1-2. Tera te ioioaki are e a kaman taekinaki bwa e na riki n ara tai?

“I NANON tabeua te miniti, a a mrara ni bwaka taabo ni boobwai ao kateitei ake a a maan.” “A a bane ni maaku aomata . . . A bati aika taku bwa e riki anne tao i nanon uoua te miniti. Ma irou, e rangi ni maan.” Akanne aia taeka tabeman ake a reke maiuia n te mwaeiei are orea Nepal n 2015. Ngke arona bwa ko rinanon te kabuanibwai anne, ko na bon aki kona ni mwaninga.

² Ma n ara bong aikai ti rinanon te ioioaki ae aki tii rota te kaawa ke te aba teuana. E rotiia natannaomata ni kabane, ao e reitinako i nanon ririki aika bati. E a kaman taekinaki te mwaeiei aei iroun te burabeti ae Akai. E korea aei: “E kangai ana taeka Iehova ae Atuaia taanga ni buaka, ‘Iai riki te tai teuana, ai bon tii teutana riki, ao N na kamwaeieiea karawa ma te aonnaba ao taari ma aon te aba ae mwau.’”​—Akai 2:6.

3. Tera kaokoron te ioioaki are e taekinna Akai ma mwaeiein te aba?

³ Te kamwaeieieaki ke te ioioaki are e kabwarabwaraa Akai, e kaokoro ma mwaeiein te aba are e tii karekea te urubwai. Bon iai mwina aika raraoi. E tuangira aei Iehova: “N na ioioiia natannaomata ni kabane ao a na rin n te auti aei aia bwai aika rangi ni kakawaki natannaomata ni kabane, ao N na kaona te auti aei n te mimitong.” (Akai 2:7) Tera nanon te taetae ni burabeti aei ibukia aomata ake a maiu n ana tai Akai? Ao tera ae nanonaki iai ibukira ni boong aikai? Ti na maroroakini kaekaan titiraki aikai, ao n nora naba arora ae ti kona iai ni buoka ioioakia natannaomata ni boong aikai.

4. E aera Iehova ngke e kanakoa te burabeti ae Akai nakoia Ana aomata?

⁴ E anganaki mwiokoana ae kakawaki te burabeti ae Akai iroun Iehova. Iangoi baike a riki imwain anne. E boni bae Akai ni mena i buakoia naake a okira Ierutarem n 537 B.C.E., imwin te taenikai i Baburon. Ngke a a roko n aia tabo taan taromauri akana kakaonimaki akanne, a waekoa ni kawenea aan ana auti Iehova, ke te tembora. (Etira 3:​8, 10) Ma e aki maan imwina ao e a riki te bwai ae kananokawaki. E a bwara nanoia ao a a katoka aia mwakuri ni kateitei ibukin te kakaaitara. (Etira 4:4; Akai 1:​1, 2) Ngaia are n 520 B.C.E., e a mwiokoa Akai Iehova bwa e na kaoka ingaingaia I-Iutaia ao ni kaungaia bwa a na katiaa te tembora. *​—Etira 6:​14, 15.

5. E aera ngkai e bae ni karaunano ana rongorongo Akai nakoia ana aomata te Atua?

⁵ Oin te kantaninga n ana rongorongo Akai bwa e na kakorakoraa onimakinan Iehova. E ninikoria te burabeti aei n taekin taeka aikai nakoia I-Iutaia aika bwara nanoia: “‘Ngkami aika kaain te aba, kam na korakora,’ bon ana taeka Iehova, ‘ao mwakuri. Bwa I a memena iroumi,’ bon ana taeka Iehova ae Atuaia taanga ni buaka.” (Akai 2:4) E bae ni karaunano te taeka ae “Iehova ae Atuaia taanga ni buaka.” E kairiri Iehova i aon ana taanga ni buaka ae bubura ae kaainaki irouia anera, ngaia are a riai I-Iutaia n onimakinna bwa a aonga n tokanikai.

