Nahapay ang Daku nga Siudad
Kapitulo 36
Nahapay ang Daku nga Siudad
Palanan-awon 12—Bugna 18:1–19:10
Tema: Ang pagkapukan kag pagkalaglag sang Babilonia nga Daku; ginpahibalo ang kasal sang Kordero
Tion sang katumanan: Kutob sang 1919 tubtob sa tapos sang dakung kapipit-an
1. Ano ang mangin tanda sang pagsugod sang dakung kapipit-an?
HINALI, makapakibot, makahalapay—amo sina ang mangin katapusan sang Babilonia nga Daku! Mangin isa ini sa labing malaglagon nga mga hitabo sa bug-os nga maragtas, nga magatanda sang pagsugod sang “dakung kapipit-an, nga ang subong sini wala pa mahanabo kutob sa ginsuguran sang kalibutan tubtob karon, wala, kag indi na gid mahanabo.”—Mateo 24:21.
2. Bisan pa nagbangon kag napukan ang politikal nga mga emperyo, ano nga sahi sang emperyo ang nagpadayon?
2 Madugay na nga nagaluntad ang butig nga relihion. Nagluntad ini nga wala sing lang-at kutob sang mga adlaw sang uhaw sa dugo nga si Nimrod, nga nagpamatok kay Jehova kag nanguna sa mga tawo sa pagtukod sang Torre sang Babel. Sang gingumon ni Jehova ang mga hambal sadtong mga rebelde kag ginpaaplaag sila sa ibabaw sang duta, gindala nila ang butig nga relihion sang Babilonia. (Genesis 10:8-10; 11:4-9) Sugod sadto, ang politikal nga mga emperyo nagbangon kag napukan, apang nagpadayon ang Babiloniko nga relihion. Nagluntad ini sa nanuhaytuhay nga dagway, kag nangin ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion, ang gintagna nga Babilonia nga Daku. Ang labing kilala nga bahin sini amo ang Cristiandad, nga naggikan sa ginsamo nga una nga mga panudlo sang Babilonia kag sang apostata nga “Cristiano” nga doktrina. Bangod sang malawig gid nga maragtas sang Babilonia nga Daku, madamo nga tawo ang indi makapati nga laglagon ini.
3. Paano ginapat-od sang Bugna nga malaglag ang butig nga relihion?
3 Busa nagakaigo gid nga pat-uron sang Bugna ang kalaglagan sang butig nga relihion paagi sa paghatag sa aton sing duha ka detalyado nga paglaragway sang iya pagkapukan kag sang masunod nga mga hitabo nga magadul-ong sa iya bug-os nga pagkahapay. Nakita naton sia subong “ang dakung makihilawason nga babayi” nga sang ulihi ginhapay sang iya mga kahagugma anay sa patag sang politika. (Bugna 17:1, 15, 16) Karon, sa isa pa ka palanan-awon, makita naton sia subong isa ka siudad, ang relihioso nga laragway sang dumaan nga Babilonia.
Napukan ang Babilonia nga Daku
4. (a) Ano nga palanan-awon ang masunod nga nakita ni Juan? (b) Paano naton makilala kon sin-o ang anghel, kag ngaa nagakaigo nga ipahibalo niya ang pagkapukan sang Babilonia nga Daku?
4 Ginpadayon ni Juan ang pagsaysay sa aton, nga nagasiling: “Sa tapos sini nakita ko ang isa pa ka anghel nga nagapanaug halin sa langit, nga may daku nga awtoridad; kag nagsanag ang duta tungod sa iya himaya. Kag nagsinggit sia sa mabaskog nga tingog, nga nagasiling: ‘Napukan na sia! Napukan na ang Babilonia nga Daku.’” (Bugna 18:1, 2a) Ikaduha na ini nga tion nga nabatian ni Juan ini nga pagpahibalo sang anghel. (Tan-awa ang Bugna 14:8.) Apang, sini nga tion, ang pagkaimportante sini ginpadaku sang pagkahalangdon sang langitnon nga anghel, kay ang iya himaya nagpasanag sang bug-os nga duta! Sin-o ayhan sia? Mga siglo sang una si manalagna Ezequiel, sang magsugid tuhoy sa isa ka langitnon nga palanan-awon, nagsiling nga “ang duta mismo nagsanag bangod sa iya [Jehova] himaya.” (Ezequiel 43:2) Ang lamang nga anghel nga magasilak nga may himaya kaanggid sa himaya ni Jehova amo si Ginuong Jesus, nga amo “ang banaag sang himaya [sang Dios] kag ang sibu nga larawan sang iya mismo kaugalingon.” (Hebreo 1:3) Sang 1914, nangin isa ka langitnon nga Hari si Jesus, kag sugod sadto nagagahom si Jesus nga may awtoridad sa ibabaw sang duta subong kaupod nga Hari kag Hukom ni Jehova. Gani, nagakaigo nga ipahibalo niya ang pagkapukan sang Babilonia nga Daku.
