Nu pọ̀ ea beè naaá ḿ lóá beè nyaaná nà dùm, boo béè kọọ̀ lọl tṍóá ààmà, m beè gbóó ié tàn ge gbĩ́ gè nyimá ló Bàrì. Sõò besĩ́ m̀ kálá kọ́ nú ea beè kpáá naaá bílá deè deeá, m̀ḿ zẹ́ẹ́ kọ́ gbò nú em beè tení bá tṍó em beè di dí pá nvín, ea tọ́á ló bé em bugì togó naa nè nú ea náa kọ ḿ ié tàn ge gbĩ́ gè nó nú ea kil ló Bàrì.

M beè mea mm̀ gbáá 1937, gbẹá France, mm̀ bon ea kọlà Guesnain, ea dú bon e bà ólò gbĩ́ gyọ́ mm̀ kunukẽ̀. Ńdáà tẹ̀ dú nen ea ólò gbĩ́ gíní mm̀ kunukẽ̀, vaá a beè noòmàm kọ à dú bíi gè tú agẹbá siimá tóm. Ńdáà tẹ̀ beè noòmà nàm gé kọ ḿ ọbví pọ́lọ́ bèèla. Gbò e bà ólò gbĩ́ gyọ́ mm̀ kunukẽ̀ dú gbò e bà ólò sí tóm kèbá gẹẹ-gẹẹ ló dìtõ̀ò, vaá gbò nen ólò tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà va. Vó beè naa kọ á gbĩ́ gè nvèè bá nèva. Kọbé ńdáà tẹ̀ láá nvèè bá nè va, a beè tú lóó gbá ló gbò bõ̀ònaló e bà ólò gbĩ́ nú ea é léé ló gbò e bà ólò gbĩ́ gyọ́ mm̀ kunukẽ̀. Nagé, dùm bàà sĩ́ ea mon mm̀ gbò tẹ̀sĩ́ bõ̀ònaló fã̀ beè palàge bẽemáe. Gã́bug gbò tẹ̀sĩ́ bõ̀ònaló  fã̀í beè palàge ié kpègè, sõò bà ólò kpáá bĩiná kpègè nè gyã́á lọl bá gbò e bà ólò gbĩ́ gyọ́ mm̀ kunukẽ̀ e bà náa ólò zẹ́ẹ́ ié nu gè dè ea gbõomá vá ló. Dùm gbòí beè palàge bẽemá ńdáà tẹ̀ naa ní e náa beè zìgà ge noòmàm nú ea kil ló Bàrì. Kàsĩ́, náa ólò zẹ́ẹ́ ló tọ́ọ̀ kà bel ea kil ló Bàrì nèm.

Tṍó em bọọ̀ aa kẽ, m beè dààmà togó gè ọbví nágé pọ́lọ́ bèèla. Ene kà nú em beè ẹ̀b kọ náa lelà beè dú bé e gbò e bà di kiẽ́e em dì ólò tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà gbò e bà náa dú beélè dó naa. M̀ ólò zọ̀ nvín gbò e bà aa dõòna kà dó bìlà bọ́ọ̀l, vaá ge zọ̀va naaá nu ólò leemám. Kàsĩ́, ńdáà kà náa beè dú France, a beè dú Poland. M beè gbĩ́ kọọ̀ gbò e bà aa kele-kele dó á gbá tõ̀òa mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló vaá tú lé bá sẹ̀ẹ̀mà ene.

Kpóó ea géè bẹ̀l beè túm nvee ló tóm bé mm̀ gbáá 1957. Níà nú ea náa m beè di boo gù Algeria bílá deè deé em beè zẹ́ẹ́ kọ́ nú ea kil lóá ẹ́. Tṍó em koolà kpã́ lọ̀l kọọ̀: “Ńdáà Bàrì óò, nvèè bá nèm!” Nú em beè mòn níì neǹ ọ́b nì, sõò nom̀ tee! Lóóm beè palàge dĩ̀ìnà! Nú ea beè naaá ḿ lóá nè bé gímá beè naa kọ ḿ kpáá palàge bugi togó boo tóm̀ bùlà ea di nvéè dùm. Éé ní ea náa vaá Bàrì à dèmii ẽ́? É kọọ̀ Bàrì ólò ẹ̀b nú ea kilíí ló? É kọọ̀ èé beè ié gé fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló ea é di lee?

