NUSUSU ma nọ diọ to ojlẹ he mẹ n’to wehọmẹ yì. To wehọ ṣie mẹ, mẹdopolọ lẹ he po hiẹ po bẹ wehọmẹ dokọ̀ tọn, wẹ a na nọpọ́ hẹ kaka do fó wehọmẹ; enẹwutu a na yọ́n yinkọ suhugan mẹhe to tòpẹvi lọ mẹ lẹ tọn, bọ yelọsu na yọ́n towe.

Ogle kleunkleun lẹ wẹ lẹdo tòpẹvi Liberty tọn, podọ gbàdo wẹ mẹlẹ nọ saba do. Whenue n’yin jiji, otọ́ ṣie nọ wazọ́n na dopo to glesi lẹdo lọ tọn lẹ mẹ. Taidi jọja de, n’plọn mọto glelilẹ tọn kùnkùn, bosọ yọ́n nususu gando ogle-zọ́n go.

Whenue n’yin jiji, otọ́ ṣie masọ yin jọja ba. To whelọnu, owhe 56 wẹ e tindo bọ onọ̀ ṣie do owhe 35. Etomọṣo, otọ́ ṣie to jogún-jogún bo dohuhlọn, bosọ yiwanna azọ́n sinsinyẹn wiwà, podọ e plọn míwu ovi etọn lẹpo nado nọ wà nudopolọ. E ma jẹ adọkun pọ́n gbede, amọ́ e hẹn ẹn diun dọ mí ma nọ dọ́ ahun nù, dọ mí tindo avọ̀ he mí na do, dọ mí ma nọ nọ̀ huvẹ—podọ e nọ mọ whenu na mí to whepoponu. Owhe 93 wẹ e tindo bo kú. Onọ̀ ṣie uwọ kú to whenue e tindo owhe 86. Depope yetọn ma sẹ̀n Jehovah. Ṣigba, nọvisunnu ṣie dopo sẹ̀n taidi mẹho agun tọn po nugbonọ-yinyin po sọn whenue tito enẹ wá aimẹ to bẹjẹeji owhe 1970 lẹ tọn.

Sinsẹ̀nnọ akonka de wẹ onọ̀ ṣie yin. E nọ plan mí yì ṣọṣi Baptiste tọn to Sẹgbe lẹpo. Whenue n’do  owhe 12 wẹ n’sèhó whla tintan gando Atọ̀n-to-Dopomẹ go. Na n’nọ dín tlintlindo wutu, n’kanse Mama dọ: “Nawẹ Jesu sọgan yin Visunnu lọ bosọ yin Otọ́ lọ to ojlẹ dopolọ mẹ gbọn?” N’flindọ, e gblọnna mi dọ: “Ovi, nudabla de wẹ. Nude wẹ he mẹ mí ma gán mọnukunnujẹ.” Nudabla wẹ e ka yin na mi nugbo. Etomọṣo, to whenue n’do owhe 14, n’yin bibaptizi to tándo lẹdo lọ tọn de mẹ—ehe mẹ n’yin yinylọ́n do whla atọ̀n na nuyise Atọ̀n-to-Dopomẹ tọn wutu!

To whenue n’to wehọmẹ daho, n’do họntọn de he yin akotokún-yìntọ, podọ e dotuhomẹna mi nado plọn akotokún-yìnyìn. Enẹwutu, n’jẹ pinplọn ji, podọ n’ze yinkọ dai to ogbẹ́ akotokún-yìnyìn tọn de mẹ he nọ yin Golden Gloves. N’ma tindo kọdetọn dagbe sọmọ, enẹwutu to agbàwhinwhlẹn vude godo, n’hònúpla. To godo mẹ, n’yin oylọ-basina biọ Awhànpa États-Unis tọn mẹ bo yin didohlan Allemagne. To whenue n’to azọ́nwa to dọ́n, ogán ṣie lẹ do mi hlan Wehọmẹ Daho Ponọ lẹ tọn de, na yé lẹndọ n’tindo nugopipe anadenanu tọn to jọwamọ-liho wutu. Yé jlo dọ ma gbọṣi awhànzọ́n mẹ. E ma jlo mi paali nado wàmọ, enẹwutu whenue n’fó owhe awe he n’dona bayi to awhànzọ́n pinplọn mẹ lẹ, yè nagbè mi po yẹyi po nado yì to 1956. Amọ́, to ojlẹ vude godo, n’sọ ze yinkọ dai to awhànpa he gbọnvo taun de mẹ.

