1, 2. a) ¿Mbaʼépa enterovévante jaipota? b) ¿Mbaʼéguipa núnka ndajadudái vaʼerã?

ENTÉRONTE jaipota umi ótro ñanderayhu ha ñandetrata porã. Péro pyʼỹinte ñapensárõ avave nañanderayhuiha térã jahasáramo algúna inhustísia, ikatu hína ñañandu ndajavaleiha mbaʼeverã ha ndajarekoiha esperánsa.

² Jehová oikuaa ñaikotevẽha ótro ñanderayhu ha jaipotaha oĩ hustísia (Sal. 33:5). Ani jaduda, haʼe ñanderayhueterei ha oipota enterovéva ñandetrata porã. Upéva ojekuaa porã pe léi haʼe omeʼẽ vaʼekuére Israélpe Moisés rupive. Oiméramo nde reñeñandu yvýre repenságui avave nanderayhuiha térã rehasa rupi algúna inhustísia, tuicha nekonsoláta rehesaʼỹijóramo pe Léi Mosáika. * Upéva ohechauka porãta ndéve Ñandejára ojepyʼapyha isiervokuérare.

3. a) Heʼiháicha Romanos 13:8-10, ¿mbaʼépa jahechakuaa jastudia jave pe Léi Mosáika? b) ¿Mbaʼe porandúpa ñambohováita ko artíkulope?

³ Jastudia jave pe Léi Mosáika, jahechakuaa mbaʼeichaitépa Jehová ñanderayhu (elee Romanos 13:8-10). Ko artíkulope ñahesaʼỹijóta unos kuánto léi Ñandejára omeʼẽ vaʼekue Israélpe, ha avei ñambohováita koʼa porandu: ¿mbaʼérepa jaʼekuaa pe mborayhu omopyendaha umi léi? ¿Mbaʼéichapa umi léi oipytyvõ oĩ hag̃ua hustísia? ¿Mbaʼéichapa umi orekóva autorida oipytyvõ vaʼerã kuri oñekumpli hag̃ua umi léi? ¿Ha mávapepa  prinsipálmente oprotehe vaʼekue umi léi? Ñarrespondévo koʼã porandu, jarresivíta konsuélo, esperánsa ha ñañemoag̃uivéta ñande Ru yvagapeguáre (Hech. 17:27; Rom. 15:4).

4. a) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa pe mborayhu omopyendaha pe Léi Mosáika? b) Ohechaukaháicha Mateo 22:36-40, ¿mbaʼe mandamiéntopa Jesús heʼi vaʼekue iñimportantetereiha?

⁴ ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa pe mborayhu omopyendaha pe Léi Mosáika? Pórke pe mborayhu omomýi Jehovápe ojapo hag̃ua opa mbaʼe (1 Juan 4:8). Oĩ ningo mokõi mandamiénto omopyendáva umi mas de 600 léi oĩva. Umíva hína: ehayhu Jehovápe, ha ehayhu nde rapichakuérape (Lev. 19:18; Deut. 6:5; elee Mateo 22:36-40). Upévare nañanesorprendéi vaʼerã káda uno umi léi ohechaukáramo mbaʼéichapa Jehová ñanderayhu. Jahechamína unos kuánto ehémplo.

5, 6. a) ¿Mbaʼépa Jehová ohaʼarõ umi omendávagui? b) ¿Mbaʼépa ointeresaiterei Jehovápe? Emoĩ peteĩ ehémplo.

⁵ Léi omendávape g̃uarã, ha oñeñangareko hag̃ua umi mitãre. Jehová oipota umi omendáva ojoayhuve amás día, ha tosegi upéicha opa árare (Gén. 2:24; Mat. 19:3-6). Pe ñemoakãratĩ ningo oĩ umi mbaʼe ivaivéva apytépe. Ndareíri pe séptimo mandamiénto oproiviete voi upéva (Deut. 5:18). Pe oporomoakãratĩva ningo ‘opeka Ñandejára kóntrape’, ha tuichaiterei operhudika iparéhape (Gén. 39:7-9). Ikatu voi pe víktima opyta yvýre hetaiterei áñore.

