1, 2. Be nuhahun lẹ pipehẹ to alọwle mẹ zẹẹmẹdo dọ alọwle lọ ko gboawupo wẹ ya? Basi zẹẹmẹ.

ALỌWLE yin nunina de sọn Jehovah dè. E sọgan hẹn gbẹzan mẹtọn gọ́ na ayajẹ. Etomọṣo, nuhahun ma hán to alọwle de mẹ. E tlẹ sọgan nọ wá taidi dọ nuhahun lẹ ma na vọ̀ gbede, podọ asu po asi po de sọgan wá mọdọ kanṣiṣa he tin to ṣẹnṣẹn yetọn masọ ló di dai tọn ba.

² E ma dona paṣa mí eyin mí nọ wá pehẹ nuhahun sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ to alọwle mítọn mẹ. Ṣogan, nuhahun lẹ pipehẹ ma zẹẹmẹdo dọ alọwle mítọn ko gboawupo. Asu po asi po he tlẹ tindo nuhahun sinsinyẹn lẹ ko mọ aliho delẹ he mẹ yé sọgan hẹn haṣinṣan yetọn pọnte bo hẹn alọwle yetọn lodo dogọ te. Gbọnna?

3, 4. Etẹwẹ sọgan jọ do alọwle de go to whedelẹnu?

³ Alọwle nọ kọ̀n omẹ voovo awe dopọ, yèdọ mẹhe dopodopo yetọn ko tindo nuhe e nọ yiwanna po nuhe e nọ gbẹwanna lẹ po, gọna aliho nulẹnpọn po nuyiwa tọn etọn titi lẹ po. Humọ, ninọmẹ kavi aṣa he mẹ asu de wá sọn sọgan gbọnvona asi etọn tọn. E nọ biọ whenu po vivẹnudido po to alọwlemẹ lẹ si nado jẹakọ hẹ ode awetọ bo nọ mọnukunnujẹ yede mẹ.

⁴ Dile ojlẹ to yìyì, ahunmẹdunamẹnu mẹdopodopo  tọn sọgan zọ́n bọ asu po asi po de ma nasọ vẹ́ sọmọ ba. E sọgan wá taidi dọ gbẹzan yetọn jẹ vòkán-vòkán. Etẹwẹ sọgan gọalọna yé nado dọnsẹpọ ode awetọ dogọ?

5. (a) Etẹwẹ sọgan gọalọna Klistiani de nado dọnsẹpọ alọwlemẹ etọn dogọ? (b) Sọgbe hẹ Heblu lẹ 13:4, nukun tẹwẹ mí dona nọ yí do pọ́n alọwle?

⁵ Jehovah nọ na ayinamẹ dagbe susu he sọgan gọalọna hiẹ po alọwlemẹ towe po nado dọnsẹpọ ewọ bosọ dọnsẹpọ ode awetọ dogọ. (Salmu lẹ 25:4; Isaia 48:17, 18) E dọna mí dọ: “Mì gbọ alọwle ni tindo gbégbò to nukun mẹlẹpo tọn mẹ.” (Heblu lẹ 13:4) Nuhe yin nujọnu bo họakuẹ to nukun mítọn mẹ wẹ mí nọ pọnhlan di nuhe jẹna gbégbò. Mí nọ basi hihọ́na onú mọnkọ bo ma nọ yí nukunpẹvi do pọ́n ẹn. Nukun he Jehovah jlo dọ mí ni nọ yí do pọ́n alọwle niyẹn.