To ojlẹ enẹ lẹpo mẹ to gbẹzan ṣie mẹ, n’ko plọn nado lẹzun sunnu glegbenu. Nuhe sinima lẹ po mẹhe lẹdo mi lẹ po nọ dọ gando lehe sunnu jọ sunnu de dona nọ wanu do go ko yinuwado ji e taun. Na yẹn tọn, mẹhe nọ dọyẹwheho lẹ ma yin sunnu jọ sunnu. Ṣigba, n’wá jẹ nudelẹ plọn ji he diọ gbẹzan ṣie pete. To gbèdopo he n’to mọto ṣie vẹẹ he yè sọgan hùn sọn aga lọ kùn gbọn tòpẹvi lọ mẹ, awhli awe delẹ mìalọ na mi. N’yọ́n yé—nọviyọnnu dawe he dà mẹdaho ṣie yọnnu lọ tọn lẹ wẹ. Kunnudetọ Jehovah tọn wẹ viyọnnu lọ lẹ yin. N’ko yí Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po Fọ́n! po to yé si pọ́n, amọ́ n’nọ saba mọdọ, nuhe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lọ nọ bẹhẹn lẹ nọ sinyẹn gbau na mi. Ṣigba, todin yé basi oylọna mi nado wá Oplọn Agunwe de tẹnmẹ, yèdọ opli kleun nupinplọn po hodọdopọ sinai do Biblu ji po tọn de, he nọ yin bibasi to owhé yetọn gbè. N’dọna yé dọ n’na lẹnnupọndeji. Yé kanse mi po nukiko yẹsẹ de po dọ: “A dopà etọn ya?” N’gblọn dọ, “N’dopà etọn.”

E wá vẹna mi vude dọ n’dopà mọnkọtọn, amọ́ n’mọdọ n’ma gán gọ̀dogodo. Enẹwutu, n’yì to ozán enẹ mẹ. Nuyiwa yọpọvu lẹ tọn wẹ dọ̀n mi hugan. N’ma gán yise dọ yé yọ́n nususu sọmọ do Biblu ji! Po ṣọṣi planplan he n’ko yì hẹ onọ̀ ṣie to Sẹgbe lẹpo po, nuhe n’yọnẹn do Biblu ji ma sọtẹ́n. Todin, n’magbe nado plọnnu dogọ. N’kẹalọyi dọ yè ni plọn Biblu hẹ mi. To bẹjẹeji, n’plọn dọ Jehovah wẹ oyín mẹdetiti tọn Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ tọn. Owhe delẹ jẹnukọn, whenue n’kanhose onọ̀ ṣie gando Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ go, e gblọnna mi poun dọ, “Dawe yọnhonọ de he nọ yin Jehovah wẹ yé nọ sẹ̀n.” Ṣigba todin, n’mọdọ nukun ṣie wá jẹ hùnhùn ji!

N’yawu yinukọn, na n’yọnẹn dọ n’ko mọ nugbo lọ. To osun ṣinẹnẹ gblamẹ to opli tintan enẹ godo, n’yí baptẹm to mars 1957. Pọndohlan ṣie gando ogbẹ̀ go diọ. Eyin n’flin pọndohlan he n’tindo wayi gando nuhe e zẹẹmẹdo nado yin sunnu glegbenu go, e nọ vivi na mi dọ n’ko plọn nuhe Biblu dọ do sunnu jọ sunnu yinyin ji. Sunnu pipé de wẹ Jesu yin. E dohuhlọn po nugopipe agbasa mẹ tọn po  hugan sunnu glegbenu devo depope. Etomọṣo, e ma nọ hoavùn, ṣigba ewọ “jo ede do nado yin yasana,” dile e yin didọdai do. (Isa. 53:2, 7) N’plọn dọ hodotọ nugbo Jesu tọn de “dona nọ wà dẹẹdẹ hlan mẹlẹpo.”—2 Tim. 2:24.

N’bẹ gbehosọnalitọ jẹeji to owhe he bọdego mẹ to 1958. Ṣigba, e ma dẹn bọ n’dona dote na ojlẹ kleun de. Etẹwutu? Na n’ko basi nudide nado wlealọ hẹ Gloria, yèdọ dopo to awhli awe he basi oylọna mi wá oplọn agunwe lọ lẹ mẹ! Nudide enẹ ma vẹna mi pọ́n gbede. Gloria taidi aṣọ́donu họakuẹ de na mi to whenẹnu, podọ kakajẹ egbé. E vẹ́ na mi hú diamọndi he họakuẹ hugan, podọ e vivi na mi dọ n’wlealọ hẹ ẹ! Mì gbọ ewọ lọsu ni pìntàn ede tọn na mì:

“Mí omẹ 17 wẹ mẹjitọ ṣie lẹ ji. Onọ̀ ṣie yin Kunnudetọ nugbonọ de. E kú to whenue n’do owhe 14. Ojlẹ enẹ mẹ wẹ otọ́ ṣie jẹ nuplọn ji. Na Mama ko kú wutu, Papa bayi tito de hẹ ogán wehọmẹ mítọn tọn. Mẹdaho ṣie yọnnu ko biọ wehọmẹ daho to ojlẹ lọ mẹ, bọ Papa kanse eyin yẹn po e po sọgan nọ yì azọ́nmẹ to azán voovo lẹ ji. Mí na nọ diọ míde, ehe na zọ́n bọ dopo to mí mẹ na nọ to whégbè nado penukundo nọvi mítọn pẹvi lẹ go bosọ dà núdùdù na whẹndo lọ kakajẹ whenue Papa na lẹkọ sọn azọ́nmẹ. Ogán wehọmẹ tọn lọ yigbe, bọ tito enẹ nọ aimẹ kakajẹ whenue mẹdaho ṣie yọnnu yí gbedewema etọn. Whẹndo Kunnudetọ tọn awe wẹ plọnnu hẹ mí, podọ 11 to míwu ovi lẹ mẹ wẹ wá lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn. N’yiwanna kunnudide, mahopọnna dọ n’dona nọ diahi hẹ winyankuku. Sam ko gọalọna mi gandego to owhe lẹ gblamẹ.”

Yẹn po Gloria po wlealọ to février 1959. Mí duvivi azọ́n gbehosọnalitọ tọn to pọmẹ. To juillet owhe enẹ tọn mẹ, mí doalọwemẹ na sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn, na e nọ jlo mí taun nado sẹ̀n to tatọ́-tẹnnọ mítọn. Mẹmẹsunnu vivẹ́ de, yèdọ Simon Kraker wẹ kanhose mí. E dọna mí dọ Bẹtẹli ma to alọkẹyi asu po asi po lẹ to ojlẹ lọ mẹ. Mí ma hẹn ojlo mítọn nado sẹ̀n to Bẹtẹli bu gbede—amọ́ ojlẹ susu juwayi whẹpo e do mọ hẹndi!

Mí kanwehlan tatọ́-tẹnnọ mítọn nado biọ dọ yè ni do mí hlan fihe nuhudo sù te. To gblọndo yetọn mẹ, fidopo gee wẹ yin zizedonukọnna mí, enẹ wẹ Pine Bluff, Arkansas. To ojlẹ enẹlẹ mẹ, agun awe wẹ tin to Pine Bluff—dopo bẹ yovo lẹ hẹn, bọ awetọ bẹ mẹyuu lẹ hẹn. Mí yin didohlan agun mẹyuu lẹ tọn mẹ, ehe tindo nudi wẹnlatọ 14 poun.

A sọgan to kinkanse dewe nuhewutu akọ̀ ṣinṣinyan nado tin to agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ. Do glido, nulọ wẹ yindọ, onú kaka de ma tin he yè sọgan wà gandego to ojlẹ enẹlẹ mẹ. Osẹ́n gbẹ́ dọ mẹhe wá sọn akọ̀ voovo mẹ lẹ ma dona nọpọ́, podọ yé sọ nọ sìn-adán namẹ tlọlọ nado wadanu do mẹgo. To lẹdo susu mẹ, owhẹ̀ mẹmẹsunnu lẹ tọn whẹ́n taun nado nọ to budi dọ eyin akọ̀ voovo awe pli nado basi sinsẹ̀n dopọ, Plitẹnhọ Ahọluduta tọn yetọn na yin gbigbà hányán. Onú mọnkọtọn lẹ jọ nugbonugbo. Eyin Kunnudetọ mẹyuu lẹ yì dọyẹwheho sọn whédegbè jẹ whédegbè to lẹdo he mẹ yovo lẹ tin te, yé sọgan yin wiwle—bo tlẹ yin hihò. Enẹwutu, na azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ nido yin wiwà, mí setonuna osẹ́n, po todido lọ po dọ nulẹ na wá pọnte.

Lizọnyizọn mítọn lọsu bẹ avùnnukundiọsọmẹnu lẹ hẹn. Eyin mí to azọ́nwa to aigba-denamẹ he ji mẹyuu lẹ tin te, mí nọ yì húhú ohọ̀n yovo lẹ tọn to mayọnẹn mẹ. Mí dona yawu de eyin vlavo mí na dọho kleun do Biblu ji kavi dọna yé poun dọ nuṣiwa de wẹ bo zindonukọn. To fidelẹ, mọ wẹ nulẹ yì do to ojlẹ enẹlẹ mẹ.

Na nugbo tọn, mí dona wazọ́n sinsinyẹn nado penukundo míde go taidi gbehosọnalitọ lẹ. To suhugan azọ́n he mí nọ wà lẹ tọn mẹ, dọla Amelika tọn atọ̀n (nudi 1 700 F CFA) wẹ mí nọ dù to gbèdopo. Gloria nọ wà whégbè-zọ́n na mẹlẹ. To owhé dopo gbè, n’yin dotẹnmẹna nado nọ gọalọna ẹn, na e nido yawu fó. Yé nọ na mí whèmẹ núdùdù, yèdọ núdùdù he ko nọ yin awuwlena bo nọ yin biblá do númẹ dote, ehe yẹn po Gloria po nọ má dù whẹpo do yì whé. To sẹmẹsẹmẹ, Gloria nọ lì avọ̀ na whẹndo de. Yẹn nọ wazọ́n to jipa mẹ, nọ klọ́ fleṣe lẹ bo nọ penukundo azọ́n kleunkleun devo lẹ go. To owhé whẹndo yovo tọn de gbè, mí nọ klọ́ fleṣe lẹ—Gloria nọ to kiklọ́ ẹ sọn homẹ, bọ yẹn nọ klọ́ ẹ sọn gbonu. E nọ yí azán lọ blebu to mí si, enẹwutu yé nọ na mí núdùdù whèmẹ tọn. Gloria nọ dùnú to ohọ̀ lọ mẹ, amọ́ dovo na whẹndo lọ, bọ yẹn nọ dùnú to gbonu to húnglintẹn. E ma nọ di nude na mi. Núdùdù lọ nọ  yọ́n taun. Whẹndo lọ jọmẹ, nulọ poun wẹ yindọ pọndohlan akọ̀ ṣinṣinyan tọn lọ wẹ to nuyiwa do yé ji. N’flin gbèdopo he n’nọte to amìdonu de. Whenue mí ko jẹ amì do mọto mítọn mẹ pó, n’kanse amìsatọ lọ eyin Gloria gán yì adàdo-pá yetọn mẹ. E pọ́n unklọ̀ mi poun bo gblọn dọ, “E to súsú.”

To alọ devo mẹ, mí duvivi ojlẹ ayajẹ tọn lẹ tọn hẹ mẹmẹsunnu lẹ, podọ mí yiwanna lizọnyizọn lọ! To whenue mí wá Pine Bluff to tintan whenu, mí nọ owhé mẹmẹsunnu he yin devizọnwatọ agun tọn to ojlẹ lọ mẹ tọn gbè. Asi etọn yin mayisenọ to whenẹnu, podọ Gloria jẹ Biblu plọn hẹ ẹ ji. To ojlẹ dopolọ mẹ, n’jẹ nuplọn hẹ viyọnnu yetọn po asu etọn po ji. Onọ̀ lọ po viyọnnu lọ po de nado sẹ̀n Jehovah bo yí baptẹm.