5. (a) Sin-o ang ginagamit sang anghel sa pagpahayag nga napukan na ang Babilonia nga Daku? (b) Sang magsugod ang paghukom sa mga nagapangangkon nga “panimalay sang Dios,” ano ang natabo sa Cristiandad?
5 Sin-o ang ginagamit sining anghel nga may daku nga awtoridad agod ipahayag sa katawhan ining makapakibot nga balita? Amo gid ang katawhan nga nahilway subong resulta sina nga pagkapukan, ang nagkalabilin nga mga hinaplas sa duta, ang Juan nga klase. Kutob sang 1914 tubtob 1918, nag-antos sila sing daku sa mga kamot sang Babilonia nga Daku, apang sang 1918 si Ginuong Jehova kag ang iya “mensahero sang [Abrahamiko] nga katipan,” si Jesucristo, nagsugod sa paghukom sa “panimalay sang Dios,” ang mga nagapangangkon nga mga Cristiano. Sa amo ang apostata nga Cristiandad ginhukman. (Malaquias 3:1; 1 Pedro 4:17) Ang iya daku nga kasal-anan sa dugo sa tion sang nahauna nga bug-os kalibutan nga inaway, ang iya pagkanadalahig sa paghingabot sa matutom nga mga saksi ni Jehova, kag ang iya Babiloniko nga mga kredo wala makabulig sa iya sa tion sang paghukom; kag wala man mahamut-an sang Dios ang bisan ano pa nga bahin sang Babilonia nga Daku.—Ipaanggid ang Isaias 13:1-9.
6. Ngaa masiling nga napukan ang Babilonia nga Daku sang 1919?
6 Gani napukan ang Babilonia nga Daku sang 1919, amo kon ngaa nahilway ang katawhan sang Dios kag ginpasag-uli sa ila duta nga may espirituwal nga kabuganaan, nga daw subong sa sulod sang isa ka adlaw lamang. (Isaias 66:8) Sadto nga tuig, ginmaniobra ni Jehova nga Dios kag ni Jesucristo, ang Daku Pa nga Dario kag Daku Pa nga Ciro, ang mga kahimtangan agod nga indi na makontrol sang butig nga relihion ang katawhan ni Jehova. Indi na sini mapunggan sila sa pag-alagad kay Jehova kag sa pagpahibalo sa tanan nga mahimo mamati nga ang tulad-makihilawason nga babayi nga Babilonia nga Daku pagalaglagon kag malapit na mabindikar ang pagkasoberano ni Jehova!—Isaias 45:1-4; Daniel 5:30, 31.
7. (a) Bisan pa wala malaglag ang Babilonia nga Daku sang 1919, paano sia gintamod ni Jehova? (b) Sang mapukan ang Babilonia nga Daku sang 1919, ano ang nangin resulta sa katawhan ni Jehova?
7 Matuod, ang Babilonia nga Daku wala malaglag sang 1919—subong nga ang dumaan nga siudad sang Babilonia wala malaglag sang 539 B.C.E. sang mapukan ini sa mga kasuldadusan ni Ciro nga Persianhon. Apang gikan sa pagtamod ni Jehova, yadto nga organisasyon napukan na. Nahukman na sia, kag nagahulat nga laglagon; busa, indi na mabihag sang butig nga relihion ang katawhan ni Jehova. (Ipaanggid ang Lucas 9:59, 60.) Ginhilway sila agod mag-alagad subong matutom kag mainandamon nga ulipon sang Agalon sa pag-aman sing espirituwal nga pagkaon sa nagakaigo nga tion. Nakabaton sila sing paghukom nga “Maayo gid” kag ginsugo nga magmasako liwat sa hilikuton ni Jehova.—Mateo 24:45-47; 25:21, 23; Binuhatan 1:8.