6. Etẹwẹ Matiu 19:4-6 dọna mí gando nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n alọwle go?

⁶ Jehovah wẹ ze alọwle tintan dai. Visunnu etọn Jesu dọmọ: “Be mìwlẹ ma ko hia dọ mẹhe dá yé sọn bẹjẹeji basi yé sunnu de yọnnu de bosọ dọ: ‘Na whẹwhinwhẹ́n ehe wutu, sunnu na jo otọ́ etọn po onọ̀ etọn po do bo na sẹbọdo asi etọn go, bọ yé omẹ awe lẹ na lẹzun agbasalan dopo’ ya? Sọmọ bọ yé masọ yin agbasalan awe ba, adavo dopo. Enẹwutu, nuhe Jiwheyẹwhe ko kọndopọ, mì dike mẹde klan ẹn blo.” (Matiu 19:4-6) Lẹndai Jehovah tọn sọn dowhenu wẹ yindọ alọwle ni yin kanṣiṣa tẹgbẹ tọn de. Ojlo etọn wẹ yindọ hagbẹ whẹndo tọn lẹ ni dọnsẹpọ yede bo tindo ayajẹ bosọ duvivi ogbẹ̀ tọn to pọmẹ.

7. Nawẹ asu po asi po lẹ sọgan hẹn alọwle yetọn lodo gbọn?

⁷ Ṣigba, kọgbidinamẹ po nuhahun he alọwlemẹ lẹ nọ pehẹ to egbehe lẹ po ko jideji hú gbede pọ́n. To whedelẹnu, nuhahun lọ nọ sinyẹn sọmọ bọ yé nọ lẹndọ alọwle yetọn ma gán sọ tindo kọdetọn dagbe ba, bọ yé gbọ bo nọ hònúpla. Etomọṣo, pọndohlan Jehovah tọn gando alọwle go yinyọnẹn sọgan gọalọ.​—1 Johanu 5:3.

8, 9. (a) Whetẹnu wẹ mí dona nọ hodo anademẹ Jehovah tọn gando alọwle go? (b) Nawẹ mí sọgan dohia gbọn dọ alọwle mítọn họakuẹ to nukun mítọn mẹ?

⁸ Anademẹ Jehovah tọn lẹ nọ wà dagbe na mí to whelẹponu. Dile mí ko mọ do, e na mí ayinamẹ dọ: “Mì gbọ alọwle ni tindo gbégbò.” (Heblu lẹ 13:4; Yẹwhehodọtọ 5:4) Eyin mí nọ hodo anademẹ Jehovah tọn etlẹ yin to whenue mọwiwà ma bọawu, e na hẹn ale wá na mí janwẹ.​—1 Tẹsalonikanu lẹ 1:3; Heblu lẹ 6:10.

⁹ Na alọwle mítọn họakuẹ na mí wutu, mí ma na jlo  nado wà kavi dọ nudepope he sọgan hẹn nuhahun wá. Kakatimọ, ojlo mítọn wẹ nado hẹn haṣinṣan mítọn hẹ alọwlemẹ mítọn lodo. Nawẹ mí gán wàmọ gbọn?

10, 11. (a) Nuhahun sinsinyẹn tẹwẹ alọwle susu nọ pehẹ? (b) Naegbọn aliho he mẹ mí nọ dọhona asu kavi asi mítọn te do yin nujọnu?

¹⁰ Aliho susu mẹ wẹ mẹde sọgan hẹn awufiẹsa wá na alọwlemẹ etọn te. Mí yọnẹn dọ Klistiani de ma dona linú alọwlemẹ etọn kavi wà nudepope he na gbleawuna ẹn to agbasa-liho gbede. Etomọṣo, mí sọgan yí hogbe mítọn lẹ do gbleawuna ode awetọ. Ohó sọgan taidi ohí to whedelẹnu. Nawe de dọmọ: “Asu ṣie nọ yí ohó do hò mi. Yè gán nọma mọ apà to go e, amọ́ hogbe whánsọmẹ tọn he e nọ yizan gbọzangbọzan lẹ, taidi ‘Agbàn wẹ a yin to kọ̀ji na mi!’ podọ ‘Nuvọ́nọ de poun wẹ a yin!’ ko doapà ahun ṣie.” Asu de dọ dọ asi emitọn nọ yí hodidọ etọn lẹ do de emi pò bo nọ to zunzun emi mapote. E dọmọ: “N’ma tlẹ gán vọ́ hogbe he e nọ yizan na mi lẹ dọ to mẹmẹ. Enẹwutu, n’ma nọ jlo na dọho hẹ ẹ bọ n’gbọ bo nọ dẹn to azọ́nmẹ whẹpo do lẹkọ. E pọnte domọ hú nado wá whégbè.” Hogbe mẹzunzun, danudidọ po mẹdèpo tọn he nọ gbleawunamẹ to numọtolanmẹ-liho lẹ po ko gbayipe taun to egbehe.