Mí do họntọn vivẹ́ lẹ to agun he bẹ yovo lẹ hẹn lọ mẹ. Yé nọ basi oylọna mí nado wá dù núdùdù whèjai tọn, amọ́ zánmẹ wẹ yé dona nọ yí jonọ mítọn te. Ogbẹ́ Ku Klux Klan tọn (KKK) he nọ ze akọ̀ ṣinṣinyan po danuwiwa po daga, to núgbà taun to ojlẹ lọ mẹ. N’flindọ mí mọ dawe de to aisinsin to ohọ̀ etọn nukọn to ozán Hùnwhẹ Halloween tọn de mẹ, bọ e do avọ̀ wewe gblẹlẹ de bo ṣinyọ́n gbakun gaa de dile hagbẹ ogbẹ́ lọ tọn lẹ nọ wà do. Ṣigba, onú mọnkọtọn lẹ ma glọnalina mẹmẹsunnu lẹ nado do homẹdagbe hia. To alunlun mẹ gbèdopo, mí do nuhudo akuẹ tọn nado yì plidopọ daho, podọ mẹmẹsunnu de yigbe nado họ̀ mọto mítọn, na mí nido mọ akuẹ he mí nado yì. Gbèdopo to osun dopo godo, nuṣikọna mí to whenue mí ko zinzọnlin sọn họndekọn jẹ họndekọn to yozò alunlun mẹ tọn nù nado deanana plọnmẹ Biblu lẹ. To whenue mí wá whégbè, mí mọ nude he paṣa mí. Mọto mítọn to ginglin to owhé mítọn nukọn! Wekanhlanmẹ kleun de yin zize do mẹpọ́nnu nukọn tọn mọto lọ tọn ji, he mẹ e yin kinkando dọ: “N’gọ̀ mọto mìtọn wá na mì, taidi nunina de sọn dè e. Mẹmẹsunnu mìtọn.”

Nuyiwa homẹdagbe tọn devo sọ yinuwado ji e taun. To 1962, n’yin oylọ-basina na Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta tọn to South Lansing to New York. Azọ́nplọnmẹ osun dopo blebu tọn de wẹ na mẹho agun tọn lẹ gọna nugopọntọ lẹdo tọn po agbegbe tọn lẹ po. Ṣigba, whenue n’mọ oylọ-basinamẹ lọ yí, n’ma do azọ́n de to alọnu, podọ n’do nuhahun akuẹ tọn. Amọ́, azọ́nwhé kàntitẹ tọn de to Pine Bluff dọho hẹ mi nado yí mi do azọ́n mẹ. Eyin yé yí mi, yẹn wẹ na yin mẹyuu tintan he na wazọ́n na azọ́nwhé enẹ. To godo mẹ, yé dọna mi dọ emi na yí mi. Nudide tẹwẹ n’na bayi? N’ma do akuẹ nado yì New York. N’lẹnnupọn taun eyin n’na kẹalọyi azọ́n lọ kavi gbẹ́ oylọ-basinamẹ wehọmẹ tọn lọ dai. Na nugbo tọn, n’ko to awuwle nado kàn wekanhlanmẹ de nado gbẹ́ oylọ-basinamẹ wehọmẹ tọn lọ dai to whenue nude jọ, ehe n’ma gán wọn gbede.

Mẹmẹyọnnu de to agun mítọn mẹ, he asu etọn yin mayisenọ húhú ohọ̀n mítọn to afọnnu fuu de bo dlẹn wepò de do mi. Akuẹ kẹdẹ wẹ gọ́ e mẹ. Ewọ po ovi etọn jọja delẹ po nọ fọ́nzán nado yì wazọ́n to sekan-gbò lẹ mẹ nado dín akuẹ, na ma do penugo bo yì New York. Mẹmẹyọnnu lọ dọmọ: “Yì wehọmẹ  bo plọnnu ganji, bo lẹkọwa plọn mílọsu!” To nukọn mẹ, n’kanse azọ́nwhé kàntitẹ tọn lọ eyin mí gán sẹ̀ tito azọ́nmẹ bibẹ tọn lọ donukọn na osẹ atọ́n dogọ. Yé gblọn po nujikudo po dọ, “Paali!” Amọ́, enẹ ma yin nude. N’ko bayi nudide ṣie. Homẹ ṣie hùn taun dọ n’ma kẹalọyi azọ́n enẹ!

Nuhe Gloria dọ gando ojlẹ he mí yizan to Pine Bluff go die: “N’yiwanna aigba-denamẹ lọ! N’do nudi plọnmẹ Biblu 15 jẹ 20. Enẹwutu, mí nọ dekunnu sọn whédegbè jẹ whédegbè to afọnnu lẹ bo nọ wá yí ojlẹ he pò do deanana plọnmẹ Biblu lẹ, to whedelẹnu kakajẹ ogàn 11 mẹ zánmẹ. Sinsẹ̀nzọn lọ hẹn ayajẹ wá taun! E na ko jlo mi nado gbọṣi azọ́n enẹ mẹ. Nado dọ hójọhó, e ma jlo mi paali dọ ma diọ azọ́ndenamẹ ṣie bo biọ azọ́n lẹdo didlapọn tọn mẹ, amọ́ linlẹn devo pete wẹ Jehovah tindo.” E ka yinmọ nugbo.

