SARA oñemboʼy hína ikotýpe, ha omaña umi mbaʼe oĩvare ijerére. Haʼe ningo Médio Orientegua, ha la hesa oiméne hũ asy ha iporã. Péro ojekuaa hese ndahaʼeiha la ovyʼapáva, ha ñantende chupe. Sara ha iména Abrahán heta mbaʼe ohasa vaʼekue upe hogamíme. * Ha vyʼápe oiko vaʼekue hikuái oñondive.

Haʼekuéra oiko vaʼekue Úrpe, peteĩ siuda oprogresa porãitereíva ha oĩháme heta artesáno ha komersiánte. Abrahán ha Sara katuete ipláta hetáne raʼe. Upéicharõ jepe, Sara nopensáine raʼe upe hóga haʼenteha peteĩ lugár oñongatu hag̃ua ikosakuéra, síno peteĩ lugár haʼe ohayhúva ha ohasa haguépe ivaíva ha iporãva iménandi heta áñore. Avei upépe heta vése oñemboʼe kuri hikuái Jehovápe, pe Dios haʼekuéra ohayhuetéva ha omombaʼévape. Ndareíri ningo Sara ohayhu ha ovyʼa vaʼekue upe ógape.

Péro Sara oĩ kuri dispuésta ohejávo umi mbaʼe. Orekómarõ jepe 60 áño, haʼe oviaháta mombyry ha ohóta umi lugár haʼe ndoikuaáivare. Oikuaa ohasataha heta mbaʼe ijetuʼúva ha ipeligrósova, ha ndaikatuvéitama ou jey pe siuda okakuaa haguépe. ¿Mbaʼérepa Sara odesidi raʼe ojapo ko mbaʼe? Ha, ¿mbaʼépa ñande ikatu ñaaprende upe haʼe ojapo vaʼekuégui?

Ko ñane tiémpope Ur ndoexistivéima. Péro upe épokape ko siudápe oĩ vaʼekue heta movimiénto. Por ehémplo, pe rrío Éufratesrupi heta várko oparupigua oúmi ogueru umi kósa porã porã oñevende hag̃ua Úrpe. La hénte okorre ha ijayvujoa umi kállere, umi rrío oríllare katu henyhẽte umi várko ha umi negósiope heta oĩ la prodúkto. Provávlemente Sara ha ihentekuéra oiko vaʼekue ko siudápe, ha haʼe okakuaa rupi upépe, oiméne hetápe oikuaa raʼe hérarupi, ha oĩne heta oikuaáva avei chupe. ¡Máva voi piko hesaráita ko kuña iporãitévagui!

La Bíbliape ojekuaa Sárape ijerovia mbarete rupi. Úrpe ojeadora vaʼekue pe dios lúnape, ha ojejapo voi chupe g̃uarã peteĩ témplo. Péro Sara ndoadorái vaʼekue upe dióspe, síno Ñandejára Jehovápe. La Biblia nomombeʼúi mbaʼéichapa haʼe ou raʼe ojerovia Jehováre, péro jaikuaa porã peteĩ tiémpore itúa oadora hague umi taʼanga. Upéi Sara ou omenda Abrahánre, haʼe itujave vaʼekue chugui 10 áño (Génesis 17:17). * Haʼekuéra ningo iñakãguapy vaʼekue imatrimóniope ha ojorrespeta hikuái, avei oñemongeta meme, ha oñondive ogueropuʼaka umi mbaʼe ijetuʼúva. Péro la iñimportantevéva, mokõivévante voi ohayhu kuri Jehovápe. Upéi kon el tiémpo Abrahánpe oñehenói voi “opavave umi ojeroviáva túva” (Romanos 4:11).

Sara ohayhueterei vaʼekue iménape, ha omenda rire oho ojogapo hikuái Úrpe iparientekuéra ypýpe. Péro tiémpo riremi ohechakuaa hikuái Sara ndaikatuiha imemby, ha upévare oñeñandu vaieterei hikuái (Génesis 11:30). Upe kultúrape peteĩ kuña naimembýiramo  oñemotĩ vaicha voi. Upéicharõ jepe, haʼe osegi ifiél Ñandejárape ha iménape. Abrahán ha Sara oreko vaʼekue peteĩ isovríno hérava Lot, chugui ningo omano vaʼekue itúa, upévare haʼekuéra oñepyrũ otrata chupe ifamíliaicha. Péicha oiko vaʼekue hikuái, péro peteĩ diápe okambiaite isituasionkuéra.

