Biblu Yin Bowlena Bosọ Yin Aliglọnna

“Yẹn na jlo dọ owe heyin wiwe lẹ ni yin lilẹdogbedevomẹ do ogbè lẹpo mẹ,” wẹ Desiderius Erasmus wlan, heyin weyọnẹntọ diyin Pays-Bas tọn owhe kanweko 16tọ́ tọn.

TODIDO vẹkuvẹku Erasmus tọn wẹ yindọ mẹlẹpo ni sọgan hia bo mọnukunnujẹ Owe-wiwe mẹ. Ṣigba, agọjẹdo Biblu go tọ́ lẹ gbẹ́ linlẹn mọnkọtọn dai sinsinyẹn. Na nugbo tọn, nọtẹn owù tọn de wẹ Europe yin to ojlẹ lọ mẹ na mẹdepope etlẹ yin na mẹhe mayin tlintlindo-dintọ sọmọ gando nuhe tin to Biblu mẹ lẹ go. Sẹ́nbasitọ lẹ ze gbedide de dai to Angleterre, he degbe dọ “mẹdepope he hia Owe-wiwe to Glẹnsigbe mẹ dona hẹn aigba, owhé, nutindo lẹ, po ogbẹ̀ po bu . . . podọ, eyin yé zindonukọn po tasinsinyẹn po, kavi jai jẹ ninọmẹ dopolọ mẹ to whenuena yé ko yin jijona godo, yé dona yin whiwhedo-nugo whẹ́ na atẹṣiṣi sọta ahọlu, podọ to enẹgodo na yin fifiọ na nugbonọ mayin na Jiwheyẹwhe wutu.”

To otò nukundeji Europe tọn lẹ mẹ, Dodinnanu oka tọn Katoliki tọn gbọn kanyinylan dali yangbé hagbẹ klandovo “he tindo yise he gbọnvo” lẹ tọn, taidi sinsẹ̀nnọ vaudois Flansenu lẹ tọn, bosọ de yé dovo nado yin homẹkẹn do na aṣa yẹwhehodidọ tọn yetọn “sọn wẹndagbe lẹ po episteli lẹ po mẹ gọna wefọ wiwe devo lẹ po mẹ wutu, . . . to whenuena e yindọ yẹwhehodidọ po zẹẹmẹ wefọ wiwe lẹ tọn bibasi po [yin] gbigbẹdai mlẹnmlẹn na omẹ paa lẹ.” Sunnu po yọnnu madosọha lẹ po jiya awufiẹsa sinsinyẹn po okú po tọn na owanyi yetọn na Biblu wutu. Na dọvọdọ Odẹ̀ Oklunọ tọn kavi Gbedide Ao lẹ tọn bibasi podọ nado plọn yé ovi yetọn lẹ wutu poun yé sọgan jiya awufiẹsa sinsinyẹn tlala lẹ tọn.

 Mẹdezejo mọnkọtọn hlan Ohó Jiwheyẹwhe tọn zindonukọn nado gbọṣi ahun gbejizọnlin-basitọ sinsẹ̀n tọn susu he do tọjihun nado yì do Agewaji Amelika tọn ai lẹ tọn mẹ. To fliflimẹ Amelika tọn mẹ, “wehihia po sinsẹ̀n po tindo kọndopọ pẹkipẹki, bo basi zẹẹmẹ aṣa de tọn he sinai mlẹnmlẹn do akọjijẹ hẹ Biblu ji,” wẹ owe lọ A History of Private Life—⁠Passions of the Renaissance dọ. Na nugbo tọn, yẹwhehodidọ de heyin zinzinjẹgbonu to Boston to 1767 dotuhomẹnamẹ dọmọ: “Yin vivẹnunọ to owe wiwe hihia mẹ. Hiẹ dona nọ hia weta dopo sọn Biblu towe mẹ to afọnnu lẹpo podọ to whèjai lẹpo.”

To gbesisọmẹ hẹ Pipli Dodinnanu Barna tọn to Ventura, Californie, hugan 90 to kanweko ji Amelikanu lẹ tọn wẹ tindo madozẹnzẹn Biblu atọ̀n tọn. Ṣigba, dodinnanu agọe tọn de dohia dọ, dile etlẹ yindọ yé gbẹsọ nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Biblu to finẹ, “whenu yiyizan nado hia ẹ, bo plọn ẹn bosọ yí ì do yizan mẹ . . . ko lẹzun onú hoho.” Suhugan gbẹtọ lẹ tọn tindo akọjẹhẹnu he ma doadọdo de poun gando nuhe tin to e mẹ lẹ go. Linlinwe-kàntọ dopo doayi e go dọmọ: “Linlẹn lọ dọ [Biblu] sọgan gbẹsọ tindo nuyiwadomẹji niyaniya tọn do nuhahun po ahunmẹdunamẹnu agọe tọn lẹ po ji ko busẹ sọn aimẹ.”

Flumẹjijẹ Linlẹn Paa Tọn

Nuyise he gbayipe lọ wẹ yindọ mí sọgan tindo kọdetọn dagbe to gbẹ̀mẹ kiki gbọn nulẹnpọn po gbekọndopọ gbẹtọvi lẹ tọn po gblamẹ. Biblu nọ yin nuyiwa hẹ taidi dopo to owe susu he gando linlẹn sinsẹ̀n tọn lẹ po numimọ mẹdetiti tọn lẹ po go, e mayin taidi owe nujọnu tọn po nugbo tọn de po gba.

Enẹwutu nawẹ suhugan gbẹtọ lẹ tọn nọ yinuwa hẹ whẹho he doglẹ po nuhahun tọn lẹ po to gbẹzan mẹ gbọn? Yé nọ yinuwa to ninọmẹ ovọ́ gbigbọmẹ tọn de mẹ, he ma tindo anademẹ walọ dagbe tọn po sinsẹ̀n tọn he dolido lẹ depope po. Yé ko taidi tọjihun he ma tindo azẹ̀, “he to yigọyigọ basi dánpe gbọn jẹhọn nuplọnmẹ gbẹtọ tọn lẹpo dali, . . . gbọn oklọ po bublu gbẹtọ lẹ tọn po dali.”—⁠Efesunu lẹ 4:14, The Twentieth Century New Testament.

To whelọnu lo, mí dona kanse dọ, be owe sinsẹ̀n tọn devo de poun wẹ Biblu yin? Kavi be Ohó Jiwheyẹwhe tọn wẹ e yin nugbonugbo, he bẹ nudọnamẹ he yọn-na-yizan bo yin dandannu hẹn ya? (2 Timoti 3:16, 17) Be Biblu jẹna dogbapọnnanu mítọn ya? Hosọ he bọdego na gbadopọnna kanbiọ ehelẹ.

[Yẹdide to weda 3]

Desiderius Erasmus

[Asisa Yẹdide Tọn]

Sọn owe Deutsche Kulturgeschichte mẹ

[Yẹdide to weda 4]

Sinsẹ̀nnọ vaudois lẹ yin homẹkẹndo sinsinyẹn na yẹwhehodidọ sọn Owe-wiwe mẹ yetọn wutu

[Asisa Yẹdide Tọn]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam