1, 2. (a) Tera te kaniwanga ae a ingainga ni kariariaa ana toro te Atua? (b) Tera ae e buokira bwa ti na kaatuua taraan te kaniwanga? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

N ARON te abotoro Bauro, a karekea naba te kantaninga ae kakawaki Kristian aika kabiraki ni boong aikai, ae “te kaniwanga ae te wewete nako karawa mairoun te Atua.” (IBir. 3:14) A ingainga ni kariariaa te tai are a na beku iai ma Iesu Kristo n te Tautaeka n Uea i karawa ao ni kairiia botannaomata nakon te kororaoi. (TeKao. 20:6) Ai raoiroira te tia anne ibukia naake a kaoaki iroun te Atua bwa a na uaiakinna! Ma e kaokoro aia kantaninga tiibu tabemwaang. A ingainga ni karekea kaniwangaia ae te maiu n aki toki i aon te aba. Ai kakukureira te kantaninga aei!​—2Bet. 3:13.

² E kani buokiia Bauro raona ni Kristian aika kabiraki bwa a na teimatoa ni kakaonimaki ao ni karekea te kaniwanga, ngaia are e kaungaia ni kangai: “Kaatuui ami iango i aoni bwaini karawa.” (IKoro. 3:2) A riai n iaiangoa te kantaninga ae kakawaki ae karekean tibwangaia i karawa. (IKoro. 1:​4, 5) Ni koauana, n iaiangoan ana kakabwaia Iehova ibukia ana aomata n taai aika imwaira, a bane ni  buokaki iai ana toro te Atua bwa a na kaatuua taraan te kaniwanga, ae tao te kantaninga ae te maiu i karawa ke i aon te aba.​—1Kor. 9:24.

3. Baikara kangaanga ake e kauringia iai Bauro raona ni Kristian?

³ E kauringia naba Bauro raona ni Kristian kangaanga ake a kona n tukiia mani karekean te kaniwanga. N te katoto, e koroboki nakon te ekaretia i Korote ibukin aroia Kristian ni kewe, ake a kataia ni karekea akoaia mairoun te Atua n aroia n ira nanon te Tua Rinanoni Mote ao tiaki rinanon onimakinani Kristo. (IKoro. 2:​16-18) E taekin naba Bauro kangaanga aika riki n taai akekei ni karokoa ara bong aikai, ake a kona n tukira mani karekean te kaniwanga. N te katoto, e kamataataa aron totokoan tangirani baika kammaira, kanakoraoani kangaanga ma tarira n te onimaki, ao kangaanga naba n te utu. E kakawaki iroura ni boong aikai ana reirei ni kairiri ibukini kangaanga akanne. Ngaia are ti bia neneri tabeua ana taeka ni kauring Bauro aika irianaki n te tangira n ana reta nakoia kaaini Korote.

4. E aera bwa e kona tangirani baika kammaira n tukira mani karekean te kaniwanga?

⁴ E korea aei Bauro imwini kauringaaia tarina taekan aia kantaninga ae kakukurei: “Mangaia ae kam na kamate bwain rabwatami aika bwain aon te aba, ae kaineti ma te wene ni bure, te kamwara, bwaruan te wewene ni bure, te kani karaoa ae iowawa, ao te nanonrang.” (IKoro. 3:5) E kona n rangi ni korakora tangirani baika kammaira ao ni kona naba n tukira mani karekeani kaubwai n taamnei. E taku te tari te mwaane temanna are e a tia ni kaririaki n tangirani baika kammaira ngke e a oki nakon te ekaretia: “I katikaki n te mwaaka teuana ae rangi ni korakora are I a aki kona iai n tanrikaaki ni karokoa ae I a oimwi.”

