1-2. Éé ní ea dú bíi kọ nen á naa besĩ́ à kálá diia múú ẽ́?

 MM̀ VÒÒ gbáá ea kil nvéeá, nú ea sígá ló enè gãà gbò nen a diia múú vaá dú Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà. Ba beè noomà nuù gã́bug ọ̀và lọl ‘tã́gíní tṍó e ba beè di-dí nù má kà’ dì belí bé e ba beè naa Tímotì ea beè di mm̀ túá gbò gbáá naaá. (2 Tím. 3:​14, 15) Sìgà gbò beè nó nú ea kil ló Jìhóvà mm̀ ba deè ãa, sìgà gbò à dú tṍó e ba ni dú kà nen mm̀ dee. Sìgà tṍó ea kil nvéeá, ene kà ńnváá ea géè zọ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà noá Kpá Káí beè dììa múú tṍó ea ni tóólá 97 gbáá!

² Be ò gé nó Kpá Káí àbèè kọọ̀ o tẹ̀ nè o kà dú Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, é kọ ò gé bugi togó boo gè dììa múú? Níì kà lé nu gè noo sẹ̀ẹ̀a sĩ́! Sõò, besĩ́ ò kálá dììa múú, à dú bíi kọ ó zẹ́ẹ́ kìn lóó nè Jìhóvà. Nakà togó belí é baatẽ́ nú e gè kìn lóó nè Bàrì bãàa m. Àé nveè nàgé bá nè ni kọ ó mòn nú ea náa vaá náa bọ́ló kọ ó òòà aa ló gè kìn lóó nè Bàrì vaá dììa múú tṍó eo ni kpenà ló gè naa vó.

ÉÉ NÍ EA DÚ GÈ KÌN LÓÓ NÈE?

3. Nè nu dòòmà bá gbò e Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló kọ ba beè kìn lóó nè Jìhóvà.

³ Mm̀ Kpá Káí, ge kìn lóó nè tõó dọ̀ ge sà nen sẹlẹ́ kele nyòòmà ge sí tóm ea di káí. Pá Ízràẹ̀l beè dú dó e ba beè kìn lóó nè Jìhóvà. Sõò sìgà gbò e ba beè di dóá beè kìn lóó nè Jìhóvà mm̀ kele sĩ́deè. Dì belí nu dòòmà bá, Érọ̀n beè nvèà “kpíi ea di káí ea zógè kọọ̀ a beè kìn lóó nè Bàrì”​—ea dú báà nu ea mo e bà tú nóò kpé naamá sẹlẹ́ deèsĩ́ a nu gè bọá ból. Báà nu e ba beè tú nóò kpé naamáá zógè kọọ̀ ba beè sàẹ sẹlẹ́ kele nyòòma ge sí tóm ea di kele​—dì  belí pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ̀ pá Ízràẹ̀l. (Lìv. 8:9) Gbò Nazirite beè du nágé gbò e ba beè kìn lóó nè Jìhóvà mm̀ kele sĩ́deè. Bà tú moǹ bel ea kọlà “Nazirite,” lọl ló moǹ bel Híbrù ea kọlà nazirʹ, ea tõó dọ̀ “Nen E Bà Sáẹ Sẹlẹ́ Kele,” àbèè “Nen Ea Kin Lóó Nè Bàrì.” A beè dú bíi kọọ̀ gbò Nazirite á tõó boo kọ̀láá kà lẹ̀ẹ̀là ea kuú va ea di mm̀ Log Mózìs.​—Nóm. 6:​2-8.