Abrahán vyʼápe og̃uahẽ Sara rendápe, ni ndogueroviaséi la oiko ramoitéva hese. Omombeʼu hembirekópe Ñandejára oñeʼẽ hague chupe peteĩ ánhel rupive. Eñeimahinamína mbaʼéichapa oiméne Sara oñesorprende raʼe, katuete omaña porãne iménare ha oporandu chupe: “¿Ha mbaʼéiko heʼi ndéve? ¡Emombeʼumína chéve!” Oiméne Abrahán oguapy raẽ raʼe oñetrankilisa hag̃ua, ha upéi omombeʼu Sárape Jehová heʼi vaʼekue chupe: “Eheja nde válle ha ne hentekuéra ha tereho pe yvy ahechaukátavape ndéve” (Hechos 7:2, 3). Oñetrankilisa porã rire hikuái, oñepyrũne raʼe opensa Jehová ojerure vaʼekuére chupekuéra. Abrahán ha Sara ningo orekopaite vaʼekue oikotevẽva oiko porã hag̃ua, péro koʼág̃a oiko vaʼerã hikuái ovaháre peteĩ óga kárpape. ¿Mbaʼépa heʼíne Sara? Katuete Abrahán omaña porãne raʼe hese oikuaa hag̃ua mbaʼéichapa orreaksionáta. Péro, ¿oñeanimánepa Sara ojapo ko kámbio tuichaitéva iménandi?

Ikatu oime iñextráño ndéve la Sara tekotevẽ vaʼekue odesidi. Ikatu voi repensa: “Ñandejára ningo ndojeruréiva chéve o che rembiayhúpe upéva”. Péro añetehápe entéro ñaime hína peichagua situasiónpe, ha ñapensámante vaʼerã mbaʼépa jadesidíta. Jaiko peteĩ múndo ñanemokyreʼỹvape ñamotenonde hag̃ua umi mbaʼerepy ha ñañeñandu hag̃ua segúro. Péro la Biblia heʼi ñandéve ñamotenonde meme hag̃ua Ñandejárape ha ñambotapykue umi mbaʼe ñandéve ñandegustáva (Mateo 6:33). Upévare, ñapensárõ pe Sara ojapo vaʼekuére ikatu ñañeporandu: ¿Mbaʼépa che adesidíta?

Okargávo ohóvo umi ikosakuéra, Sara ojecháne raʼe tesaparápe odesidi hag̃ua mbaʼépa oraháta ha mbaʼépa nahániri. Katuete haʼe ovende térã orregaláne raʼe umi mbaʼe ndaikatumoʼãiva ogueraha peteĩ kaméllo térã hymba vúrro ári. Avei oñembyesaráintema vaʼerã umi komodida ojerekóva umi siudaháre, por ehémplo, ndaikatuvéitama oho umi merkádo ha negosioháre ojogua hag̃ua soʼo, sereál, frúta, ao ha umícha, tahaʼe kósa oñekotevẽva térã umi lúho.

Péro oime vaʼerã la ijetuʼuvéva Sárape oheja pe hóga. Heta arkeólogo otopa umi óga ojereko vaʼekue Úrpe ha ohechakuaa hikuái upépe ojereko hague heta komodida. Oimérire Sara oiko raʼe umichagua ógape, heta mbaʼe operdéta kuri. Por ehémplo umi óga oreko vaʼekue mas de 12 koty, água korriénte ha fuénte de água. Umi óga isensillovéva jepe oreko vaʼekue técho imbarete porãva, pare ha okẽ iserróhova. Sara katuete ojepyʼapýne raʼe pórke peteĩ óga  kárpa ndahaʼéi la iseguropáva, ha upe ohotaháre hikuái oĩ mondaha ha animál ñarõ, por ehémplo león, jaguarete, óso ha lóvo. Upe épokape henyhẽte vaʼekue umichagua animál umi lugár oñemensionávape la Bíbliape.

Oiméne Sara oreko avei heta iñermáno, isovríno ha itio. Upévare ijetuʼúne raʼe chupe Ñandejára ojerurérõ guare chupekuéra oheja hag̃ua iválle ha ihentekuéra. Haʼe ningo iñamorosaiterei, upévare hasy asýne anga raʼe chupe oikuaávo posívlemente ndohechamoʼãveimaha chupekuéra. Péro upéicharõ jepe, haʼe osegi ojeprepara ova hag̃ua.

Ijetuʼúramo jepe koʼã mbaʼe, Sara lomímonte oĩma lísto osẽ hag̃ua pe fécha heʼi haguépe hikuái. Itúa Taré ohóta avei hendivekuéra, haʼe ningo ja orekóma 200 áñorupi ha ojerrespetaiterei chupe (Génesis 11:31). Sara katuete hembiapo hetáne raʼe okuida hag̃ua itúa tujamíre. Lot avei omoirũ chupekuéra ha péicha oñondivepa okumpli pe Jehová ojerure vaʼekue osẽ hag̃ua umi “kaldeokuéra retãgui” (Hechos 7:4).

