ÑAÑEʼẼ jave ndahaʼéi umi mbaʼe jaʼévante la iñimportánteva, síno mbaʼéichapa jaʼe. Por ehémplo, katuete ñahenduseve oñeñeʼẽramo ñandéve mborayhúpe, pyʼaguapýpe ha torypápe. Péro avavépe nañandegustamoʼãi oĩramo heʼi vai guasúva ñandéve peteĩ mbaʼe, térã oúramo iñeʼẽ arhél ñandéve.

Ñañeʼẽ porã hag̃ua ndahaʼéi ñande vos rehénte odependéva, síno ñande lájare. Jaikuaa porãvévo la Biblia heʼíva ha jajapo upépe heʼíva, ñakambia avei ñañeʼẽ lája, ¿mbaʼérepa? Pórke ñañeʼẽ jave jahechauka mborayhu, vyʼa, mbaʼeporã ha ñañeinteresaha ñande rapicháre (Gál. 5:22, 23). Avei ñande vos rehe ojekuaa ndajaikoveimaha jajeplagea oimeraẽ mbaʼére, síno ñakambia rupi jahávo, koʼág̃a javyʼa ha ñañekontenta umi mbaʼe jarekóvare (Lam. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Jud. 16). Jepe nañantendéi peteĩ idióma, itónore ñande japilláma oimépa peteĩ persóna ijarhél, ijay térã isovradór. Péro sapyʼaitépe avei ikatu japilla oimépa imbaʼeporã, iñumílde térã itrankílo.

Heta ñande rapichápe nosẽporãi la ivós oreko rupi peteĩ defékto onase guive, térã peteĩ mbaʼasy káusare. Sapyʼánte koʼã mbaʼe ndaikatúi oñesolusionaite, upéicharamo jepe ñamehorakuaa ñañehaʼãramo jaiporu porã umi órgano jarekóva ñañeʼẽ hag̃ua.

Iñimportánte rerrekonose káda uno idiferenteha ñande vos, upévare ndovalemoʼãi reiko rekopia ótrope. Upéva rangue reñehaʼã vaʼerã rehechakuaa mbaʼeichagua vóspa reguereko ha mbaʼéichapa ikatu reiporu porã. Jahechamíta mokõi mbaʼe nepytyvõtava reiporu porã hag̃ua nde vos.

Ekontrola ne rrespirasión. Osẽ porã hag̃ua nde vos, reñeʼẽ jave ndovaléi resuspira manterei, síno rerrespira vaʼerã trankílo porãnte ikatu hag̃uáicha pe áire osẽ mbeguekatu porã. Nerekontroláiramo  ne rrespirasión, nde vos apenaite osẽta ha reñeʼẽta entrekortadopa.

Jahechaháicha pe divúhope, ñane pulmón ipoʼive yvate gotyo, ha yvy gotyo katu tuichave.

Nde vos osẽ porã hag̃ua remyenyhẽ vaʼerã de áire ne pulmón kompletoite, pórke remyenyhẽramo pe párte yvateguánte pyaʼeterei nekaneʼõta ha haʼetéta ndepytupátava. Rerrespira porã hag̃ua eguapy vaʼerã derechoite térã reñemboʼy porã, ha ani reñemboaturu. ¿Mbaʼéichapa repraktika vaʼerã rerrespira porã hag̃ua? Rerrespira jave, ani rehupi nde atiʼy ha embovu nde pécho, síno errelahapaite umi ne múskulo ha mbeguekatu emoinge rehóvo pe áire ne pulmónpe. Rejapo porãramo, neremokõmoʼãi nde rye, síno reñandúta nde kostílla ojupiha ohóvo mbeguekatu.

Remyenyhẽ rire ne pulmón reñatende vaʼerã ani hag̃ua pe áire degolpete osẽmba. Nde rekontrola vaʼerã osẽ hag̃ua mbeguekatu  porãnte. Péro reñeʼẽ jave ani rejokose pe áire nde ahyʼópe, pórke upéicha nde vos ipyrusu guasúta ha hatãiterei osẽta. Añetehápe umi múskulo jarekóva ñane abdómenpe la omyañáva pe áire yvate gotyo, ha pe diafrágma okontrola mbaʼe velosidápepa osẽ.

Umi futbolísta ningo heta opraktika ohuga porã hag̃ua. Upéicha avei oiko hag̃ua ndehegui peteĩ diskursánte katupyry repraktika vaʼerã rekontrola hag̃ua ne rrespirasión. Eñemboʼy derécho porã ha eñakãrapuʼã. Eñepyrũ errespira ha eñehaʼã emyenyhẽte ne pulmón. Upéi enohẽ pe áire mbeguekatu asy ha ekonta uno guive  omeʼẽha meve ndéve nde pytu. Ejapo jey ko ehersísio releévo en vos álta peteĩ puvlikasión.

Eñehaʼã errelahapaite ne muskulokuéra. Péva iñimportanteterei osẽ porã hag̃ua la nde vos. Rejapo jave ne asignasión térã reimérõ predikasiónpe, reñehaʼã vaʼerã reñetrankilisa, pórke nenerviosoitereíramo ne múskulo umíva hatãmba ha reñepyrũma rechuchupa.

¿Mbaʼépa nepytyvõta reñetrankilisamieve hag̃ua? Oimérõ ramónte resẽ hague repredika nemanduʼa vaʼerã remombeʼutaha peteĩ mensáhe iporãitereíva oúva Jehovágui. Avei nde rehoha reipytyvõ hag̃ua umi héntepe, jepe naentéroi ohechakuaa upéva. Ha rerekóramo peteĩ párte kongregasiónpe, nemanduʼa vaʼerã haimete enterove  umi nerendúva oserviha Jehovápe. Haʼekuéra ningo ne amígo ha oipota osẽ porã ndéve ne asignasión. Añetehápe, ndaipóri mamove hendápe peichagua auditório oñatendétava nderehe ha nerendu porãtava.

Ñande ahyʼo ryepýpe oĩ umi cuerdas vocales, umíva oheja ohasa térã osẽ pe áire ñande retepýgui. Ñañeʼẽ jave umi múskulo oĩva ñande ahyʼópe ojestira, ha pe áire osẽva ñane pulmóngui omomýi umi cuerdas vocales, ha péicha osẽ pe sonído ñañeʼẽ hag̃ua. Upéicharõ, ojestiráramo umi cuerdas vocales pe sonído osẽ hatãve, ha jarrelaháramo katu ñande vos isuaveve. Ojogua umi cuerda orekóvape peteĩ mbaraka: rekambiaséramo pe tonáda restira térã reaflohave vaʼerã umi cuerda. Avei jajerrelahárõ pe áire ikatu ohasa porã ñane tĩnguárupi ha péicha ñande vos ipu porãve.

Reñeʼẽta jave iporãta rerrelaháramo nde rete kompletoite: nde rrodílla, nde po, nde atiʼy, nde ajúra ha umícha. Epensamína, ¿mbaʼépa oikóne remoĩramo peteĩ mbaʼe ipohýiva ne mbaraka ári? Katuete ningo pe sonído nosẽporãmoʼãi, pe músika ipu porã hag̃ua mbaʼevete ndojopýi vaʼerã pe mbarakápe. Upéicha avei oikóta nenerviósoramo, remohatãmbáta umi ne muskulokuéra ha pe sonído nosẽporãmoʼãi. Nde vos osẽ porã hag̃ua ombaʼapo porã vaʼerã nde rete kompletoite. Péicha reñeʼẽ syryrýta, con sentimiénto ha natekotevẽmoʼãi reforsa la nde vos umi hénte nerendu hag̃ua.