¹¹ Awugble he danudidọ na ode awetọ nọ hẹnwa to asu po asi po ṣẹnṣẹn to numọtolanmẹ-liho ma nọ yawu busẹ. E họnwun dọ Jehovah ma jlo dọ asu po asi po lẹ ni nọ yinuwa hẹ ode awetọ to aliho enẹ mẹ. Ṣigba, e bọawu nado gbleawuna alọwlemẹ mẹtọn, etlẹ yin to mayọnẹn mẹ. A sọgan lẹndọ a nọ jọmẹ hẹ alọwlemẹ towe,  amọ́ be ewọ nọ mọ domọ ya? Eyin hogbe towe de gbleawuna alọwlemẹ towe, be a na jlo nado basi vọjlado ya?​—Galatianu lẹ 5:15; hia Efesunu lẹ 4:31.

12. Etẹwẹ sọgan yinuwado haṣinṣan he alọwlemẹ de tindo hẹ Jehovah ji?

¹² Jehovah nọ na ayidonugo aliho he mẹ a nọ dọhona alọwlemẹ towe te, vlavo to gbangba kavi to nuglọ. (Hia 1 Pita 3:7.) Jakọbu 1:26 flinnu mí dọ: “Eyin mẹdepope lẹn to ede mẹ dọ emi yin sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn ṣigba bo ma nọ deanana odẹ́ etọn ganji, ahun edetiti tọn klọ wẹ e te, podọ ovọ́ wẹ sinsẹ̀n-bibasi etọn.”

13. Aliho devo tẹ mẹ wẹ mẹde sọgan gbleawuna alọwlemẹ etọn te?

¹³ Aliho devo lẹ sọ tin he mẹ asu po asi po lẹ dona nọ  hò yede tọn pọ́n te. Di apajlẹ, etẹwẹ na yin numọtolanmẹ alọwlemẹ towe tọn eyin a jẹ whenu susu yizan hẹ mẹdevo ji? Dile etlẹ yindọ a gán to mọwà to homẹvọ mẹ, vlavo na a nọ wazọ́n dopọ hẹ mẹlọ to lizọnyizọn lọ mẹ kavi a to alọgọna ẹn na nuhahun de wutu, be enẹ na gbleawuna alọwlemẹ towe wẹ ya? Asi Klistiani de dọmọ: “E nọ vẹna mi nado mọdọ asu ṣie nọ yí whenu susu zan hẹ mẹmẹyọnnu devo to agun lọ mẹ bo nọ na ẹn ayidonugo taun. E nọ di na mi dọ e ma ylọ mi dọ nude.”

14. (a) Nugbo dodonu tọn tẹwẹ mí plọn sọn Jenẹsisi 2:24 mẹ? (b) Etẹwẹ mí dona nọ kanse míde?

¹⁴ Taidi Klistiani lẹ, mí tindo azọngban delẹ nado hẹndi do mẹjitọ mítọn lẹ po yisenọ hatọ mítọn lẹ po tamẹ. Etomọṣo, sọn whenue mí ko wlealọ, azọngban mítọn tintan wẹ yin dehe gando asu kavi asi mítọn go. Jehovah dọ dọ asu de “na sẹbọdo asi etọn go.” (Jenẹsisi 2:24) Numọtolanmẹ alọwlemẹ mítọn tọn dona nọ duahunmẹna mí taun. Kanse dewe dọ: ‘Be n’to whenu, ayidonugo gọna owanyi he alọwlemẹ ṣie tindo nuhudo etọn bosọ jẹna nugbonugbo na ẹn ya?’

