1. ¿Jamüsü naaʼin na wayuukana sümülouire noulia wanee kasa?

¿ISAITCHE PAAʼIN süchiirua wanee kasa eeka amüloulin puulia? Eesüjaʼa nnojorüle kasajatüin wamüin wanee kasa eeka wamaʼanain. Shiasaʼa nnojotpajaʼa shia wamaʼana, isasü waaʼin süchiirua. Eeshii na washinnuu mojutüyaakana amüin tü kasa namaʼanakat. Müshiʼiya na jimaʼaliikana, eesüjaʼa süpüla mojutüyaain namüin tü kasa aapünakat namüin.

2, 3. (1) ¿Kasa kojutüinjatka maʼin namüin na jimaʼaliikana? (2) ¿Kasa akaaliinjeenaka waya süpüla kojutüinjatüin wamüin tü aapünakat wamüin?

² Jimaʼalitchipale pia, ¿kasa kamalainka maʼin pümüin? Watta naalii na washireekana, aneekana maʼin epia otta na kamaʼaneekana tableta, serulaat jee computador. Nnojotpajaʼa kasajatüin namüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa. Müleka naʼyataaliire nümüin Jeʼwaa na wayuu kachoinkana pia, nnojo mojutüyaain pümüin tü kasa nekirajakalü anain pia nüchiki Maleiwa (Mat. 5:3). Müleka mojutüle pümüin tü kasa aapünakat pümüin, mojeerü tü pukuwaʼipakat watta kaʼi.

³ Kojutü pümüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa. ¿Kasa paainjüinjatka süpüla kojutüinjatüin pümüin tia? Wekirajaa  süchiki nakuwaʼipa waneeinnua wayuu namaiwajannuu akaaliinjeenaka waya wapüshuaʼa süpüla kojutüinjatüin wamüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa.

4. ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na nüchonniikana Samuel saashin 1 Samuel 8:​1-5?

⁴ Saashin tü Wiwüliakat, wainma na wayuu mojutpuʼukana amüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa. Tia, shia tü naainjakat na nüchonniikana Samuel, wanee nünüikimaajachi Maleiwa. Aʼyataatüjüiya Samuel nümüin Jeʼwaa motsoyüiwaʼaya nia (1 Sam. 12:​1-5). Anasü maʼin tü nukuwaʼipakat Samuel napüleerua na piamashiikana nüchonnii, Joel otta Abías. Akanasaʼa nayakana, nnojotsü nashatüin nukuwaʼipa chi nashikai. Saashin tü Wiwüliakat, nnojotsü lotuin sukuwaʼipa tü kasakalüirua nutuma Joel otta Abías jee mojulaashii maʼin naya ( paashajeʼera 1 Samuel 8:​1-5).

5, 6. ¿Kasa alataka namüin na nüchonniikana Josías otta chi nülüinkai?

⁵ Tia, meematsia aka saaʼin tü naainjakat na nüchonniikana Josías, wanee aluwataai jee aʼyataakai nümüin Maleiwa. Wanaa sümaa saashajeʼennüin nümüin Josías tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés, naainjamaatüin tü nümakat Jeʼwaa. Müsüjeseʼe nüsolojirüin shiyaakua tü maleiwayaasükalüirua otta najaʼlajeʼerüin napüshuaʼa na ouutshiikana. Nükaaliinjüin na wayuu nuluwataakana aaʼu sünain oonowaa nümaa Jeʼwaa (2 Rey. 22:8; 23:​2, 3, 12-​15, 24, 25). Anashaatasü nukuwaʼipa Josías napüleerua na nüchonniikana. Apünüinshii na nüchonnii aluwataakana nüchikumüin mapa jee müshia wanee nülüin. Nnojoireepajaʼa eein waneeshia naʼakajee ashatakai nukuwaʼipa Josías.