Enè deé em beè sí be gé kãa ńdáà tẹ̀ nè ńdáà kà, m beè zọ̀ enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà nyòònà. A beè nèm ene kà Kpá Káí ea kọlà La Sainte Bible, e pá Tọ Bàrì Fádá ea di France ní e ba beè emí ẽ́, vaá m beè dààmà togó gè bugi tṍó em ooà kil Algeria. Dọ̀ Kpá Káí ea beè palàge tọá ḿ ló dú kpá Kùùà Nù 21:3, 4. À kọ́ọ̀: “Bàrì a tú a tõ̀ò sẹlẹ zẹ̀ẹ̀ gbò nen! . . . À é fãanà dénè ba gĩ́i tó lọ̀l. Ú náa é dinà, bãàgà náa é dinà, tó náa é dinà, nyaa ló náa é dinà.” * Gbò belí beè palàge bọọ ḿ ló. M beè bĩiná nà bá kọọ̀, ‘Gbò nuí é nááá gé?’ Tṍóá, m̀ gáà beè nyimá tọ́ọ̀ nú ea kil ló Bàrì nè Kpá Káí.

Tṍó em aà ló tóm bé mm̀ gbáá 1959, m beè gbóó mòn François vaá a beè noòmàm gã́bug nu lọl mm̀ Kpá Káí. Dì belí nu dòòmà bá, a beè zogèm lọl mm̀ Kpá Káí kọọ̀ Bàrì íe bée, vaá a bée kọlà Jìhóvà. (Ps. 83:18) François beè baa nagé tẽ́ kọọ̀ Jìhóvà é náa kọọ̀ lé bèèla á di boo kunukẽ̀í, àé tú boo kunukẽ̀í naamá páladaìs vaá mm-mè gbò bel ea di mm̀ kpá Kùùà Nù 21:3, 4.

Nyìmànù beè di mm̀ gbò belá, vaá a beè palàge tọ́ám ló. Sõò nyíém beè palàge bììla ló pá Fádá, boo béè kọọ̀ bà náa géè noòmà gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí! A beè belí kọọ̀ m̀ géè bugi togó belí ńdáà tẹ̀ vaá gbĩ́ kọọ̀ lé bèèla á dì. M beè gbĩ́ gè labví láb tẽ̀ènè tṍóá!

François nè gbò kóò em ã́àa ié beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá lẹ̀ẹ̀là bel ló nà súng. Ba beè baatẽ́ nèm kọọ̀ bẹẹ tóm dì belí gbò e gé nyoone nvéè Kráìst níì ge beelá bel ló gbò nen nì, sõò ge kọ́ kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné  Bàrì. Níà tóm e Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvéè beè sìe. (Máát. 24:14; Lúùk 4:43) M beè nó nágé gè tú lé bá loomá bel nè gbò nen, kọbèè nda ním zigà Ió nú e bà ziga ló. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Nen e a gé sí tóm nè Dõò náa íè ge kaná kana. À íè ge dú nen e a é íe lé nyíe ló dénè nen.”—2 Tím. 2:24.

M beè nyaaná nà dùm vaá dììa múú dú enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà gbẹá bõ̀ònaló sẹ́kiùt ea beè sẹ̀ẹ̀a mm̀ gbáá 1959. Kĩá ní em beè mòn ene kà vígà pábia ea bée kọlà Angèle, ea beè palàge leemám gbẹá ẹ́. M beè gbóó dààmà togó gè sí ba nònù, vaá e beè ilá mm̀ gbáá 1960. À dú kà lé bia, nè kà lé va, vaá dú kà lé dõ̀ònù ea aa bá Jìhóvà.—Pró. 19:14.

Mm̀ gbò gbááá, m beè nó gã́bug nu lọl bá pá vígà e bà nyímá nu. Nú em gé kọ́ kọlà kọọ̀: Kọbé è láá sí gbò tóm ea tavàlà, àé dú bíi kọ é kìlmà kpá ló kẽ vaá tú gbò bel ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 15:22, siimá tóm, ea kọ́ọ̀: “Nú e nen noo . . . ólò ié togó tení dú ló dùùlà bá deè tṍ ea aa bá gã́bug nen.”

Mm̀ gbáá 1964, m beè gbóó mòn bé e gbò bel ea di mm̀ dọ̀ Kpá Káíá dú kà kà naa. Gbááá ní em beè dààmà togó gè sí tóm dì belí neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùt, ge kãagĩ bõ̀ònatõ̀ò vaá siè kpóó ló pá vígà kọ bàá kilsĩ́ gè fã̀ Bàrì e. M beè toolá 27 gbáá tṍóá, vaá m̀ gáà beè nyima gã́bug nu. Vó ólò náa kọ ḿ iégi lọ̀. Sõò m beè olòó pììgà ge nó nu lọl ló gbò lọ̀í. Bọọ èlmà tõ̀ò, m beè nó gã́bug nu lọl ló gbò “dùùlà bá deè tṍ” ea aa bá gbò e bà ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Bàrì.

