1, 2. (a) E na kangaa n reke kamaiuara? (b) Tera ae na buokira ni kaetii kawaira nakon te kamaiuaki?

NGKANA ti riki bwa taan rimwini Kristo, ti a moana iai mwanangara. E kona ni kairira mwanangara anne nakon te maiu, tao i karawa ke i aon te aba. E taku Iesu: “Ane nanomwaaka ni karokoa te toki [ae tokini maiuna ke tokin te waaki ae ngkai ae buakaka] ao e na kamaiuaki.” (Mat 24:13) Eng, ngkana ti kakaonimaki ni uaa tokini maiura, ti a kamaiuaki iai. Ma ti riai n aki katikaki nako ke ni bua n ara tai ni waakinako. (1 Ioa. 2:15-17) Ti na kangaa n teimatoa ni kaetii aroarora?

² Ara Banna ni Katoto ni kairani kawaira boni Iesu. Iai taekani mwanangana n te Baibara. Ngkana ti reiakina anne, ti a ataa iai aron Iesu. Ti kona n tangiria ao ni kaotiota onimakinana. (Wareka 1 Betero 1:8, 9) Uringnga bwa e taekinna te abotoro Betero ae e katuka te banna ni katoto Iesu nakoira bwa ti na toua raoi mwini mwanekana. (1 Bet. 2:21) Ngkana ti toua raoi mwini mwanekana, ti na roko n “te tia” ibukin ara  onimaki ao kamaiuara. * N te kaongora imwain aei ao ti maroroakina arora ni kakairi n ana katoto Iesu n nanorinano ao n akoi. Ti na neneri ngkai arora n tou mwini mwanekana ni kaineti ma te ninikoria ao te ataibwai.

3. Tera te ninikoria, ao ti na kangaa ni karekea?

³ Te ninikoria bon te aeka n onimaki ae kakorakoraira ma ni kateimatoaira. E kabwarabwaraaki naba bwa “te botumwaaka ni kaaitarai kangaanga,” “te tei ibukin te eti” ao “kaitaraan te rawawata ma te karinerine ke te onimaki.” E irekereke te ninikoria ma te maaku, te kantaninga ao te tangira. Ni kangaa? Ti ninikoria n tokanikai i aoni maakan te aomata ngkana ti maaka te Atua. (1Tam. 11:7; TaeRab. 29:25) Ti buokaki n te kantaninga ni koaua bwa ti kaatuua iangoan taai aika imwaira ao tiaki tii kataakira. (TaiAre. 27:14) Ti kaumakaki n te tangira ae ti anga ngaira iai bwa ti na ninikoria, e ngae ngkana ti na ruanikai iai. (Ioa. 15:13) Ti ninikoria man onimakinan te Atua ao touani mwanekan Natina.—TaiAre. 28:7.

4. E kangaa Iesu ni kaota ninikoriana “i buakoia taan reirei” n te tembora? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁴ E ninikoria Iesu n tei ibukin te eti ngke 12 ana ririki. Nora te baere riki ngke e mena “n te tembora, n tekateka i buakoia taan reirei.” (Wareka Ruka 2:41-47.) A aki tii ataa te Tua Rinanoni Mote taan reirei aikai, ma a ataa naba aia katei aomata ake a kamangora te tua. Ma e aki maaku Iesu n te aro are e na kainabwabu ma e bon “titirakinia.” E bon aki tabeki titiraki n aron te ataeinimwaane ae kiriuriu nanona. Ti kona n iangoa Iesu ngke e tabeki titiraki aika kammwakura te iango n te aro are a a kaetiia n tekateka ao n iango taan reirei. Ao a boni kabwaka taan reirei ngke a kataia ni kamwanea Iesu n titiraki aika nano. Ngaia are a bane ni ‘mimi n ana kaeka ao ni buburan ana atatai,’ naake a ongora ao taan reirei. A boni boutokaa te koaua man te Baibara ana kaeka.

5. Tera aron ninikorian Iesu n ana mwakuri ni minita?

⁵ E ninikoria Iesu n aanga aika kakaokoro n ana mwakuri ni minita. E ninikoria ni kaotaraei aia reirei aika kewe mataniwi n Aaro ake a mwamwanaia iai aomata. (Mat. 23:13-36) E aki kariaia bwa e na kabarekaaki n ana kariri te aonnaba. (Ioa. 16:33) E teimatoa n angareirei n aki ongei kaitaraana. (Ioa. 5:15-18; 7:14) Uatai ana tai ni kaitiaka te tembora ma te ninikoria ike e a kakioianako naake a kabarekaa te taromauri.—Mat. 21:12, 13; Ioa. 2:14-17.