4. (a) Éé ní ea dú bùlà ea di nvéè o gè kìn lóó nè Jìhóvà ẹ (b) Éé ní e gè “sọ̀bá dénè nu” tõó dọ̀ ẹ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁴ Tṍó eo kiǹ lóó nè Jìhóvà, ò saà ge nyoone nvéè Jíízọ̀s Kráìst vaá tú gè naa bùlà Bàrì naamá túá kà nu mm̀ o dùm. Éé ní e níá bãàa m ẽ́? Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Nen ea gbĩ́ gè bììàḿ nvée é íè ge sọ̀bá dénè nu.” (Máát. 16:24) Moǹ bel Gríìk e bà tab naamá “ge sọ̀bá dénè nu” é láá du nágé “ge kọ nóo é náana nú ea é léé ló áá o bá.” Dì belí gyóòlo Jìhóvà eo beè kìn lóó nèe, àé dú bíi kọ ó kpòòlà lóó lọl ló kọ̀láá kà nú ea bẽ́émá ẽ. (2 Kọ́r. 5:​14, 15) Níí bãàa mm̀ ge kìn gbò “tóm e nom̀ kpá ló ólò sì,” dì belí kúnàgã̀. (Gàl. 5:​19-21; 1 Kọ́r. 6:18) É kọọ̀ ge tõó boo gbò logá é náa kọọ̀ nu á tàvàlà ní ló mm̀ dùm? Náa é náa vó be ò vulè Jìhóvà vaá agala boo kọọ̀ a log é dọẹ̀ bélè neè ni. (Ps. 119:97; Àìz. 48:​17, 18) Ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Nicholas beè kọọ̀: “Òé láá ẹ̀b gbò nòòkúù Jìhóvà dì belí kpóó-kpóó kpọ́gọ́lọ́ ea di deè tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ ea kpeg ni lọl ló nú eo gbĩ́ gè naa, àbèe kpóó-kpóó kpọ́gọ́lọ́ e bà káámá gànà e kpẹẹ̀ di m kobé náa nveè ni kom ló.”

5. (a) Mósĩ́ deè ní eo é láá kìn lóó nè Jìhóvà ẹ? (b) Mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ ge kìn lóó nè Bàrì nè ge dììa múú ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁵ Òé láá kìn lóó nè Jìhóvà naa vàẹ? Mm̀ o tã̀àgã ló Bàrì, o beè zìgà nèe kọọ̀ òé fãè  áá ẹlẹ vaá tú gè naa a bùlà naamá túá kà nu mm̀ o dùm. Tṍó eo náà vó, ò gé zigà nè Jìhóvà kọ òé kilìè sĩ́ gè vulèèe lọl mm̀ “dénè o nyíe, nè dénè o nyómá, nè dénè o bùlà, nè dénè o kói.” (Máàk 12:30) O gè kìn lóó nè é nááá zẹ̀ẹ̀ áá olo nè Jìhóvà. Boo tṍó e gè dììa múú é nááá gbẹá kèsĩ́ gã́bug nen; kọbé bà nyímá kọọ̀ o beè kìn lóó nè. O gè kìn lóó nè dú zíl ea di káí. O nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ á dú gè mm-mè o zíl vaá Jìhóvà gbĩ́ kọ ó naa vó.​—Ẹ̀klì. 5:​4, 5.

ÉÉ NÍ EA NÁA VAÁ ÒÉ KIN LÓÓ NÈ JÌHÓVÀ Ẹ?

6. Éé ní ea ólò naa kọọ̀ nen á beeláfùl ge kìn lóó nè Jìhóvà ẹ?

⁶ Kà pọ̀bkà nú ea náa vaá òé kin lóó nè Jìhóvà dú gè kọ ò vulèe. O vulè náa dẹẹ̀a boo áá bé e nu tọ́a ní ló naa. Tãa vó, vulè eo íè kìlmàé ló é kpáá palàge bọọ dọ ló boo béè nyìmànù nè tàvènù eo íè kìmàé ló nè gbò a tóm̀ bùlà. (Kọ́l. 1:9) Gbò nú eo nóò lọl mm̀ Kpá Káí a náa kọ ó àgala boo kọọ̀ (1) Jìhóvà dì, (2) gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí dú nú ea aa bùlà Bàrì, nè (3) ge kọọ̀ à ólò mm-mè gbò a tóm̀ bùlà tení dú ló a bõ̀ònatõ̀ò.

7. Éé ní ea bọ́ló kọ é olòó naa besĩ́ è kálá kìn lóó nè Bàrì e?

⁷ À bọ́ló kọọ̀ gbò e ba ni kin lóó nè Jìhóvà á nyimá gbò túá kpãà nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí vaá tõó boo gbò a nòòkúu. Bà ólò pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè kọ́ nú e bà zigà ló nè dõona gbò. (Máát. 28:​19, 20) Vulè e bà íe kilma ló Jìhóvà a palàge bọọ vaá a tan va gè fã̀ áá ẹlẹ. É kọ níà bé ea dì nàgé naa ló olo é? Be ò íe íb nakà vulèí, nóo é ẹb gè kìn  lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú belí nú eo é náa kọbé nyíè nen ea ólò noomà ni Kpá Káí àbèè nyíè o tẹ̀ nè o kà ẹ́ẹ; vaá nóo é gbĩ́ gè naa vó boo béè kọọ̀ pá o kóò gé náa.