M beè kẽ̀èa boo nú ea beè naaá tṍó em ã́àa dú neǹ kùdẽé ló sẹ́kiùta. Tṍó em ni kãa ene kà bõ̀ònatõ̀ò gbẹá Paris lọ̀l, ene kà vígà págbálà ea ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Bàrì beè gbóó bĩinám kọọ̀: É kọ m̀ḿ láá zọ̀ ni loá bel? M beè aalá naa “ẽei.”

A beè bĩiná kọọ̀, “Louis, tṍó e neǹ dóm biè sí beè nen, mée ní ea ólò gbĩ́ gè mòne?”

M beè aalá kọọ̀, “Neǹ zọ̀ ló.”

À gbóó kọọ̀: “Níà kà kà. Sõò m̀ monì kọọ̀ ò ólò bọọgẹ̀ zọ̀ gbò e bà gé náa leevè mm̀ bõ̀ònatõ̀ò naaá nu, dì belí gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Gbò e lóó va ọọ, gbò e bà ã́àa dù, àbèè gbò e kẹ́ẹ ólò bọọgẹ̀ sií va di bõ̀ònatõ̀òí. Nyíé va é palàge ẹẹ be ò noo tṍó zọ̀ọ̀mà va naaá nu, nè ge sí ba be vaá zọ̀va deá gyã́á.”

 Nyíém beè palàge ẹẹ ló dùùlà bá deè tṍ e vígàa beè nèm. Bé ea beè vùlè gbò níí Jìhóvà naa beè palàge tọá ḿ ló. Vó beè naa kọ ḿ kìlmà lóó kẽ vaá tú gbò dùùlà bá deè tṍá siimá tóm. M̀ ṍà Jìhóvà zaa gè ié pá vígà ea bélí vó.

Mm̀ gbáá 1969 nè 1973, ba beè ím bá ló kọ ḿ di togó Tọọ̀ Tóm Ea Ólò Ẹ̀b Nú Ea Kil Ló Gyã́á gbẹá bàà kà international convention, ea beè sẹ̀ẹ̀a Colombes, ea di Paris. Gbẹá pọ̀bkà bõ̀ònaló ea beè sẹ̀ẹ̀a mm̀ gbáá 1973 a, e beè nè gyã́á gbò ea é láá toolá 60,000 nen mm̀ vòò dee! Ním beè nyimá bé eé láá naa níí naa. Sõò nú ea beè nvèè nàgé bá nèm dú bel ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 15:22—ea dú gè tú dùùlà bá deè tṍ lọl bá dõòna gbò. M beè bĩiná nvèè bá lọl bá gbò e ba beè tú gã́bug gbáá dììma tọọ̀ tóm ea ólò ẹ̀b nú ea kil ló gyã́á. Sìgà gbò em beè bĩiná nvèè bá lọl báá dú gbò e bà ólò kèlgì nom, gbò e bà ólò fó nu, gbò e bà ólò bùl nu, nè gbò e bà ólò zalí nu. Dénè bẹ̀ì ní e beè gbá sí tóm ea tavàlàí é.

Mm̀ gbáá 1973, ba beè kolí ńdáà va nè m̀m̀ kọ é dù gé sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l ea di France. Túá kà tóm e ba beè nèm gbẹá kĩá beè palàge tàvàlà. A beè dú bíi kọ ḿ gbĩ́ bé em é náa vaá kpá íná ló pá vígà e bà di Cameroon, ea dú kiẽ́e e ba beè kùb bẹẹ tóm gbà-gbá 1970 nè 1993. Ním beè nyimá nágé be m̀ḿ láá sí tómí. Be à sẹlẹ tṍó e vígà ea géè ẹ̀b nú ea kil ló tọ nàà tóm ea di France nyímá naa vó ní ea beè siè m kpóó ló kọọ̀: “Pá vígà e bà di Cameroon palàge ié bíí ló gbò kpáí. À dú bíi kọ é ẹ̀b nú ea kil vá ló!” Vaá níà nú e beè naa ẽ́.

M beè sí gbò dó ea di kpàn Cameroon, gé zọ̀ gbò kànen e bà di kĩá bilá ló bel. Pá vígàa beè ié agẹ ló vaá nyimá nu. Ba beè nvèè bá naa kọ ḿ ié sĩ́deè ge olòó tú kpá má pá vígà e bà di Cameroon. Jìhóvà beè tãanè dee bá bẹẹ pììgà. Kàsĩ́, mm̀ nú ea é dú 20 gbáá, tọ́ọ̀ kà Kpá Tọ Kùdẽe Ló nè kpá e ba beè olòó nó nònù èèlè nyíè zẹ̀ẹ̀ sè, ea beè kọ̀là Our Kingdom Service, náa beè téní vá kẽ.