6. E kangaa ni kaota ninikoriana Iesu n ana kabanea ni bong i aon te aba?

⁶ E kakorakoraa te onimaki touani mwini mwanekan Iesu ngke e ninikoria ni kaaitarai karawawata. Iangoa ninikoriana are e kaotia n ana kabanea ni bong i aon te aba. E atai baika riki teuana imwin teuana ake e na karaoi te tia kamwanea. Ma ni kanakin te Toa ae te Riao, e tua ae kangai Iesu nakon Iuta: “Kawaekoako karaoa te bwai ane ko nang karaoia.” (Ioa. 13:21-27) E ninikoria Iesu ni kaotia nakoia tautia ake a roko n taua n te onnaroka are Ketetemane. E ngae ngke e a ruanikai maiuna, ma e ninikoria n taetae ni kamanoia taan rimwina. (Ioa. 18:1-8) Ngke e titirakinaki n te Tanirim, e ninikoria ni kaotia bwa bon te Kristo ngaia ao Natin te Atua, e ngae ngke e ataia ae e  ukera te anga ae e na tiringnga iai te ibonga ae rietata. (Mareko 14:60-65) E kateimatoaa etin arona Iesu ni karokoa matena i aon te kai ni kammaraki. Ngke e nang anaa kabanean ikena, ao e taku: “E a tia!”—Ioa. 19:28-30.

7. Rooro n rikirake, tera ami namakin n uouotan aran Iehova, ao ko na kangaa ni kaotiko bwa ko ninikoria?

⁷ Ti na kangaa ni kakairi iroun Iesu ni kaotiota te ninikoria? N te tabo n reirei. Rooro n rikirake, kam kaotia ae kam ninikoria n taekinan ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngkami, e ngae naba ngkana kam kakanikoaki irouia raomi n reirei ke tabeman riki. Ibukin anne, kam a kaotia iai bwa kam kakatonga ngkai kam uouota aran Iehova. (Wareka Taian Areru 86: 12.) Kam kona n aitara ma te kataaki ni butimwaei rikini bwaai i bon irouia bwa aongkoa a koaua. Ma iai bukina aika riai ngkana ko onimakina am koaua ibukin te karikibwai ae boto man te Baibara. Ko kona ni kamanena te boroutia ae The Origin of Life—Five Questions Worth Asking n anga te kaeka ae ko kakoauaaki irouia naake a kan ataa “bukin te kantaninga ane iroumi.” (1 Bet. 3:15) Ao e na rau nanom ngkai ko ataia bwa ko a tia ni boutokaa te koaua man Ana Taeka te Atua.

8. Bukin tera bwa ti ninikoria n uarongorongo?

⁸ N ara mwakuri ni minita. Ngkai Kristian ni koaua ngaira, ti riai n teimatoa “n taetae ma te ninikoria ngkai [ti] mwiokoaki iroun Iehova.” (Mwa 14:3) Bukin tera bwa ti riai n uarongorongo ma te ninikoria? Ti ataia bwa bon te koaua ae ti tataekinna ibukina bwa e boto man te Baibara. (Ioa. 17:17) Ti ataia ae “raon te Atua ni mwakuri ngaira” ao e boutokaira te taamnei ae raoiroi. (1 Kor. 3:9; Mwa 4:31) Ti ota raoi bwa ngkai ti ingainga n uarongorongo, ti a kaotiota iai tangiran Iehova ao raora n aomata. (Mat. 22:37-39) Ibukin ninikoriara, ti na bon aki kainabwabu. Ni kaitaraan anne, ti motinnanoia bwa ti na kaotaraei aia kewe Aaro ake a kamatakiaki iai aomata man te koaua. (2 Kor. 4:4) Ao ti na teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi n aki ongea te aki bwerengaki, te kakaniko, ke kaitaraakira.—1 Tet. 2:1, 2.

9. Ti na kangaa ni kaninikoriaira n ara tai ni karawawataaki?

⁹ N ara tai ni karawawataaki ni kataaki. Ngkana ti kakoauaa te Atua, ti a onimaki iai ao n ninikoria ni kaaitarai kangaanga. Ti tang ngkana e mate ae tangiraki iroura, ma bon iai ara kantaninga. Ti onimakina “te Atua ae te tia anga te kabebetenano n aekana nako” ibukini kakorakoraara. (2 Kor. 1:3, 4; 1 Tet. 4:13) Ti maraki ngkana ti taonaki n te aoraki ke te ikoaki ae kakaiaki, ma ti bon teimatoa n onimaki. Ti rawa nakoni bwainnaoraki aika a kauntabaa ana boto n reirei te Baibara. (Mwa. 15:28, 29) ‘A na kabuakakaira nanora’ ngkana ti karawawataaki, ma ibukin onimakinan te Atua ae ‘kaan ma akana uruaki nanoia,’ a bon aki bwara nanora. *—1 Ioa. 3:19, 20; TaiAre. 34:18 BG.