8. Ano nga hitabo ang ginpahibalo sang bantay sa Isaias 21:8, 9, kag sin-o sa karon ang ginalaragway sina nga bantay?
8 Linibo ka tuig na ang nagligad, gingamit ni Jehova ang iban nga mga manalagna agod itagna ining maragtason nga hitabo. Naghambal si Isaias tuhoy sa isa ka bantay nga “nagsinggit subong sang leon: ‘Sa ibabaw sang lalantawan, O Jehova, nagatindog ako pirme kon adlaw, kag sa akon ginabantayan nagapuesto ako sa tanan nga gab-i.’” Kag ano nga hitabo ang nahantop kag ginpahibalo sang bantay nga may kaisog subong sang leon? Amo ini: “Napukan na sia! Napukan na ang Babilonia, kag ginbuka niya [Jehova] sa duta ang tanan nga larawan nga tinigban sang iya mga dios!” (Isaias 21:8, 9) Ini nga bantay nagalaragway sing nagakaigo sa nagamata nga Juan nga klase karon, samtang ginagamit sini ang magasin nga Lalantawan kag ang iban pa nga teokratiko nga mga publikasyon sa pagpalanog sang balita nga napukan na ang Babilonia.
Pagkapukan Sang Babilonia nga Daku
9, 10. (a) Paano masiling nga nagluya ang impluwensia sang Babiloniko nga mga relihion kutob sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I? (b) Paano ginlaragway sang gamhanan nga anghel ang napukan nga kahimtangan sang Babilonia nga Daku?
9 Ang pagkapukan sang dumaan nga Babilonia sang 539 B.C.E. amo ang pamuno sang amat-amat nga pagluya nga nagdangat sa iya pagkahapay. Sing kaanggid man, sugod sang nahauna nga bug-os kalibutan nga inaway, ang impluwensia sang Babiloniko nga relihion talalupangdon nga nagluya sa bug-os nga kalibutan. Sa Japan, ang pagsimba sang mga Shinto sa emperador gindumilian pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway. Sa China, ginakontrol sang Komunista nga gobierno ang tanan nga relihioso nga mga pagtangdo kag hilikuton. Sa Protestante nga naaminhan nga Europa, ginalas-ayan na ang kalabanan nga tawo sa relihion. Kag ang Iglesia Katolika Romana nagluya sining karon lang bangod sang mga pagbinahinbahin kag indi pag-ugyunay sang iya mga sinakpan sa bug-os nga kalibutan.—Ipaanggid ang Marcos 3:24-26.
10 Walay duhaduha nga ini tanan nga nagakatabo bahin sang ‘paghubas sang suba sang Eufrates’ bilang paghanda para sa nagapakari nga militaristiko nga pagsalakay sa Babilonia nga Daku. Ini nga ‘paghubas’ masat-uman man, sa ginpahibalo sang papa sang Oktubre 1986 nga ang simbahan dapat “liwat magpakilimos”—bangod sang daku nga alkanse. (Bugna 16:12) Ang Babilonia nga Daku nabuyagyag sa publiko nga nahapay sa espirituwal ilabi na sugod sang 1919, subong gid sang ginpahibalo diri sang gamhanan nga anghel: “Kag nangin puluy-an sia sang mga demonyo kag hulukmungan sang tagsa ka di-matinlo nga ginhawa kag hulukmungan sang tagsa ka di-matinlo kag ginakaugtan nga pispis!” (Bugna 18:2b) Sa indi madugay literal nga mahapay sia, subong sang kagulub-an sang Babilonia sa moderno nga Iraq.—Tan-awa man ang Jeremias 50:25-28.
11. Sa ano nga kahulugan ang Babilonia nga Daku nangin ‘puluy-an sang mga demonyo’ kag ‘hulukmungan sang di-matinlo nga ginhawa kag sang ginakaugtan nga pispis’?