6. Tera ae e na riki imwin ioioakia natannaomata are e a kaman taekinna Akai?

⁶ E kairaki Akai iroun Iehova bwa e na nikira te rongorongo ae taekan ioioakia natannaomata ni kabane. E karaui nanoia taani katea te tembora ake a a bwarannano te kaotioti aei, bwa Iehova e na bon ioioa Botia ae te tautaeka ae mwaaka riki n te aonnaba n te tai anne. Ao tera ae e na riki man anne? Te moan, e na bon tia katean te tembora irouia ana aomata te Atua. Imwina, a nang raonaki irouia aomata aika tiaki I-Iutaia n taromauria Iehova n te tembora ane e a manga kateaki anne. Ai kaungananora te rongorongo anne nakoia ana aomata te Atua!​—Tek. 8:9.

7. Tera te mwakuri ae ti buoka karaoana ni boong aikai? Kabwarabwaraa.

⁷ Tera nanon ana taetae ni burabeti Akai ibukira ni boong aikai? E a manga ioioiia naba natannaomata ni kabane Iehova ngkai, ma n te tai aei ti a buoka karaoana. Iangoa aei: N 1914 ao Iehova e a katea Iesu Kristo bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea i karawa. (TaiAre. 2:6) Bon te rongorongo ae aki kakukurei tein te Tautaeka n Uea anne, irouia taani kairiri n te aonnaba. Ae nanona bwa e a kakororoaki ke e a roko n tokina “aia tai botannaomata ae baireaki,” ae taekan te tai are akea iai te tia tautaeka ae tei ibukin Iehova. (Ruka 21:24) Ibukin anne ao ni moa man 1919, a a tataekinna ana aomata Iehova bwa bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kona ni katoki aia kangaanga aomata. Tataekinan ‘te rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea,’ e a tia n ioioiia natannaomata ni kabane.​—Mat. 24:14.

8. Ni kaineti ma Taian Areru 2:​1-3, tera aroia angia natannaomata nakon te rongorongo aei?

⁸ Tera aroia aomata nakon te rongorongo aei? Angiina a aki kukurei iai. (Wareka Taian Areru 2:​1-3.) A kiriwe natannaomata. A rawa ni butimwaea te tia Tautaeka are e kabiria Iehova. A aki iangoa rongorongon te Tautaeka n Uea ae ti tataekinna bwa “te rongorongo ae  raoiroi.” Ni koauana, a a tia tautaeka tabeua ni katabuaka te mwakuri n uarongorongo! E ngae ngke a taekinna taani kairiri aika bati bwa a toro iroun te Atua, ma a bon rawa ni kaaki mwaakaia n tautaeka. N aroia taani kairiri n ana bong Iesu, a kaitaraa naba Ana Aomata ae Kabiraki Iehova taani kairiri ni boong aikai, n aroia n ekiianako taan rimwina aika kakaonimaki ni koaua.​—Mwa. 4:​25-28.

9. Tera aron Iehova nakoia natannaomata aika rawa ni butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea?

⁹ Tera aron Iehova nakoia natannaomata aika rawa ni butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea? E kaekaaki anne n Taian Areru 2:​10-12: “Mangaia ae ngkami aika ueea, kaotiota te ataibwai ngkai, butimwaea kaetakimi, ngkami aika taani moti n te aonnaba. Beeku iroun Iehova ma te maaku ao kimwareirei ma te rurubenebene. Karinea te nati bwa e kaawa n roko unin te Atua ao kam na aki mauna, bwa E waekoa n urarake unna. A a kukurei te koraki nako aika kamanoia Irouna.” E akoi Iehova ao e angania taani kakaaitara aikai aia tai. A boni kona ni bitii aia iango ao ni butimwaea Ana Tautaeka n Uea Iehova. Ma e a kimototo te tai. Ti a maeka “ni kabaneani boong” n te waaki ae ngkai. (2Tim. 3:1; Ita. 61:2) A a kaumakaki riki ngkai aomata bwa a na ataa te koaua ao n rineia bwa a na beku iroun Iehova.