8. Mósĩ́ deè ní e ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíé é náa kọ ó kìn lóó nè Jìhóvà ẹ? (Psalm 116:​12-14)

⁸ Tṍó eo bugì togó boo dénè nú e Jìhóvà ni náa nè ni, àé náa kọ ó beeláfùl ge kìn lóó nèe. (Bugi Psalm 116:​12-14.) Kpá Káí kọ́ọ̀ ‘Jìhóvà ní ea beè dõo kọ̀láá kà lé nu e kọ̀bèl á gé ló nèi ẽ́.’ (Jém̀z 1:17) Ní ea bọọ lọ̀l vaá à lee zẹ̀ẹ̀ gbò dõ̀ònùá dú vààa gyọ́ọ̀ a Sã́áná ea dú Jíízọ̀s. Zẹ́ẹ́ bugi togó boo níí! Nu ààaá a náa kọọ̀ ó láá ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Vaá a né ni ból dẽesĩ́ gè tõó dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè. (1 Jọ́ọ̀n 4:​9, 10, 19) Ge kìn lóó nè Jíhóvà dú kà lé sĩ́deè ge zogè kọọ̀ nyíé ni ẹ́ẹ́ ló bé ea vulèè ni vaá tãanèè ni dee bá naa. (Dìt. 16:17; 2 Kọ́r. 5:15) Gbò sĩ́deè eé láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló nu e Bàrì ni náa nèi dọa bàlà kẽ mm̀ 46 nu gè nò, boo a 4 gá, mm̀ kpá ea kọlà Dé Kpéè Ló Dùm Dọ̀ọ̀mà Dè-dè, ea fáálá ene kà vídiò ea kọlà, Tú O Dõ̀ònù Nè Bàrì. Àé tõó boo mm̀ taa kà mínìt.

É KỌỌ̀ Ò DI KPÈNÀ LÓ GÈ KÌN LÓÓ NÈ JÌHÓVÀ VAÁ DÌÌA MÚÚ?

9. Éé ní ea náa vaá náa dú bíi kọọ̀ nen á kìn lóó nè Bàrì boo béè kọ bà kọ́ á naa vó é?

⁹ Àé láá tõó ní ló kọ ò gáà kpenàè ló gè kìn lóó nè Jìhóvà vaá diiàẹ̀ múú. Be à sẹlẹ ò gbĩ́ gè nyaaná o dùm kọbé à gbááá ló gbò nòòkúù Jìhóvà, àbèe kọ ò íè bíi ló gã́bug tṍó gè kpáá agẹlẹ ló o zìgà. (Kọ́l. 2:​6, 7) Níì dénè nen ea gé nó Kpá Káí ní ea ólò vùlè Jìhóvà kùnàe nì, vaá níì tẽ̀ènè gbáá ní e dénè gbò nvín ãa ólò di kpènà ló gè kìn lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú ẽ́ nì. Pììga boo gè dã́tẽ́ ló nú ea bọ́ló kọ ó nyaaná bá ló kọbé ò láá naa nú eo gbĩ́ gè naa, níì ge tú o lóó doolé ló dõona nèn nì.​—Gàl. 6:​4, 5.

10. Éé ní eo é náa be à tõó ní ló kọ ò gáà kpènà ló ge kìn lóó nè Bàrì vaá diia múú ẽ́? (Bugi nagé ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Gbò E Ba Beè Bumá Va Mm̀ Kà-kàí.”)

¹⁰ Kọbèè à gá náa vaá ò nyimá kọ ò gáà kpenàè ló gè kìn lóó nè Jìhóvà, tú naamá o nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́. Tã̀àgã ló Jìhóvà kọ á nveenìè bá neè ni kọbé ò láá nyaaná o dùm dì belí bé ea bọ́ló naa. (Fíl. 2:13; 3:16) Àgala boo kọọ̀ àé dã́ o tã̀àgã ló vaá nvèè bá nè ni.​—1 Jọ́ọ̀n 5:14.

NÚ EA NÁA VAÁ SÌGÀ GBÒ GÁÀ KÌN LÓÓ NÈ JÌHÓVÀ VAÁ DÌÌA MÚÚ

11. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà é nvèè bá nè ni kọ ó kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe ẽ́?