11 Mahimo gid nga ang tinaga diri nga “mga demonyo” ginbase sa “korte-kanding nga mga demonyo” (se‘i·rimʹ) nga masapwan sa paglaragway ni Isaias sa napukan nga Babilonia: “Kag pat-od nga magahigda didto ang mga nagapuyo sa mga lugar nga wala sing tubig, kag ang ila mga balay mapuno sing mga bukaw nga agila. Kag magapuyo didto ang mga avestruz, kag magaluksolukso didto ang korte-kanding nga mga demonyo.” (Isaias 13:21) Mahimo nga wala ini nagapatuhoy sa literal nga mga demonyo kundi sa bulbulon kag nagapuyo sa desyerto nga mga sapat nga daw mga demonyo kon tulukon. Sa kagulub-an sang Babilonia nga Daku, ang malaragwayon nga pagluntad sina nga mga sapat, upod ang mabaho, makahililo nga hangin (“di-matinlo nga ginhawa”) kag di-matinlo nga mga pispis, nagapakita sang iya patay sa espirituwal nga kahimtangan. Wala sia sing matanyag nga kabuhi sa katawhan.—Ipaanggid ang Efeso 2:1, 2.
12. Paano ang kahimtangan sang Babilonia nga Daku nagahisanto sa tagna ni Jeremias sa kapitulo 50?
12 Ang iya kahimtangan nagahisanto man sa gintagna ni Jeremias: “‘May espada batok sa mga Caldeanhon,’ siling ni Jehova, ‘kag batok sa mga pumuluyo sang Babilonia kag batok sa iya mga prinsipe kag batok sa iya mga mangin-alamon. . . . May kahapayan sa iya mga tubig, kag magamala ini. Kay duta ini sang mga larawan nga tinigban, kag bangod sang ila makahaladlok nga mga palanan-awon daw buangit sila. Busa ang mga nagapuyo sa mga lugar nga wala sing tubig magapuyo upod sa nagauwang nga mga sapat, kag puy-an sia sang mga avestruz; kag indi na gid sia pagpuy-an, kag indi na sia magpuyo sa lainlain nga mga kaliwatan.’” Ang idolatriya kag sulitsulit nga mga pangadi indi makaluwas sa Babilonia nga Daku gikan sa pagtimalos nga kaanggid sa pagpukan sang Dios sa Sodoma kag Gomorra.—Jeremias 50:35-40.
Makapukaw-Balatyagon nga Alak
13. (a) Paano ginpatalupangod sang gamhanan nga anghel kon daw ano kalapnag ang pagpakighilawas sang Babilonia nga Daku? (b) Ano nga imoralidad nga lapnag sadto sa dumaan nga Babilonia ang masapwan man sa Babilonia nga Daku?
13 Masunod nga ginpatalupangod sang gamhanan nga anghel kon daw ano kalapnag ang pagpakighilawas sang Babilonia nga Daku, nga nagasiling: “Kay bangod sa makapukaw-balatyagon nga alak sang iya pagpakighilawas * ang tanan nga pungsod nabiktima, kag ang mga hari sa duta nagpakighilawas sa iya, kag ang nagalakbay nga mga manugpatikang sa duta nangin manggaranon bangod sa gahom sang iya wala huya nga pagpagarbo.” (Bugna 18:3) Gintudluan niya ang tanan nga pungsod sang iya di-matinlo nga relihioso nga mga paagi. Suno sa Griego nga istoryador nga si Herodotus, obligado ang tagsa ka babayi sa dumaan nga Babilonia nga ihalad ang iya kaugalingon sing makaisa sa iya kabuhi paagi sa pagpakighilawas subong bahin sang pagsimba sa templo. Ang bastos nga mga iskultura makita tubtob karon sa nahalitan sang inaway nga mga iskultura sa Angkor Wat sa Kampuchea kag sa mga templo sa Khajuraho, India, nga nagapakita sa dios sang mga Hindu nga si Vishnu nga ginalibutan sang bastos kag makapukaw sa sekso nga mga iskultura. Sa Estados Unidos, ang pagbuyagyag tuhoy sa imoralidad nga nagtublag sa kalibutan sang mga ebanghelisador sa TV sang 1987, kag sa liwat sang 1988, subong man ang pagbuyagyag tuhoy sa lapnag nga homoseksuwalidad sang mga ministro sang relihion, nagailustrar nga bisan ang Cristiandad nagakunsinti sa makapakibot nga mga pagpasobra sa literal nga pagpakighilawas. Apang, ang tanan nga pungsod nabiktima sang daku pa nga sahi sang pagpakighilawas.
14-16. (a) Ano nga ginadumilian nga espirituwal nga relasyon sang relihion kag politika ang natabo sa Pasista nga Italya? (b) Sang ginsakop sang Italya ang Abyssinia, ano ang ginsiling sang mga obispo sang Iglesia Katolika Romana?
