Ńdáà tẹ̀ nè kà beè nó nú ea kil ló Jìhóvà mm̀ gbò gbáá 1920 besĩ́ bà kálá ilá. Nda beè mea mm̀ gbáá 1939. E beè tõó dó England tṍó em beè di pá nvín, nda beè olòó zọ̀ nà tẹ̀ nè kà sí nònù, vaá tṍó e tṍó téní m beè nvèà bée ló Theocratic Ministry School. Dọ̀ nieí, m̀ḿ láá kpáá kẽ̀èa boo deé em beè nè nà túá kà lòbèl, ba beè tú ńkpó sẹlẹ́ ló nú e bà ólò elá ló nè lòbèl vaá m beè elá boo kọbé m̀ láá mòn gbò nen. M beè toolá ọ̀ọ̀lẹ̀ gbáá vaá pọ̀ beè palàge siím ló gè dàlà dẽe ẹ̀bmà gbò kànen em gé ló bel nè.

Ńdáà tẹ̀ beè emí nú ea di mm̀ Kpá Káí nvee dẽè kpá nèm kọ ḿ kọọmá kpẹ̀a. M beè toolá aatáà gbáá túá tṍó e áá nda beè kọ́ kpẹ̀a gbẹá nù tọọ̀ nen. Nyíém beè palàge ẹẹ tṍó e tẹ̀ íè tọá bugi kpá e ńdáà tẹ̀ beè emí nèmá vaá tú kpá ea kọlà “Let God Be True”! lọ̀líḿ bá. M beè gbẹá boo teelá àà gé kọ́ nè ńdáà tẹ̀. Ge kọ́ kpẹ̀a nè ge sí nònù beè palàge ẹẹlẹ̀m nyíe vaá nvèè bá nèm kọ ḿ ié tàn ge sí tóm nè Jìhóvà dénè tṍó.

Tṍó e ńdáà tẹ̀ beè zalígi Kpá Tọ Kùdẽe Ló nèm, a beè naa kọ ḿ kpáá palàge ié lèèma ló gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí. M beè olòó bugi buù kà gbò kpáí tṍó ea ína ḿ bá. A beè naa kọ ḿ kpáá palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà vaá vó beè naa kọ́ ḿ kìn lóó nèe.

Mm̀ 1950, ńdáà tẹ̀, kà nè nda beè sí àsémblì ea beè sẹ̀ẹ̀à gbẹá New York ea togó bel kọ́ọ̀: “Theocracy’s Increase.” Togó bel deè Thursday, August 3, beè dú “Missionary Day.” Vígà Carey Barber, e tṍó e tṍó téní a beè dũunà Gbò Ge Tulè Tóm ní ea beè nè lòbèl dììa múú deeá ẹ́. Mm̀ dee deè nvéè a lòbèl tṍó ea bĩ́íná gbò e bà gbĩ́ gè dììa múú bàà kà bíbvá, nda beè elá èla vaá aalá kọọ̀,  “Ẽei!” M beè toolá 11 gbáá, sõò m beè nyimá kọọ̀ m̀ neè kà agẹbá béèlàfùl. Pọ̀ beè siím gè bã mm̀ múúá boo béè kọọ̀ ním beè nyimá tẽ́ gè zọbví múú. Vígà ńdáà tẹ̀ beè zọ̀m kil kiẽ́e eé diia múúá vaá kọ́ nèm kọ ḿ gá bùlà vaá pọ̀ á gá siím. Tṍó em bãà m, kpóó tọ́ m náa beè tùlà kè tẽ́ múúá, vaá náa beè tú tṍó tṍó e bà diilém múú lọ̀l. Ba beè dàlàm lọa bá nè ene vaá enè ọ̀và beè túm diilé múú, dõòna nèn à dàlàm lọl mm̀ múúá. Lọ̀l gé deeá ààmà, Jìhóvà a kilsĩ́ gè naa kọọ̀ nà èèlè á lela sĩ́.

