1, 2. E aera ngkai a teimatoa Ana Tia Kakoaua Iehova ni kakairi ni kaetieti aika kakawaki ibukin aroia ni kunnikainia? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

E TAEKINAKI ae kangai n te nuutibeeba man te Netherlands ibukin aia bobotaki mataniwi n Aaro: “Ko nonoriia aomata n aki kunnikainia raoi n tain te kabuebue. Tiaki anne aroia Ana Tia Kakoaua Iehova n aia bwabwaro. . . . A kooti ao n neketai ataeinimwaane ma mwaane, ao ataeinnaine ma aine a bwaini kamumun. . . aika raoiroi mwaraia ao ni bwabwainaki ni boong aikai.” A aki toki ni kamoamoaaki Ana Tia Kakoaua Iehova ibukina bwa a katamaroaia “ni kunnikai aika tau, n te aro ae riai ma te wanawana . . . n te aro ae boraoi ma aroia [naake a] taku bwa a karinea te Atua.” (1Tim. 2:9, 10, kabwarabwara mai nano) E taetae te abotoro Bauro ibukia aine, ma e kaineti naba te kaetieti anne nakoia mwaane aika Kristian.

² E kakawaki iroura ao iroun naba te Atua ae ti taromauria kaetieti aika riai ibukin arora ni kunnikainira, ngkai Ana aomata ngaira. (KBwaai 3:21) E kamatataaki n te Baibara bwa iai ana kaetieti aika riai te tia Tautaeka i aoni bwaai ni kabane ibukin aroia ana toro ni kunnikainia ao ni katamaroaia. Ngaia are arora n rinei kunnikaira ao katamaroaara e aki riai n tii boto i aon te bwai ae ti kukurei iai. E riai ni boto i aon te bwai ae e  kukurei iai te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova.

3. Tera reireiara man Ana Tua te Atua nakoia tibun Iteraera ibukini kunnikaia?

³ N te katoto, n Ana Tua te Atua nakoia tibun Iteraera, iai tuua ake a kamanoia man aroaroni maiuia natannaomata ake a mena i buakoia aika kammaira. E kaotaki n te Tua nanon Iehova bwa e rangi n ribai kunnikai ake e aki otara raoi iai kaokoron te mwaane ao te aine, ae bwabwainaki naba n ara bong aikai. (Wareka Te Tua-Kaua 22:5.) Ti ota raoi man ana kaetieti te Atua aikai bwa e aki kukurei n teini kunnikaira ake a taraa n aine iai mwaane ao a taraa ni mwaane iai aine, ke e kangaanga iai kinaakin te mwaane ao te aine.

4. Tera ae e kona ni buokiia Kristian ni karaoan aia motinnano aika raraoi ibukin aroia ni kunnikainia?

⁴ Iai n Ana Taeka te Atua booto n reirei aika buokaki iai Kristian ibukini karaoan aia motinnano aika raraoi n aroia ni kunnikainia. E kaineti anne n aki ongeia bwa a maeka ia, tera aia katei, ao e mwaitoro ke e kabuebue abaia. Ti aki kainnanoa karinanakin teini kunnikai aika taraaraoi ao aika taraabuaka. Ma ti kairaki ni booto n reirei man te Baibara ibukin rinean teini kunnikaira aika ti tangiri. Ti na rinanoi tabeua booto n reirei n te Baibara aika kona ni buokira n ataa “nanon te Atua ae raoiroi ma n riai ao ni kororaoi,” ni kaineti ma arora ni kunnikainira.​—IRom 12:1, 2.

5, 6. Tera aron rotakia tabemwaang n arora ni kunnikainira?

⁵ E kairaki n te taamnei ae raoiroi te abotoro Bauro bwa e na kamataataa kakawakin te boto n reirei ae n 2 I-Korinto 6:4. (Warekia.) E bati ae kona n taekinaki ibukira man aron ‘taraakira’ n te aro are a a karioi aia iango ibukira. (1Tam. 16:7) Ngaia are ngkai ana tabonibai te Atua ngaira, ti ataia bwa arora ni kunnikainira bon tiaki tii karinan te bwai ae ti mwengaraoi ao ni kukurei iai. Ti riai ni kaungaaki ni booto n reirei aika ti atai n Ana Taeka te Atua bwa ti na rarawa ni bwaini kunnikai aika rangi ni koo, ao a oti iai bwain rabwatara ke a rangi ni kabwakabwaka. E nanonaki n anne bwa ti na rarawa ni bwaini kunnikai aika kaotaraei ke ni kataketakei bwain rabwatara aika riai n raba. E aki riai ni mwengabuaka temanna ke ni waekoa n tannako ibukin arora ni kunnikainira.