Lọ̀l gé dààmà togó tṍó e beè bilá ló gè ilá, m beè mòn kọọ̀ Angèle íe lé-lé kpãa. Tṍó e ílà, gbò lé kpãaí beè kpá palàge dọa bàlà kẽ. Kàsĩ́, kà lèlà ló èlà deé e ílàa, a beè kọ ḿ tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀ pálàa bẹ̀ì é láá gbá fã̀ Jìhóvà belí bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa. Jìhóvà beè aalá tã̀àgã lóá.

Angèle beè nvèè nàgé bá nèm kọ ḿ kpáá palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá: Tṍó e ba beè kolíi mm̀ gbáá 1973 kọ é dù gé sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l, m beè gbààga boo gè sì, boo béè kọọ̀ tóm gè kùdẽe ló sẹ́kiùt beè leemám. Sõò Angèle beè kẽeḿ nyíe kọọ̀ e beè kìn bẹẹ lóó nè Jìhóvà. É kọọ̀ née é náa kọ̀láá nú ea bõ̀ònatõ̀ò kọ́ é naa? (Híb. 13:17) M beè zìgà nú ea kọ́! Vó beè naa kọ é àà kil Bétẹẹ̀l. Mm̀ zivèkà bẹẹ tõ̀ò dùm, nyìmànù e ńdáà va beè ié, a lé bug, nè a gbaa ló kilma ló Jìhóvà beè agẹlẹ ló bẹẹ ílà dóm nè va vaá nvèè bá nèm kọ ḿ nè lé béèlàfùl.

Kọbèè kátogóí e ni ánaí, Angèle kilsĩ́ gè dú kà lé va, ea gé nveè bá nèm. Dì belí nu dòòmà bá, Angèle nè nda beè kpáá palàge nó Bèkéè, kọbé è láá sí gbò tọọ̀ kpá ea di kèbá bẹ̀l Bàrì, ea ólò bọọgẹ̀ sẹ̀ẹ̀a mm̀ Bèkéè. Vó beè naa kọ é kil bõ̀ònatõ̀ò e bà ólò ló Bèkéè, náa kal ló béè kọọ̀ tṍóá e beè toolá 70 nè sìgà gbáá. Boo béè kọọ̀ m beè dũùnà Branch Committee ea di France, ním beè ié tṍó gè noomá dõòna kà dém bel. Sõò Angèle nè nda beè nvèè bá nè ene. Kátogóí e ní íná mm̀ bẹẹ 80 gbááí, è ólò kpoogá dee ló nyòòmà nònù, ea é sẹẹ̀a mm̀ dém bel Bèkéè nè French. È ólò pììgà nàgé bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè aalá bel gbẹá nònù nè ge zọ̀ pá vígà kọ́ kpẹ̀a. Jìhóvà a palàge tãanè dee bá bẹẹ pììgà nyòòmà ge nó Bèkéè.

E beè ié kà lé tã́áná dee bá mm̀ gbáá 2017 na. Angèle nè nda beè ié nèà deè ge sí Tọọ̀ Kpá Ea Dì Nè Gbò E Bà Dṹùnà Branch Committee Nè Ba Va, ea beè sẹ̀ẹ̀a Watchtower Educational Center ea di Patterson, New York.

Mm̀ kà kà, Jìhóvà ní ea dú Pọ̀bkà Neǹ Dòbá ẹ́. (Àìz. 30:20) Boo béè vó, náa bọọí ló kọọ̀ gbò nvín ãa nè gbò e bà ni dú kànen mm̀ dee gé íe kà lé búma ea tõo lọ̀l vaá à lee! (Dìt. 4:5-8) Mm̀ kà kà, m̀ monì kọọ̀ pá vígà págbálà nè pábia é láá nè lé béèlàfùl mm̀ dùm vaá dú gbò gyóòlo Jìhóvà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Kpá Próvẹẹ̀b 9:9 kọ́ọ̀, “noòmà nuù neǹ nyìmànù, mè àé kpáá palàge nyimá nu. Noòmà nuù neǹ lé lab dògò mè àé sim kilsĩ́ mm̀ a nònù.”

Sìgà tṍó, m̀ ólò kẽ̀èa boo nú ea beè naaá bílá deè deé e pọ̀ beè palàge siím gbẹá boo gù Algeria, mm̀ nú ea é láá dú 60 gbáá ea kil nvéeá. Bílá deè deeá, ním beè nyimá kọ m̀ḿ beè láá ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe mm̀ dùm. M nó gã́bug nu lọl bá dõòna gbò! Jìhóvà a náa kọọ̀ Angèle nè nda á ié kà lé dĩ̀ìnè ló dùm. Vóà naa, e bééláfùl kọ née é ooà aa ló gè nó nu lọl bá bẹẹ Tẹ̀ ea di káála nè pá vígà e bà ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Bàrì vaá vùlèe.