Primerorã haʼekuéra oho Haránpe, opytáva haimete 1.000 kilómetro noroéste gotyo, ojesegívo pe rrío Éufrates. Upépe opyta hikuái peteĩ tiémpore, provávlemente Taré hasykatu rupi ha ndaikatuvéima oviaha. Upémarõ opyta hikuái upépe omano meve Taré, orekópe 205 áño. Péro osegi mboyve hikuái iviáhe, Jehová omomanduʼa jey Abrahánpe osẽ vaʼerãha upégui ha oho pe lugár haʼe heʼitahápe chupe. Ha ko vuéltape opromete chupe peteĩ mbaʼe iporãitereíva, heʼi chupe: “Ajapóta ndehegui peteĩ tetã ndetuicháva” (Génesis 12:2-4, ÑÑB). Osẽrõ guare Harángui haʼekuéra neʼĩra ifamília, hiʼarive Abrahán orekóma 75 áño ha Sara katu 65. ¿Mbaʼéicha piko upéicharõ oikóta Abrahángui peteĩ tetã ndetuicháva? ¿Ojagarránepa ótro hembirekorã? Upe épokape ndojehechavaíri peteĩ kuimbaʼe hembireko hetáramo, ha upéva oiméne oipyʼapy raʼe Sárape.

Tahaʼe haʼeháicha, haʼekuéra osẽ Harángui ha osegi iviáhe. La Biblia omombeʼu Abrahán ha ihentekuéra ogueraha hague opa mbaʼe orekóva, péro ko vuéltape omoirũha avei chupekuéra umi “hembiguaikuéra ombyaty vaʼekue Haránpe” (Génesis 12:5). Katuete ningo haʼekuéra oñeʼẽ meme umi mbaʼe ogueroviávare umi ohendusévape guive chupekuéra. Oĩ umi lívro judío yma guare oexplikáva umi tembiguái oñeñeʼẽha ko versíkulope oñepyrũ hague avei oadora Jehovápe Abrahán ha Sárandi. Oiméramo upéicha, jahechakuaa Sara ijerovia mbarete hague, upévarente ikatu kuri okonvense umi héntepe ojerovia hag̃ua avei Ñandejárare ha pe esperánsa haʼe omeʼẽvare. Koʼág̃arupi umi hénte ndojeroviaguasuvéima avei Ñandejárare ha operdéma la esperánsa, upévare iporã jajepyʼamongeta Sara ehémplore ha ñamombeʼu avei ñande rapichápe jaikuaa vove peteĩ mbaʼe porã ñaaprendéva la Bíbliagui.

Posívlemente haʼekuéra okrusa vaʼekue pe rrío Éufrates 14 de Nisán áño 1943-pe, Jesús ou mboyve, ha oho hikuái sur gotyo og̃uahẽ hag̃ua pe yvy Jehová opromete vaʼekuépe chupekuéra (Éxodo 12:40, 41). Eñeimahinamína mbaʼéichapa Sara ijurujáine raʼe ohechávo mbaʼeichaitépa iporã pe lugár ha oñandúvo pe yvytu piroʼy asy. Upe rire, oĩvo hikuái Moré yvyramatakuéra ypýpe, namombyryiete Siquémgui, Jehová oñeʼẽ jey Abrahánpe ha heʼi chupe: “Ne familiarépe ameʼẽta ko yvy”. ¡Oiméne Abrahán ovyʼaite raʼe ohendúvo Jehová heʼiha chupe upéva! Ha oúne chupe iñakãme pe promésa ojejapo vaʼekue hardín de Edénpe. Upérõ ojeʼe vaʼekue pe “kuña familiare” ohunditaha Satanáspe. Ha Jehová heʼíma vaʼekue voi Abrahánpe ifamiliare rupive oñevendesitaha enteroite família oĩva ko yvy ape ári (Génesis 3:15; 12:2, 3, 6, 7, TNM).

Péro upéva ndeʼiséi Abrahán ha ihentekuéra ndohasamoʼãiha situasión ijetuʼúva. Por ehémplo, oĩrõ guare hikuái Canaánpe ou peteĩ ñembyahýi ndevaipa jepéva, ha upévare ovámante hikuái sur gotyove, Egíptope. Péro Abrahán ohechakuaa upépe ipeligrosonteha avei, upévare heʼi Sárape: “Aikuaa voi ningo nde neporãitereiha. Upévare umi Egiptogua nderechávo heʼíta hikuái: ‘Péva hembireko’, ha chejukáne nderehehápe, ndegueraha hag̃ua. Upévare eréna nde che reindyha, oho porãmba hag̃ua chéve nde rupi ha che [álma] oikove hag̃ua nde rupi” (Génesis 12:10-13, ÑÑB). ¿Mbaʼérepa oiméne Abrahán ojerure raʼe upéva Sárape?