M beè gbĩ́ gè dú neǹ gyà deè sĩ́ tóm tṍó em aà sẹ̀kóndílí skúùl, sõò gbò e bà ólò noomàm nu gbẹá tọọ̀ kpá beè sièm kpóó ló kọ ḿ sí pọ̀b tọọ̀ kpá. M beè gbàn va tṍ ló vaá gbóó sí pọ̀b tọọ̀ kpá; sõò, pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, m beè gbóó nyimá kọọ̀ ním gé láá kilsĩ́ gè ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóva be m̀ kilsĩ́ ló na tọọ̀ kpá. Vó beè naa kọ́ ḿ beeláfùl ge aa ló. M beè kọ́ dìtõ̀òí nè Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló vaá tṍó em ni tú enè gbáá tõoma tọọ̀ kpáá, m beè gbóó emí kpá lẹ̀ẹ̀la tóm má gbò e bà di togó tọọ̀ kpáá vaá baatẽ́ nè va kọọ̀ ním gé sí nàè tọọ̀ kpáá lọl dẽe. M beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà vaá gbóó dààmà togó tóm gyà deè sĩ́ tóm.

M beè dààmà togó nà tóm gyà deè sĩ́ tóm ló July 1957 gbẹá boǹ Wellingborough. M beè kọ́ nè gbò vígà págbálà e bà ólò sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l ea di London kọ bàá dò bá vígà págbálà ea ólò sí tóm gyà deè sĩ́ tóm em é láá zọ̀ẹ kọ́ kpẹ̀a nèm. Vígà Bert Vaisey beè noomàm gã́bug nu, a beè dú nen ea ólò tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a vaá a beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá noo nu naa ní em é láá kilsĩ́ gè sí tóm gyà deè sĩ́ tóm. Áá ọ̀ọ̀lẹ̀ kà vígà pábia e baa ni dú kànen mm̀ dee, bií ló Vígà Vaisey nè nda ní e beè di mm̀ bẹẹ bõ̀ònatõ̀ò ẽ. Ge kpoogá dee ló vaá sí kọ̀láá kà nònù beè naa kọ ḿ ié nèà deè ge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà vaá zogè kọ m̀ íèè zìgà.

Tṍó em ni tú sìgà tṍó tõoma tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ lọ̀l boo béè kọọ̀ ním beè zìgà ge sí tóm bé, m beè mòn ene kà vígà pábia ea kọlà Barbara, ea dú neǹ kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó mm̀ kele sĩ́deè. E beè ilá mm̀ gbáá 1959, vaá e beè di kpènà ló gè kil kọ̀láá kiẽ́e bõ̀ònatõ̀ò lẹẹlài tẹlẹ̀. Túá kiẽ́e ba beè lẹ̀ẹ̀lài tẹlẹ̀ dú Lancashire ea di northwest England. Vaá mm̀ January 1961, ba beè kolím kọ ḿ sí Kingdom Ministry School ea ólò sẹẹa ene ẽ́ gbẹá Bẹ́tẹẹ̀l ea di London. Tṍó e tọọ̀ kpáá íná kùbmà, a beè bọọ́ ḿ ló kọ bà ím bá ló naamá neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùt. Ba beè kọọ̀ ene kà nen ea ólò kùdẽe ló sẹ́kiùt ea di Birmingham á noomàm nú mm̀ bàà sè, vaá ba beè zìgà kọọ̀ Barbara á gbaaá ḿ ló. Tṍóá e beè gbóó àà kil kiẽ́e ba beè lẹ̀ẹ̀lài tẹlẹ̀a, ea dú bálá sĩ́ Lancashire nè Cheshire ea di dó England.