14 Narepaso na naton ang ginadumilian nga relasyon sang relihion kag politika nga nagtib-ong kay Hitler sa gahom sa Nazi Alemanya. Ang iban nga mga pungsod nag-antos man bangod sang pagpasilabot sang relihion sa sekular nga mga hilikuton sini. Halimbawa: Sa Pasista nga Italya, sang Pebrero 11, 1929, ginpirmahan ni Mussolini kag ni Kardinal Gasparri ang Lateran Treaty, nga naghimo sa Siudad sang Batikano nga isa ka soberano nga estado. Nagsiling si Papa Pio XI nga “ginbalik [niya] ang Italya sa Dios, kag ang Dios sa Italya.” Matuod bala ini? Binagbinaga kon ano ang natabo pagligad sang anom ka tuig. Sang Oktubre 3, 1935, ginsalakay sang Italya ang Abyssinia, kay ini kuno “isa ka mapintas nga duta nga nagatugot gihapon sang pag-ulipon.” Sin-o, ang matuod nga mapintas? Ginpakamalaut bala sang Iglesia Katolika ang pagpamintas ni Mussolini? Bisan pa indi maathag ang ginsiling sang papa, prangka ang iya mga obispo sa pagbendisyon sa mga soldado sang ila Italyano nga “amay nga pungsod.” Sa libro nga The Vatican in the Age of the Dictators, nagsugid si Anthony Rhodes:
15 “Sa iya Pastoral nga Sulat sang ika-19 sang Oktubre [1935], ang Obispo sang Udine [Italya] nagsulat, ‘Indi pa tion ukon nagakaigo nga hukman naton ang pagkahusto kag pagkasayop sini nga kaso. Ang aton katungdanan bilang mga Italyano, kag ilabi na subong mga Cristiano amo ang paghatag sing bulig para sa kadalag-an sang aton mga armas.’ Ang Obispo sang Padua nagsulat sang ika-21 sang Oktubre, ‘Sa mabudlay nga mga tion nga aton ginaagihan, ginapangabay namon kamo nga magtuo sa aton mga manghimanwa kag mga kasuldadusan.’ Sang ika-24 sang Oktubre, ginpakabalaan sang Obispo sang Cremona ang pila ka bandera sang mga tropa sang militar kag nagsiling: ‘Kabay nga ang pagpakamaayo sang Dios mangin sa sining mga soldado nga, sa duta sang Aprika, magabihag sing bag-o kag matambok nga kadutaan para sa kinaalam sang Italya, agod itudlo sa ila ang Romano kag Cristiano nga kultura. Kabay nga ang Italya magatindog liwat subong ang Cristiano nga manunudlo sang bug-os nga kalibutan.’”
16 Ginlaglag ang Abyssinia, nga may suporta sang klero sang Romano Katoliko. May makasiling bala sa ila nga kaangay sila ni apostol Pablo nga ‘matinlo sa dugo sang tanan nga tawo’?—Binuhatan 20:26.
17. Paano nag-antos ang Espanya bangod ang klero sini napaslawan sa ‘pagsalsal sang ila mga espada nga mangin mga punta sang arado’?
17 Wala labot sa Alemanya, Italya, kag Abyssinia, may isa pa ka pungsod nga nabiktima sang pagpakighilawas sang Babilonia nga Daku—amo ang Espanya. Ang isa ka rason kon ngaa nagdabdab ang Inaway Sibil sang 1936-39 sa sadto nga pungsod amo ang paghimo sang demokratiko nga gobierno sing mga tikang nga buhinan ang daku nga gahom sang Iglesia Katolika Romana. Samtang nagainit ang inaway, ang Katoliko nga Pasista nga lider sang rebolusyonaryo nga puersa, nga si Franco, naglaragway sang iya kaugalingon subong “ang Cristiano nga Generalissimo sang Balaan nga Krusada,” isa ka titulo nga sang ulihi ginsikway niya. Ginatos ka libo ka Espanyol ang napatay sa inaway. Luwas sa sini, suno sa manubo nga pagbanta, ang mga Nasyonalista ni Franco nakapatay sing 40,000 ka katapo sang Popular Front, samtang ang ulihi nga nasambit nakapatay sing 8,000 ka klerigo—mga monghe, mga pari, mga madre kag mga nobisyada. Subong sina ang pagkamakasiligni kag trahedya sang inaway sibil, nga nagapakita nga maalamon ang mamati sa mga pulong ni Jesus: “Itagob ang imo espada, kay ang tanan nga nagagamit sing espada mapatay paagi sa espada.” (Mateo 26:52) Makangilil-ad gid nga nadalahig ang Cristiandad sa sini nga pagpaagay sing madamo nga dugo! Napaslawan gid ang iya klero sa ‘pagsalsal sang ila mga espada nga mangin mga punta sang arado’!—Isaias 2:4.