⁶ Jehovápe ointeresaiterei mbaʼéichapa ojotrata umi omendáva. Por ehémplo, haʼe oipota kuri umi israelita otrata porã hembirekópe. Pe ména omombaʼéva pe léi ohayhu hembirekópe, ha ndojedivorsiamoʼãi chugui oimeraẽ mbaʼe reíre (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Péro oikóramo peteĩ mbaʼe ivaíva ha ojedivorsia hembirekógui, omeʼẽ vaʼerã chupe peteĩ dokuménto de divórsio. Pe dokuménto oprotehe pe tembirekópe ani hag̃ua oñemboja rei hese omoakãratĩ hague iménape. Pe ména omeʼẽ mboyve hembirekópe pe dokuménto de divórsio, amalisia oho raẽ vaʼerã kuri umi kuimbaʼe omoakãva pe siuda rendápe. Péicha koʼã ansiáno orekóta oportunida oñehaʼã hag̃ua osalva upe matrimónio. Heta vése Jehová ndojokói pe ména ojedivorsia reívape hembirekógui, péro ohecha mbaʼéichapa pe tembireko hasẽ ha osufri, ha ombyasyeterei upéva (Mal. 2:13-16).

7, 8. a) ¿Mbaʼépa Jehová omanda tuakuérape? (Ehecha pe taʼanga oĩva ko rrevísta apére). b) ¿Mbaʼe mbaʼépa ñaaprende koʼã léigui?

⁷ Pe léi ohechauka avei Jehová ojepyʼapyetereiha umi mitãre. Haʼe ndeʼíri tuakuérape omoĩnte vaʼerãha ifamíliape hemikotevẽ, síno omombarete vaʼerãha avei umi mitã jerovia. Haʼekuéra oaprovechapaite vaʼerã umi oportunida oñepresentáva omboʼe hag̃ua ifamíliape, por ehémplo omombaʼe hag̃ua Ñandejára léi ha ohayhu hag̃ua chupe (Deut. 6:6-9; 7:13). Jehová okastiga kuri umi israelítape heta mbaʼére, por ehémplo ojapo haguére umi mbaʼe ivaietereíva ifamiliakuérare (Jer. 7:31, 33). Umi túa ontende vaʼerã kuri ndovaleiha odeskuida ni omaltrata ifamíliape, pórke umi mitã peteĩ rregálo oúva Jehovágui. Upévare mborayhúpe oñangareko vaʼerã umi mitãre (Sal. 127:3).

⁸ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová oñatende hína mbaʼéichapa ojotrata umi omendáva. Haʼe oipota tuakuéra ohayhu ifamíliape, pórke upéi ojecháta hendive otrata lájare ifamíliape.

9-11. ¿Mbaʼérepa Jehová omeʼẽ pe léi oñeʼẽva taryrýire?

⁹ Léi ani hag̃ua ñandetaryrýi. Pe décimo mandamiénto heʼi ndovaleiha ñandetaryrýi. Upéva heʼise ndajaikói vaʼerãha jaipotaiterei álgo ndahaʼéiva ñanembaʼe (Deut. 5:21;  Rom. 7:7). Ko léi rupive Jehová omboʼe isiervokuérape peteĩ mbaʼe iñimportantetereíva: haʼekuéra oñatende vaʼerã umi mbaʼe opensávare ha oñandúvare, térã oñangareko vaʼerã ikorasõre. Jehová oikuaa porã umi ñapensáva ha ñañandúva ikatuha ñandegueraha vai (Prov. 4:23). Peteĩ israelita ohejáramo umi deséo vai oñembohapo ikorasõme, ndohechaukamoʼãi oporohayhuha ha katuete oporotrata vaíta. Upéva oiko vaʼekue rréi David rehe. Haʼe ningo ndahaʼéi vaʼekue peteĩ persóna iñañáva, péro peteĩ vuéltape oĩseterei peteĩ tembireko ahénondi, ha upéva káusare ou opeka (Sant. 1:14, 15). David oporomoakãratĩ, ombotavyse pe kuñakarai ménape ha upéi ojukauka chupe gerrahápe (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11).