5. Ti na kangaa ni kamanoira ngkana ti aitara ma aroaro aika karuanikai?

⁵ E kakawaki riki bwa ti na taratara raoi ngkana ti aitara ma baike a na kona ni karirira bwa ti na urui ana kaetieti Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae riai. N te katoto, a wanawana naake a iraorao ni karekenano ngkana a tiatiani aroia ni kaineti ma te taubai, te kaboria, ke te tiku n tii ngaiia, man te moantai are a iraorao iai. (TaeRab. 22:3) A kona naba n riki aroaro aika aki riai aika karuanikai ngkana e kitana mwengana te Kristian temanna ibukin ana mwakuri, ke e mwakuri ma temanna ae tiaki raona ni mwaane ke n aine. (TaeRab. 2:​10-12, 16) Ngkana e riki anne, kaotiko ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngkoe, bwaina te aroaro ae riai, ao uringnga ae e kona te kaitaataan n iai mwina aika karuanikai. Ti kona n ruanikai riki ngkana ti nanokawaki ke ti tiku n tii ngaira. N taai akanne, ao ti bae n tangira temanna bwa e na kaota tabeakinara. Ti kona n tangira kabebeteara ngkekei naba n te aro are ti a butimwaea naba ane e kani buokira. Ngkana e riki anne, kaaniko ma Iehova ao ana aomata ibukini buokam bwa ko na aki tukaki mani karekean te kaniwanga.​—Wareka Taian Areru 34:18; Taeka N Rabakau 13:20.

6. Ni kaineti ma rinean ara kaakibotu, tera ae ti riai n ururingnga?

⁶ Ngkana ti na kamatei tangirani baika kammaira, ti riai n rarawa nakoni kaakibotu aika aki riai. A noraki aroaroia kaain Totom ma Komora rimoa n angini bwaai ni kaakibotu ni boong aikai. (Iuta 7) Taani karaoi bwaai ni kaakibotu a kaungaa te iango ae aongkoa e raoiroi te wene ni bure bwa bon te bwai ae e kakaraoaki ao e aki karuanikai. Ngaia are ti riai n taratara raoi nakon aeka ni kaakibotu aikai ao n aki butimwaei. Ti riai n rinei aeka ni kaakibotu aika a na aki tukira mani kaatuuan taraan te kaniwanga ae te maiu.​—TaeRab. 4:23.

7. Baikara kangaanga aika ti kona ni kaaitarai n te ekaretia ni Kristian?

⁷ Ti boraoi n iango bwa bon te kakabwaia kaainakin te ekaretia ni Kristian. Te ukeuke n reirei man Ana Taeka te Atua n ara bobotaki ao kaotan ara akoi ma ara tangira nakoia tarira, e buokira ni kaatuui ara iango i aon te kaniwanga. Ma n tabetai, e kona te aki boraoi n iango i marenaia kaain te ekaretia ni karika te kangaanga. Ngkana ti kabwaka ni kanakoraoi kangaanga akanne, a kai karika te un.​—Wareka 1 Betero 3:​8, 9.

8, 9. (a) Baikara aroaro aika a na buokira ni karekea te kaniwanga? (b) Tera ae kona ni buokira ni kateimatoa te rau ngkana e kaunira tarira n te onimaki temanna?

⁸ Ti na kangaa n totokoa te un bwa e na tukira mani karekean te kaniwanga? E kaumakiia kaaini Korote Bauro ni kangai: “Ngkai bon ana aomata te Atua ngkami aika kam rineaki aika kam itiaki ma n tangiraki, ao kam na karina i aomi te atataiaomata ae nako man te nanoanga, te akoi, te nanorinano, te nimamannei, ao te taotaonakinnano. Teimatoa n taotaon nanomi i marenami ao tauraoi n ikabwarabure ngkana iai bukini ngurenguremi i marenami, n aron Iehova ngke e tauraoi ni kabwarai ami bure, ao kam riai naba ni karaoa anne. Ma irarikini baikai ni kabane, kam na karina i aomi te tangira, bwa bon te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia aomata n te aro ae kororaoi.”​—IKoro. 3:​12-14.

⁹ E kona te tangira ao te akoi ni buokira bwa ti na ikabwarabure i marenara. N te katoto, ngkana ti maraki n ana taeka ke n ana mwakuri tarira n te onimaki temanna, ti kona ni kataia n uringi taai ake ti a tia naba iai n taetae ke ni karaoa ae aki riai. Ti aki riai ngkanne ni kakaitau n aia tangira ao aia akoi tarira ake a kakeai ara bure? (Wareka Te Minita 7:​21, 22.) Ti kakaitau riki n ana akoi Kristo are ti a katiteuanaaki iai bwa taan taromauri ni koaua. (IKoro. 3:15) Ti bane n tangira te Atua ae tii temanna, ti tataekina te rongorongo ae tii teuana, ao ti kaaitarai kangaanga aika bati aika tii te arona. Man arora n akoi ao n ikabwarabure i marenara, ti a boutokaa iai te katiteuanaaki ni Kristian ao ti kaatuua taraan te kaniwanga ae te maiu.

