1, 2. To whenue Jesu hẹji yì olọn mẹ godo, etẹwẹ apọsteli etọn lẹ sọgan ko kanse yede?

APỌSTELI Jesu tọn lẹ to ote to Osó Olivie tọn ji, bo zín nukun yetọn lẹ do jiwhé. E ma dẹn din he oklunọ podọ họntọn yetọn, Jesu yin zize yì oji aga bọ aslọ de ṣinyọ́n ẹn. (Owalọ 1:9, 10) Jesu ko yí nudi owhe awe do plọnnu yé, na tuli yé bosọ deanana yé. Ewọ ko yì todin. Etẹwẹ yé na wà?

² Jesu na gbedide ehe hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Mìwlẹ na yin kunnudetọ ṣie to Jelusalẹm, to Jude po Samalia lẹpo po, podọ kaka yì awà he dẹn hugan aigba tọn lẹ ji.” (Owalọ 1:8) Nawẹ yé sọgan penugo nado hẹn azọ́ndenamẹ ehe di gbọn? Nugbo wẹ dọ Jesu ko hẹn yé deji dọ yé na mọ gbigbọ wiwe yí to madẹnmẹ. (Owalọ 1:5) Etomọṣo, azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn biọ anademẹ po tito po. To hohowhenu, gbẹtọvi delẹ wẹ Jehovah yizan taidi afọzedaitọ yinukundomọ etọn lẹ nado deanana omẹ etọn lẹ bo basi titona yé. Enẹwutu, apọsteli lẹ sọgan ko kanse yede dọ, ‘Be Jehovah na de mẹdevo todin taidi nukọntọ yọyọ wẹ ya?’

3. (a) To whenue Jesu hẹji yì olọn mẹ godo, nudide titengbe tẹwẹ apọsteli nugbonọ lẹ basi? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

 ³ To nuhe ma pé osẹ awe godo, devi Jesu tọn lẹ gbadopọnna Owe-wiwe lẹ, hodẹ̀ nado mọ anademẹ Jiwheyẹwhe tọn yí, bosọ de Matiasi taidi apọsteli 12tọ do otẹn Juda Iskaliọti tọn mẹ. (Owalọ 1:15-26) Naegbọn e do yin nujọnu sọmọ na yewlẹ podọ na Jehovah dọ mẹdevo ni yin dide? Matiasi yin dide nado sudo nuhudo titengbe titobasinanu tọn de. * Jesu ma ṣinyan apọsteli etọn lẹ na yé nido nọ hodo e to lizọnyizọn lọ mẹ wutu poun gba, ṣigba na yé nido hẹn azọ́ndenamẹ titengbe de di to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Azọ́ndenamẹ tẹwẹ, podọ nawẹ Jehovah yí Jesu zan nado hẹn yé pegan na yé nido hẹn ẹn di gbọn? Tito mọnkọtọn tẹwẹ tin to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn to egbehe? Podọ nawẹ mí sọgan “nọ flin mẹhe to anadenanu” to ṣẹnṣẹn mítọn lẹ, titengbe mẹhe wleawuna “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ” lẹ gbọn?—Heb. 13:7; Mat. 24:45.