Whenue mí to gbehosọnalitọ basi to Pine Bluff, mí doalọwemẹ nado lẹzun gbehosọnalitọ titengbe. Mí kudeji dọ e na pà mí, na nugopọntọ agbegbe tọn mítọn jlo dọ mí ni gọalọna agun de to Texas, podọ e jlo dọ mí ni sẹ̀n to dọ́n taidi gbehosọnalitọ titengbe. Linlẹn lọ dọ azọ́ndenamẹ mítọn na diọ nọ fọnjlodotena mí. Enẹwutu, mí donukun gblọndo Ogbẹ́ tọn kaka, amọ́ wekanhlanmẹ depope ma wá. To godo mẹ, wekanhlanmẹ de wá to gbèdopo, bọ mí yin azọ́ndena di nugopọntọ tomẹyitọ lẹ! Enẹ jọ to janvier 1965. Mẹmẹsunnu Leon Weaver, he yin anadenanutọ Wedegbẹ́ Alahọ États-Unis tọn todin, yin pipà di nugopọntọ lẹdo tọn to ojlẹ dopolọ mẹ.

Obu di mi dọ n’yin azọ́ndena taidi nugopọntọ lẹdo tọn. Nudi owhe dopo jẹnukọn, nugopọntọ agbegbe tọn, James A. Thompson Jr., gbeje nugopipe ṣie lẹ pọ́n. E yí homẹdagbe do dó adà kleun delẹ he mẹ n’sọgan basi vọjlado te hia mi, bo donù jẹhẹnu he nugopọntọ lẹdo tọn dagbe de dona tindo lẹ go. Ojlẹ vude poun janwẹ n’basi to azọ́n lẹdo tọn mẹ bo doayi e go dọ n’do nuhudo ayinamẹ he e na mi tọn nugbo. To whenue n’yin pipà godo, Mẹmẹsunnu Thompson wẹ yin nugopọntọ agbegbe tọn tintan he n’wazọ́n hẹ. N’plọn nususu sọn mẹmẹsunnu gbigbọnọ he yin nugbonọ enẹ dè.

To ojlẹ enẹlẹ mẹ, nugopọntọ lẹdo tọn lẹ ma nọ mọ azọ́nplọnmẹ susu yí. N’yí osẹ dopo zan hẹ nugopọntọ lẹdo tọn he to agun de dlapọn nado pọ́n lehe e nọ bayi do. Podọ, ewọ lọsu yí osẹ he bọdego zan hẹ mi dile n’to agun devo dlapọn. E na mi ayinamẹ po anademẹ lẹ po. Enẹgodo, míwlẹ ṣo wẹ na jẹ yìyì ji. N’flindọ n’dọna Gloria dọ, “Be din janwẹ e na jo mí do a?” Ṣigba to nukọn mẹ, n’doayi onú titengbe de go. Mẹmẹsunnu dagbe he na gọalọnamẹ lẹ ma na hán gbede—eyin yè na yé dotẹnmẹ nado gọalọnamẹ. N’gbẹ́ yọ́n pinpẹn alọgọ he mẹmẹsunnu delẹ na mi tọn, di apajlẹ J.R. Brown he yin nugopọntọ tomẹyitọ to whelọnu, podọ Fred Rusk hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn de.

 Akọ̀ ṣinṣinyan sinyẹn taun to ojlẹ lọ mẹ. To gbèdopo, Ogbẹ́ KKK zìn homẹgble zọnlin gbọn tòpẹvi he mí to didlapọn de mẹ to Tennessee. N’flin ojlẹ devo whenue pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn de he to kunnude nọte nado gbọjẹ to núdùdù-satẹn de. N’dedo adàdo-pá sunnu lẹ tọn mẹ, podọ n’doayi e go dọ dawe kanylantọ he kannu do agbasa go di mẹhe nọ nọgodona gandudomẹji yovo lẹ tọn de fọ́n bo jẹgodona mi. Ṣigba, mẹmẹsunnu yovo de, he tọ́nalùn hugan yẹn po dawe kanylantọ lọ po sọ fọ́n jẹgodona mí. E kanse mi dọ, “Mẹmẹsunnu Herd, n’dọ nude ma jọ nẹ?” Dawe he jẹgodona mi dai lọ lẹkọ po awuyiya po bo ma tlẹ sọ zan adàdo-pá lọ ba. To owhe lẹ gblamẹ, n’mọdọ nuvẹun ma yin whẹho sinmẹ agbasa tọn de paali; ylando wẹ hẹn enẹ wá, yèdọ ylando Adam tọn lọ he bẹpla mímẹpo. Podọ, n’ko plọn dọ mẹmẹsunnu wẹ mẹmẹsunnu nọ yin, mahopọnna sinmẹ agbasa tọn, podọ ewọ na kú do ota towe mẹ eyin e biọ domọ.