¹¹ Sìgà gbò e ba ni sim tùlà ge kìn lóó nè Jìhòvà vaá dììa múú ólò kpõ̀tẽ́ kil nvée. Bàé láá bugi togó kọọ̀, ‘Be bà síè agẹbá pọ́lọ́, bàé kpóè va lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò.’ Be pọ̀ síí ni naa vó, àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é né ni kọ̀láá kà nú eo íè bíi ló ‘kọbé ò láá tõó íb dùm ea é nveè ka ló ẹlẹ vaá leemáe mm̀ kọ̀láá sĩ́deè.’ (Kọ́l. 1:10) Nagé, àé né ni kói kobé ò láá naa nu ea lelà. A nveè bá nè gã́bug nen kọ bàá láá naa nú ea dú lé. (1 Kọ́r. 10:13) Níà ene kà bug ea náa vaá gbò e bà kpó lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò à dú ńkem ẽ́. Jìhóvà ólò nè pá a gbò kọ̀láá kà nú ea dú va bíi ló kọbé bà láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.

12. Mósĩ́ deè ní eé láá kpòòlà lóó lọl ló gè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́?

¹² Kọ̀láá nen e náa gbõoma ólò bã bá ẹ̀bmà ge náa nú ea dú pọ́lọ́. (Jém̀z 1:14) Sõò à bọ́ló kọ ó sà nú eo é náa tṍó eo kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà. Kà-kà bel ea dì dú kọọ̀ áá olo ní eo é láá sà bé eo é tõó dùm naa ẽ́. Náa kal béè kọọ̀ sìgà gbò ólò kọọ̀ nóo é  láá lẹ̀ẹ̀là bel ló nú eo é náa nè bé e nu tọ́a ní ló naa. Sõò níí kà-kà nì, òé láá lẹ̀ẹ̀là bel ló pọ́lọ́ tàn ea dì ní m. Vaá bã̀àna tṍó e pọ́lọ́ tàn bã́ ní m, òé láá sà kọ nóo é náànìè nú ea dú pọ́lọ́. Vóà naa kọbé nóo náà nú ea dú pọ́lọ́, olòó tã̀àgã ló Bàrì kọ̀láá dee. Kilsĩ́ gè nó Kpá Káí boo o lóó. Olòó sí nònù vaá ò kọ́ nú eo zigà ló nè dõona gbò. Be ò kilsĩ́ gè naa gbò nuí àé síè ni kpóó ló vaá naa kọ ó bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Á gá tá ní nyíe kọọ̀ Jìhóvà é nveè bá nè ni kọbé ò láá naa vó.​—Gàl. 5:16.

13. Mókà lé nu dòòmà bá ní e Jósẹ̀f beè gbẹẹ́ kẽ sẹ̀ẹ̀i é?

¹³ Àé váli ní ló ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà be ò nyímá ló nu eo é náa besĩ́ ò kálá kpeèsĩ́ ló tã̀àgã̀. Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló gã́bug gbò e ba beè naa vó náa kal ló béè kọọ̀ bà náa beè gbõoma. Dì belí nu dòòmà bá, vaà Pọ́tifà beè olòó gbĩ́ gè kẹlẹ Jósẹ̀f kọ á maèé ló. Sõò Jósẹ̀f náa beè íe bàà-bàà bùlà kilma ló nu gè naa. Kpá Káí kọ́ọ̀ “náa beè zìgà,” a beè kọọ̀: “Éé ní ea é náa kọ ḿ sí íb nakà agẹbá pọ́lọ́í vaá sí nágé pọ́lọ́ uú boo Bàrì e?” (Jén. 39:​8-10) À dú kà-kà kọ Jósẹ̀f beè nyimá bé ea é labví láb naa besĩ́ à kálá kpeesĩ́ ló ẹ̀bmà. Vó ní ea náa vaá a beè valíé ló ge naa nú ea lelà tṍó ea kpeesĩ́ ló ẹ̀bmàe.

