Be Hiẹ Nọ Pọ́n Danuwatọ lẹ Hlan Dile Jiwheyẹwhe Nọ Wà Do Ya?

Sọn whenu dindẹn die wẹ gbẹtọ lẹ ko nọ na yẹyi bo nọ gbògbéna mẹgángán, he nọ do huhlọn po adọgbigbo daho po hia lẹ. Dopo to omẹ mọnkọtọn lẹ mẹ wẹ sunnu asuka whenuho otangblo Glẹki hohowhenu tọn de, Héraclès, kavi Hercules dile ewọ yin yinyọnẹn do na lomunu lẹ.

 HÉRACLÈS yin sunnu asuka he diyin taun de, yèdọ gángánsu avùnhotọ lẹ tọn. Sọgbe hẹ otangblo, ewọ yin gbẹtọ-daa-yẹwhe-daa, heyin ovi yẹwhe Zeus Glẹki tọn, po Alcmène, onọ̀ gbẹtọvi tọn de po. Nuyiwa sẹhundaga etọn bẹjẹeji to whenuena e gbẹsọ yin ovi-yẹyẹ he to akọ̀n de. To whenuena yẹwhe-yọnnu awuwhàntọ de dó odàn daho-gbó awe hlan nado hu i, Héraclès finyọ́nkọ̀na yé hù. To godo mẹ e fùnawhàn susu lẹ, gbàwhan nudazi lẹ tọn, bosọ hoavùn hẹ okú nado whlẹn họntọn de gán. E sọ và tòdaho susu lẹ sudo, zanhẹ yọnnu lẹ gánnugánnu, dlan visunnu de sọn atọ̀họ̀ de ji, bosọ hù asi po ovi etọn lẹ po.

Dile etlẹ yindọ ewọ mayin gbẹtọ jọ gbẹtọ de do, sọn whenu dindẹn die wẹ Héraclès yin didohia to otangblo aigba hohowhenu tọn lẹ ji heyin yinyọnẹn na Glẹkinu lẹ. Lomunu lẹ sẹ̀n ẹn taidi yẹwhe de; ajọwatọ lẹ po gbejizọnlin basitọ lẹ po nọ hodẹ̀ hlan ẹn na kọdetọn dagbe tintindo po hihọ́-basinamẹ po sọn owù mẹ. Whenuho lẹ dogbọn nuyiwa sẹhundaga etọn lẹ dali ko dọ̀n gbẹtọ lẹ dogo na owhe fọtọ́n susu lẹ.

Dodonu Otàngblo lọ Tọn

Be whenuho Héraclès po gbẹtọ asuka otangblo tọn devo lẹ tọn lẹ po tindo dodonu nujọnu tọn de ya? To linlẹn de mẹ, yé sọgan tindo. Biblu dọho ojlẹ de tọn, heyin bẹjẹeji whenuho gbẹtọ tọn, to whenuena “yẹwhe lẹ” po “gbẹtọ-daa-yẹwhe-daa lẹ” po nọgbẹ̀ to aigba lọ ji na taun tọn.

To zẹẹmẹ bibasi do ojlẹ enẹ ji mẹ, Mose wlan dọmọ: “E sọ wá jọ, whenuena gbẹtọ ṣẹ̀ susudeji to aigba ji, bọ yè sọ to viyọnnu ji hlan yé, bọ visunnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọ mọ viyọnnu gbẹtọ tọn lẹ dọ yé yọnwhanpẹ; bọ yé sọ mọ asi na yede sọn enẹ he yé de lẹpo mẹ.”—Gẹnẹsisi 6:1, 2.