⁶ Nuʼttaiwaʼaya sünain aluwatawaa wanee nüchon Josías, Jehoacaz münakai, naainjashaatain tü kasa mojusükat noʼuluʼu Jeʼwaa. Aluwataashi neʼe nia soʼu apünüin kashi. Ashutüna aaʼuchi nia nutuma wanee faraón chejeʼewai Egipto otta ouktüshi nia suluʼu tü kaatsetkat (2 Rey. 23:​31-​34). Aluwataashijeseʼe nüchikumüin chi nuwalakai, Jehoiaquim münakai otta aluwataashi nia soʼu 11 juya. Mojutpajaʼa nümüin tü kasa nikirajakalü anain nia chi nüshikai. Mojulaashi maʼin Jehoiaquim, müshijeseʼe nüküjüin Jeremías sünain mojoituujeechin ouktapa nia (Jer. 22:​17-​19). Na aluwataakana nüchikumüin Josías, ayatüsia naainjüin maʼin tü kasa mojusükat maʼaka naaʼin Sedequías chi nüchonkai jee müshia Joaquín, chi nülüinkai. Eetaayaai nashatüin tü nukuwaʼipakat Josías (2 Rey. 24:​8, 9, 18, 19).

7, 8. (1) ¿Kasa niiʼiyataka aka Salomón mojutüin nümüin tü nikirajakalü anain nia chi nüshikai? (2) ¿Kasa shikirajaka anain waya tü naainjakat na wayuu mojutkana amüin tü kasa aapünakat namüin?

⁷ Ekirajünüshi maʼin Salomón nutuma David, chi nüshikai. Mayaainjeʼe nükaaliinjüin Salomón süpüla alinjachin maʼin Jeʼwaa nüpüla, ayatüsia mojutüin nümüin tü ekirajünakalü anain nia nüchiki Maleiwa. Müsü tü Wiwüliakat nüchiki Salomón: «Shiasaʼa laülaapa Salomón, nuʼwaajakalaka tü maleiwayaasükalüirua. Naapüin naaʼin sünain aainjaa tia sutuma shimeʼejüin naaʼin tü nuʼwayuusekalüirua. Nnojoikalaka waneepiain nia nümaa Jeʼwaa chi Nümaleiwasekai, nnojotsü eeyaain nüshatüin nukuwaʼipa David, chi nüshikai» (1 Rey. 11:​4, TNM). Süka müitpain joo nukuwaʼipa Salomón, niyüülajüin nia Jeʼwaa.

⁸ Naʼwaajüinjeʼe Jeʼwaa na wayuu waashajaainnapakana achiki. Shiimainjaʼa sünain nnojoluin naʼwaajüin saaʼu mojutüitchipain nia namüin. Eepajaʼa waneeinnua jimaʼalii kojutükana amüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa saashin tü Wiwüliakat. Anashii wekirajaale süchiki nakuwaʼipa naya jimaʼaliikana süka anain süpüla nashatüin shia na jimaʼaliikana maaʼutpünaa yaa.

9. ¿Jamüsü anaka süpüla ashatünaa nakuwaʼipa na nüchonniikana Noé? (Piirakaa sümüin tü ayaakua suluʼukat süpana 23.)

⁹ Anasü maʼin süpüla ashatünaa nakuwaʼipa na nüchonniikana Noé. Aluwataanüshi chi nashikai nutuma Maleiwa sünain akumajaa wanee anua miyoʼushaata. Müsüjeseʼe nayaawatüin aaʼu na nüchonniikana Noé naainjüinjatüin tü nümakat Jeʼwaa. ¿Kasaka naainjüin? Nakaaliinjüin chi nashikai sünain akumajaa tia anuakat. Saashin tü Wiwüliakat, oʼotooshii napüshuaʼa suluʼumüin tü anuakat süpülapünaa shiʼitüin tü juya miyoʼushaatakat (Gén. 7:​1, 7). ¿Kasa maa naainjaka na nüchonniikana Noé? Saashin Génesis 7:​3, nekerotirüin «suluʼumüin tü anuakat süpüshua tü kasakalüirua je tü wuchiikalüirua [...] süpüla kooʼomüinjatüin tü suuʼuliwoʼukalüirua süchikuaʼa sainküin mmakat». Süka kojutüin namüin na nüchonniikana Noé tü nikirajakalü anain naya, nnojoishii ajaʼttinnüin na wayuukana saaʼujee tü Mmakat otta aʼwaajünüshi nüchikuaʼa chi Maleiwakai (Gén. 8:​20; 9:​18, 19).

10. ¿Kasa neeʼiyataka akajee pienchishii jimaʼalii sünain kojutüin namüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa?

