1, 2. Etẹwẹ mẹsusu nọ yise gando mẹhe ko kú lẹ go?

 GBẸTỌ livi susu to Aflika wẹ yise dọ okú ma yin opodo ogbẹ̀ tọn gba, ṣigba adadidiọ de poun wẹ, yèdọ tẹndidiọ yì agblò devo mẹ. Mẹsusu nọ lẹndọ tọgbo yetọn he ko kú lẹ diọada poun wẹ sọn aihọn yinukundomọ mẹ yì aihọn mayinukundomọ mẹ, yèdọ sọn aihọn gbẹtọvi lẹ tọn mẹ jẹ aihọn gbigbọ tọn mẹ.

² Gbẹtọ lẹ nọ yise dọ tọgbo kavi gbigbọ tọgbo ehelẹ tọn, wẹ nọ penukundo gbẹninọ po kọdetọn dagbe tintindo whẹndo yetọn lẹ tọn po go to aigba ji. Sọgbe hẹ linlẹn ehe, gbigbọ tọgbo lẹ tọn yin họntọn huhlọnnọ lẹ, he penugo nado hẹn jinukun yọ́n, bo nọ hẹn dagbemẹninọ wá, bosọ nọ basi hihọnamẹ sọn awugble si. Gbẹtọ lẹ dọ dọ eyin mẹde gbẹkọ yé go kavi hẹn homẹ gble na yé, yé nọ hẹn nugbajẹmẹji wá, yèdọ awutu, ohẹ́n, po nukunbia po.

3. Nawẹ gbẹtọ delẹ nọ sẹ̀n tọgbo lẹ gbọn?

³ Mẹhe to ogbẹ̀ lẹ nọ basi nuyiwa aṣa tọn lẹ po hùnwhẹ lẹ po nado gbògbéna gbigbọ tọgbo tọn lẹ bo gbọṣi haṣinṣan dagbe de mẹ hẹ yé. Nuyiwa ehelẹ nọ sọawuhia na taun tọn to aṣa ṣiọdidi tọn po ṣiọnuwiwa tọn lẹ po mẹ, taidi jọnudidọ po agọwiwa po. Sinsẹ̀n bibasi na tọgbo lẹ nọ sọawuhia to aliho devo lẹ mẹ ga. Di apajlẹ, whẹpo mẹdelẹ nado nú ahàn sinsinyẹn, yé nọ kọ̀n pẹvide do aigba na tọgbo lẹ. Yé sọ nọ jo núdùdù do ozẹ́n mẹ to whenuena yé danú pó godo na tọgbo lẹ nido mọ núdù eyin yé wá.

4. Etẹwẹ mẹsusu yise gando alindọn go?

⁴ Mẹdevo lẹ yise dọ mẹhe to ogbẹ̀ lẹ tindo alindọn jọmaku de he nọ lùn oku agbasalan tọn tọ́n. Eyin mẹde zan gbẹzan dagbe, gbẹtọ lẹ nọ dọ dọ alindọn etọn yì olọn kavi paladisi mẹ, ṣigba eyin mẹde zan gbẹzan ylankan de, linlẹn lọ wẹ yindọ alindọn lọ nọ yin didohlan zòmẹ. Gbẹtọ lẹ nọ saba kọ̀n linlẹn ehe dopọ hẹ nuyise aṣa tọn lẹ. Di apajlẹ, linlinwe he nọ lá tito ṣiọdidi ṣọṣi mẹ tọn lẹ nọ dọ to whedelẹnu dọ mẹlọ “yì lọ́n” kavi e “yì whé.” Nuyise ehe lẹpo nọ sinai do linlẹn lọ ji dọ alindọn, kavi gbigbọ, nọ lùn okú agbasalan tọn tọ́n. Etẹwẹ Biblu dọ gando ehe go?

5, 6. Sọgbe hẹ Biblu, etẹwẹ yin alindọn?

⁵ Biblu dohia dọ alindọn mayin nude he tin to gbẹtọ mẹ de gba; gbẹtọ lọsu wẹ yin alindọn. Di apajlẹ, to whenuena Jiwheyẹwhe dá Adam, “gbẹtọ sọ lẹzun alindọn gbẹ̀tenọ.” (Gẹnẹsisi 2:7) Alindọn de mayin nina Adam gba; ewọ lọsu wẹ yin alindọn, yèdọ gbẹtọ blebu de.