Owhe 12 wẹ mí yizan to azọ́n lẹdo tọn mẹ, bo yí 21 zan to azọ́n agbegbe tọn mẹ. Dona susu wẹ mí mọyi to owhe enẹlẹ gblamẹ bosọ tindo numimọ tulinamẹ tọn susugege. Amọ́, dona devo sọ pò to nukọn. To août 1997, nuhe mí ko to jijlo sọn ojlẹ dindẹn die lọ wá mọ hẹndi. Mí yin oylọ-basina nado wá sẹ̀n to Bẹtẹli États-Unis tọn, yèdọ owhe 38 plipli to whenue mí doalọwemẹ whla tintan godo. To osun he bọdego mẹ, mí bẹ sinsẹ̀nzọn Bẹtẹli tọn mítọn jẹeji. N’lẹndọ mẹmẹsunnu azọngbannọ he to Bẹtẹli lẹ jlo dọ ma wá gọalọ na ojlẹ kleun de poun wẹ, amọ́ nulẹ ma wá yì domọ.

To bẹjẹeji, n’yin didohlan Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn. Nususu wẹ n’plọn to finẹ. Mẹmẹsunnu he to finẹ lẹ nọ penukundo whẹho he gẹdẹ po dehe biọ aṣejininọ lẹ po go, ehe mẹho agun tọn lẹ po nugopọntọ lẹdo tọn lẹ po nọ fọndote sọn awà voovo lẹ ji to otò lọ mẹ. N’yiwanna lehe mẹmẹsunnu lọ lẹ yí homẹfa po ahundopo po do plọnazọ́n mi do. Etomọṣo, n’mọdọ eyin n’vọ́ yin azọ́ndena do finẹ, n’na gbẹ́ taidi mẹyọyọ.

Yẹn po Gloria po yiwanna gbẹzan Bẹtẹli tọn. Mí ko tindo aṣa lọ dai nado nọ fọ́nzán, podọ na nugbo tọn, enẹ gọalọna mí to Bẹtẹli. To nudi owhe dopo linlán godo, n’jẹ alọgọ ji to Wedegbẹ́ Sinsẹ̀nzọn tọn Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ. Enẹgodo, to 1999, n’yin dide taidi dopo to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ. N’ko plọn nususu to azọ́ndenamẹ ehe mẹ, amọ́ hú popolẹpo, n’plọn to aliho he họnwun mẹ dọ Jesu Klisti wẹ ota agun Klistiani tọn, e ma yin gbẹtọvi depope.

Eyin n’lẹnnupọndo gbẹzan ṣie ji, n’nọ mọ dee to whedelẹnu taidi yẹwhegán Amọsi. Jehovah doayi lẹngbọhọtọ whiwhẹnọ enẹ go, mẹhe to ojlẹ delẹ mẹ nọ wazọ́n mẹdèpo tọn bo nọ penukundo ovòtin sikomoli tọn lẹ go, yèdọ atin-sinsẹ́n de he nọ yin pinpọnhlan di núdùdù hẹntọnọ lẹ tọn. Etomọṣo, Jiwheyẹwhe de Amọsi taidi yẹwhegán, ehe na ko hẹn dona gbigbọmẹ tọn susu lẹ wá na ẹn. (Amọ. 7:14, 15, Odò.) Mọdopolọ Jehovah doayi go e, yèdọ visunnu glesi hẹntọnọ de tọn to Liberty, Indiana, bo dona mi susugege—ehe sù sọmọ bọ n’ma gán donù popo go! (Howh. 10:22) Na nugbo tọn, n’mọdọ n’sọgan ko yin hẹntọnọ to bẹjẹeji, amọ́ to godo mẹ, n’mọ dona susugege yí to gbigbọ-liho, yèdọ dona he zẹ̀ nuhe n’sọgan lẹn lẹpo go!