Oĩ algúno heʼíva Abrahán ijapu ha ipyʼaju hague, péro ndahaʼeiete katu upéicha. Sara ningo añetehápe iñermána kuri ha Abrahán por álgonte ojerure  chupe upéva. Haʼekuéra oikuaa porã oñekumplímante vaʼerãha Jehová rembipota, ndaiporiha ótra kósa iñimportantevéva upévagui. Ha upearã Abrahán osegímante vaʼerã oikove, pórke chugui oikóta peteĩ tetã guasu ha “ifamiliare” la ohundítava Satanáspe. Péro, ¿mbaʼérepa jaʼe Abrahán oĩ hague en pelígro? Umi arkeólogo otopa pruéva ohechaukáva umi poguasukuéra Egiptogua osekuestrámi hague umi kuña omendávape ha upéi ojuka la iménape. Upévare jaʼekuaa Abrahán iñarandu hague ojerurévo Sárape heʼi hag̃ua haʼe iñermanoha, ha Sara katu iñumílde, upévare oipytyvõ chupe ko mbaʼépe.

Tiémpo riremínte oikóma katu la Abrahán okyhyjete hague. Faraón ofisialkuéra ohechakuaa mbaʼeichaitépa iporã Sara, ha oho omombeʼu upéva Faraónpe. Hiʼarive Sara upérõ ijedaʼíma kuri. Faraón pyaʼe voi heʼi ojeraha hag̃ua Sárape pe palásiope. ¡Epensamínte mbaʼeichaitépa oiméne Abrahán ha Sara oñemondýi ha ojepyʼapýne raʼe ohendúvo upéva! Péro amalisia ndojetratavaíri Sárape pe palásiope, síno ojetrata chupe rréinaicha. Oiméne Faraón okonkistase raʼe Sárape ohechaukávo chupe umi luhoita orekóva, ikatu hag̃uáicha ojapo tráto “iñermánondi” ha upéi omenda hag̃ua ko kuña iporãitévare (Génesis 12:14-16).

Eñeimahinamína Sara oĩvo pe palásiope, oñemboʼy hína peteĩ ventána ypýpe ha omaña pe paisáhe porãitére. ¿Mbaʼéichapa oñeñandúne raʼe oĩ jeývo peteĩ lugár isegúrovape ha hoʼu jeývo umi tembiʼu hepa jepéva? Ikatu voi oime umi mbaʼe ohecháva pe palásiope iporãve jey umi mbaʼe oreko vaʼekuégui Úrpe. ¿Ostiránepa raʼe chupe umi mbaʼe ha opensa oheja reívo iménape? ¡Mbaʼeichaitépa ovyʼáta kuri Satanás haʼe ojapórire upéva ha omendárire Faraón rehe! Péro Sara ndahaʼéi vaʼekue peichagua kuña, haʼe ifiél iménape ha Ñandejárape, avei orrespetaiterei imatrimónio. ¡Ajépa igustoite vaʼerã entéro umi omendáva ohechaukárõ ifielha peichaite peve, oĩrõ jepe heta hénte hekovaietereíva! ¿Ikatúpa nde avei rejapo Sara ojapo haguéicha ha rehechauka ndefielha umi persóna rehayhúvape?

Jehová oprotehe Sárape omboúvo heta mbaʼasy vai Faraón ha umi hogayguakuérape. Faraón oikuaa rire Sara haʼeha Abrahán rembireko, oheja chupe oho jey iména rendápe ha ojerure chupekuéra oho hag̃ua Egíptogui (Génesis 12:17-20). ¡Mbaʼeichaitépa oiméne ovyʼa raʼe Abrahán ohecha jeývo Sárape! Haʼe ohayhueterei vaʼekue hembirekópe, heʼi voi kuri chupe iporãitereiha. Péro la haʼe ohecha ramovéva hese ndahaʼéi voi ipíntante, síno umi kualida porã orekóva. Añetehápe upéva la Ñandejára omombaʼevéva (1 Pedro 3:1-5). Entéro ñande ikatu avei jareko umi kualida porã. Péro upearã ñamombarete vaʼerã ñande jerovia ha ñambotapykue umi mbaʼerepy. Avei ñamombeʼu vaʼerã ótrope umi mbaʼe ñaaprendéva Ñandejáragui ha jasegi ñandefiél, oĩrõ jepe ñanemomombyryséva chugui. Péicha jajapóramo jasegi hína Sara ehémplo porãite.