10, 11. (a) E aera bwa e karuanikai te bakantang? (b) Ti na kangaa n totokoa te bakantang bwa e na aki tukira mani karekean te kaniwanga?

¹⁰ Iai n te Baibara taiani katoto ibukini kauringara bwa e kona te bakantang n tukira mani karekean te kaniwanga. N te katoto, e bakantang Kain iroun tarina are Abera ao e tiringnga. A a moanna ni bakantang Kora, Ratan, ao Abiram irouni Mote ao a a kaitaraa. E a moanna naba ni bakantang te Uea ae Tauro n ana tokanikai Tawita ao e kataia n tiringnga. Ai boni koauara Ana Taeka te Atua aikai: “Ike e mena iai te bakantang ao te kaiangatoa, ao e mena naba iai te mangaongao ao baika rangi ni buakaka ni kabane.”​—Iak. 3:16.

¹¹ Ngkana ti karikirakea te tangira ao te akoi i nanora, ti na aki kai bakantang. E kangai Ana Taeka te Atua: “E taotaonakinnano te tangira ao e akoi. E aki bakantang te tangira.” (1Kor. 13:4) Ngkana ti na totokoa te bakantang bwa e na aki wakaa i nanora, ti riai n kakorakoraira n iangoi bwaai n aron iangoaia iroun te Atua, ao n iangoiia naba tarira bwa kaain te rabwata ae tii teuana ae te ekaretia ni Kristian. Ti buokaki iai bwa ti na kaota tangiraia tarira, ae boraoi ma te reirei ni kairiri ae kairaki n te taamnei aei: “Ngkana e karineaki bwain te rabwata teuana ao a bane ni kimwareirei ma ngaia bwaina ake tabeua.” (1Kor. 12:​16-18, 26) Ngaia are n oneani mwin are ti na bakantang, ti na kukurei ngkana a karekei kakabwaia tabemwaang. Iangoa ana katoto natin te Uea ae Tauro are Ionatan. E aki bakantang ngke e rineaki Tawita bwa e na uea,  ma e kaungaa Tawita. (1Tam. 23:​16-18) Ti kona ni katotonga Ionatan ae akoi ao n tatangira?

12. Tera ana reirei ni kairiri te Baibara ae ti na mutiakinna bwa ti aonga ni karekea te kaniwanga ma ara utu?

¹² E kona maiuakinan ana boto n reirei te Baibara ni karekea te rau ao te kukurei n te utu ao ni buokiia bwa e na reke irouia te kaniwanga. Tera ana reirei ni kairiri te Baibara ibukia utu are e anga Bauro nakoia Kristian ake i Korote? E kangai: “Ngkami aika buuaine, kam na aantaeka nakoia buumi n aron ae riai i matan te Uea. Ngkami aika buumwaane, teimatoa n tangiriia buumi ao e na aki korakora unimi nakoia. Ngkami aika ataei, kam na ongeaba irouia ami karo ni bwaai ni kabane, bwa e kakukurei aei iroun te Uea. Ngkami aika taama, kam na tai kaunia natimi bwa e kaawa n rawawata nanoia.” (IKoro. 3:​18-21) Akea te nanououa bwa ko kakoauaa ae maiuakinan ana reirei ni kairiri Bauro ae kairaki n te taamnei, e teimatoa naba ni manena ngkai nakoia buumwaane, buuaine, ao ataei.

13. E na kangaa te tari te aine n anaa nanoni buuna ae tiaki kaain te onimaki?

¹³ Ma tera arom ngkana te buu te aine ngkoe ao ko namakinna bwa e aki karaoa ae riai nakoim buum are tiaki kaain te onimaki? E na nakoraoi te kangaanga ngkana ko kauntaeka  ibukin aroarona? E ngae ngkana ko tokanikai bwa e karaoa are ko tangiria, ma ko kona n anaa nanona bwa e na butimwaea te koaua? Tao ko na aki. Ma ngkana ko kaota karineana ngkai te tia kairiri n te utu, ko a kona ni boutokaa iai te rau, ko na neboa iai Iehova, ao ko a kona naba n anaa nanona nakon te taromauri ae koaua ao kam a kona iai ni karekea te kaniwanga.​—Wareka 1 Betero 3:​1, 2.