15. Naegbọn alọwlemẹ Klistiani lẹ dona to aṣeji ma nado dọnsẹpọ mẹdevo hú asu kavi asi yetọn?

¹⁵ Eyin mí wá jẹ dindọnsẹpọ mẹdevo ji hugan asu kavi asi mítọn, enẹ sọgan hẹn nuhahun wá alọwle mítọn mẹ. Mí sọgan wá vẹ́ taun hẹ mẹlọ bo jẹ numọtolanmẹ owanyi tọn tindo na ẹn ji. (Matiu 5:28) Numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ sọgan wá sinyẹn bo hẹn mí nado wà nude he na de yẹyi sọn alọwle mítọn go.

16. Gbedide tẹwẹ tin to Biblu mẹ gando alọwle go?

¹⁶ To whenue Biblu ko dọ: “Mì gbọ alọwle ni tindo  gbégbò” godo, e sọ yidogọ dọ: “Adọzan alọwle tọn yin hinhẹnflu blo, na Jiwheyẹwhe na dawhẹna mẹhe nọ joawuna fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn lẹ po ayọdetọ lẹ po.” (Heblu lẹ 13:4) Tofi, hogbe lọ “adọzan alọwle tọn” to alọdlẹndo kọndopọ zanhẹmẹ tọn to asu po asi po ṣẹnṣẹn. (Howhinwhẹn lẹ 5:18) Nawẹ mí sọgan dohia gbọn dọ mí nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n kọndopọ enẹ bo ma nọ hẹn ẹn flu?

17. (a) Nukun tẹwẹ mẹsusu nọ yí do pọ́n ayọdide to egbehe? (b) Nukun tẹwẹ Klistiani lẹ dona nọ yí do pọ́n ayọdide?

¹⁷ To egbehe, mẹdelẹ nọ lẹndọ nude ma ylan to e mẹ nado gọ̀n nugbonọ yin na alọwlemẹ yetọn. Mí ma dona dike pọndohlan enẹ ni yinuwado mí ji. Jehovah hẹn ẹn họnwun hezeheze dọ emi gbẹwanna fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn po ayọdide po. (Hia Lomunu lẹ 12:9; Heblu lẹ 10:31; 12:29) Eyin mí tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn hẹ mẹdevo depope gbọnvona alọwlemẹ mítọn, be adọzan alọwle tọn wẹ mí hẹnflu. Mọwiwà na dohia dọ mí ma tindo sisi na nujinọtedo Jehovah tọn lẹ, podọ e na hẹn haṣinṣan he mí tindo hẹ ẹ gble. Enẹwutu, mí dona dapana etlẹ yin afọdide tintan he gán plan mí jẹ ayọdide kọ̀n. Ehe na biọ dọ mí ni họ́ míde ma nado nọ tindo linlẹn mawé gando mẹdevo go.​—Jobu 31:1.

18. (a) Naegbọn ayọdide do yin nudopolọ po yẹwhe lalo lẹ sinsẹ̀n po? (b) Nukun tẹwẹ Jehovah nọ yí do pọ́n ayọdide?

¹⁸ To Osẹ́n Mose tọn glọ to Islaeli hohowhenu tọn mẹ, ylando sinsinyẹn de wẹ ayọdide yin kẹdẹdile yẹwhe lalo lẹ sinsẹ̀n yin ylando sinsinyẹn do. Mẹhe jai jẹ depope to ylando awe ehelẹ mẹ nọ jẹna okú. (Levitiku 20:2, 10) Nawẹ ayọdide yin nudopolọ po yẹwhe lalo lẹ sinsẹ̀n po gbọn? Eyin Islaelivi de sẹ̀n yẹwhe lalo lẹ, be e gboawupo nado depà he e do nado yin nugbonọ na Jehovah.  Eyin e deayọ, be e gboawupo nado depà he e do nado yin nugbonọ na alọwlemẹ etọn. (Eksọdusi 19:5, 6; Deutelonomi 5:9; hia Malaki 2:14.) E họnwun dọ to hohowhenu, ylando sinsinyẹn de wẹ ayọdide yin to nukun Jehovah tọn mẹ.

19. Etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado hẹn gbemima mítọn ma nado deayọ lodo?

¹⁹ Bọ egbehe lo? Dile etlẹ yindọ mí masọ tin to Osẹ́n Mose tọn glọ ba, pọndohlan Jehovah tọn gando ayọdide go ma ko diọ. Kẹdẹdile mí ma na jlo gbede nado sẹ̀n yẹwhe lalo de do, mọjanwẹ mí ma na jlo gbede nado gọ̀n nugbonọ yin na alọwlemẹ mítọn do. (Salmu lẹ 51:1, 4; Kolosinu lẹ 3:5) Eyin mí wàmọ, e dohia dọ mí ma gbògbéna alọwle mítọn po Jehovah Jiwheyẹwhe mítọn po.​—Pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 26.

20. Nawẹ nuyọnẹn tintindo sọgan hẹn ale wá na alọwle de gbọn?

²⁰ Nawẹ a sọgan hẹn alọwle towe lodo dogọ gbọn? Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Gbọn nuyọnẹn dali wẹ owhé de nọ yin didoai, podọ gbọn wuntuntun dali wẹ e nọ yin hihọ́-basina.” (Howhinwhẹn lẹ 24:3) Owhé de sọgan hlá bo jẹvọ́ kavi e sọgan fá bo dọnmẹdogo bosọ tindo hihọ́. Nudopolọ wẹ gando alọwle go. Mẹhe yọnnuin nọ hẹn ẹn diun dọ alọwle etọn yin bẹtẹn hihọ́ tọn de he wleyẹyi bosọ gọ́ na ayajẹ.

21. Nawẹ oyọnẹn tintindo sọgan hẹn alọwle de lodo dogọ gbọn?

²¹ Biblu dọ yinukọn dogọ gando owhé enẹ go dọmọ: “Gbọn oyọnẹn dali wẹ abò etọn lẹ nọ yin hinhẹn gọ́ po nuhọakuẹ wunmẹ lẹpo po gọna adọkunnu dagbedagbe lẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 24:4) Nuhe a plọn sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ sọgan diọ alọwle towe do  dagbe ji. (Lomunu lẹ 12:2; Filipinu lẹ 1:9) Eyin mì to Biblu po owe mítọn lẹ po hia dopọ taidi asu po asi po, mì nọ dọhodo lehe mì sọgan yí nuhe mì plọn lẹ do yizan mẹ do ji. Mì nọ dín aliho lẹ nado do owanyi po sisi po hia podọ nado jọmẹ bo nọ hò ode awetọ tọn pọ́n. Nọ biọ alọgọ Jehovah tọn nado wleawuna jẹhẹnu he na hẹn alọwle towe lodo bo nasọ zọ́n bọ alọwlemẹ towe na yiwanna we dogọ lẹ.​—Howhinwhẹn lẹ 15:16, 17; 1 Pita 1:7.

22. Naegbọn mí dona nọ do owanyi, sisi po gbégbò po hia alọwlemẹ mítọn?

²² Mí dona wà nuhe go mí pé lẹpo nado nọ do owanyi, sisi po gbégbò po hia asu kavi asi mítọn. Gbọnmọ dali, alọwle mítọn na gọ́ na ayajẹ bosọ lodo dogọ. Podọ hú popolẹpo, mí na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn.​—Salmu lẹ 147:11; Lomunu lẹ 12:10.