“Visunnu Jiwheyẹwhe tọn” enẹlẹ ma yin gbẹtọvi lẹ gba; angẹli visunnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ wẹ yé yin. (Yijlẹdo Job 1:6; 2:1; 38:4, 7 go.) Biblu kàntọ Juda basi zẹẹmẹ dọ angẹli delẹ “ma sọ nọte to ogántẹn yetọn lọsu mẹ . . . ṣigba bo jo fininọ jlọjlọ yetọn do.” (Juda 6) To hogbe devo lẹ mẹ, yé jo otẹ̀n denamẹ yetọn to titobasinanu olọn mẹ Jiwheyẹwhe tọn do na yé de nado nọhẹ yọnnu whanpẹnọ lẹ to aigba ji wutu. Juda yidogọ dọ angẹli atẹṣitọ ehelẹ tin taidi gbẹtọ Sọdọmi po Gọmọla tọn lẹ po, he ‘huwhẹ galilọ tọn zẹjlẹgo bosọ tọ́nyi hodo agbasalan na yizan he mayin jọwamọ tọn.’—Juda 7.

Biblu ma wleawuna zẹẹmẹ gigọ́ lẹ gando nuwiwa angẹli tolivẹtọ ehelẹ tọn go gba. Etomọṣo, otangblo hohowhenu Glẹki tọn lẹ po fidevo lẹ tọn po basi zẹẹmẹ yẹwhe po yẹwhe-yọnnu susu lẹ tọn po he nọ to dindanpe to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn, vlavo dehe sọgan yin mimọ kavi ehe ma sọgan yin mimọ lẹ. To whenuena yé ze agbasa gbẹtọ tọn do, yé nọ yọnwhanpẹ tlala. Yé nọ dùnú, nù, damlọn, bo nọ tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn to yedelẹ ṣẹnṣẹn podọ hẹ gbẹtọvi lẹ. Dile yé tlẹ nọ pọ́n yede hlan taidi mẹwiwe po jọmaku po, yé nọ dolalo bosọ nọ klọ mẹ, nọ dowhẹgbe bosọ nọ hoavùn, nọ yí ayiha oklọ tọn zan bosọ nọ zanhẹmẹ gánnugánnu. Linlin otangblo tọn mọnkọtọn lẹ sọgan to ninọmẹ nugbo ojlẹ he jẹnukọnna Osingigọ he yin nùdego to owe Biblu Gẹnẹsisi tọn mẹ dohia, ṣigba to wunmẹ whanpẹnọ po tasọ́dònanu tọn de po mẹ.

Mẹgángán Hohowhenu Tọn lẹ, Sunnu He Diyin Lẹ

Angẹli tolivẹtọ he yí agbasa gbẹtọ tọn do lẹ tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn hẹ yọnnu lẹ, bọ yọnnu lọ lẹ jì ovi lẹ. Ehelẹ ma yin ovi tata lẹ gba. Nẹfilimi lẹ wẹ yé yin, gbẹtọ daa angẹli daa lẹ. Kandai Biblu tọn dọmọ: “Nẹfilimi lẹ tin to aihọn mẹ to azán nẹlẹ mẹ; podọ to enẹgodo ga, whenuena visunnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọ biọ họmẹ yì viyọnnu gbẹtọ tọn lẹ dè, bọ yé sọ jivi na yé: ehelẹ wẹ mẹgángán he tin to hohowhenu, sunnu he diyin lẹ.”—Gẹnẹsisi 6:4.

Hogbe Heblu tọn “nẹfilimi” to paa mẹ zẹẹmẹdo “mẹhọliaitọ lẹ,” mẹhe nọ họ́ mẹdevo lẹ liai, kavi he nọ hẹn mẹdevo lẹ nado jai, gbọn nuwiwa danuwiwa tọn lẹ dali. Gbọnmọ dali, e ma yin nupaṣamẹ dọ kandai Biblu tọn yidogọ dọmọ: ‘Aihọn sọ gọ́ na danuwiwa.’ (Gẹnẹsisi 6:11) Gbẹtọ-daa-yẹwhe-daa otangblo tọn lẹ, taidi Héraclès po sunnu asuka whenuho Babilọninu tọn Gilgamesh po, dì Nẹfilimi lẹ tlala.