4. Azọ́ndenamẹ tẹwẹ apọsteli lẹ po mẹho devo he to Jelusalẹm lẹ po hẹndi to owhe kanweko tintan whenu?

⁴ To Pẹntikọsti owhe 33 W.M. tọn, apọsteli lẹ jẹ anadenanu ji to agun Klistiani tọn mẹ. To nujijọ enẹ whenu, “Pita fọnṣite po omẹ Widopo lẹ po” bo lá nugbo gbẹwhlẹngán tọn lẹ na gbẹtọgun daho de he bẹ Ju lẹ po mẹdiọzun Ju lẹ po hẹn. (Owalọ 2:14, 15) Susu to yé mẹ wá lẹzun yisenọ lẹ. Enẹgodo, Klistiani yọyọ enẹlẹ “zindonukọn nado to yedelẹ zejo na nuplọnmẹ apọsteli lẹ tọn.” (Owalọ 2:42) Apọsteli lẹ nọ didẹ whẹho he gando akuẹzinzan go lẹ to agun lọ mẹ. (Owalọ 4:34, 35) Yé penukundo nuhudo gbigbọmẹ tọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go bo dọmọ: “Míwlẹ na ze míde jo na odẹ̀ podọ na lizọnyizọn ohó lọ tọn.” (Owalọ 6:4) Podọ yé deazọ́nna Klistiani numimọnọ lẹ nado gbloada na azọ́n wẹndagbe-jijlá tọn lọ jẹ aigba-denamẹ yọyọ lẹ ji. (Owalọ 8:14, 15) To nukọn mẹ, mẹho devo he yin mẹyiamisisadode lẹ kọnawudopọ hẹ apọsteli lẹ nado penukundo whẹho agun tọn lẹ go. Taidi hagbẹ anademẹtọ de, yé nọ na anademẹ lẹ hlan agun lẹpo.—Owalọ 15:2.

5, 6. (a) Nawẹ gbigbọ wiwe na huhlọn hagbẹ anademẹtọ lọ gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Nawẹ angẹli lẹ gọalọna hagbẹ anademẹtọ lọ gbọn? (c) Nawẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn deanana hagbẹ anademẹtọ lọ gbọn?

⁵ To owhe kanweko tintan whenu, Klistiani lẹ kẹalọyi dọ Jehovah Jiwheyẹwhe wẹ to anadena hagbẹ anademẹtọ lọ gbọn Nukọntọ yetọn Jesu gblamẹ. Etẹwẹ sọgan hẹn yé tindo nujikudo enẹ? Tintan, gbigbọ wiwe na huhlọn hagbẹ anademẹtọ lọ. (Joh. 16:13) Gbigbọ wiwe yin kinkọnjẹgbonu do Klistiani yiamisisadode lẹpo ji, amọ́ na taun tọn apọsteli lẹ po mẹho devo he to Jelusalẹm lẹ po wẹ e na nugopipe lọ nado hẹn azọ́ndenamẹ nugopọntọ tọn di. Di apajlẹ, to owhe 49 W.M., gbigbọ wiwe deanana hagbẹ anademẹtọ lọ nado basi nudide de gando whẹho adàgbigbo tọn go. Agun lẹ hodo anademẹ yetọn podọ yé “to yinyin hinhẹn lodo zọnmii bo to jijideji to sọha mẹ egbesọegbesọ.” (Owalọ 16:4, 5) Wekanhlanmẹ he bẹ nudide enẹ hẹn sọ dohia dọ hagbẹ anademẹtọ lọ do sinsẹ́n gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn hia, ehe bẹ owanyi po yise po hẹn.—Owalọ 15:11, 25-29; Gal. 5:22, 23.

⁶ Awetọ, angẹli lẹ gọalọna hagbẹ anademẹtọ lọ. Whẹpo Kọneliọsi do wá yí baptẹm taidi Kosi tintan he ma gboadà bo lẹzun Klistiani, angẹli de biọ to e si nado domẹhlan apọsteli Pita. Whenue Pita dọyẹwheho na Kọneliọsi po hẹnnumẹ etọn lẹ po godo, gbigbọ wiwe yin kinkọnjẹgbonu do yé ji, dile etlẹ yindọ yé ma ko yin adàgbona. Ehe whàn apọsteli lẹ po mẹmẹsunnu  devo lẹ po nado setonuna ojlo Jiwheyẹwhe tọn bo kẹalọyi Kosi he ma gboadà lẹ do agun Klistiani tọn mẹ. (Owalọ 11:13-18) Humọ, angẹli lẹ yí zohunhun do nọgodona azọ́n yẹwhehodidọ tọn he go hagbẹ anademẹtọ lọ to nukunpedo, bosọ hẹn ẹn yinukọn po awuyiya po. (Owalọ 5:19, 20) Atọ̀ntọ, Ohó Jiwheyẹwhe tọn deanana hagbẹ anademẹtọ lọ. Vlavo yé to whẹho he gando nuyise lẹ go didẹ kavi to anademẹ na gando tito he dona yin hihodo go, mẹho he yin mẹyiamisisadode enẹlẹ nọ dike Owe-wiwe lẹ ni deanana yé.—Owalọ 1:20-22; 15:15-20.