Ang Nagalakbay nga mga Manugpatikang
18. Sin-o ang “nagalakbay nga mga manugpatikang sa duta”?
18 Sin-o ang “nagalakbay nga mga manugpatikang sa duta”? Walay duhaduha nga sa karon ginatawag naton sila nga mga negosyante, mga kadalagkuan sa komersio, tuso nga mga tagpuhunan sa daku nga negosyo. Indi buot silingon nga malain ang madalahig sa lehitimo nga negosyo. Nagahatag ang Biblia sing maalamon nga laygay para sa mga negosyante, nga nagapaandam batok sa pagkadibunayag, kakagod, kag kaangay sini. (Hulubaton 11:1; Zacarias 7:9, 10; Santiago 5:1-5) Ang mas daku nga daug amo ang “diosnon nga debosyon nga may pagkakontento.” (1 Timoteo 6:6, 17-19) Apang, ang kalibutan ni Satanas wala nagasunod sa matarong nga mga prinsipio. Nagaduging ang kagarukan. Makita ini sa relihion, sa politika—kag sa daku nga negosyo. Sa tion kag tion ginabuyagyag sang mga pamantalaan ang mga iskandalo, subong sang pagdispalko sang mataas nga mga opisyal sang gobierno sa ila mga pundo kag ilegal nga pagbaligya sing mga armas.
19. Ano nga katunayan tuhoy sa ekonomiya sang kalibutan ang nagabulig sa pagpaathag kon ngaa indi maayo ang pagkasambit sa mga manugpatikang sang duta sa Bugna?
19 Ang bug-os kalibutan nga negosyo sa armas nagalabaw sa $1,000,000,000,000 kada tuig, samtang ginatos ka milyon ka tawo ang ginadingutan sang mga kinahanglanon sang kabuhi. Ini pa lang malain na. Apang ang armas daw isa sa ginasaligan nga suporta para sa ekonomiya sang kalibutan. Sang Abril 11, 1987, ang isa ka artikulo sa Spectator sang London nagreport: “Kon isipon ang mga industriya lamang nga may direkta nga kaangtanan sa sini, mga 400,000 ka trabaho ang nadalahig sa E.U. kag 750,000 sa Europa. Apang makatilingala nga samtang nagadugang ang kadamuon sang mga tawo nga nagatrabaho sa paghimo sing armas kag daku ang nabulig sini sa ekonomiya, daw wala lang ginasapak kon bala may proteksion ang mga nagahimo sing mga armas.” Daku ang ginakita sa pagbaligya sing mga bomba kag iban pa nga hinganiban sa bug-os nga kalibutan, bisan sa posible nga mga kaaway. Sa pila ka adlaw mahimo nga ini nga mga bomba magabalik sa mga nagabaligya sini agod laglagon sila paagi sa isa ka kalayuhon nga pagkasunog. Daw makahalam-ot! Idugang pa sa sini ang kagarukan sa pagbaligyaanay sing mga armas. Sa Estados Unidos lamang, suno sa Spectator, “kada tuig indi mapaathag kon ngaa ang Pentagon nagakapierde sing $900 milyones nga bili sang armas kag kasangkapan.” Indi katingalahan nga indi maayo ang pagkasambit sa mga manugpatikang sang duta sa Bugna!