 Doayi e go dọ Nẹfilimi lẹ yin yiylọdọ “mẹgángán lẹ” po “sunnu he diyin lẹ” po. To vogbingbọn mẹ na dawe dodonọ lọ Noa, he nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ, Nẹfilimi lẹ ma tindo ojlo to yíndidi Jehovah tọn zizedaga mẹ gba. Yé tindo ojlo to yíndidi, gigo, po oyín yede titi tọn lẹ zizedaga po mẹ. Gbọn nuwiwa huhlọnnọ lẹ, he matin ayihaawe bẹ danuwiwa po ohùnsọndai po hẹn gblamẹ, yé mọ yíndidi he yé jlo vẹkuvẹku lọ yí sọn aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn he lẹdo yé pé lọ mẹ. Yé yin gbẹtọ gángánsu azán yetọn gbè tọn lẹ—he nọ yin budisi, nọ yin sisina, bosọ taidi mẹhe ji yè ma sọgan dù te lẹ.

Dile Nẹfilimi lẹ po otọ́ yetọn heyin angẹli he gblezọn lẹ po tlẹ sọgan ko duvivi yíndidi tọn to nukun mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ yé lẹ tọn mẹ do sọ, e họnwun dọ yé ma diyin to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ gba. Osùnú de wẹ aliho gbẹzan yetọn tọn yin. Taidi kọdetọn de, Jiwheyẹwhe yinuwa sọta angẹli he gblezọn lọ lẹ. Apọsteli Pita wlan dọmọ: “Jiwheyẹwhe ma gbọ sọn angẹli lẹ go whenuena yé wà ylando, ṣigba bọ e sisẹ́ yé dlan [Taltalu, NW] mẹ, bo jo yé hlan ogàn zinvlu mẹ tọn, nado sọ yé whlá jẹ whẹdazángbè; bo ma sọ gbọ sọn aihọn whenẹnu tọn go, ṣigba bo whlẹn Noa po omẹ ṣinawe po, yẹwhehodọtọ dodo tọn, whenuena e túntún osin kọ̀n do aihọn mẹylankan lẹ tọn ji.”—2 Pita 2:4, 5.

To Osingigọ globu tọn lọ mẹ, angẹli atẹṣitọ lẹ jo agbasalan do bosọ lẹkọ to winyan mẹ yì agblò gbigbọmẹ tọn mẹ. Jiwheyẹwhe sayana yé gbọn aliginglọnna yé ma nado sọ ze agbasa gbẹtọ tọn lẹ do pọ́n gbede ba dali. Nẹfilimi lẹ, ovi gángánsu heyin angẹli tolivẹtọ lọ lẹ tọn, lẹpo wẹ vasudo. Noa po whẹndo pẹvi etọn po kẹdẹ wẹ lùn Osingigọ lọ tọ́n.

Sunnu He Diyin lẹ to Egbehe

To egbehe, yẹwhe lẹ po gbẹtọ-daa-yẹwhe-daa lẹ po, ma gbẹsọ tin to aigba ji ba. Etomọṣo, danuwiwa gbayipe tlala. Sunnu he diyin egbehe tọn lẹ nọ yin gigopana to owe lẹ, sinimoto lẹ, televiziọn, po húnhiho lẹ po mẹ. Yé ma na lẹnnupọn pọ́n gbede nado lilẹ alaka awetọ, nado yiwanna kẹntọ yetọn lẹ, nado dín jijọho, nado jonamẹ, kavi nado họ̀n na danuwiwa gba. (Matiu 5:39, 44; Lomunu lẹ 12:17; Efesunu lẹ 4:32; 1 Pita 3:11) Kakatimọ, mẹgángán egbezangbe tọn lẹ nọ yin yẹyidogona na huhlọn yetọn podọ na nugopipe yetọn nado hoavùn, nado víhlọ̀n na yedelẹ, podọ nado yí danuwiwa he ylanhú do yiahọsu danuwiwa tọn. a

Pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn gando omẹ mọnkọtọn lẹ go ma ko diọ sọn azán Noa tọn lẹ gbè gbọ́n gba. Jehovah ma nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n mẹhe yiwanna danuwiwa lẹ kavi nọ tindo homẹhunhun to nuyiwa yetọn lẹ mẹ gba. Psalm-kantọ lọ jihàn dọmọ: “OKLUNỌ to dodonọ lẹ whlepọn: ṣigba mẹylankan po omẹ he yiwanna [danuwiwa] po ayiha etọn gbẹwanna.”—Psalm 11:5.