10. Tera aroia tabeman ni kaineti ma ioioakia natannaomata are taekinaki n Akai 2:​7-9?

¹⁰ A kukurei tabeman ni kaineti ma ioioakia natannaomata are e a kaman taekinna Akai. E taekinna bwa imwin te mwakuri anne ao a na rin “aia bwai aika rangi ni kakawaki [ae taekaia aomata aika raoiroi nanoia mai buakoia] natannaomata ni kabane,” bwa a na taromauria Iehova. * (Wareka Akai 2:​7-9.) A a kaman taekinna naba Itaia ao Mika bwa e na riki anne “ni kabaneani boong.”​—Ita. 2:​2-4; Mika 4:​1, 2.

11. Tera aron te tari te mwaane temanna ngke e moan ongo rongorongon te Tautaeka n Uea?

¹¹ Iangoa mwin te rongorongo ae ioioiia kaain te aonnaba, iroun te tari te mwaane ae  Ken ae beku ni kautun ara botaki. E teimatoa n uringa te tai are e moan ongo iai rongorongon te Tautaeka n Uea tao 40 te ririki n nako. E taku Ken: “Ngke I moan ongo te koaua man Ana Taeka te Atua, I rangi ni kukurei n ataakin ae ti a maeka ni kabaneani boong n te waaki ae ngkai. I a ataia ae ngkana N na karekea akoau iroun te Atua ao te maiu ae aki toki, I aki riai n irekereke ma te aonnaba ae aki kona n onimakinaki aei, ao I riai n tei n ana itera Iehova. I tataro nakon Iehova ao I waekoa ni karaoa anne. I a katoka boutokaan te waaki n te aonnaba, ao ni waekoa ni butimwaea te kamanomano man Ana Tautaeka n Uea te Atua ae aki kona ni kaingingaki.”

12. E kangaa ni kaonaki n te mimitong ana tembora n taamnei Iehova ni kabaneani boong aikai?

¹² E teretere bwa e boni kakabwaiaia ana aomata Iehova. Ni kabaneani boong aikai, ti a tia n nora te rikirake ae korakora ni mwaitiia taan taromauria. N 1914 bon tii tatabeua tenga mwaitira. E a raka ngkai i aoni wanua te mirion mwaitiia taan taromauria te Atua, ao mirion ma mirion riki aika raonira ni katoa ririki n tain te Kauring. N te aro anne, ao katawanangin ana tembora n taamnei Iehova i aon te aba, ae taekan ana babaire ibukin te taromauri ae itiaki, e a kaonaki n “aia bwai aika rangi ni kakawaki natannaomata ni kabane.” E karaoiroaki naba aran Iehova ni bitaki ake a karaoi aomata aikai, ngkai a a karina te aroaro ae boou.​—IEbe. 4:​22-24.

13. Baikara riki taetae ni burabeti aika kakoroaki bukia n rikirakeni mwaitiia taan taromauria Iehova? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

¹³ Rikirakeni mwaitiia taan taromauria Iehova, e kakoroi naba bukin taetae ni burabeti ake tabeua n aron are kaotaki n Itaia 60. E kangai te kibu 22 n te mwakoro anne: “E na riki bwa tenga ane e karako, ao ane e uarereke e na riki bwa te natannaomata ae korakora. N na kawaekoaa n taina ngai ae Iehova.” Ibukina bwa e a bati riki mwaitiia aomata aika taromauria Iehova, e a riki te bwai ae tamaroa. A roko aomata ke ‘bwaai aika rangi ni kakawaki’ aikai ma rabakauia ao aia konabwai aika kakaokoro, ao a tauraoi naba nanoia ni kani buoka tataekinan te ‘rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea.’ Ibukin anne, a a kona ana aomata Iehova ni kamanenai rabakau akanne, ke  n aron are e taekinna Itaia, “rannimammaia natannaomata.” (Ita. 60:​5, 16) Man aia ibuobuoki mwaane ao aine aika rangi ni kakawaki aikai, e a karaoaki te mwakuri n uarongorongo n aaba aika 240, ao ni katauraoaki booki n taetae aika raka i aon 1,000.

