OIME vaʼerã katuete rehecháma peteĩ persóna ipochyeterei jave, térã nde voi oiméne reñeñandúmava upéicha. Jaikuaa ningo upéva ikatuha ñanembyai, upéicharõ jepe heta vése ñandepochy vai, koʼýte ñapensáramo ojejapo hague ñanderehe peteĩ inhustísia. Pe Asociación Americana de Psicología, heʼi peteĩ artíkulope: “Enterove ningo ñandepochýnteva voi, normál upéva, ha heta vése ojapo porã voi katu ñanderehe”.

Ikatu voi jaʼe upéva ojoguaha apóstol Pablo heʼi vaʼekuépe orrekonosérõ guare entéronte ikatuha ñandepochy, upévare omeʼẽ kuri ko konsého: “Pendepochy jave ani pepeka; kuarahy oike mboyve pendepochyjeráma vaʼerã” (Efesios 4:26). ¿Ndaivaíri piko upéicharõ ñandepochy? ¿Térãpa tekotevẽ ñañekontrola?

Omeʼẽrõ guare pe konsého, oime vaʼerã apóstol Pablo imanduʼa kuri heʼívare Salmo 4:4: “Pendepochy, upéicharõ jepe ani pepeka”. ¿Ikatúpa jaʼe Pablo heʼi hague umi kristiánope ikatuha ipochy oimeraẽ mbaʼére? Nahániri, síno heʼive: “Aníkena pendepyʼaro, perrenega vaipa, pendepochy, pejoguerosapukái, pejojaʼo” (Efesios 4:31). Pe Asociación Americana de Psicología heʼi avei naiporãiha jaheja ñanedomina pe pochy, pórke upéva noipytyvõmoʼãi oñesolusiona hag̃ua umi provléma, síno oempeoravéta la situasión.

Upéicharõ, ¿mbaʼéichapa ikatu ‘jaipeʼaite ñandejehegui’ pe pochy rei ha umi mbaʼe vai oguerúva hendive? Rréi Salomón heʼi vaʼekue: “Iñakãguapýva ipochyjera, ha ombotuicha chupe oheja reírõ ojeʼéva hese” (Proverbios 19:11, ÑÑB). Añetehápe, ‘ñaneakãguapýramo’ nañandepochyreimoʼãi. Péro, ¿mbaʼéichapa ikatúta jahupyty upéva?

Ñaneakãguapýramo ñapensa porã raẽta ñarreaksiona mboyve, ha upéva ñanepytyvõta jahechakuaa hag̃ua mbaʼépa oiméne oiko raʼe. Ko kualida  tuichaiterei ñanepytyvõta, koʼýte peteĩ persóna ñanembopochýramo.

Por ehémplo, jahecháramo ojejapoha peteĩ inhustísia, ñanembopochy jepi. Péro jahejáramo upéva ñanemonervióso ha ñarreaksiona vai, jajeperhudikáta ñande voi térã japerhudikáta ñande rapichápe. Pe tata noñekontroláiramo, sapyʼaitépe ikatu ohundi peteĩ óga, upéicha avei nañañekontroláiramo ñandepochy jave ikatu ñahundi ñande rreputasión térã japyta vai Ñandejára renondépe. Upéicharõ, jahechakuaárõ ñañepyrũtaha ñandepochy, ñañehaʼã vaʼerã ñañetrankilisa ha ñapensa mbaʼérepa ñañeñandu hína upéicha, jajapóramo koʼã mbaʼe ikatúta ñañekontrola.

Peteĩ jey, rréi David pochýreve haimete ojuka peteĩ kuimbaʼe héravape Nabal. Péro ndojapojepéi mbaʼeve oĩgui ojokóva chupe. Jahechamína mbaʼépa oiko raʼe. Upérõ David ha iñirũnguéra oĩ hína kuri pe desiérto de Judéape, ha oaprovecha hikuái oñangareko hag̃ua Nabal ovechakuérare. Upéi David ojerureka chupe provistami, péro Nabal imbaʼeporã rangue, heʼika chupekuéra: “¿Che piko aipeʼáta tembiʼu, y ha soʼo amboykéva che rembiguaikuérape g̃uarã, ameʼẽ hag̃ua peteĩ aikuaaʼỹvape?”. David ipochyeterei oikuaávo mbaʼépa heʼi Nabal, upévare oho 400 isoldádondi ojuka hag̃ua chupe ha entéro kuimbaʼe oikóvape Nabal rógape (1 Samuel 25:4-13).

Nabal rembireko, hérava Abigail, oikuaa la oiko vaʼekue ha oho ohug̃uaitĩ Davídpe. Upéi oñesũ henondépe ha ojerure asy chupe: ‘¿Ikatu piko añeʼẽ ndéve? Ehendumína ko nde eskláva heʼítava’. Upéi ojerure Davídpe odiskulpamínte hag̃ua iménape ijarhél haguére, ha ani hag̃ua ojapo peteĩ mbaʼe upe rire ombyasýtava (1 Samuel 25:24-31).

Abigail oipytyvõ Davídpe ohechakuaa hag̃ua koʼã mokõi mbaʼe iñimportánteva: primero, ndovaleiha ojagarra ijehe Nabal ojapo vaʼekue, pórke haʼe siémprente voi otrata vaíva enterovépe. Ha segundo, opyta vaitaha Ñandejára renondépe ojukáramo Nabálpe. ¿Ndépa ndepochýmava avei peichaite? ¿Mbaʼépa ikatu rejapo umícha jave? Pe Clínica Mayo orrekomenda: “Eñehaʼã eñetrankilisa, esuspira porã ha ekonta diez peve”. Upéva nepytyvõta rehecha hag̃ua moõpa oñepyrũ upe provléma ha mbaʼépa ikatu oiko rerreaksiona vaíramo. Neakãguapýramo, ikatúta rejejokokuaa ha ndepochyjera (1 Samuel 25:32-35).

Koʼág̃arupi avei heta persónape oñepytyvõ ojejokokuaa hag̃ua ha pono ojapo peteĩ mbaʼe upe rire ombyasýtava. Por ehémplo, peteĩ mitãkariaʼy hérava Sebastian oĩ vaʼekue peteĩ kárselpe Polóniape, ha orekópe 23 áño oñepyrũ ostudia la Biblia, upéva tuichaiterei oipytyvõ chupe ojejokokuaa hag̃ua. Haʼe omombeʼu: “Primero apensa mbaʼépa hína la provléma ha upéi añehaʼãmbaite asegi umi konsého oĩva la Bíbliape. Legálmente ndaipóri ótra kósa ikatu vaʼerã chepytyvõ porãve la Bíbliagui”.

Peteĩ kuimbaʼe hérava Setsuo ojapo avei upéicha, haʼe heʼi: “Che yma asapukáimi vaʼerã che kompañerokuéra de traváhope chemorrenega jave hikuái. Péro koʼág̃a aikuaávo la Biblia omboʼéva, ndasapukaivéima chupekuéra, síno añeporandu: ‘¿Máva kúlparepa añete oiko ko mbaʼe? ¿Ndahaʼéi piko che hína la provléma?’”. Koʼãichagua porandu oipytyvõ chupe oñetrankilisa ha oñekontrola hag̃ua, ipochy rangue.

Umi mbaʼe ñañandúva ningo ikatu imbarete, péro umi konsého omeʼẽva la Biblia ipoderosove. Rejapóramo upépe heʼíva ha rejeruréramo Ñandejárape nepytyvõ hag̃ua, ikatúta rehupyty avei pe akãguapy reikotevẽtava rejejokokuaa hag̃ua.