14. Mósĩ́ deè ní eé láá kìn ge naa nú ea dú pọ́lọ́ ẹ́?

¹⁴ Mósĩ́ deè ní eo é láá nó Jósẹ̀f vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà tṍó eo kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà ẽ? Kátogóí, òé láá nè béèlàfùl kilma ló nú eo é náa be ò kpeesĩ́ ló ẹ̀bmà. Kìn ge naa nú ea bẽ́émá Jìhóvà tẽ̀ènè tṍóá, vaá ó gá zẹ́ẹ́ bugi togó boo gè naa nú ea dú pọ́lọ́. (Ps. 97:10; 119:165) Ge naa vó é náa kọ ó gá sí pọ́lọ́ tṍó eo kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà. Boo béè kọ ò nyímà ló nu gè naa.

15. Mósĩ́ deè ní e nen é láá zogè kọ à gé ‘gbĩ́è’ Jìhóvà ẹ? (Híbrù 11:6)

¹⁵ Àé láá dú kọọ̀ o nyímá kọ ò diè mm̀ kà-kà bõ̀ònaló fã̀ vaá ò gbĩ́ gè tú dénè o nyíe siimá tóm nè Jìhóvà, sõò à íe nú ea náa vaá ò gáà kìn lóó nè Bàrì vaá diia múú. Òé láá naa íb nú e Méné Dévìd beè naa. Òé láá bàn Jìhóvà kọọ̀: “Ẹ̀bvim m e Bàrì, vaá ò nyímá nú ea dì ḿ nyíe. Ẹ̀bvim m vaá ò nyímá gbò nú ea gé tãagém bùlà. Ẹ̀b be à íe nú ea dú pọ́lọ́ ea dìḿ m, vaá ò túlèḿ boo èèlè e bè náa íe kùbmà.”  (Ps. 139:​23, 24) Jìhóvà ólò tãanè dee bá gbò e bà “gbĩ́e.” Tṍó eo túù ge kìn lóó nè Bàrì vaá dììa múú naamá o nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́, ò zógè kọ ò gbĩ́ gè naa nú ea léémá Bàrì.​—Bugi Híbrù 11:6.

KILSĨ́ GE TÕO BÃ LÓ JÌHÓVÀ

16-17. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè dũ̀ùnà gbò e ba beè bumá va mm̀ kà-kàí nvea ló é? (Jọ́ọ̀n 6:44)

¹⁶ Jíízọ̀s beè kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè dũ̀ùnà pá a gbò nyòòne nvée nvea ló é. (Bugi Jọ́ọ̀n 6:44.) Bugi togó boo bé e níí dú dũ̀ùnè naa nè nú e níí tõó dọ̀ kìlmà ní ló. À íe lé nu e Jìhóvà mon mm̀ buù nen ea kolí nvea ló. Níí ólò naa kọ á ẹ̀b nená naamá “kele íb íènù,” àbèè “gyọ́ e ka di ló.” (Dìt. 7:6; ekk.) Níà bé ea ẹb nagé olo naa ẽ́.

¹⁷ Àé láá dú kọọ̀ ò di mm̀ o deè ãa vaá o tẹ̀ nè o kà beè bumá ni mm̀ kà-kàí. Vaá àé láá tõó ní ló kọ ò gé fãè Jìhóvà boo béè kọọ̀ o tẹ̀ nè o kà di mm̀ kà-kàí, níì boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè kolí ni nì. Sõò Kpá Káí kọ́ọ̀: “Tõonii bãí ló Bàrì, mè àé tõo bã̀í ló.” (Jém̀z 4:8; 1 Kró. 28:9) Tṍó eo béèlàfùl ge tõo bã ló Jìhóvà, àé tõo bã̀ ní ló. Jìhóvà náa dõogẽ ẹb ni belí kọ ò dṹùnà enè íb gbò. À dũunà buù nen nvea ló​—bã̀àna nen e ba beè bumáe mm̀ kà-kàí. Tṍó e nen ea dì belí vó bééláfùl ge tõo bã ló Jìhóvà, Jìhóvà ólò tõo bã̀é ló dì belí bé e kpá Jém̀z 4:8 kọ́ naa.​—Doolé ló 2 Tẹ̀sàlónaikà 2:13.

18. Éé ní eé ló bel boo mm̀ togó bel ea bẽene níí ẽ́? (Psalm 40:8)

¹⁸ Tṍó eo kiǹ lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú, ò nóò Jíízọ̀s. A beè di kpènà ló gè naa kọ̀láá kà nú ea Tẹ̀ kọ́ á naa. (Bugi Psalm 40:8; Híb. 10:7) Mm̀ togó bel ea bẽene níí, èé nó nú ea é láá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó e ni diia múú lọ̀l.