¹⁰ Kakalia mapa, eejana pienchishii jimaʼalii hebreo kojutükana amüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa. ¿Jaralii naya? Nia Hananías, Misael, Azarías otta Daniel. Amaanüshii naya Babiloniamüin soʼu juyaka 617 süpülapünaa wakalia. Wayuu kekiishii maʼin naya otta wayuu anashii aaʼinchii. Nnojotsü nashatüin nakuwaʼipa na wayuu chejeʼewaliikana Babilonia. Sutuma tü naainjakat, neeʼiyatüin sünain kojutüin namüin tü ekirajünakalü anain naya natuma na wayuu kachoinkana naya. Müshiijeseʼe anakuwaʼipaliin naya nutuma Jeʼwaa saaʼujee kojutüin namüin tü kasa nümaʼanajeejatkat ( paashajeʼera Daniel 1:​8, 11-​15, 20).

11. ¿Kasa wayuu tü pütchi nüküjakat Jesuu sümüin tü wayuukalüirua?

¹¹ Wanee wayuu kojutükai maʼin amüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa, nia Jesuu. Arülataayaai neʼe tü kasa nütüjakat Jesuu nünainjee chi Nüshikai, wainma maʼin. Niiʼiyatüin Jesuu sünain kojutüin maʼin nümüin tia wanaa sümaa nümüin: «Tü tamakat jümüin, shia tü pütchi naapajalakat tamüin chi Tashikai» (Juan 8:​28). Kamalainsü maʼin nümüin Jesuu nüküjüin tü nütüjakalü apüleerua sümüin wayuu süpüshuaʼa. Anuujeseʼe nünüiki: «Acheküshi taküjüinjachin tü pütchi anasükat suluʼupünaa tü pueulokat süpüshua, süchiki nukuaippa Maleiwa sünain aluwatawaa, süka shiain ajütünüin apüla taya» (Luc. 4:​18, 43). Nükaaliinjüin Jesuu na wayuu aapajakana nünüiki süpüla nnojoluinjatüin wanaawain naaʼin namaa na manoujüinsaliikana otta süpüla kojutüinjatüin namüin tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa (Juan 15:19).

12. (1) ¿Kasa wanaawaka atuma nakuwaʼipa wainma jimaʼalii sümaa nukuwaʼipa Timoteo? (2) ¿Kasa nasakireʼerüinjatka anain naaʼin na jimaʼaliikana?

¹² Eeshiijaʼa süpüla naʼyataaliin nümüin Jeʼwaa na wayuu kachoinkana pia. Müle shia, meerü pukuwaʼipa maʼaka saaʼin nukuwaʼipa Timoteo ( paashajeʼera 2 Timoteo 3:​14-​17). Shiimain sünain nikirajüin pia chi püshikai sümaa tü piikat nüchiki chi Maleiwakai otta nekirajüin pia süpüla anain pukuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa. Eeshiijaʼa süpüla nekirajüin pia jintüliiwaʼaya pia. Müshijeseʼe kekiin pia «süpüla oʼtteʼennaa sünainjee anoujaa nünain Jesucristo» otta puuntüin paaʼinrüin «süpüshua tü kasa anasü talatakat atüma naaʼin Maleiwa». ¿Shiimainche kojutüin pümüin tü ekirajünakalü anain pia? Anasü püsakireʼerüle paaʼin sünain pütchikat tüü: «¿Anasüche taaʼin sutuma naʼakain taya na wayuu waneepiakana nümaa Maleiwa? ¿Talatüsüche taaʼin süka naʼaleewain taya Maleiwa?  ¿Kojutüsüche maʼin tamüin tatüjaain saaʼu tü shiimainkat nüchiki Maleiwa?».

13, 14. (1) ¿Kasa wayuu tü eejiraakalü amaa na jimaʼalii anoujakana? (2) ¿Jamüsü anaka wachecherüle waaʼin suulia aaʼinraa kasa mojusü? Püküja süchiki tü naainjakat wanee anoujüshi.

¹³ Noʼutku na jimaʼalii ekirajünatüjüliikanaʼaya joʼuuiwaʼaya nünain Jeʼwaa, nnojotsü nayaawatüin saaʼu anain namaale naya na wawalayuukana otta mojuin maʼin namaale naya na wayuu nuluwataakana aaʼu Satanaa. Eeshiijeseʼe na jimaʼalii keejiakana amüin tü naaʼinrakat na manoujüinsaliikana. ¿Anasüche saaʼin pümüin tia naainjakat? ¿Jameerü pukuwaʼipa müleka püshaʼwalaale süpanapajee wanee kemion eeka suwataain maʼin? ¿Aashin eein süpüla ouktüin pia sutuma? Akaataajaʼa neʼe wayakana, watüjaa aaʼu mojeerüin wakuwaʼipa müleka waainjüle tü keejiakat namüin na manoujüinsaliikana (1 Ped. 4:4).