14. Tera te motinnano ae a riai ni karaoia aomata ngkai?

¹⁴ N tain te toki aei ao te mwakuri n ioioiia natannaomata e a kairoroiia aomata bwa a na karaoa aia motinnano. A na boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua, ke a na onimakin tautaeka n te aonnaba aei? Aei te motinnano ae a riai ni bane ni karaoia aomata. E ngae ngke a ongeaba ana toro Iehova n tuan te tautaeka n te aba are a mena iai, ma a teimatoa n aki kairekerekeia ma aia waaki tautaeka n te aonnaba aei. (IRom 13:​1-7) A ataia ae bon tii te Tautaeka n Uea ae kona ni katoki aia kangaanga te botannaomata. Bon tiaki ana bwai te aba te Tautaeka n Uea anne.​—Ioa. 18:​36, 37.

15. Ni kaineti ma te boki ae Te Kaotioti, e na kangaa ni kataaki kakaonimakia ni koaua ana aomata te Atua?

¹⁵ E kaotaki n te boki ae Te Kaotioti bwa e na kataaki kakaonimakia ni koaua ana aomata te Atua, ni kabaneani boong. E na teimatoa te kataaki anne ni karekea nakoira te bwainikirinaki ae korakora. A na kairoroira tautaeka n te aonnaba aei bwa ti na taromauria, ao a na bwainikirinia naake a rawa ni boutokaiia. (TeKao. 13:​12, 15) A na “kairoroiia aomata ni kabane aika mangori ao aika kakannato, ao aika kaubwai ao aika maiu ni kainnano, ao aika inaomata ao aika tooro, bwa e na kanikinaeaki baia are te atai ke aon ramwaia.” (TeKao. 13:16) E kataneaki te kanikina i aoia tooro rimoa ni kaotaki iai bwa antai ae a toro irouna. N aron anne, a kantaningaaki aomata nako n ara bong aikai bwa e na kanikinaeaki naba n te aro ni kaikonaki baia ke aon ramwaia. E na oti n aia iango ao aia mwakuri bwa a irekereke ao ni boutokai taian tautaeka.

16. E aera bwa ti a riai ni waekoa ni kakorakoraa ngkai kakaonimakira nakon Iehova?

¹⁶ Ti na butimwaea te kanikina ni kaikonaki aei, ao ni boutokai taian tautaeka? Naake a rawa ni butimwaea te kanikina anne a na boni kaaitara ma kangaanga ao baika karuanikai. E taekinaki aei n te boki ae Te Kaotioti: “Akea temanna ae kona ni boobwai ke ni kaboonakoi bwaai, ma tii te aomata are iai te kanikina irouna.” (TeKao. 13:17) Ma a ataia ana aomata te Atua bwa tera ae e na karaoia te Atua nakoia naake iai irouia te kanikina are taekinaki n Te Kaotioti 14:​9, 10. N oneani mwin are a na butimwaea te kanikina anne, ai aron ae a a tia ni korea aei i aoni baia, “Ana Bwai Iehova.” (Ita. 44:5) Aio ngkai ara tai n taraia raoi bwa ti na kakorakoraa kakaonimakira ni koaua nakon Iehova, ao e na boni kukurei Iehova n atongira bwa ana bwai!