Tṍó e beè ié tṍó bõ̀séi ló August 1962, branch office beè emí kpá lẹ̀ẹ̀là tóm mái. Ba beè tú fóm̀ Tọọ̀ Kpá Gílẹẹ̀d nvee ló kpá lẹ̀ẹ̀là tómá! Tṍó e ni tãàgã ló Bàrì ea kil ló lọ̀l, Barbara nè nda beè gbóó naa fíìl fóm̀á vaá gbóó gbẹá boo lẹ̀ẹ̀là tẹlẹ branch office. Vòò ẽ́ aa ló tṍóá, e beè gbóó àà kil Brooklyn, New York,  gé sí ní ea égè 38 kà Tọ́ọ̀ Kpá Gílẹẹ̀d, ea dú tọọ̀ kpá e bà ólò tú òb ẽ́ noomá Kpá Káí.

Gbẹá Tọọ̀ Kpá Gílẹẹ̀d, e beè nó nú ea kil ló Moǹ Bel Bàrì, a bõ̀ònatõ̀ò, nè pá vígà. Tṍóá ndá beè toolá 24 gbáá vaá ńdáà va à toolá 23 gbáá, vaá e beè nó gã́bug nu lọl bá dõòna gbò e beè gbá di tọọ̀ kpáá. Nyíém beè palàge ẹẹ kọ m beè ié nèà deè ge zọ̀ enè nen ea ólò noomài nu ea dú Vígà Fred Rusk siá tóm buù dee. Ene kà pọ̀bkà nú ea beè olòó ló bel boo dú gè nè kọ̀bèl boo bá ea bọ́ló, níà ge kọọ̀, dùùlà bá deè tṍ e neè á dẹ̀ẹ̀a boo Kpá Káí. Vígà Nathan Knorr, Frederick Franz, nè Karl Klein beè di gbàà gbò e ba beè olòó noomài nu. E beè nó gã́bug nu lọl ló dùm kìlmà kpá ló kẽè Vígà A. H. Macmillan, ea dú nen ea beè noomài bé e Jìhóvà beè nvèè bá nè pá a gbò tṍó e ba beè kpee sĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò lọl gbáá 1914 tẹlẹ dààma togó 1919 naa!

Tṍó e tọọ̀ kpáá é gé iná kùbmà, Vígà Knorr beè kọ́ nè Barbara nè nda kọọ̀ bà lẹẹlài kilma Burundi ea di Africa. E beè gbóó gbẹá boo sí kiẽ́e bà ólò sẹlẹ kpá ea di Bẹ́tẹẹ̀l gé ẹ̀b mm̀ Yearbook vaá gbĩ́ gè nyimá gã́bug gbò kọ̀ kpẹ̀á e bà di Burundi. A beè bọọí ló kọọ̀ tọ́ọ̀ kiẽ́e ea di mm̀ kpáá náa kọ́ gã́bug gbò kọ̀ kpẹ̀a e bà di dóá! Níà ge kọọ̀ è gé kil kiẽ́e bà gáà kọ kpẹ̀a, vaá née nyímà gã́bug nú ea kil ló kiẽ́e e gé kil. Ge nyimá naa vó beè palàge tãagẽ́i bùlà. Sõò tṍó e tãagã̀ ló Bàrì lọ̀l, née beè ié ná tã̀àgã̀ bùlà.

Dénè nú ea kil ló bẹẹ ãa tómí beè dú kele ló kiẽ́e e beè olòó dì, dì belí ba sĩ́deè nàànù kunukẽ̀ nè ba dém bel. A beè gbóó dú bíi kọ é nó French. E beè ié nágé bíi ló gè gbĩ́ tọ eé tõo. Bàà dee aa ló deé e beè iná Burundi, enè nen e beè gbá di Tọọ̀ Kpá Gílẹẹ̀d ea kọlà Harry Arnott beè kãai tṍó ea géè kil Zambia ea dú kiẽ́e bà lẹẹlà ẹlẹ tẹlẹ̀. A beè nvèè ba zọ̀i gbĩ́ tọ, vaá kiẽ́e e beè bàn ní ea beè gbóó dú túá kà tọ e beè tõó m tṍó e géè kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó é. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, kpóó ea gé bẹl, e bà náa zẹ́ẹ́ nyimá tọ́ọ̀ nú ea kil ló Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà beè gbóó dààmà togó gè naa uuí boo. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e daamà togó gè dé kpéè ló bẹẹ tóm, kpóó ea gé bẹl beè kọọ̀ née gé láá tõó ná dóá be née zógè va kpá ea aa bá gbò e gé sí tóm nè. À dú pọ́lọ́ kọọ̀ vó beè naa kọ é aa dóá àà vaá kil dõòna kà dó, ea dú dó Uganda.

