Eeʼiratüsü sukuwaʼipa wayuu sutuma tü sümakat tü Wiwüliakat. Jülüjataa paaʼin sunoutaain nukuwaʼipa Ricardo nümaa Andrés sutuma tü sümakat.

RICARDO. Soʼu 15 touyase namaashi taya waneinnua wayuu kaainjaralii. Süka jintülin taya, taaʼinrüin süpüshuaʼa tü nachuntakat tamüin. Püreeseeshi taya soʼu poloo juya. «Mamainnashi», eeshijaʼa tamünüle amüin, nnojotpejeʼe shiain sutuma mamainnain taya. Suchuntaain taaʼin tia süka kojutuin jee nuʼwaajünüin wanee wayuu püreesale nia chaa eejachire taya kepiain.

Yarüttüsü maʼin takuwaʼipa, akamüjashi taya yüi otta wayuu jashichi taya. Soʼu wane kaʼi, ashanajiraashii waya namaa na weʼipolokono, outajachiyaa taya taaʼinrüin, isapejeʼe taya. Suluʼujee tü alatakat, jülüjasü taaʼin mojuin maʼin takuwaʼipa. Müsüjeseʼe teeʼirateein shia, nnojotpejeʼe tatüjaain saaʼu kasain taaʼinrajatüin otta nnojotsü tatüjaain aaʼu jaralin akaalinjainjachin taya.

Eeshii tapüshi alatakana amüin kasa mojusü otta nnojotsü talatüin naaʼin. Naatapejeʼe nukuwaʼipa wanee talaüla sümaa nuʼwayuuse otta nüchonnii. Wayuu anashii naya otta naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Naküjain paala tamüin Jeʼwaain nünülia Maleiwa. Shiasaʼa süchikijee tü ashanajirawaakat, oʼuraajüshi taya nümüin Jeʼwaa sümaa tachuntuin nünülia süpüla nükaalinjain taya. Waneemüin kaʼi, nütaletaka soʼu tepia wanee aküjai pütchi nüchiki Jeʼwaa jee nikirajaka taya sünain tü Wiwüliakat.

Neenajawalin taya suluʼupünaa teleepono na taʼaleewainkana süpüla namaainjachin taya. Oʼuneeshiyaajeʼe taya namaa, aʼalijiraapejeʼe taya noulia. Shia taaʼinmaaka tekirajaainjachin sünain tü Wiwüliakat otta talatüsü taaʼin sutuma taaʼinrüin tia. Teeʼiratüin takuwaʼipa otta talatüshi maʼin taya maaʼulu.

Suchuntaapuʼuin taaʼin püreesainjachin taya soʼu poloo juya süpüla kojutuinjachin taya natuma na wayuu kaainjaraliikana. Nnojoluitpa shiain suchuntaain taaʼin tia, shia tachuntaka nümüin Jeʼwaa taʼyataainjachin nümüin, jaʼitashi polooin neʼe taya juya sünain. Taaʼinreein tia süpüla tekirajüin wayuu sünain tü sümakat tü Wiwüliakat maʼaka tekirajünüin sünain. Asoutushi Maleiwa tamüin, aniʼisa taya 17 juya sünain aʼyatawaa nümüin. Nnojoishi püreesain taya maʼakaapuʼu suchuntaain shia taaʼin.

Püreesashii noʼutku na wayuu aleewapuʼukana tamaa otta eeshii na oʼutunakana aaʼin. Taapüinjeseʼe analuʼut nümüin chi taʼlaülakai, sümüin nuʼwayuuse otta nüchonnii saaʼujee anain nakuwaʼipa tapüleerua jee naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Kojutushaatashii naya tamüin noulialeʼeya na kamaapuʼukana taya. Jee taapashaatain analuʼut nümüin Maleiwa saaʼu anain takuwaʼipa.

 ANDRÉS. Joʼuushi taya suluʼu wanee barrio eere müliain wayuu, eere akamüjalii, eere na müliakana atuma saaʼin wayuu süpüla saapünajatüin nneerü namüin otta eeshii na amaʼüjiraakana nakuwaʼipa saaʼu nneerü. Asüi chi tashikai otta akamüjai nia. Atkaasü waneepia tü teikat nümaa.

Asatüjüʼiya taya jintüliiwaʼaya jee akamüjashi taya. Kaayeitpashi taya sünain oikawaa tü taʼluwalakat. Shiasaʼa mapa, aleeweeshi chi tashikai tamaa, nikirajaka taya sünain eʼikajaa yüi jee waneirua kasa süpüla woikajatüin shia chaa woumainpaʼa. Akanajamaatüshi taya nneerü sünainjee. Soʼu wanee kaʼi, sütaʼülüin taya pulusiia tepialuʼu jee püreesaka taya soʼu jarai juya sünainjee wanee taaʼinrala, tajachajüin wanee wayuu.

Soʼu chajachin taya püreesain, ounejaanüshii waya wapüshuaʼa süpüla waapajüin wanee pütchi natuma na aküjaliikana pütchi nüchiki Jeʼwaa. Toʼunaka sünain tia. Anasü maʼin tü naküjakalü achiki, müshijeseʼe tekirajaain namaa. Nnojotsü neeʼiratüin tü sümakat tü Wiwüliakat, nekirajüin taya sünain tü anainjatkalü atuma takuwaʼipa.

Tayaawata aaʼu takaalinjünajachin süpüla teeʼiratüin takuwaʼipa. Shialeekajaʼa sutuma eein wayuu mojushiikana amüin tekirajaain sünain tü Wiwüliakat, «piʼreerü poʼukajatü», müshii tamüin. Tachuntüin nümüin Jeʼwaa nüchecherüinjatüin taaʼin süpüla anainjatüin tü taaʼinrakat. Sükajee nükaalinjain taya, taküjain tü sümakat tü Wiwüliakat namüin naya wayuukana mayaapejeʼe jashichin naya.

Shapaasü taaʼin tojuʼitajachipa suluʼujee tü kaatsetkat, «kasataalejeseʼe makatayülin taya», maa müsü taaʼin. Sümaʼinruʼu tojuʼitüin, eeshii na püreesashii makana: «Pastootchee, kasataalejeseʼe anain pukuwaʼipa».

Jülüjawaisü taaʼin jamayülüinje takuwaʼipa tayoutule ekirajawaa nüchiki Maleiwa. Taapüin analuʼut nümüin saaʼu alin taya nüpüla otta nnojolin niyüülajüin taya. *