20. Ano nga halimbawa ang nagapakita nga naulamid ang relihion sa di-bunayag nga mga buhat sa negosyo?
20 Subong sang gintagna sang mahimayaon nga anghel, nadalahig gid ang relihion sa di-bunayag nga mga buhat sa negosyo. Halimbawa, naulamid ang Batikano sa pagkalusod sang Banco Ambrosiano sa Italya sang 1982. Nagdugay ang kaso tubtob sa katuigan 1980, nga ang wala mahusay nga pamangkot amo: Diin nagkadto ang kuarta? Sang Pebrero 1987 nagpagua ang mga mahistrado sang Milan sing mandamiento-de-aresto para sa tatlo ka klerigo sang Batikano, lakip ang isa ka Amerikano nga arsobispo, sa panumbungon nga kunsabo sila sa pagkabangkaruta bangod sang pangdaya, apang ginsikway sang Batikano ang pangabay nga papaulion sila sa ila pungsod agod imbestigahon. Sang Hulyo 1987, walay sapayan sang mabaskog nga protesta, ginkanselar sang pinakamataas nga Korte sang Apelasyon sang Italya ang mandamiento pasad sa isa ka madugay na nga tratado sa ulot sang Batikano kag sang gobierno sang Italya.
21. Paano naton nahibaluan nga wala madalahig si Jesus sa kuestionable nga mga buhat sa negosyo sang panahon niya, apang ano ang makita naton karon sa Babiloniko nga relihion?
21 Nadalahig bala si Jesus sa kuestionable nga mga buhat sa negosyo sang panahon niya? Wala. Wala gani sia sing bisan isa ka propiedad, kay ‘wala sia sing maunlan sang iya ulo.’ Ginlaygayan ni Jesus ang isa ka manggaranon nga manugdumala nga pamatan-on: “Ibaligya ang tanan mo nga pagkabutang kag ihatag ini sa imol nga mga tawo, kag makatigayon ka sing bahandi sa langit; kag kari mangin sumulunod ko ikaw.” Maayo yadto nga laygay, kay nadula kuntani ang tanan niya nga kabalaka may kaangtanan sa iya mga palangabuhian. (Lucas 9:58; 18:22) Sa kabaliskaran, masami nga indi makapahamuot ang kaangtanan sang Babiloniko nga relihion sa daku nga mga negosyo. Halimbawa, sang 1987 ang Albany Times Union nagreport nga ginbaton sang pinansial nga administrador sang Katoliko nga archdiocese sang Miami, Florida, E.U.A., nga ang simbahan kasosyo sang mga kompanya nga nagahimo sing mga armas nuklear, malaw-ay nga pelikula, kag mga sigarilyo.
“Gua Kamo sa Iya, Katawhan Ko”
22. (a) Ano ang ginsiling sang tingog gikan sa langit? (b) Ano ang naghatag sing kalipay sa katawhan sang Dios sang 537 B.C.E. kag sang 1919 C.E.?
22 Ang masunod nga mga pulong ni Juan nagatudlo sa dugang pa nga katumanan sang matagnaon nga sulundan: “Kag nabatian ko ang isa pa ka tingog gikan sa langit nga nagasiling: ‘Gua kamo sa iya, katawhan ko, kon indi ninyo luyag makig-ambit sa iya sa mga sala niya, kag kon indi ninyo luyag magbaton sing bahin sang iya mga kalalat-an.’” (Bugna 18:4) Ang mga tagna tuhoy sa pagkapukan sang dumaan nga Babilonia sa Hebreo nga Kasulatan nagalakip man sang sugo ni Jehova sa iya katawhan: “Palagyo kamo gikan sa tunga sang Babilonia.” (Jeremias 50:8, 13) Sing kaanggid man, bangod sang nagapakari nga pagkahapay sang Babilonia nga Daku, ang katawhan sang Dios ginalaygayan karon nga magpalagyo. Sang 537 B.C.E. ang kahigayunan sa pagpalagyo gikan sa Babilonia naghatag sing daku nga kalipay sa matutom nga mga Israelinhon. Sa kaanggid nga paagi, ang kahilwayan sang katawhan sang Dios gikan sa pagkaulipon sa Babilonia nga Daku sang 1919 naghatag man sa ila sing kalipay. (Bugna 11:11, 12) Kag sugod sadto minilyon pa ang nagatuman sang sugo nga magpalagyo.