Huhlọn Wunmẹ He Gbọnvo De

Mẹhe gbọnvo mlẹnmlẹn na sunnu mẹgángán danuwiwa tọn lẹ wẹ gbẹtọvi he diyin hugan lọ he nkọtọn ma ko nọgbẹ̀ pọ́n, yèdọ Jesu Klisti, dawe jijọho tọn de. To whenuena e tin to aigba ji e ma wà ‘danu depope.’ (Isaia 53:9) To whenuena kẹntọ etọn lẹ wá nado wle e to jipa Gẹtsemani tọn mẹ, hodotọ etọn lẹ tindo ohí delẹ. (Luku 22:38, 47-51) Yé sọgan ko wleawuna avùnho-gbẹ́ de nado tẹnpọn nado basi-hihọ́na ẹn ma nado yin jijodo alọ Ju lẹ tọn mẹ.—Johanu 18:36.

Na nugbo tọn, apọsteli Pita dọ̀n ohí etọn sún nado yíavunlọ na Jesu, ṣigba Jesu dọ hlan ẹn  dọmọ: “Yí ohí towe do otẹn etọn mẹ; na mẹhe ze ohí lẹpo wẹ na dọ̀n po ohí po.” (Matiu 26:51, 52) Mọwẹ, danuwiwa nọ fọ́n danuwiwa dote, dile whenuho gbẹtọvi tọn ko dohia pludopludo do. Gbọnvona dotẹnmẹ hundote nado yíavunlọ na edetiti po adanwànu lẹ po, Jesu tindo aliho avùnlọyiyi tọn devo. E dọna Pita dogọ dọmọ: “Hiẹ lẹndọ yẹn ma sọgan vẹ̀ Otọ́ ṣie, bọ e na do hú awhànpa angẹli lẹ tọn wiawe yèdọ hlan mi?”—Matiu 26:53.

Kakati nado lẹhlan danuwiwa kavi hihọ́-basinamẹ angẹli lẹ tọn, Jesu dike bo yin wiwle gbọn mẹhe hù i lẹ dali. Etẹwutu? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ e yọnẹn dọ ojlẹ ma ko sọ̀ na Otọ́ olọn mẹ tọn etọn nado hẹn ylanwiwa wá opodo to aigba ji gba. Kakati nado ze whẹho lọ do alọ ede tọn mẹ, Jesu dejido Jehovah go.

Ehe ma yin ninọmẹ madogán tọn de gba ṣigba dehe yin huhlọn homẹ tọn tlala de wẹ. Jesu do yise he lodo hia dọ Jehovah na didẹ whẹho lẹ to ojlẹ dide podọ to aliho Etọn mẹ. Na tonusise etọn wutu, Jesu yin zizedaga jẹ otẹn yíndidi tọn de mẹ heyin omẹ awetọ na Jehovah lọsu titi. Apọsteli Paulu wlan gando Jesu go dọmọ: “E whiwhẹ ede, bosọ lẹzun tonusetọ kakajẹ okú, yèdọ okú [yatin, NW] tọn. Enẹwutu Jiwheyẹwhe ze e do oji aga ga, bosọ na oyín de ewọ he hú oyín lẹpo; dọ to oyín Jesu tọn mẹ kligonu lẹpo nido nọ jẹklo, yé he tin to olọn mẹ lẹ tọn, yé he tin to aigba lẹ tọn, po yé he tin to aigba sabọ lẹ tọn po. Podọ na odẹ́ lẹpo ni nọ yigbe dọ, Jesu Klisti wẹ Oklunọ, hlan gigo Jiwheyẹwhe Otọ́ tọn.”—Filippinu lẹ 2:8-11.