Pọ̀ beè siíi gè kil dó Uganda e bè née íè visa. Ene kà vígà págbálà ea dú Canada ea  géè sí tóm kiẽ́e bíi bọọ gbẹá Uganda beè baatẽ́ bẹẹ dìtõ̀ò nè nen ea ólò nè kpá gbò nen kọ bàá láá kil dõòna kà dó, vaá ba beè kọọ̀ èé láá tõó Uganda sìgà ẽ́ boo tṍó e gé kyãa ló kpá ea é náa kọ é láá kilsĩ́ gè tõó dóá. Níá beè naa kọ é àgala boo kọọ̀ Jìhóvà géè nvèè bá nèi.

Gbò dìtõ̀ò e beè kpee sĩ́ ló gbẹá Uganda beè dú kele ló níí e beè di bá gbẹá Burundi. Ba beè kọ́ kpẹ̀a gbẹá Burundi besĩ́ beele è kálá iná, náa kal ló béè kọọ̀ áá 28 Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ní e ba beè di dóá ẹ́. E beè mòn gã́bug gbò e bà ólò ló Bèkéè gbẹá kiẽ́e e ólò kọ́ kpẹ̀a. E beè gbóó nyimá kọọ̀ kọbé è láá nvèè bá nè gã́bug gbò nen kọ bàá láá dã́ kà kà belí, è ié bíi ló gè nó ene kà ba dém bel. E beè dààmà togó bẹẹ kọ̀ kpẹ̀a gbẹá boǹ Kampala, vaá dém bel Luganda ní e bà ólò lò e, vó beè naa kọ é beeláfùl ge nó nakà dém bel. A beè túi gã́bug gbáá bá besĩ́ è kálá palàge ló dém belá, vaá gè ló dém belá leevè beè naa kọ é láá palàge kọ́ kpẹ̀a! E beè gbóó láá nyimá nú ea dú bíi ló gbò e ólò noòmà Kpá Káí. Tṍó e gbò e ólò noòmà Kpá Káí mon bé e íè va lèèmá m naa, ba beè gbóó kọ́ nèi bé e gbò nú e bà gé nó tọ́á va ló naa.

Nyíéi beè ẹẹ ló gè nvèè bá nè gbò nen kọ bàá nó gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí, sõò nyíéi beè kpáá palàge ẹẹ tṍó ea dú gè lẹ̀ẹ̀làm kọ ḿ dú neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùt zivekà dóá, e ním beè ẹ̀bmà dẽe. Branch office ea di Kenya beè kọ é sí “gã́bug ketõ̀ò” ea di dóá gé gbĩ́ kiẽ́e bà palàge ié bíi ló gbò kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó mm̀ kele sĩ́deè. Gã́bug tṍó, gbò e bà gáà nyima ló Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ólò kolíi kyáà. Bà ólò tú bàà bá tuumái vaá naa gyã́á nèi.

