i karawa. Ko na boni kona ni buakana te bwarannano man ana ibuobuoki.