14. Tera ae e riai ni karaoia te buu te mwaane ae te Kristian ngkana e aki karineaki irouni buuna ae tiaki kaain te onimaki?

¹⁴ Ma tera arom ngkana te buu te mwaane ngkoe ao ko namakinna bwa e aki karineko buum are tiaki kaain te onimaki? Ko na kairoroa bwa e na kaota riki karineam ngkana ko takarua nakoina ni kaotia bwa antai ae e kairiri? Ko na bon aki! E kantaningaiko te Atua bwa ko na karaoa nakoam ni kairiri ma te tangira, n aron Iesu. (IEbe. 5:23) E karaoa mwiokoana ni kairiri Iesu n ana ekaretia ma te taotaonakinnano. (Ruka 9:​46-48) E kona te buu te mwaane n anaa nanoni buuna nakon te taromauri ae koaua, n arona ni kakairi iroun Iesu.

15. E na kangaa te buu te mwaane ae te Kristian ni kaota tangirani buuna?

¹⁵ A tuangaki aei buumwaane: “Teimatoa n tangiriia buumi ao e na aki korakora unimi nakoia.” (IKoro. 3:19) Te buu te mwaane ae tatangira e karinea buuna n arona ni kakauongo n ana iango, ao ni karaua nanona bwa e kakawaki irouna te baere e taekinna. (1Bet. 3:7) E ngae ngke e aki kona teuaei ni karaoi n taai nako baike e tangiri buuna, ma te uaia ni maroro e kona ni karekea te babaire ae raoiroi riki. (TaeRab. 15:22) Te buu te mwaane ae tatangira e na kataia n anaa nanoni buuna ibukini karineana ma tiaki n te aro ni kairoro. Te buu te mwaane ae tangira buuna ma natina, bon te utu ae a na bae ni kukurei ni beku ibukin Iehova ao a na karekea te kaniwanga ae te maiu.

16, 17. Ngkana te roro n rikirake ngkoe, ko na kangaa n totokoa unim ae korakora irouia am karo?

¹⁶ Tera arom ngkana te teei ngkoe ae tebwi tabun am ririki ao ko iangoia bwa a aki ota ke a tatauoiko am karo aika Kristian? Tao ko na un iai ao ko a nanououa bwa bon te bwai ae moan te tamaroa te beku ibukin Iehova ke tiaki. Ma ngkana ko kariaia unim bwa ko nang aki beku ibukin Iehova, ko na waekoa n ataia bwa akea ae kona n tangiriko riki nakoia am karo aika mamaaka te Atua ao kaain am ekaretia.

¹⁷ Ngkana a aki roko n te kaeta arom am karo, ko na iangoiia bwa a tabeakiniko ke tao a aki? (Ebera 12:8) Ke tao ko un ibukin aroia am karo n anganiko te reirei ni kaetieti. N oneani mwin ae ko na rawawata n te reirei ni kaetieti anne, kataia n iangoia bwa tao iai bukina ngke a anganiko. Kateimatoa te rau ao kataia n aki un. E kangai Ana Taeka te Atua: “E taubaang n ana taetae te aomata ae atatai, ao e na teimatoa n rau te aomata ae ataibwai.” (TaeRab. 17:27) Katea tiam bwa ko na ikawai n te onimaki ao ni butimwaea te reirei ni kairiri ao ni kakabwaiaaki iai, n aki tabe ma aroia n anganiko. (TaeRab. 1:8) Bon te kakabwaia kaaro aika tangira raoi Iehova. A na bon kani buokiko ni karekea te kaniwanga.

18. E aera ngkai ko motinnanoia bwa ko na kaatuua taraan te kaniwanga?

¹⁸ E rangi ni kakukurei iaiangoan te kaniwanga ae imwaira, ae tao te maiu n aki toki i karawa ke n te aonnaba ae bwaretaiti. Bon te kantaninga raoi ni koaua, ae boto i aon ana berita te tia Karikiriki. E taku te Atua ni kaineti ma te Bwaretaiti n te aonnaba: “E na boni buta te aonnaba n ataakin Iehova.” (Ita. 11:9) A na bane aomata n te tai anne ake a maeka i aon te aba n reireinaki iroun te Atua. Bon aei raoi te kaniwanga ae materaoi uaiakinana. Ngaia are kaatuua am iango ni baike e beritan Iehova, ao tai kariaia te bwai teuana bwa e na tukiko mani karekean te kaniwanga!