7. Naegbọn mí sọgan dọ dọ Jesu wẹ deanana Klistiani dowhenu tọn lẹ?

⁷ Dile etlẹ yindọ hagbẹ anademẹtọ lọ tindo aṣẹpipa to agun dowhenu tọn mẹ, yé kẹalọyi dọ Jesu wẹ Nukọntọ yetọn. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Ewọ [Klisti] sọ namẹ, mẹdelẹ taidi apọsteli lẹ.” E sọ yidogọ dọmọ: “Mì gbọ mí ni gbọn owanyi dali whẹ́n to nulẹpo mẹ to kọndopọ mẹ hẹ mẹhe yin tatọ́ lọ, yèdọ Klisti.” (Efe. 4:11, 15) Kakati nado nọ yin yiylọ gbọn yinkọ apọsteli nukundeji de tọn dali, “devi lẹ yin yiylọdọ Klistiani lẹ . . . gbọn anademẹ Jiwheyẹwhe tọn dali.” (Owalọ 11:26) Na nugbo tọn, Paulu mọnukunnujẹemẹ dọ nujọnu wẹ e yin nado “nọ tẹdo aṣa lẹ go gligli,” kavi tẹdo nuyiwa he Owe-wiwe lẹ nọgodona lẹ go, ehe apọsteli lẹ po sunnu he to anadenanu lẹ po degbe etọn lẹ. Etomọṣo, e yidogọ dọmọ: “Ṣigba, yẹn jlo dọ mì ni yọnẹn dọ Klisti wẹ ota sunnu dopodopo tọn [ehe bẹ mẹhe to hagbẹ anademẹtọ lọ mẹ lẹ dopodopo hẹn]; . . . podọ Jiwheyẹwhe wẹ ota Klisti tọn.” (1 Kọl. 11:2, 3) Mọwẹ, Klisti Jesu he yin mayinukundomọ bosọ yin gigopana lọ wẹ to anadena agun lọ to anademẹ Ota etọn Jehovah Jiwheyẹwhe tọn glọ.

8, 9. Bẹsọn vivọnu owhe kanweko 19tọ tọn, azọ́ndenamẹ titengbe tẹwẹ Mẹmẹsunnu Russell hẹndi?

⁸ To vivọnu owhe kanweko 19tọ tọn, Charles Taze Russell po delẹ to gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ mẹ po dovivẹnu nado vọ́ sinsẹ̀n-bibasi nugbo Klistiani tọn doai. Nado sọgan hẹn nugbo Biblu tọn lọ gbayipe to ogbè susu mẹ, yé do azọ́nwatẹn Zion’s Watch Tower Tract Society tọn ai to osẹ́n-liho to 1884, bọ Mẹmẹsunnu Russell yin azinponọ etọn. * Biblu plọntọ ayidego tọn de wẹ ewọ yin, podọ e yí adọgbigbo do de nuyise lalo delẹ gbà taidi Atọ̀n-to-Dopomẹ po jọmaku alindọn tọn po. E mọnukunnujẹemẹ dọ Klisti na lẹkọwa to aliho mayinukundomọ mẹ, podọ dọ “ojlẹ dide akọta lẹ tọn” na wá vivọnu to 1914. (Luku 21:24) Mẹmẹsunnu Russell ma tẹalọpò nado yí whenu, huhlọn po akuẹ etọn po zan nado sọgan lá nugbo ehelẹ na mẹdevo lẹ. E họnwun dọ, to ojlẹ tangan enẹ mẹ, Jehovah po ota agun lọ tọn po yí Mẹmẹsunnu Russell zan.

