OĨ LUGÁRPE umi hénte ojepokuaaha voi ojapo heta séña ha hésto. Ha añetehápe opárupi voi umi hénte oñeʼẽ jave, tahaʼe hógape térã en púvliko, katuete ijeheguiete ojapo diferénte hésto ha séña.

Jesús ha idisipulokuéra ojapo meme vaʼekue avei upéva oñeʼẽ jave. Por ehémplo oĩrõ guare peteĩ oavisáva chupe ou hague hendápe isy ha iñermanokuéra, haʼe ombohovái: “‘¿Máva piko che sy ha che ermanokuéra?’ Upéi oipyso ipo idisipulokuéra oĩha gotyo, ha heʼi: ‘¡Péina!, ¡che sy ha che ermanokuéra!’” (Mat. 12:48, 49). Avei Hechos 12:17 ha 13:16 ohechauka porã mbaʼéichapa apóstol Pedro ha Pablo ojapo vaʼekue avei séña oñeʼẽ jave.

Umi mbaʼe ñapensa ha ñañandúva ndahaʼéi ñañeʼẽ vovénte ikatúva jaikuaauka, síno avei ikatu jahechauka umi hésto rupive. Ñañeʼẽ jave ojekuaa vaʼerã ñande rováre iñimportanteha ñandéve g̃uarã pe jaʼéva, péicha umi hénte ñanerendusevéta voi. Péro ñañeʼẽramo tovapukúpe térã ñandesério guasu, umi hénte opensáta nañaneinteresaiha pe jaʼéva. Oĩ persóna ojepokuaáva oñeʼẽ jave por teléfono okuʼe, omonguʼe ipo ha iñakã, péicha ivós osẽ porãve chupe ha oñentende porãve pe heʼiséva. Upéicharõ otoka jave ndéve relee la Biblia iporãta rejapo hésto ha séña, jepeve umi hénte nomañái hína nderehe olee rupi ivívlia. Ha rejepokuaa vaʼerã avei rejapo upéva reñeʼẽ jave.

Ñande ndajastudiái peteĩ lívrope mbaʼéichapa japuka vaʼerã ni mbaʼéichapa jahechauka vaʼerã ñandepochyha. Upéicha avei rejapo hag̃ua umi hésto hendaitépe, osẽ vaʼerã ndejeheguiete. Rejapo jave umi séña, umíva osẽ vaʼerã rekalkulaʼỹre, pe rejapoháicha jepi voi normálmente.

 Jajapo jave ñande diskúrso ikatu jajapo séña jahechauka hag̃ua heta mbaʼe, térã ademanes descriptivos. Por ehémplo ñañeʼẽramo peteĩ lugár rehe ikatu jajapo séña ñamombeʼu hag̃ua opytápa mombyry, moõ gotyopa oĩ, tuicha térã michĩpa upe lugár. Tuichaiterei nepytyvõta remoĩramo nde voskéhope umi palávra ohechaukáva koʼã mbaʼe, péicha ikatúta rejapo umi séña nde diskúrso aja. Aníke reñekevrantaiterei ha nenervióso, cháke péicha jave nosẽporãvéima la jajaposéva. Upévare reñehaʼã vaʼerã umi mbaʼe eréva tosẽ ne korasõite guive, péicha umi hésto osẽmba reítama ndéve normál porã.

Oĩ avei séña ikatúva jajapo jahechauka hag̃ua sentimiénto, térã jarresalta hag̃ua peteĩ idéa, umíva hína ademanes enfáticos. Por ehémplo jaʼe jave koʼãichagua palávra: “Ni mbaʼevéicharõ”, “Aníke”, térã “Aichejáranga”. Jahechakuaaʼỹre jajapo katuete hésto ha séña, ha nde diskúrso jave reñehaʼã vaʼerã rejapo umichagua séña. Péro rejapóramo manterei peteĩ séña meménte, amo ipahápe reñepyrũtama rejapo natekotevẽihápe ha umi nerendúva ikatu ojedistrae. Pe eskuéla omoakãva heʼíramo ndéve rerekoha pe provléma, esuspendeʼimi peteĩ tiémpore peichagua séña ha eñehaʼã ejapo umi ademanes descriptivos.

Reikuaa hag̃ua mbaʼeichagua séñapa rejapóta repensa vaʼerã umi nerendúvare. Heta hendápe ojehecha vai reseñaláramo ne kuãme peteĩ persónape, ha peteĩ kuimbaʼe ojapóramo peteĩ hésto ikatu oñepensa iñafeminadoha, por ehémplo omoʼãramo ijuru ipópe ohechauka hag̃ua oñesorprendeha. Heta lugárpe ndojehechaporãi umi kuña ojapóramo hetaiterei hésto ipópe, ha upévare oñatendeve vaʼerã hikuái. Péicha jave ikatúnte ojapo ótro hésto, por ehémplo hovápe. Nemanduʼa vaʼerã avei reime jave peteĩ grúpo michĩva renondépe naiporãiha reexaheraiterei rejapo jave hésto ha séña, pórke reipytyvõ rangue chupekuéra, oimoʼãta hikuái reñemokachiãiha hína.

Ndekatupyryvévo rehóvo osẽtama ndéve umi hésto ha séña ndejeheguiete ha normál porã. Péicha igustovéta la nde diskúrso, ojekuaáta nderehe nesinseroha ha nde pyʼaite guive regueroviaha umi mbaʼe remboʼéva.

 Hésto jajapóva ñande rovápe. Ñande rovápe oĩ treinta múskulorupi voi, ha japuka jave jaiporu a la mitárupi. Ñande rováre ningo pyaʼeterei ojekuaa ñandegustápa peteĩ mbaʼe térãpa nahániri. Jaʼeʼỹre mbaʼevete ñamonguʼéramo ñande resa, ñande juru ha ñane akã jahechaukáma ñañandúva. Por ehémplo ñandepochýramo, ñañesorprendéramo, javyʼáramo, ñañekonfundi, térã nañantendéiramo la oikóva. Ha ñañeʼẽ jave jajapóramo koʼã séña ha hésto, umi palávra ojerresalta ha opyta porãve umi hénte akãme.

Tahaʼe japredika térã jajapo jave diskúrso, ñande jaʼese umi mbaʼe oporomokyreʼỹtava ha omoñeñandu porãtava umi héntepe. Upévare ñañehaʼã vaʼerã japukavymi ñañeʼẽ jave, pórke ñanderovapuku guasúramo umi hénte opensáta nañanesinseroiha.

Ko múndope umi hénte ideskonfiádo, koʼýte nañandekuaáiramo, péro japukavymi ha ñanderorýramo haʼekuéra ndokyhyjemoʼãi ñandehegui ha katuete ñanerendusevéta.