E beè gbóó ié nágé dõòna kà tóm gè sí gã́bug ketõ̀ò. M beè tú bàà dee bãama mm̀ train aa Kampala kil Mombasa ea di Kenya vaá bã mm̀ mìàlo kil Seychelles, ea dú kpò kunukẽ̀ e bèzì ea di India bééá tení ló. Tṍó e tṍó téní, lọl 1965 tẹlẹ 1972, Barbara beè gbóó zọ̀m olòó sí Seychelles. Dààma togó, áá bàà neǹ kọ̀ kpẹ̀a ní ea beè di kĩá ẽ́. Sõò tṍó e tṍó téní, ba beè gbóó olòó bõoná mm̀ kpò kpò vaá bọọ dọ ló naa ní e bà dú bõ̀ònatõ̀ò. Dõòna kà nà tóm gè sí “gã́bug ketõ̀ò” beè naa kọ ḿ láá sí ló pá vígà e bà di Eritrea, Ethiopia, nè Sudan.

Dìtõ̀ò beè palàge nyaaá gbẹá Uganda tṍó e gbò bé beè dààmà togó gè bẹ̀l. Bé e dìtõ̀ò dóá beè palàge tàvàlà lọl tṍóá ààmà naa beè naa kọ ḿ nyimá kọọ̀ ge gbàn tṍ ló dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ é gbàn tṍ ló kpóó ea gé bẹl palàge dú bíi. (Máàk 12:17) À íe tṍó e ba beè kọọ̀ kọ̀láá kà gbò e bà aa dõòna kà dó e bà di Uganda á sí ló gbò bìla pẹ̀gẹ̀lẹ̀ ea dì vá kuló gé nvèà bée. E beè gbẹá boo sì gé nvèà bée. Ene dee beéle nè ene kà vígà págbálà ea ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó géè teelá faà tení Kampala, gbò bila pẹ̀gẹ̀lẹ̀ beè kọ é elá. Pọ̀ beè palàge siíi! Ba beè gbài bel kọ è dúù gbò ẹ̀b kẽ vaá túi kilma ba boo bé, vaá e beè baatẽ́ nè va kọọ̀ beeleè gbò kọ̀ kpẹ̀a aa dó dọ dó. E beè kọ́ nè va kọọ̀ e beè nvèà bée bá gbò bila pẹ̀gẹ̀lẹ̀, sõò bà náa beè zìgà. Ba beè gbóó siíi vaá faalái kilma kiẽ́e bà ólò tõo ea di kuló boo beè gbò e bà ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó. Nyíéi beè palàge ẹẹ tṍó e neǹ bila pẹ̀gẹ̀lẹ̀ ea di kĩá nyimái ló kọ e beè nvèà bée vaá gbóó kọ́ nè va kọ bàá lọ̀i bá!

Mm̀ gbò tṍóá, pọ̀ beè olòó palàge siíi tṍó e ténì kiẽ́e gbò bé dì, èlmà tõ̀ò tṍó e neǹ  bé ea géè ãàa ṍ míí kọ́ é elá. Kọ̀láá tṍó e iná kĩá, è ólò tã̀àgã ló Bàrì, vaá lóói ólò dĩ̀ìnà tṍó e bà lọ́i bá kọ é tení. À dú pọ́lọ́ kọọ̀ mm̀ gbáá 1973 ba beè tenmà log kọọ̀ kọ̀láá kà gbò e bà ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó e bà náa dú Uganda á aa dóá àà.

Bõ̀ònatõ̀ò beè lẹ̀ẹ̀lài kilma dõòna ketõ̀ò, vaá kiẽ́e ba beè túi kilma beè dú Cṍte d’Ivoire, ea di bálá sĩ́ West Africa. Níí beè naa kọ é kpáá nyaaná bá ló gã́bug nu: dì belí gè nó ãa sĩ́deè nàànù, vaá e beè gbóó kpáá dààmà togó gè ló French vaá nó gè zọ̀ gbò kọ̀ kpẹ̀a aa dó dọ dọ́ e bà dú kele-kele bálá sĩ́ naaá nu! Dõòna tṍó e beè mòn kọọ̀ Jìhóvà gé túlè bẹẹ sìtóm dú tṍó e monì bé e gbò e bà ié lé bùlà gé dã́ lé kpẹ̀aí naa. E beè gbóó mòn kọọ̀ ge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà beè naa kọọ̀ bẹẹ dùm á lela sĩ́.