⁹ Mẹmẹsunnu Russell ma dín gigo gbẹtọ lẹ tọn. To 1896, e wlan dọmọ: “Mí ma jlo dọ mẹdepope ni nọ doyẹyigona míwlẹ kavi owe mítọn lẹ; mọjanwẹ mí ma jlo dọ mẹdepope ni nọ ylọ mí dọ Gigonọ kavi Labi. Podọ mí ma jlo dọ mẹdepope ni nọ yin yiylọ gbọn yinkọ mẹdetiti tọn mítọn dali.” To nukọn mẹ e dọmọ: “E ma yin azọ́n gbẹtọ tọn.”

10. (a) Whetẹnu wẹ Jesu de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ”? (b) Basi zẹẹmẹ lehe Hagbẹ Anademẹtọ lọ yin didedovo vudevude na Ogbẹ́ Watch Tower tọn do tọn.

¹⁰ To 1919, owhe atọ̀n to okú Mẹmẹsunnu Russell tọn godo, Jesu de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ.” Na lẹndai tẹ wutu? Nado na ‘núdùdù devizọnwatọ whégbè tọn etọn lẹ to ojlẹ sisọ mẹ.’ (Mat. 24:45) Etlẹ yin to owhe bẹjẹeji tọn enẹlẹ mẹ, pipli kleun mẹmẹsunnu yiamisisadode lẹ tọn he sẹ̀n to tatọ́-tẹnnọ lọ to Brooklyn, New York, wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn bosọ má ẹn pé na hodotọ Jesu tọn lẹ. Hogbe lọ “hagbẹ anademẹtọ” jẹ awusọhia to owe mítọn lẹ mẹ ji to  owhe 1940 lẹ gblamẹ, to whenue e yin nukunnumọjẹemẹ dọ hogbe ehe nọ saba dlẹnalọdo anadenanutọ Watch Tower Bible and Tract Society tọn lẹ. Ṣigba to 1971, Hagbẹ Anademẹtọ lọ wá yin didedovo na Ogbẹ́ Watch Tower tọn po anadenanutọ etọn lẹ po, yèdọ mẹhe nọ penukundo whẹho osẹ́n tọn lẹ kẹdẹ go. Bẹsọn whenẹnu, Hagbẹ Anademẹtọ lọ bẹ mẹmẹsunnu yiamisisadode he ma yin anadenanutọ Ogbẹ́ Watch Tower tọn lẹ hẹn. To owhe agọe tọn lẹ mẹ, mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ sọn “lẹngbọ devo lẹ” mẹ nọ sẹ̀n taidi anadenanutọ Ogbẹ́ Watch Tower tọn po nuyizan sọgbe hẹ osẹ́n devo he omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ yizan lẹ tọn lẹ po, ehe nọ na dotẹnmẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ nado na ayidonugo awuwiwlena nuplọnmẹ po anademẹ gbigbọmẹ tọn lẹ po. (Joh. 10:16; Owalọ 6:4) Zinjẹgbonu Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 juillet 2013 tọn basi zẹẹmẹ dọ “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ” yin pipli pẹvi mẹmẹsunnu yiamisisadode lẹ tọn de he nọpọ́ nado yin Hagbẹ Anademẹtọ lọ.

11. Nawẹ nulẹ nọ yì do to Hagbẹ Anademẹtọ lọ ṣẹnṣẹn?

¹¹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ nọpọ́ nado basi nudide titengbe lẹ. Gbọnna? Hagbẹ lọ lẹ nọ pli to sẹmẹsẹmẹ, ehe nọ zọ́n bọ hodọdopọ po pọninọ pẹkipẹki po tin to ṣẹnṣẹn yetọn. (Howh. 20:18) To whemẹwhemẹ, yé nọ diọ mẹhe na yin azinponọ to ṣẹnṣẹn yetọn to opli enẹlẹ whenu, na depope mẹhe to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ lẹ tọn ma nọ yin pinpọnhlan di mẹhe hugan mẹhe pò lẹ. (1 Pita 5:1) Aliho dopolọ mẹ wẹ azinponọ wedegbẹ́ ṣidopo Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn lẹ tọn dopodopo nọ diọ yede te. Podọ dopodopo mẹhe to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ lẹ tọn ma nọ mọ ede di nukọntọ mẹmẹsunnu hatọ etọn lẹ tọn, ṣigba taidi dopo to “devizọnwatọ whégbè tọn” lẹ mẹ, he afanumẹ nugbonọ lọ nọ na núdùdù bosọ nọ deanana.