⁶ Enẹwutu, mí hia dọ alindọn lẹ sọgan  dùnú. (Levitiku 7:20) Yé sọgan viavi bosọ kuṣiọ. (Jẹlemia 13:17; Jona 2:7) Hogbe “alindọn” to ogbè dowhenu tọn mẹ nọ yin lilẹdogbedevomẹ to Biblu delẹ mẹ do “omẹ,” “nudida,” kavi “gbẹtọ.” Hogbe enẹ lẹpo wẹ tindo zẹẹmẹ dopolọ.

7. Wefọ Biblu tọn tẹlẹ wẹ dohia dọ alindọn sọgan kú?

⁷ To whenuena e yindọ alindọn lọ wẹ yin gbẹtọ lọsu, eyin gbẹtọ kú, be alindọn wẹ kú. Ezekiẹli 18:4 dọmọ: “alindọn he waylando, e na kú.” Owalọ lẹ 3:23 sọ dọmọ: “Alindọn [kavi, gbẹtọ] depope he ma yí Yẹwhegán lọ sè, wẹ yè na sudo sọn gbẹtọ lẹ mẹ,” NW. Enẹwutu, alindọn mayin nude he nọ lùn okú agbasalan tọn tọ́n gba.

8. Etẹwẹ gbigbọ he to gbẹtọvi lẹ homẹ yin?

⁸ Gbigbọ mayin nudopolọ po alindọn po gba. To gbẹtọ homẹ, gbigbọ wẹ yin huhlọn ogbẹ̀ tọn he nọ hẹnmẹ penugo nado basi nuwiwa gbẹzan tọn lẹ. Gbigbọ taidi lẹtliki. Lẹtliki sọgan lẹ́ jẹhọn-nanú de kavi na huhlọn zomọ-nuhẹnmiọn tọn de ṣigba e ma sọgan na jẹhọn kavi hẹn onú lẹ miọn na ede gba. To aliho dopolọ mẹ, gbigbọ mítọn nọ hẹn mí penugo nado mọnú, sènu, podọ nado lẹnnupọn. Ṣigba gbigbọ lọsu ma sọgan basi ehelẹ na ede matin nukun, otó, kavi apọ̀n. Enẹwutu wẹ Biblu dọ gando gbẹtọ go dọmọ: “Gbọfufu etọn tọ́n yì, ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè; to azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ sudo.”—Psalm 146:4.

9. Etẹwẹ alindọn po gbigbọ po ma nọ basi?

⁹ Enẹwutu, sọgbe hẹ Biblu, alindọn kavi gbigbọ ma nọ jo agbasa do to okú whenu nado yì nọgbẹ̀ to agblò gbigbọ tọn mẹ gba.

10. Etẹwẹ Biblu dọ gando ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn go?

¹⁰ To whelọnu lo, etẹwẹ yin ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn? To whenuena e yindọ Jehovah wẹ dá gbẹtọvi lẹ, e sọ yọ́n nuhe nọ jọ do mí go to whenuena mí kú. Ohó Etọn dohia dọ oṣiọ lẹ ma tindo ogbẹ̀, yé ma tindo nugopipe nado sènu, mọnú, dọho kavi lẹn nude pọ́n. Biblu dọmọ:

•   “Oṣiọ lẹ ma yọ́n nude.”—Yẹwhehodọtọ 9:5.

•   “Owanyi yetọn ga, po wangbẹnamẹ yetọn po, po homẹkẹn yetọn po, e sudo to dinvie.”—Yẹwhehodọtọ 9:6.

•   “Azọ́n ma tin, linlẹn ma tin, zinzán ma tin, kavi nuyọnẹn to [yọdò mẹ] fie hiẹ jei.”—Yẹwhehodọtọ 9:10.

11. To whenuena Adam ko waylando godo, etẹwẹ Jehovah dọna ẹn?

¹¹ Lẹnnupọndo nuhe Biblu dọ gando tọgbo mítọn tintan Adam go ji. Jehovah basi Adam “sọn kọ́gudu aigba tọn mẹ.” (Gẹnẹsisi 2:7) Eyin Adam ko setonuna osẹ́n Jehovah tọn wẹ, ewọ na ko nọgbẹ̀ to aigba ji kakadoi to ayajẹ mẹ. Ṣigba Adam vẹtolina osẹ́n Jehovah tọn, bọ yasanamẹ lọ yin okú. Fie wẹ Adam yì to okú godo? Jiwheyẹwhe dọna ẹn dọmọ: “Hiẹ [na] gọ̀ do aigba dè; na e mẹ wẹ yè ko de we sọn: na kọ́gudu wẹ hiẹ, hlan kọ́gudu dè wẹ hiẹ nasọ gọ̀ do.”—Gẹnẹsisi 3:19.