10. Tera te ataibwai, ao tera aron te tia taromauria Iehova ae atatai n taetae ao ni mwakuri?

¹⁰ Te ataibwai bon te motinnano ae raoiroi ae te konabwai n ataa te kaokoro i marenan te eti ao te kairua ao imwina ko a rinea te kawai ae eti. (Ebera 5:14) E kabwarabwaraaki naba n te rikitinare  bwa bon “te konabwai ni karaoi babaire aika raraoi ibukin te onimaki.” E taetae ao ni karaoi mwakuri aika a kakukureia te Atua te tia taromauri ae ataibwai. E rinei taeka aika a buokaki iai aomata ao n aki kammaraki. (TaeRab. 11:12, 13) E “aki kakaiun.” (TaeRab. 14:29, BG) E “nakonako n te aro ae eti” ao n teimatoa ni maiuakinna. (TaeRab. 15:21 BG) Ti na kangaa ni karekea te ataibwai? Ti riai n reiakina Ana Taeka te Atua ao ni maiuakinna. (TaeRab. 2:1-5, 10, 11) E ibuobuoki riki iaiangoan ana katoto Iesu ae te kabanea n ataibwai mai buakoia aomata.

11. E kangaa Iesu ni kaotiota te ataibwai n ana taetaenikawai?

¹¹ E kaota te ataibwai Iesu ni bwaai nako ake e taekini ao ni karaoi. Ana taetaenikawai. E kamanena te motinnano ae riai ngke e tataekina te rongorongo ae raoiroi n rinean “taeka aika tamaroa” ake a mimi iai naake a ongora. (Ruka 4:22; Mat. 7:28) E aki toki ni wareka te Baibara ao n okiokiri kiibu aika eti raoi ake a kakoauaa te bwai are e reiakinia iai. (Mat. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Ruka 4:16-21) E kabwarabwarai naba kiibu n aanga ake a a kaungaaki iai taan ongora. Imwini kautana, ngke e taetae nakoia taan rimwina aika uoman ake a mwananga nako Emmauti, “e kabwarabwaraa nakoia baike bon taekana n te Koroboki ae Tabu.” A taku taan rimwina imwina riki: “Tiaki a teke nanora . . . ngke e kabwarabwaraa raoi nanon te Koroboki ae Tabu?”—Ruka 24:27, 32.

12, 13. Baikara katoto ake e kaotaki iai bwa e aki kakaiun Iesu ao n raoiroi?

¹² Nanona ao aroarona. E buokaki Iesu n ana ataibwai bwa e na taotaona nanona ao n “aki kakaiun.” (TaeRab. 16:32 BG) E bon “nanorinano.” (Mat. 11:29) E katoatai n taotaona nanona nakoia taan rimwina n aki ongei kabwakaia. (Mareko 14:34-38; Ruka 22:24-27) E teimatoa n rau ngkana e ribuakaaki.—1 Bet. 2:23.

¹³ E buokaki Iesu man ana ataibwai bwa e na raoiroi. E ota raoi n te Tua Rinanoni Mote, e boutokaaki n te taamnei ao e karaoa ana mwakuri ni kaineti ma te Tua. N te katoto, iangoa te rongorongo ni Mareko 5:25-34. (Warekia.) E ribuakoia aomata aika bati te aine ae nraraa ma n ringa ana kauaatao Iesu ao e a toki naba aorakina. E aki itiaki ni kaineti ma te Tua ao e aki riai n ringa temanna. (NakIbo. 15:25-27) Ma e ataia Iesu bwa “baike a kakawaki riki n te Tua,” ake a irekereke ma “te nanoanga, ao te onimaki” e bon aki katauaki iai katuuaaean neiei. (Mat. 23:23) Mangaia are e kataetaea neiei ma te akoi ni kangai: “Natiu, e kamarurungko am onimaki. Naako ma te rau, ao ko na marurung man aorakim ae kakaiaki.” Ai korakorara ringakin nanora n ana ataibwai Iesu are e kairia bwa e na kaota te akoi anne!