12. To whenuena e yindọ Hagbẹ Anademẹtọ lọ ma nọ yin gbigbọdo mọ e ma bẹ mẹpipe lẹ hẹn, kanbiọ tẹlẹ wẹ enẹ fọndote?

¹² Hagbẹ Anademẹtọ lọ ma nọ yin gbigbọdo mọ e ma bẹ mẹpipe lẹ hẹn gba. Enẹwutu, e sọgan ṣinuwa to whẹho he gando nuyise go lẹ mẹ kavi to anademẹ titobibasinanu tọn he e nọ na lẹ mẹ. Di apajlẹ, to Index des publications Watch Tower mẹ, hóvila lọ “Compréhensions affinées” (Hinhọ́n Titá Do Nuyise Mítọn lẹ Ji), bẹ todohukanji vọjlado nukunnumọjẹnumẹ Owe-wiwe tọn mítọn lẹ tọn hẹn sọn 1870. * Na nugbo tọn, Jesu ma dọna mí dọ afanumẹ nugbonọ emitọn na wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn pipé de gba. Eyin mọ wẹ, nawẹ mí sọgan na gblọndo kanbiọ Jesu tọn lọ tọn do dọ: “Mẹnu wẹ afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ?” (Mat. 24:45) Kunnudenu tẹwẹ dohia dọ Hagbẹ Anademẹtọ lọ to azọngban enẹ hẹndi? Mì gbọ mí ni gbadopọnna onú atọ̀n delẹ he nọ gọalọna Hagbẹ Anademẹtọ lọ dile e yindo to owhe kanweko tintan whenu.

13. Nawẹ gbigbọ wiwe gọalọna Hagbẹ Anademẹtọ lọ gbọn?

¹³ Kunnudenu gbigbọ wiwe tọn. Gbigbọ wiwe ko gọalọna Hagbẹ Anademẹtọ lọ nado mọnukunnujẹ nugbo Owe-wiwe tọn he ma họnwun to tintan whenu lẹ mẹ. Di apajlẹ, lẹnnupọndo todohukanji nuyise he ji hinhọ́n yin titá do lẹ tọn ji, ehe yin nùdego to hukan he jẹnukọn mẹ. Matin ayihaawe, gbẹtọvi depope ma jẹ nado mọ pipà yí na “onú sisosiso Jiwheyẹwhe tọn” ehelẹ he yin mimọ bo yin zẹẹmẹ basi deji! (Hia 1 Kọlintinu lẹ 2:10.) Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ kọngbedopọ hẹ apọsteli Paulu, mẹhe wlan dọmọ: “Onú ehelẹ wẹ mí to ohó etọn dọ ga, e ma yin po ohó he nuyọnẹn gbẹtọvi tọn plọnmẹ lẹ po gba, ṣigba po dehe gbigbọ lọ  plọnmẹ lẹ po.” (1 Kọl. 2:13) To atẹṣiṣi po zinvlu gbigbọmẹ tọn he nọ aimẹ na owhe kanweko susu lẹ po godo, eyin gbigbọ wiwe tọn dẹ́n, be nudevo de sọgan ko hẹn nukunnumọjẹnumẹ gbigbọmẹ tọn lọ yinukọn po awuyiya po sọn 1919 ya?