Opagbe Jiwheyẹwhe Tọn Nado Doalọtena Danuwiwa

Klistiani nugbo lẹ nọ hẹn gbẹzan yetọn lẹ sọgbe hẹ apajlẹ po nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ po. Yé ma nọ doyẹyigona kavi hodo apajlẹ sunnu he diyin po danuwatọ aihọn tọn lẹ po gba. Yé yọnẹn dọ to ojlẹ sisọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, omẹ mọnkọtọn lẹ na yin didesẹ kakadoi, kẹdẹdile e yin do na mẹylankan azán Noa gbè tọn lẹ do pẹpẹ.

Jiwheyẹwhe wẹ yin Didatọ aigba po gbẹtọvi lẹ tọn po. Ewọ wẹ sọ yin Nupojipetọ jlọjẹnọ lọ. (Osọhia 4:11) Eyin whẹdatọ gbẹtọvi tọn de tindo jlọjẹ aṣẹpipa sọgbe hẹ osẹ́n tọn nado basi nudide whẹdida tọn lẹ, be Jiwheyẹwhe tlẹ sọ tindo aṣẹpipa he yiaga hugan nado wàmọ. Sisi etọn na nunọwhinnusẹ́n dodo tọn edetiti tọn lẹ, gọna owanyi etọn hlan mẹhe yiwanna ẹn lẹ, na whàn ẹn nado doalọtena kanyinylan lẹpo po mẹhe nọ wà ẹ lẹ po.—Matiu 13:41, 42; Luku 17:26-30.

Ehe na planmẹ jẹ jijọho kakadoi kọ̀n to aigba ji, yèdọ jijọho heyin zize sinai gligli do whẹdida dodo po dodowiwa po ji. Ehe yin didọ to dọdai heyin yinyọnẹn ganji lọ mẹ gando Jesu Klisti go dọmọ: “Yè ji ovi de hlan mí, yè na visunnu de hlan mí; ahọludu nasọ tin to abọ́ etọn ji: yè na nọ ylọ oyín etọn dọ Jawu, Hónamẹtọ, Jiwheyẹwhe huhlọnnọ, Otọ́ madopodo, Ahọvi Jijọho tọn. Ahọludu etọn po jijọho po ma na ponù, to ofìn Davidi tọn ji, podọ to ahọludu etọn ji, nado nọ pọ́n e go, podọ nado sọ yonu etọn hẹnai, gbọn whẹdida [dodo] dali; podọ gbọn [dodowiwa] dali, sọn dinvie, yèdọ kakadoi. Vivẹnu OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn tọn na basi ehe.”—Isaia 9:6, 7.

To whelọnu lo, na whẹwhinwhẹ́n dagbe wutu Klistiani lẹ nọ setonuna ayinamẹ gbọdo whenu dindẹn tọn lọ dọmọ: “A hàhomẹ awusinyẹnnamẹtọ tọn blo, a sọ dè dopo to ali etọn lẹ mẹ blo. Na osùnú de wẹ tasinyẹntọ yin hlan OKLUNỌ: ṣigba aṣli etọn tin dodonọ lẹ dè.”—Howhinwhẹn lẹ 3:31, 32.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Blurb to weda 29]

MẸGÁNGÁN EGBEZANGBE TỌN LẸ NỌ YIN YẸYIDOGONA NA HUHLỌN YETỌN PODỌ NA NUGOPIPE YETỌN NADO YÍ DANUWIWA HE YLANHÚ DO YIAHỌSU DANUWIWA TỌN WUTU

[Yẹdide/Asisa Yẹdide Tọn to weda 26]

Alinari/Art Resource, NY