¹⁰ Jehová ningo oikuaa umi mbaʼe ñapensáva ha ñañandúva. Upévare oikuaa porã kuri peteĩ israelita itaryrýi ha ndorrespetái jave ko léi (1 Crón. 28:9). Ko mandamiénto omboʼe kuri isiervokuérape omboyke vaʼerãha umi pensamiénto ogueraha vaítava chupekuéra. Ojekuaa porãiterei ningo mbaʼeichaitépa Jehová iñarandu ha oporohayhu.

¹¹ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová ndojegiái ñane píntarente, síno oikuaa la oĩva ñande pyʼapýpe ha oikuaa porã mbaʼeichagua persónapa ñande (1 Sam. 16:7). Ndaikatúi ñamokañy chugui la ñapensáva, ñañandúva ni jajapóva. Haʼe oheka umi mbaʼe porã oĩva ñane korasõme ha ñanepytyvõ ñamongakuaa hag̃ua upéva. Péro Jehová oipota avei jahechakuaa mbaʼeichagua pensamiéntopa naiporãi, ha ñadomina umíva jajapo mboyve álgo ivaíva (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30).

12. ¿Mbaʼépa ojekuaa porã avei pe Léi Mosáika rupive?

¹² Pe Léi Mosáika rupive ojekuaa porã avei Jehová ohayhuha pe hustísia (Sal. 37:28; Is. 61:8). Haʼe ohechauka porãiterei mbaʼépa heʼise ñandehustoha ñande rapichakuérandi. Umi israelita okumpli aja iléi, Jehová ovendesi chupekuéra, péro nokumplíri jave, oheja ohasa asy idesovediénte haguére. Jahechavemína koʼág̃a mokõi umi 10 mandamiénto apytégui.

13, 14. a) ¿Mbaʼépa heʼi umi mokõi mandamiénto oñemeʼẽ vaʼekue tenonderãite? b) ¿Mbaʼéichapa umi israelita oñevenefisia osegi jave koʼã mandamiénto?

¹³ Léi heʼíva ojeadora vaʼerãha Jehovápe añoite. Umi mokõi mandamiénto Jehová omeʼẽ vaʼekue tenonderãite umi israelítape heʼi ojeadora vaʼerãha Ñandejárape añoite, ha oproivi chuguikuéra oadora umi taʼanga (Éx. 20:3-6). Koʼã mandamiénto ningo novenefisiái Jehovápe, síno umi israelítape. Por ehémplo, haʼekuéra iñeʼẽrendu aja oho porã chupekuéra, péro oadora jave umi dios omombaʼeguasúva umi tetã ambuegua, ohasa asy hikuái.

¹⁴ Ñapensamína mbaʼépa oiko vaʼekue umi Canaanguáre. Haʼekuéra oadora vaʼekue umi taʼanga rei, oadora rangue Ñandejára oikovévape. Añetehápe ou ojapo heta mbaʼe ivaietereíva (Sal. 115:4-8). Por ehémplo, oadora hag̃ua idioskuérape oreko hikuái rrelasión sexuál oporombojeguarúva ha osakrifika umi mitãme. Péicha avei umi israelita naiñeʼẽrendúi jave Jehovápe oñepyrũ oadora umi taʼanga reípe, ojapo avei umi mbaʼe ivaietereíva ha osakrifika ifamiliakuérape (2 Crón. 28:1-4). Umi orekóva autorida katu, ndosegivéi Jehová mandamientokuéra ihústova. Haʼekuéra oipuru vai ijautorida ha omaltrata umi imboriahúva ha umi ndorekóivape mávapa oipytyvõta chupekuéra (Ezeq. 34:1-4). Jehová oavisa porã ipuévlope okastigataha umi otrata vaívape kuñanguérape ha umi mitã inoséntepe (Deut. 10:17, 18; 27:19). Péro ovendesi chupekuéra iñeʼẽrendu ha ojegia jave ihustísiare (1 Rey. 10:4-9).

15. ¿Mbaʼe mbaʼépa ñaaprende Jehovágui?

 ¹⁵ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová ningo ndorekói la kúlpa oĩramo naiñeʼẽrendúiva chupe ha oñepyrũ operhudika isiervokuérape. Upéicharõ jepe, haʼe ñanderayhu ha oikuaa jahasa jave peteĩ inhustísia. Umi sy ningo osufri ohecha jave imemby ohasa asyha, péro Jehovápe hasyve jey ñanderecha jave jasufriha (Is. 49:15). Ikatu ningo Ñandejára ndokastigái koʼag̃aite umi ojapóvape inhustísia hapicháre ha noñarrepentíri, péro upéva ndeʼiséi ndojapomoʼãiha mbaʼeve, haʼe ohusgáta chupekuéra itiempoitépe.