14. Sọgbe hẹ Osọhia 14:6, 7, nawẹ angẹli lẹ nọ gọalọna omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe gbọn?

¹⁴ Kunnudenu alọgọ angẹli lẹ tọn. Hagbẹ Anademẹtọ egbezangbe tọn tindo azọngban daho lọ nado deanana yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé de, ehe bẹ wẹndagbe-jlatọ livi ṣinatọ̀n linlán lẹ hẹn. Naegbọn azọ́n enẹ do to kọdetọn dagbe tindo sọmọ? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ, angẹli lẹ to adà de yiwà. (Hia Osọhia 14:6, 7.) To ninọmẹ susu mẹ, wẹnlatọ lẹ nọ dukosọ hẹ mẹdelẹ bọ e nọ yindọ mẹlọ lẹ ṣẹṣẹ hodẹ̀ fó tlolo nado mọ alọgọ yí wẹ! * Humọ, nukọnyiyi ayidego tọn to azọ́n yẹwhehodidọ po mẹhẹnzun devi po tọn lọ mẹ mahopọnna nukundiọsọmẹ sinsinyẹn he tin to otò delẹ mẹ na ko vẹawu, eyin alọgọ angẹli lẹ tọn dẹ́n.

15. Vogbingbọn tẹwẹ tin to Hagbẹ Anademẹtọ lọ po nukọntọ sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ po ṣẹnṣẹn? Na apajlẹ de.

¹⁵ Ginganjẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn go. (Hia Johanu 17:17.) Lẹnnupọndo nuhe jọ to 1973 ji. Zinjẹgbonu Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1^er juin tọn fọ́n kanbiọ lọ dote dọ: “Be . . . mẹhe peve to taba nùnù mẹ bo ma ko dealọ sọn aṣa enẹ mẹ lẹ jẹ nado yí baptẹm ya?” Gblọndo lọ wẹ: “Kunnudenu Owe-wiwe tọn lẹ hẹn mí nado wá tadona lọ kọ̀n dọ yé ma jẹ.” Atọ̀họ̀ lọ slẹ wefọ tangan  delẹ bo basi zẹẹmẹ nuhewutu taba kavi siga-nùtọ he ma lẹnvọjọ de dona yin didesẹ sọn agun mẹ tọn. (1 Kọl. 5:7; 2 Kọl. 7:1) E dọmọ: “Afọdide ehe ma sinai do pọndohlan mẹdetiti tọn kavi linlẹn hẹngogo tọn ji gba. Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe dè wẹ anademẹ sinsinyẹn ehe wá sọn, yèdọ mẹhe hẹn linlẹn etọn lẹ zun yinyọnẹn gbọn Ohó etọn gblamẹ.” Be sinsẹ̀n devo tin he nọ to gbesisọ mẹ nado ganjẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn go mlẹnmlẹn, etlẹ yin to whenue mọwiwà sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu sinsinyẹn de na hagbẹ sinsẹ̀n lọ tọn delẹ ya? Owe agọe tọn de he dọhodo sinsẹ̀n ji to États-Unis dọmọ: “Nukọntọ Klistiani lẹ tọn lẹ nọ vọ́ nuplọnmẹ yetọn lẹ jlado whẹwhẹ nado hẹn yé sọgbe hẹ nuyise po pọndohlan he hagbẹ sinsẹ̀n yetọn tọn lẹ kẹalọyi bọ mẹsusu nọgodona lẹ po.” Eyin mẹhe to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ lẹ nọ dike Ohó Jiwheyẹwhe tọn ni deanana nudide yetọn lẹ, kakati nido yin pọndohlan he gbayipe lẹ, mẹnu wẹ mí sọgan dọ dọ e to anadena omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe?