12. Etẹwẹ jọ do Adam go to okú etọn whenu?

¹² Fie wẹ Adam tin te dai whẹpo Jehovah do dá ẹ sọn kọ́gudu mẹ? E ma tin to fidepope. E ma ko tin. Enẹwutu, whenuena Jehovah dọ dọ Adam nasọ “gọ̀ do aigba dè,” nuhe dọ E te wẹ yindọ Adam nasọ lẹzun mẹhe ma tindo ogbẹ̀, taidi kọ́gudu. Adam ma nọgbẹ̀ zọnmii to aihọn gbigbọ tọn mẹ gba. E ma ‘dasá yì’ agblò gbigbọ tọgbo lẹ tọn mẹ gba. E ma yì olọn kavi zòmẹ. E lẹkọyi ninọmẹ ogbẹ̀ matindo tọn mẹ; e ma tin ba.

13. To oku yetọn whenu, etẹwẹ nọ jọ do gbẹtọvi lẹ po kanlin lẹ po go?

¹³ Be nudopolọ wẹ nọ jọ do gbẹtọvi lẹpo go to paa mẹ ya? Mọwẹ e nọ jọ do. Biblu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Fidoponẹ wẹ [gbẹtọvi lẹ po kanlin lẹ po] jei; okọ́ mẹ wẹ yé omẹ pó sọn, yé omẹ pó sọ diọ lẹzun okọ́.”—Yẹwhehodọtọ 3:19, 20.

14. Nukundido tẹwẹ tin na oṣiọ lẹ?

¹⁴ Biblu dopagbe dọ Jiwheyẹwhe na fọ́n  oṣiọ lẹ gọwá ogbẹ̀ do aigba paladisi tọn de ji. (Johanu 5:28, 29; Owalọ lẹ 24:15) Ṣigba ojlẹ enẹ ma ko wá. To alọnu din, yé to amlọndọ to okú mẹ. (Johanu 11:11-14) Mí ma dona dibusi yé kavi sẹ̀n yé, na yé ma sọgan gọalọna mí kavi gbleawuna mí.

15, 16. Nawẹ Satani nọ tẹnpọn nado hẹn gbẹtọ lẹ yise dọ oṣiọ lẹ ma ko kú nugbonugbo gbọn?

¹⁵ Linlẹn lọ dọ mí ma nọ kú nugbonugbo yin lalo de he yin hinhẹn gbayipe gbọn Satani Lẹgba dali. Nado yí lalo ehe do duto gbẹtọ lẹ ji, Satani po aovi etọn lẹ po nọ tẹnpọn nado hẹn gbẹtọ lẹ tindo linlẹn lọ dọ azọ̀njijẹ po nuhahun devo lẹ po nọ yin hinhẹnwa gbọn gbigbọ oṣiọ lẹ tọn dali. Nugbo wẹ dọ nuhahun delẹ nọ yin hinhẹnwa gbọn aovi lẹ lọsu dali. Podọ nugbo sọ wẹ dọ nuhahun delẹ ma nọ yin hinhẹnwa gbọn huhlọn he hugan jọwamọ tọn dali gba. Ṣigba lalo wẹ dọ mẹhe to amlọndọ to okú mẹ lẹ sọgan hẹn awugblena mí.

¹⁶ Aliho devo sọ tin, he mẹ aovi lẹ nọ tẹnpọn nado hẹn gbẹtọ lẹ lẹndọ nuhe Biblu dọ gando oṣiọ lẹ go mayin nugbo. Yé nọ klọ gbẹtọ lẹ nado lẹndọ yé ko mọ kavi dọho hẹ mẹhe ko kú de pọ́n. Aovi lẹ nọ basi ehe gbọn numimọ lẹ, odlọ lẹ, gbigbọ kẹnsinọ lẹ, kavi nuyiwa devo lẹ dali. Ṣigba e mayin mẹhe ko kú lẹ wẹ gbẹtọ lẹ nọ dọho hẹ gba, aovi he nọ to nuyiwa taidi mẹhe ko kú lẹ wẹ. Enẹwutu wẹ Jehovah gblewhẹ sinsinyẹn do gbigbọ kẹnsinọ lẹ po mẹhe nọ kannubiọ sọn oṣiọ si lẹ po.—Deutelonomi 18:10-12; Zekalia 10:2.