¹⁴ Anuu tü alatakat nümüin Gener, wanee jimaʼai chejeʼewai Asia. Woutiisashi nia wanaa sümaa 12 nuuyase jee aʼyataalii nümüin Maleiwa na kachoinkana nia. Wanaa sümaa jimaʼalin nia, anajüsü nümüin müinjatüin nukuwaʼipa maʼaka naaʼin na manoujüinsaliikana. «Taainjeeshaatapuʼu amüin tü naaʼinrakat na manoujüinsaliikana», müshi nia. Mojutüjülia nukuwaʼipa Gener suluʼujee tia. Wanaa sümaa 15 nuuyase, asüishaatashi maʼin nia jee niweetirüin pütchi mojuluʼut maʼaka naainjüin shia na naʼaleewajaakana amaa. Antapuʼushi nia nipialuʼumüin kaʼlepa aika süchikijee ashaittaa billar otta videojuegos kashüülaka maʼin. Shiasaʼa mapa, ayaawajaashi naaʼin suulia tia. Nütüjaaitpa aaʼu nnojoluin talatüin naaʼin sutuma tü naainjakat. Shiasaʼa süka nüleʼejüichipain namaa na nuwalayuukana, müshi Gener: «Eesü soʼu wanee kaʼi isawaika tachiki tachecherüin taaʼin suulia aaʼinraa kasa mojusü. Shiasaʼa wanaa sümaa sotuin taaʼin wainmain tü kasa naapakat wamüin Jeʼwaa saaʼujee waʼyataain nümüin, katchinsü taaʼin süpüla eejiraainjachin taya sümaa tia ».

15. ¿Kasa jülüjüinjatka naaʼin na jimaʼalii manoujüinkana ashi jee manoujüinkana ei?

¹⁵ Eeshii waneeinnua jimaʼalii manoujüinkana ashi otta manoujüinkana ei. Müle pukuwaʼipa, jülüjeesü paaʼin anain maʼin pukuwaʼipa süka piʼraajüichipain chi Maleiwakai jee piʼyataaichipain nümüin. Mayaainjeʼe wattain naalii na wayuu eekana saaʼu tü Mmakat, palitchon neʼe na atüjaakana saaʼu tü shiimainkat nüchiki Maleiwa. Soto paaʼin naʼakain pia naya palitchonkana wayuu. Talatüinjatü maʼin paaʼin sutuma nürütkeʼerüin pia Maleiwa nünainmüin jee niʼraajirüin pia tü sümakat tü Wiwüliakat  (Juan 6:​44, 45). Talata maʼin paaʼin saaʼujee pütüjaain saaʼu tü shiimainkat, jaʼitaichi nnojolin niain ekirajüin pia chi püshikai sümaa tü püikat saaʼujee manoujüin naya ( paashajeʼera 1 Corinto 2:​12). Müshi Gener: «Anataʼaleeshijaʼa Jeʼwaa maka alin taya nüpüla, eeyaai neʼe wayuu anashin taya» (Sal. 8:4). Müsü wanee wawalayaa: «Talatüsü naaʼin wanee wayuu niʼraajünüle nutuma chi profesootkai. Yaaʼaleekajaʼa niʼraajüle pia Jeʼwaa, chi Atüjakai maʼin Ekirajaa».

16. ¿Kasa naainjüinjatka na jimaʼalii anoujakana süpüla anainjatüin nakuwaʼipa?

¹⁶ Anasü maʼin wakuwaʼipa sutuma waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Kojutüle pümüin tia, naʼakeechi pia na wayuu waneepiakana nümaa Maleiwa. Anasü maʼin tia suulialeʼeya paainjüin tü keeʼireekat naaʼin na jimaʼalii manoujüinkana. Naya jimaʼaliikana, mojusü nakuwaʼipa otta najaʼlajeʼereena naya Maleiwa soʼu palit kaʼi (2 Cor. 4:​3, 4).

17-19. ¿Kasa jülüjüinjatka paaʼin suulia mojujain paaʼin sutuma naatain pukuwaʼipa noulia na manoujüinsaliikana?