16-18. ¿Mbaʼe mbaʼépepa oipytyvõ vaʼekue pe Léi Mosáika, ha mbaʼépa ñanemboʼe upéva?

¹⁶ Pe Léi Mosáika oipytyvõ kuri umi israelítape heta hendáicha. Umi ansiáno ningo oipytyvõ vaʼerã chupekuéra oĩ porã hag̃ua Jehová renondépe, ha avei oñatende hikuái umi káso oĩ jave oiko vaíva, oporomondáva, oporojukáva ha umícha. Upévare tekotevẽterei osegi porã hikuái pe léi ha ojapo hustísia. Jahechamína koʼã ehémplo.

¹⁷ Peteĩ israelita ojukáramo hapichápe, ndahaʼéi ensegidamínte ojejukátamava avei chupe. Umi ansiáno oinvestiga raẽ vaʼerã mbaʼépa añetehápe la oiko vaʼekue, ha upéi ae odesidi mbaʼépa la ojejapótava (Deut. 19:2-7, 11-13). Avei ohusga vaʼerã hikuái diferénte káso, umíva apytépe oĩramo iprovlémava imbaʼerepy káusare, térã oĩramo iprovléma tuichavéva, por ehémplo imatrimóniope (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Umi ansiáno ohusga jave tekojojápe ha umi israelita iñeʼẽrendu chupekuéra, entéronte oñevenefisia ha avei oñembotuicha Jehovápe (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18).

¹⁸ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehovápe ointeresa entéro mbaʼe jajapóva. Haʼe oipota ñandehústo ñande rapichakuérandi ha jatrata chupekuéra mborayhúpe. Jehová oraha enkuénta umi mbaʼe jaʼéva ha jajapóva, ñaiméramo jepe ñaneaño ñande rógape (Heb. 4:13).

19-21. a) ¿Mbaʼéichapa umi ansiáno ha hueskuéra otrata vaʼerã kuri Ñandejára puévlope? b) ¿Mbaʼeichagua léipa oipytyvõ vaʼekue ani hag̃ua ojejapo inhustísia? c) ¿Mbaʼe leksiónpa ñaaprende?

¹⁹ Umi tetã oĩva Israel jerére ningo ikorruptoiterei vaʼekue, ha Jehová ndoipotái ipuévlo osegi upe ehémplo vai. Upévare onkarga umi ansiáno ha hueskuérape ihústo hag̃ua ha péicha toñekumpli porã pe léi heʼíva. Péro heʼi avei chupekuéra ani hag̃ua oñemohatã la opensávape ha ojopyeterei umi israelítandi, síno omombaʼe hag̃ua pe hustísia (Deut. 1:13-17; 16:18-20).

²⁰ Jehová oiporiahuvereko isiervokuérape, upévare omoĩ léi oipytyvõva ani hag̃ua ojejapo inhustísia. Por ehémplo, oñemboja reietéramo peteĩ persónare ojapo hague álgo ivaíva, pe léi ikatu oipytyvõ chupe ojekuaa hag̃ua japuha la ojeʼéva hese. ¿Mbaʼéichapa ojejapo vaʼerã upéva? Pe persóna ojeakusáva oreko derécho oikuaávo mávapa la oakusáva chupe  (Deut. 19:16-19; 25:1). Upéi, ojeʼe mboyve hese haʼeha kulpávle, oĩ raẽ vaʼerã por lo méno mokõi testígo oñeʼẽva ikóntrape (Deut. 17:6; 19:15). Péro, ¿mbaʼépa oikóta añetehápe oĩramo ojapóva álgo ivaíva ha peteĩ testígonte oĩ? Pe persóna nopensái vaʼerã osẽmaha igústope, pórke Jehová ohechapaite kuri la ojapo vaʼekue. Ñandejára omeʼẽ vaʼekue avei tuakuérape autorida hogapýpe, péro oikóramo peteĩ provléma tuicháva, umi ansiáno pe siudapegua ointerveni ha odesidi mbaʼéichapa oñesolusionáta upe provléma (Deut. 21:18-21).