⁶ A boni bae ni kani karineira riki aomata ngkai ngaira ana toro te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova, ngkana ti taraaraoi, ti itiaki, ti kunnikainira n te aro ae riai ao ni katamaroaira raoi. Ao a kona naba ni katikaki nakon te Atua ae ti taromauria. Irarikina, arora ni kunnikainira n ae riai, e a kaotiotaki iai raoiroin ara botaki ae ti tei ibukina. N tokina, a na bae ni kan ongora riki tabemwaang nakon te rongorongo ni kakamaiu.

7, 8. N ningai ae ti riai riki iai ni kunnikainira n te aro ae riai?

⁷ Boni baera nakon Atuara ae tabu, tarira n te onimaki, ao aomata aika n ara aono, bwa ti na kunnikainira n te aro ae e na karineaki iai te rongorongo ae ti tataekinna ao e na reke naba iai neboan Iehova. (IRom 13:8-10) E rangi ni kakawaki riki aei n uataboani mwakuri ni Kristian, n aron irakini bobotaki ao te uarongorongo. Ti riai ni kunnikainira “n te aro ae boraoi ma aroia [aomata] aika taku bwa a karinea te Atua.” (1Tim. 2:10) Ni koauana, tabeua kunnikai aika riai n te tabo teuana, e kona n aki riai n te tabo are teuana. Ngaia are a kaboraoi aroia ana aomata Iehova ni katobibia te aonnaba ma katein te aba are a mena iai bwa a aonga n aki kamatauningaia kaaina.

 ⁸ Wareka 1 I-Korinto 10:31. Ti riai ni kunnikainira n te aro ae riai ma te wanawana ngkana ti irii ruunga ao bwabwaro, ao tiaki n te aro ae rangi riao n aroia kaain te aonnaba. E ngae ngkana ti mena n te outero ke ti nang kitanna, n ikotaki naba ma ara tai n itamwaomwao imwain ao imwin taian reirei n te bwabwaro, ma ti aki kan taraaki bwa e rangi n taraabuaka ara kunnikai ke ai akea te karinerine iai. Ibukin anne, ti a kakatonga iai ni kaotiira ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngaira. Ao e na akea naba tutukara n uarongorongo n taai nako.

9, 10. Tera aron rotakira n I-Biribi 2:4 ibukin arora ni kunnikainira?

⁹ Wareka I-Biribi 2:4. E aera ngkai a riai Kristian n iangoa rotakia raoia n taromauri n aroia ni kunnikainia? Bukina teuana, bwa a mwakuri korakora ana aomata te Atua ni kaboraoi maiuia ma ana kauring te Baibara aei: “Kamate bwain rabwatami aika bwain aon te aba, ae kaineti ma te wene ni bure, te kamwara, bwaruan te wewene ni bure.” (IKoro. 3:2, 5) Ti aki tangiria bwa e na kangaanga mutiakinan te reirei ni kairiri anne irouia raao n te onimaki. Iai taari ake a a tia ni kitana aroia ae te wene ni bure, ma a bae ni kabokorakora naba ngkai ma tangirani baika aki raraoi. (1Kor. 6:9, 10) Tiaki bwa ti tangiria ae e na bebete riki aroia ni kabokorakora?

¹⁰ E riai arora ni kunnikainira ngkana ti mena i buakoia tarira n te onimaki ni karika te ekaretia bwa te tabo ni kamanomano ae itiaki. Anne ae riki ngkana tao ti botaki n taromauri ke n ara tai ni kaakibotu. Iai inaomatara n rinei kunnikaira. Ma iai naba tabera ae ti riai ni bwaini  kunnikai ake e na bebete iai irouia tabemwaang kateimatoaan itiakin aia iango, aia taetaenikawai, ao aroaroia i matan te Atua. (1Bet. 1:15, 16) Te tangira ni koaua e “aki kakamatauninga, [ao] e aki ukera oini kabwaiana.”​—1Kor. 13:4, 5.