14. Tera are e rineia Iesu bwa e na karaoia, ao e kangaa n teimatoa iai?

¹⁴ Aroaroni maiuna. E kaotiota te ataibwai Iesu n rineani maiuna ae eti ao imwina e teimatoa iai. E ingainga n tataekina te rongorongo ae raoiroi ni maiuna. (Ruka 4:43) E teimatoa naba Iesu n arona anne ni karaoan ana motinnano ake e a kaatuua iai iangoan ana mwakuri ao n tokanikai ni katiaa raoi. E wanawana n rineia bwa e na teimatoa ni kabebetea maiuna bwa e aonga ni kabanea ana tai ma korakorana n te mwakuri ni minita. (Ruka 9:58) E ataia bwa a riai ni kataneiaaki aomata ibukini waakinan te mwakuri aei imwini matena. (Ruka 10:1-12; Ioa. 14:12) E berita nakoia taan rimwina bwa e na teimatoa ni buoka te mwakuri  aei “ni karokoa tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.”—Mat. 28:19, 20.

15. Ti na kangaa ni kaotiota te ataibwai n ara taetaenikawai?

¹⁵ Iangoa te anga teuana riki ae ti kona ni kakairi iai iroun Iesu. Ara taetaenikawai. Ngkana ti maroro ma raora n te onimaki, ti boni kamanenai taeka aika kateimatoaa te aba ao tiaki n ae a na urui nanoia. (IEbe. 4:29) Ti riai n ‘taoron’ ara taeka ngkana ti tataekina Ana Tautaeka n Uea te Atua nakoia aomata. (IKoro. 4:6) Ti kataia n atai kainnanoia ao baike a nano iai kaain te auti ao imwina ti rinei taeka aika riai. Ti ururingnga ae a kauka te mataroa ao te nano taeka n akoi. Irarikina, ti okiokira te Baibara ibukini kakoauaan ara taeka ni kabwarabwaraan ara koaua. Ngaia are ti kaotia bwa e mwaaka ao ni warekia ngkana ti nora riaina. Ti ataia bwa e rangi ni mwaaka te rongorongo ae n te Baibara nakon te bwai ae ti kona n taekinna.—Ebera 4:12.

16, 17. (a) Ti na kangaa ni kaotia bwa ti aki kakaiun ao n iangoraoi? (b) Ti na kangaa n teimatoa ni kaatuua iangoan ara mwakuri ni minita?

¹⁶ Nanora ao aroarora. Ti kona n taotaon nanora ao n “iremwe n un’ man ara atatai. (Iak. 1:19) Ngkana ti kaunaki, ti kataia n ota raoi bwa e aera ngkai a karaoa anne. E kona te ataibwai anne ni kamaraua unra ao ni buokira n “aki kakaiun.” (TaeRab. 19:11, BG) Ti buokaki naba n te atatai bwa ti na iangoraoi. Ngaia are ti kataia n iangoa ae riai n te bwai ae ti kantaningaia irouia raora n te onimaki, n arora n ururingnga ae a kaaitarai kangaanga ake ti aki atai. Ti kukurei n ongoraei aia iango ao ti nanoraoi iai ngkana ti nora riaina.—IBir. 4:5.

¹⁷ Aroaroni Maiura. Ngkai taan rimwin Iesu ngaira, ti ataia ae akea te mwioko ae rietata riki ae kona n reke iroura ngkana e kabotauaki ma uataboan tataekinan te rongorongo ae raoiroi. Ti teimatoa ni kaetii aroarora mani motinnanoa kaatuuan ara iango n taai nako n ara mwakuri ni minita. Ti motinnanoia bwa ti na teimatoa ni moanibwai bwaai n taamnei ao ni kabebetei maiura n taai nako, bwa ti aonga n anga ngaira ibukin te mwakuri n uarongorongo ae moan te kakawaki imwain rokon te toki.—Mat. 6:33; 24:14.

18. Ti na kangaa n teimatoa ni waakina kawaira nakon te kamaiuaki, ao tera am motinnano?

¹⁸ E aki ngkanne kakukurei kaotiotan aroaron Iesu tabeua aika anainano? Iangoi kakabwaiaara ngkana ti reiakin aroarona riki tabeua ao arora ake ti na kakairi iai irouna. Ti bia motinnanoia bwa ti na toua raoi mwini mwanekana. Ni karaoan anne, ti na teimatoa ni waakina kawaira nakon te kamaiuaki, ao ni kaaniaki riki ma Iehova ae Teuare e kakairi Iesu irouna n te aro ae kororaoi.