La Biblia heʼi Goliat oreko hague 3 métrorupi (1 Samuel 17:4). Oĩ heʼíva ndaikatuiha oiko upéva. Péro epensamíntena, ojekuaa porã ñane tiémpope pe kuimbaʼe ijyvatevéva ohupyty hague 2 métro 70. ¿Mbaʼére piko upéicharõ ndaikatumoʼãi Goliat ijyvateve 20 sentímetrorupi? Goliat ningo rrefaím trivugua, ha haʼekuéra ijyvate vaʼekue voi. Peteĩ dokuménto egipcio ojeskrivi vaʼekue mas de 1.200 áño Jesús tiémpo mboyve oñeʼẽ vaʼekue umi gerréro kananéore, ha heʼi oĩha orekóva mas de 2 métro 40. Upéicharõ, ikatu voínte Goliat ijyvate kuri la Biblia heʼiháicha.

Peteĩ tiémpore heta expérto heʼi vaʼekue rréi David ndoexistíri hague, péro heta hetave ohóvo umi pruéva ohechaukáva ojavyha hikuái. Umi arkeólogo otopa peteĩ mbaʼe ojeskrivi vaʼekue ymaitereíma ha oñeʼẽva David ha ifamíliare. Hiʼarive, Jesucristo jepe oñeʼẽ vaʼekue hese, ha ndeʼíri vaʼekue ijistória kuénto reinteha (Mateo 12:3; 22:43-45). Oĩ mokõi lísta ohechaukáva máva mávapa rakaʼe Jesús ypykue, ha ojepuru oñekomprova hag̃ua Jesús haʼe hague pe Mesías. Koʼã lísta ohechauka avei Jesús haʼe hague rréi David familiare (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31). Péicha jahecha porã David añetehápe oexisti hague.

La Biblia heʼi koʼã mbaʼe oiko hague Eláhpe, haʼéva hína peteĩ lugár iplánova opytáva umi sérro paʼũme. Heʼi avei umi filistéo oñemoĩ hague peteĩ sérro opytávape éntre Socoh ha Azeqá. Ha umi isrraelíta katu oñemoĩ pe sérro oĩvape hovái. Péro, ¿añetehápe piko oexisti raʼe koʼã lugár?

Ramoite peteĩ karai oho ovisita upe lugár ha heʼi: “Pe gía oregueraha Eláhpe, ha rojupi pe sérrope peteĩ tape poʼíre. Haʼe ndahaʼéi peteĩ rrelihióso, péro romañávo pe lugár iplanoháre heʼi oréve rolee hag̃ua 1 Samuel 17:1-3. Upéi oapunta mombyryvehápe ha heʼi: ‘Pende iskiérdape oĩ pe lugár opyta haguépe Socoh’. Upéi ojere ha heʼi: ‘Ha pende deréchape katu oĩ pe lugár opyta haguépe Azeqá. Umi filistéo oñemoĩ kuri umi mokõi siuda mbytépe, peteĩva umi sérro pehechávape pene renondépe. Ha ko ñañemboʼyha oiméne hína pe lugár oĩ haguépe umi isrraelíta’. Añeimahina David ha Saúlpe oñemboʼýrõ kavalete pe che aĩ haguépe. Upéi roguejy pe lugár iplanohápe ha rokrusa pe y ohasahárupi jepi, upérõ pe lugár iséko lénto kuri ha henyhẽte itágui. Haʼete voi chéve ahechapáva mbaʼe Davídpe ojayvývo ha oiporavo 5 ita ijapuʼa porãva. Upéi haʼe oipuru peteĩva ojuka hag̃ua Goliátpe”. Ko karai ohecharamoiterei mbaʼeichaitépa la Biblia omombeʼu umi mbaʼe oiko hagueichaite ha ndojavýi ni michĩmi. Ha heta hénte ovisitáva upe lugár oñeñandu avei upéicha.

Añetehápe ndaipóri jaduda hag̃ua ko istória oĩvare la Bíbliape. Umi hénte ha umi lugár oñeñeʼẽha pype añetehápe oexisti vaʼekue. Ha iñimportanteveha, Ñandejára voi omoĩka vaʼekue ko istória Iñeʼẽme, ha haʼe hína “Ñandejára ikatuʼỹva ijapu” (Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16).