11, 12. Tera te iango ae riai ni kaineti ma arora ni kunnikainira?

¹¹ Ni karaoan aia motinnano ana toro te Atua ibukini kunnikaia, a ataia ae “bon iai te tai ibukini bwaai nako aika karaoaki ma mwakuri nako.” (TeMin. 3:1, 17) E kona n rotaki arora ni kunnikainira ni kakaokoroni kanoan te bong ao bibitakin taai, ao ai uana naba ma kakaokoroni baika riiriki ao aroaroni maiura. Ai tii te arona naba anne ma ana kaetieti Iehova.​—Maraki 3:6.

¹² N aaba aika kabuebue riki, e kona n rangi ni kangaanga taraakin raoi arora ni kunnikainira ae oti iai te karinerine ao n taraaraoi. Ma a kakaitau tarira ngkana ti rarawa ni bwaini kunnikai aika rangi ni koo ke a rangi ni mwawaawa ao e a oti iai bwain rabwatara. (Iob. 31:1) Ti riai ni bwaina te wanawana n ara kunnikai n uaua ngkana ti kaakibotu i aon te bike ke n te tabo n uaua. (TaeRab. 11:2, 20) E ngae ngkana a bwaini aia bwai n uaua kaain te aonnaba aika otara iai bwain rabwataia, ma ngaira aika ana toro Iehova ti tabeakina riki kamoamoaan te Atua ae tabu are ti tangiria.

13. E aera ngkai e riai n irekereke rineani kunnikaira ma te reirei ni kairiri ae n 1 I-Korinto 10:32, 33?

¹³ Iai riki te boto n reirei ae kakawaki ibukini buokara n rinea kunnikaira ae riai. Bon tabeakinani mataniwin nanoia tabemwaang aika raora n taromauri ke aika tiaki. (Wareka 1 I-Korinto 10:32, 33.) Ti bon riai n rarawa ni kunnikainira n te aro ae a na matauninga iai tabemwaang. E korea aei Bauro: “Ti bia bane ni karaoa ae raoiroi nakoia raora n aomata, bwa a aonga ni kateimatoaaki iai.” E a manga kabwarabwaraa bukina aei: “Bwa e aki naba kakukureia te Kristo i bon irouna.” (IRom 15:2, 3) Eng, e moanibwai iroun Iesu buokaia aomata nakoni karaoani baike e tangiri ao karaoan anne irouna e rangi ni kakawaki ibukini karaoan nanon te Atua. Ngaia are ti na aki rinei kunnikai aika ti tangiri ake a kona n tuka ongoraeia aomata ake ti kan uarongorongo nakoia.

14. A na kangaa kaaro n reireinia natiia bwa a na karekea neboan te Atua n aroia ni kunnikainia?

¹⁴ Bon tabeia kaaro aika Kristian reireinaia kaain aia utu bwa a na maiuakini booto n reirei man te Baibara. E irekereke n aei aia kakorakora ma natiia ni kakukureia te Atua, n aroia ni kunnikainia ao ni katamaroaia ma te wanawana. (TaeRab. 22:6; 27:11) A kona kaaro ni karina i nanoia natiia karinean te Atua ae tabu are a taromauria ni karaoani katoto aika raraoi ibukia natiia, ao n anga te kaetieti ae uaana ae kaotaki iai aia tangira. Ai raoiroira ngkana a reireinia natiia kaaro te tabo ae e na reke iai kunnikai aika tau ao aroia ni kakaaei! Nanon aei bwa a na aki tii rinei ataei kunnikai aika a tangiri ma boni baike a na kona iai ni karaoa mwiokoaia ae te tei ibukin Iehova ae te Atua.

15. Tera ae riai ni kairira n rineani kunnikaira?

¹⁵ Iai n Ana Taeka te Atua kairiri aika manena aika kona ni buokira ni karaoi motinnano ma te wanawana aika karekea neboan te Atua. Ma e kaotaki te bae ti tangiria man arora ni kunnikainira. A kakaokoro baika ti tangiri ao ai aron naba  kaubwaira. Ma a riai kunnikaira n taraaraoi n taai nako, a itiaki, a aki rangi n riao, a tau ibukin te botaki, ao a aki kamatauninga.