16. Etẹwẹ yin dopo to aliho he mẹ mí sọgan nọ flin Hagbẹ Anademẹtọ lọ te lẹ mẹ?

¹⁶ Hia Heblu lẹ 13:7. Hogbe he yin lilẹdo “flin” sọgan sọ yin lilẹdogbedevomẹ dọ “donù mẹde go.” Enẹwutu, aliho dopo he mẹ a sọgan “nọ flin mẹhe to anadenanu” lẹ te wẹ nado nọ donù Hagbẹ Anademẹtọ lọ go to odẹ̀ towe lẹ mẹ. (Efe. 6:18) Lẹnnupọndo azọngban yetọn nado wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn, nado deanana azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn lọ, podọ nado penukundo nunina akuẹ tọn lẹ go ji. Matin ayihaawe, yé do hudo odẹ̀ vẹkuvẹku mítọn lẹ tọn do ota yetọn mẹ!

17, 18. (a) Nawẹ mí nọ kọngbedopọ hẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ gbọn? (b) Nawẹ yẹwhehodidọ mítọn nọ do godonọnamẹ mítọn na afanumẹ nugbonọ lọ podọ na Jesu hia gbọn?

¹⁷ Na nugbo tọn, nado nọ flin Hagbẹ Anademẹtọ lọ ma nọte do didọ kẹdẹ ji gba, ṣigba e sọ bẹ gbekinkọndopọ hẹ anademẹ etọn lẹ hẹn ga. Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ na mí anademẹ gbọn owe mítọn lẹ, opli mítọn lẹ po plidopọ lẹ po gblamẹ. Humọ, e nọ de nugopọntọ lẹdo tọn lẹ, mẹhe to godo mẹ nọ wá pà mẹho agun tọn lẹ. Nugopọntọ lẹdo tọn lẹ po mẹho lẹ po nọ flin Hagbẹ Anademẹtọ lọ gbọn anademẹ he e nọ na yé lẹ hihodo pẹkipẹki dali. Mímẹpo nọ do sisi hia Nukọntọ mítọn Jesu, gbọn tonusise podọ taliliaina sunnu he ewọ to yiyizan nado deanana mí lẹ dali.—Heb. 13:17.

¹⁸ Aliho devo nado nọ flin Hagbẹ Anademẹtọ lọ wẹ nado nọ yí míde zan to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ. To popolẹpo mẹ, Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ nado hodo apajlẹ yise mẹhe to anadenanu to ṣẹnṣẹn yetọn lẹ tọn. Afanumẹ nugbonọ lọ ko do yise ayidego tọn hia gbọn zohunhun yíyí do na tulimẹ nado lá wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn bo hẹn ẹn gbayipe dali. Be a yin dopo to lẹngbọ devo lẹ mẹ he nọ nọgodona mẹyiamisisadode lẹ to azọ́n titengbe ehe mẹ ya? Lehe homẹ na hùn we taun do sọ to whenue Nukọntọ towe Jesu, na dọmọ: “Dile [a] ko basi i na dopo to mẹhe whè hugan to mẹmẹsunnu ṣie ehelẹ mẹ, yẹn wẹ [a] basi i na.”—Mat. 25:34-40.

19. Naegbọn a do magbe nado hodo Nukọntọ mítọn Jesu?

¹⁹ To whenue Jesu lẹkọyi olọn mẹ, e ma gbẹkọ hodotọ etọn lẹ go. (Mat. 28:20) Sọn numimọ he e tindo mẹ, e yọ́n obá he mẹ gbigbọ wiwe, angẹli lẹ gọna Ohó Jiwheyẹwhe tọn gọalọna ẹn jẹ nado deanananu to whenue e to aigba ji. Enẹwutu, onú ehelẹ dopolọ wẹ e nọ yí do gọalọna afanumẹ nugbonọ lọ to egbehe. Klistiani yiamisisadode lẹ he yin hagbẹ afanumẹ enẹ tọn lẹ “nọ to hihodo Lẹngbọvu lọ yì fidepope he e yì.” (Osọ. 14:4) Enẹwutu, anademẹ yetọn hihodo nọ dohia dọ mí to Jesu hodo taidi Nukọntọ mítọn. To madẹnmẹ, ewọ na deanana mí yì ogbẹ̀ madopodo mẹ. (Osọ. 7:14-17) Podọ gbẹtọvi he yin nukọntọ depope ma sọgan dopagbe mọnkọtọn!