17. Tera ae ti riai n uringnga ni kaineti ma ana taotaonakinnano Iehova?

¹⁷ E a tia Iehova ni kaota te taotaonakinnano ae bati ni kabaneani boong aikai. E aki tangira kamaunaan temanna. (2Bet. 3:9) E angania aia tai aomata nako bwa a na rairi nanoia ao n rineia bwa a na toro irouna. Ma bon iai tokin ana taotaonakinnano. Naake a rawa ni kamanena aia tai ae a anganaki aei, e na bon titeboo aroia ma Barao n ana bong Mote. E taku Iehova nakoni Barao: “I kona ngkai n arora baiu n oreiko ma am aomata n te aoraki ae kamamate, ao ko na maunanako mai aon te aba. Ma aio bukina ae I kariaia iai bwa ko na teimatoa ni maiu: bwa I aonga ni kaota mwaakau nakoim ao bwa e na tataekinaki arau i aonnaba ni bane.” (TeOti. 9:​15, 16) E na bon roko te tai ae a na bane iai natannaomata n ataia ae Iehova  bon tii ngaia te Atua ae koaua. (Etek. 38:23) E na kangaa n riki anne?

18. (a) Tera te aeka ni mwaeiei ae kaokoro are kabwarabwaraaki n Akai 2:​6, 20-22? (b) Ti kangaa n ataia ae e na koro bukin ana taeka Akai n te tai ae e na roko?

¹⁸ Imwin ririki aika bati imwini maten Akai, e a kairaki te abotoro Bauro n taamnein te Atua bwa e na kaotia ae taeka ake n Akai 2:​6, 20-22, a na boni koro bukia n te tai ae e na roko. (Warekia.) E korea aei Bauro: “E a berita ngkai ni kangai: ‘Iai riki te tai teuana ae N na kamwaeieiea iai tiaki tii te aonnaba ma karawa naba.’ Ao te taeka ae, ‘iai riki te tai teuana’ e kaota ae a na kamaunaaki baike a tabe ni kamwaeieieaki, ake baike a karaoaki iroun temanna, bwa a aonga n tiku baike a aki kamwaeieieaki.” (Ebera 12:​26, 27) E kaokoro aei ma ioioakia natannaomata are kaotaki n Akai 2:​7, bwa e nanonaki iai bwa naake a rawa ni butimwaea riain Iehova n tautaeka n aroni Barao, a na boni kamaunaaki n aki toki.

19. Tera ae e na aki kamwaeieieaki, ao ti kangaa n ataa anne?

¹⁹ Tera ae e na aki kamwaeieieaki ke ni kamaunaaki? E reitia ni kangai Bauro: “Kioina ngkai ti na karekea te Tautaeka n Uea are aki kona ni kamwaeieieaki, ti bia teimatoa ni karekea te akoi ae rianako, are ti kona iai ni beku iroun te Atua ma te maaku ao te karinerine.” (Ebera 12:28) Imwini karaoan anne, bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae e na aki kamwaeieieaki. E na teimatoa n tiku n aki kaingingaki!​—TaiAre. 110:​5, 6; Tan. 2:44.

20. Tera ae a riai n rineia aomata bwa a na karaoia, ao ti na kangaa ni buokiia?

²⁰ Ai tiaki ngkai te tai ni kabanetai! A riai ni karaoa aia rinerine aomata. Ngkana a rineia bwa a na teimatoa ni boutokaa te waaki n te aonnaba aei, a na boni kamaunaaki. Ngkana a rineia bwa a na beku iroun Iehova ao ni karaoi bitaki ni maiuia n aron ae boraoi ma nanona, a na boni karekea te maiu ae aki toki. (Ebera 12:25) Ti kona ni buokiia aomata bwa a na karaoa aia motinnano anne man ara mwakuri n uarongorongo. Ti bia buokiia aomata aika rangi ni kakawaki aika bati riki bwa a na boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ao ti bia ururinga ana taeka ara Toka ae Iesu ae kangai: “E na tataekinaki te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea, n te aonnaba ni kabutaa bwa te bwai ni kaotioti nakoia botannaomata ni kabane, ao ngkanne e a roko naba te toki.”​—Mat. 24:14.