16. E aera bwa e manena ara kakorakora ni kunnikainira n ae riai?

¹⁶ Ti riai ni kakoauaa ae e aki bebete n taai nako karaoan te motinnano ae kaotaki iai te wanawana, e manena, ao e iangoaki iai bwaai nako aika riai. A bati titooa aika kaboonakoi teini kunnikai aika bwabwainaki, ngaia are e kona ni kainnanoaki te tai ae bati riki ao te kakorakora ni kakaaeani kamumun, kunnikai ao kabaraaki aika taraaraoi, ke kooti ao kawaerake aika mwarairai aika aki rangi ni koo. A bae raora n te onimaki ni kakaitau n norani mwin ara kakorakora ni kakaaei ara kunnikai aika kan ao n tau. E rangi ni bati riki te raunnano ae ti namakinna ngkai ti neboa Tamara ae tatangira i karawa n arora ni kunnikainira, ni kabotauaki ma baike ti kakeaira iai ibukini kakaaeani kunnikaira ae e na neboaki iai.

17. Baikara bwaai tabeua ake e kona n iangoaki iai bwa e kariaiakaki ni buai te tari te mwaane ke e a aki?

¹⁷ E kariaiakaki te buai irouia taari mwaane? A kariaiakaki mwaane n te Tua Rinanoni Mote bwa a na buai. Ma e ngae n anne, a aikoa mena i aan te Tua anne Kristian ao a aki naba kabaeaki iai. (NakIbo. 19:27; 21:5; IKar. 3:24, 25) N aaba tabeua, e aki taraabuaka te korobuai ae taraaraoi ao e butimwaeaki, ao bon akea iai kamamaraan rongorongon te Tautaeka n Uea. Ni koauana, iai buaia taari mwaane tabeman aika iai mwiokoaia. Ma iai naba aika a motinnanoia bwa a na akea buaia. (1Kor. 8:9, 13; 10:32) Ni katei ke taabo riki tabeua, e aki bwabwainaki te buai ao e aki riai ibukia Kristian aika tabonibai. Ngkana iai buain te tari te mwaane, e kona n aki karekea neboan te Atua n ana kunnikai ma katamaroaana ao e kabuakakaaki iai.​—IRom 15:1-3; 1Tim. 3:2, 7. 

18, 19. Ti kangaa ni buokaki ni Mika 6:8 n ara kakorakora ni kakukureia te Atua n tein ara kunnikai?

¹⁸ Ti rangi ni kakaitau ngkai e aki karawawataira Iehova ni karinani tuua ibukin arora ni kunnikainira ao ni katamaroaira. Ma e anganira inaomatara n rinea ae ti na karaoia ao ni karaoi motinnano aika raraoi, ake a riai ni kairaki n ana boto n reirei te Baibara. Ngaia are ti kona naba ni kaotia n arora ni kunnikainira ao ni katamaroaira bwa ti kan ‘nakonako ma Atuara ma te nanorinano.’​—Mika 6:8.

¹⁹ E irekereke te nanorinano ma tutuoara ni kabotauaki ma itiakin Iehova ao tabuna, bwa bon tii ngaia ae ti onimakinna ibukin te kairiri ae moan te tamaroa. E irekereke naba te nanorinano ma kaotani karinean aia iango ao aia namakin tabemwaang. Ngaia are ti ‘nakonako ma Atuara ma te nanorinano’ ngkana ti maiuakin ana kaetieti aika kakawaki ao ni kaotiota karineaia tabemwaang ni baika aki kukurei iai.

20. Tera aron rotakia tabemwaang n arora ni kunnikainira ao ni katamaroaira?

²⁰ Ti riai ni kairiia aomata bwa a na iangoira bwa taan taromauria Iehova ngaira n arora ni kunnikainira. A riai n ataia taari ao aomata nako bwa ti bon tau n tei ibukin Atuara ae raoiroi. Iai ana kaetieti aika kakawaki, ao ti kukurei ni kakorakoraira ni kaotiotii. A riai ni kamoamoaaki taari aika raraoi taraakia ao aroaroia, bwa a anaaki iai nanoia aomata aika kan ongora n te rongorongo ni kamaiu man te Baibara, ao e reke naba iai neboan ao kakukureian Iehova. E na bon teimatoa n neboaki Teuare e kunnikainna “n te mimitong ma te tamaroa,” ni karaoan ara motinnano ma te wanawana ibukin arora ni kunnikainira.​—TaiAre. 104:1, 2.