Neǹ dóm biè beè kọọ̀ kóm ea kọlà cancer di ló Barbara. E beè olòó sí Europe gã́bug tṍó ló a bóa, sõò e beè gbóó nyimá mm̀ gbáá 1983 kọọ̀ née gé láá si ná bẹẹ tóm gbẹá bálá sĩ́ Africa. Nakà dìtõ̀òí beè naa kọ nyíéi á palàge bììlà!

Kpá ló Barbara beè kpáá palàge zoogá tṍó e gé sí tóm gbẹá Bẹ́tẹẹ̀l ea di London, vaá à gbóó ù. Pá vígà e bà di Bẹ́tẹẹ̀l beè palàge nvèè bá nèm. Ene kà dóm nè va beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Tṍó e tṍó téní, m beè mòn ene kà vígà pábia ea géè sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l vaá a beè zẹ́ẹ́ dú neǹ kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó mm̀ kele sĩ́deè ea ólò palàge vùlè Jìhóvà. Ann nè nda beè ilá mm̀ gbáá 1989, vaá lọl tṍóá ààmà, è gé sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l ea di London.

Lọl gbáá 1995 tẹlẹ 2018, m beè ié nèà deè ge dú world headquarter representative (e ba beè olòó kolíe zone overseer), vaá m kãa nú ea é láá dú 60 kele-kele dó. Gbẹá buù ketõ̀ò em beè sì, m̀ monì kọọ̀ Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kil ló pá a gyóòlo kèbá kọ̀láá kà dìtõ̀ò.

Mm̀ gbáá 2017, ba beè kpáá lẹ̀ẹ̀làm kilma Africa. Nyíém beè palàge ẹẹ gè faalá Ann kilma Burundi vaá a beè palàge bọọí ló gè mòn bé e gã́bug nen ni tú kà kàí naa! Bà tib Bẹ́tẹẹ̀l kà lèlà kiẽ́e em beè olòó kọ́ kpẹ̀a aa tọ dọ tọ mm̀ gbáá 1964, vaá nú ea é sígá ló 15,500 gbò kọ̀ kpẹ̀a di Burundi kátogóí.

Nyíém beè palàge ẹẹ tṍó e bà ném kpá ea kol béè gbò dó eḿ kãa mm̀ gbáá 2018. Cṍte d’Ivoire beè di zẹ̀ẹ̀ gbò dó e ba beè kọ ḿ kãa. Tṍó e ínà Abidjan ea dú pọ̀b boǹ Cṍte d’Ivoire, a beè belí kọọ̀ m̀ ínà be. Tṍó em géè ẹ̀b dẽè kpá ea fáálá bée nè fóòn nombà gbò e bà di Bẹ́tẹẹ̀l, m beè mòn kọọ̀ béè nen ea di dẽè beélè tọ dú ene kà vígà págbálà em beè nyimá ló ea bée kọlà Sossou. M beè kẽ̀èa boo kọọ̀ aẹ̀ beè city overseer tṍó e nda géè kọ́ kpẹ̀a gbẹá Abidjan. Sõò níì nakà Sossou e nda beè nyimá lóá nì, tãa vó, aẹ̀ bèè a nvín.

Jìhóvà dì ea gé ḿm̀-mè a zìgànù. Gbò tàvàlà dìtõ̀ò em beè tení báá, nóòmàm kọọ̀ tṍó e dẹlẹ̀ nyíé boo Jìhóvà, àé náa kọ bẹẹ dùm á lela sĩ́. Kátogóí, nda gbĩ́ gè kilsĩ́ gè tõó dùm ea é beè kpáá palàge dú lé mm̀ ãa bàlà boo.—Pró. 4:18.