¹⁷ Kapüleesü maʼin wamüin süpüla naatainjatüin wakuwaʼipa suulia nakuwaʼipa na manoujüinsaliikana. Müsüjaʼa aka saaʼin nukuwaʼipa chi wayuu oʼuneekai ayoujiraain sünain tü Juegos Olímpicos münakat. Jamüshijaʼa chia wayuukai, ekirajaainjachi palajana waneepia süpüla nüneekünüinjachin. Eeshijaʼa süpüla nuuʼulaain suulia aainjaa waneeirua kasa süpüleerua nikirajaain maʼin waneepia. Sutuma tia, nüsaʼwatüin tü keeʼireekat naaʼin.

¹⁸ Wainma na wayuu mojukana akuwaʼipa sutuma nnojoluin jülüjüin naaʼin tü naaʼinrajatkat palajana. Jülüjüle paaʼin tü paainjüinjatkat, nnojorüle püshatüin nakuwaʼipa na manoujüinsaliikana, nnojorüle paainjüin wanee kasa amojujeʼereetka pukuwaʼipa otta punoula, shiimain aapüneerüin pümüin mapeena «tü kataakalü oʼuu» (1 Tim. 6:​19, TNM). Anuu sünüiki tü wawala wekirajaayütkalü achiki paalapainna: «Püchecheraale paaʼin süchiirua tü punoujakalü anain, aneerü paaʼin. Paainjüle tia, piiʼiyateerü sünain nnojoluin puʼunüin süchiirua nakuwaʼipa na manoujüinsaliikana. Meechi piʼrakai naaʼin Jeʼwaa sünain talatüin maʼin naaʼin pümaa. Müsüjeseʼe anain paaʼin sutuma naatain pukuwaʼipa noulia na manoujüinsaliikana».

¹⁹ Nnojo jülüjüin maʼin paaʼin tü kasa keeʼireekat paaʼin pümaʼanain maaʼutpünaa (Ecl. 9:​2, 10). Piyaawatüitpa saaʼu tü keeʼireekat naaʼin Jeʼwaa püpüleerua otta piyaawatüitpa saaʼu aneerüin pukuwaʼipa nutuma süpüla kaʼikat süpüshuaʼa. Jülüjüle paaʼin tia, nnojoleerü paaʼinrüin «tü kasa mojusü saaʼinrakat tü wayuu manoujainsatkalüirua otta tü jülüjakat saaʼin». Müleka piʼyataale nümüin Jeʼwaa, aneerü maʼin pukuwaʼipa (Éf. 4:​17; Mal. 3:​18).

20, 21. (1) ¿Kaseerü aapünaka wamüin müleka anale süneekia watuma tü waainjüinjatkat? (2) ¿Kasa nuchuntaka Jeʼwaa wamüin?

²⁰ Müleka anale süneekia watuma tü waainjüinjatkat, talateena maʼin waya otta aapüneerü wamüin tü kataakalü oʼu waneepia suluʼu tü Paʼaraiisükat. Watta maʼin saalii tü kasa naapeetkat Maleiwa wamüin (Mat. 5:​5, TNM; 19:​29, TNM; 25:​34). Eeinjatpajaʼa waneeirua kasa waainjüinjatka palajana süpüla naapüin Maleiwa wamüin tia ( paashajeʼera 1 Juan 5:​3, 4). Anashaatasü maʼin waneepiale waya nümaa Maleiwa suulialeʼeya wanee kasa.

²¹ Wainma maʼin tü kasa naapüitpakat Maleiwa wamüin. Watüjaa aaʼu tü sümakat tü Wiwüliakat, watüjaa aaʼu tü shiimainkat nüchiki Maleiwa otta tü naainjüinjatkat wapüleerua. Shiʼraajüin waya wayuu sünain waküjüliin pütchi nüchiki Jeʼwaa, talatashaatasü maʼin waaʼin sutuma tia. Naashin chi Maleiwakai, eejeechi nia wamaa waneepia (Sal. 118:7). Kojutü maʼin wamüin wapüshuaʼa tü kasa nümaʼanajeejatkat Maleiwa, jaʼitainna jimaʼaliin waya jee wataralüinnain. Ayata waʼwaajüin Jeʼwaa süpüla kaʼikat süpüshuaʼa (Roma 11:33-​36; Sal. 33:12).