²¹ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová ningo siémpre ihústo, péicha omoĩ pe ehémplo iporãvéva (Sal. 9:7). Avei opremia umi ifiélvape, péro okastiga umi oipuru vaívape ijautorida (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Ikatu oĩ umi hembiapo vaíva ha haʼetévaicha la ndojekastigáiva voi chupekuéra, péro Jehová ohusgáta umívape itiempoitépe (Prov. 28:13). Ha noñarrepentíriramo katu, hoʼa vaietereíta chupekuéra orresivi vove “Ñandejára oikovéva kastígo” (Heb. 10:30, 31).

22-24. a) ¿Mávapepa prinsipálmente oprotehe vaʼekue pe léi, ha mbaʼépa ñanemboʼe upéva Jehovágui? b) ¿Mbaʼépa heʼi Jehová Éxodo 22:22-24-pe?

²² Pe léi oprotehe vaʼekue prinsipálmente umi ndaikatúivape oñedefende haʼeño, por ehémplo umi ityreʼỹva, umi viúda ha umi extranhéro. Entéro umi hués Israelgua okumpli vaʼerã ko léi heʼíva: “Ndovaléi peneinhústo pehusga jave umi extranhéro ha umi ityreʼỹvape, ha peipurukáramo peteĩ viúdape peteĩ mbaʼe,  ndapejagarrái vaʼerã chugui ijao de garantía” (Deut. 24:17). Jehová ojepyʼapyeterei vaʼekue umi ndaikatúivare oñedefende, upévare umi omaltratáva chupekuéra ojecha vaʼerã hendive (elee Éxodo 22:22-24).

²³ Pe léi oprotehe vaʼekue avei umi famíliape, upévare oproivi umi oñopariénte serkánova oreko rrelasión sexuál oñondive (Lev. 18:6-30). Umi tetã oĩva Israel jerére katu opermiti koʼã mbaʼe, ha ndahaʼéi upévante, síno ndaivaíri voi chupekuéra g̃uarã. Péro Jehovápe g̃uarã haʼe peteĩ mbaʼe ivaietereíva. Upévare ipuévlo ni mbaʼevéicharõ ndoaseptái vaʼerã kuri avei.

²⁴ Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová oipota isiervokuéra orekóva autorida ohayhu ha oñangareko porã umi oĩvare ikárgope. Haʼe ndaijaʼéi umi oporoviolávare, orekóva rrelasión sexuál ihéntendi térã oviolávare umi mitãme. Jehová oipota ojeprotehe ha ojetrata kon hustísia isiervokuérape, koʼýte umi ndaikatúivape oñedefende.

25, 26. a) ¿Mbaʼérepa ñakomparakuaa pe mborayhu ha hustísia pe áire jarrespirávare ha ñande rekovére? b) ¿Mbaʼépa jahecháta pe ótro artíkulo oñeʼẽtavape ko témare?

²⁵ Pe mborayhu ha hustísia ikatu ñakompara pe áire jarrespirávare ha ñande rekovére. Koʼã mokõi mbaʼe ndaikatúi oĩ ojueheʼỹ. Péicha avei, jahechakuaávo Jehová ihustoha ñanendive, jaju jahayhuve chupe. Ha jahayhúvo chupe ha umi léi omeʼẽva ñandéve, jahayhu avei ñande rapichakuérape ha ñandehústo hendivekuéra.

²⁶ Pe Pákto de la Léi oipytyvõ kuri ikatu hag̃uáicha umi israelita oñemoag̃ui Jehováre. Tiémpo rire, Jesús ou ko yvy ape ári ha okumpli pe léi, péro upéi pe léi oñekambia peteĩ mbaʼe iporãvévare (Rom. 10:4). Apóstol Pablo heʼi vaʼekue pe léi ohechaukaha “umi mbaʼe porã oútava” (Heb. 10:1). Pe segundo artíkulo umi 4 osẽtavagui ohechaukáta mbaʼépa hína umi mbaʼe porã Pablo oñeʼẽ hague, ha mbaʼeichaitépa iñimportánte pe mborayhu ha hustísia kongregasiónpe.