23. Paano ginpadaku sang tingog gikan sa langit nga hilingagawon ang pagpalagyo gikan sa Babilonia nga Daku?
23 Hilingagawon gid bala nga malagyo kita gikan sa Babilonia nga Daku, kag maghimo sing tikang nga nagapakita nga indi na kita miembro sang mga relihion sang kalibutan? Huo, kay dapat nga tamdon man naton ining tigulang na nga relihioso nga gadya, ang Babilonia nga Daku, suno sa pagtamod sang Dios sa sini. Prangka nga gintawag niya sia nga dakung makihilawason nga babayi. Gani dugang pa nga ginpahibalo si Juan sang tingog gikan sa langit tuhoy sa sining malain nga babayi: “Kay ang iya mga sala nagtangkas na tubtob sa langit, kag gindumdom sang Dios ang iya mga buhat sang inhustisya. Ihatag sa iya ang subong sang iya mismo ginhatag, kag himua sa iya ang doble, huo, ang doble sang kadamuon sang mga butang nga iya ginhimo; sa kopa nga ginbutangan niya sing sinimbog nga ilimnon butangi sing doble nga sinimbog nga ilimnon para sa iya. Tubtob sa kasangkaron nga ginhimaya niya ang iya kaugalingon kag nagkabuhi sa wala huya nga pagpagarbo, sa sina nga kasangkaron hatagi sia sing pag-antos kag kalisod. Kay sa iya tagipusuon padayon sia nga nagasiling, ‘Nagalingkod ako nga isa ka reyna, kag indi ako balo, kag indi gid ako magkalisod.’ Amo kon ngaa sa isa ka adlaw magaabot ang iya mga kalalat-an, kamatayon kag pagkalisod kag gutom, kag sunugon sia sing bug-os sa kalayo, bangod si Jehova nga Dios, nga nagahukom sa iya, makusog.”—Bugna 18:5-8.
24. (a) Ang katawhan sang Dios dapat malagyo gikan sa Babilonia nga Daku agod malikawan ang ano? (b) Ang mga indi makapalagyo gikan sa Babilonia nga Daku magaambit sa iya sa ano nga mga sala?
24 Matigdas gid ini nga mga pulong! Gani kinahanglan nga maghulag. Ginlaygayan ni Jeremias ang mga Israelinhon sang panahon niya nga maghulag sila, nga nagasiling: “Palagyo gikan sa tunga sang Babilonia, . . . kay tion ini sang pagtimalos ni Jehova. Magabalos sia sa iya. Gua kamo gikan sa tunga niya, katawhan ko, kag panginluwas ang tagsa ka kalag gikan sa nagadabdab nga kaakig ni Jehova.” (Jeremias 51:6, 45) Sa kaanggid nga paagi, ang tingog gikan sa langit nagapaandam sa katawhan sang Dios karon nga magpalagyo gikan sa Babilonia nga Daku agod indi sila makabaton sing bahin sa iya mga kalalat-an. Ang tulad-kalalat-an nga mga paghukom ni Jehova sa sining kalibutan, lakip ang Babilonia nga Daku, ginapahayag karon. (Bugna 8:1–9:21; 16:1-21) Dapat magpain ang katawhan sang Dios gikan sa butig nga relihion kon indi nila luyag nga maeksperiensiahan ini nga mga kalalat-an kag mapatay sa ulihi upod sa iya. Isa pa, ang pagpabilin sa sulod sina nga organisasyon magakahulugan nga may bahin sila sa iya mga sala. Kaangay niya makasala man sila sing espirituwal nga panghilahi kag pagpaagay sa dugo “sang tanan nga ginpatay sa duta.”—Bugna 18:24; ipaanggid ang Efeso 5:11; 1 Timoteo 5:22.
25. Sa ano nga mga paagi ang katawhan sang Dios naggua sa dumaan nga Babilonia?
25 Apang, paano maggua ang katawhan sang Dios gikan sa Babilonia nga Daku? Tuhoy sa dumaan nga Babilonia, naglakbay ang mga Judiyo gikan sa siudad sang Babilonia pabalik sa Ginsaad nga Duta. Apang kapin pa sa sina ang kinahanglan. Matagnaon nga ginsilingan ni Isaias ang mga Israelinhon: “Palayo kamo, palayo kamo, gua kamo dira, dili kamo magtandog sing butang nga di-matinlo; gua kamo gikan sa tunga niya, magpabilin kamo nga matinlo, kamo nga nagadala sang mga gamit ni Jehova.” (Isaias 52:11) Huo, dapat nila biyaan ang tanan nga di-matinlo nga mga buhat sang Babiloniko nga relihion nga mahimo magmusing sang ila pagsimba kay Jehova.
26. Paano gintuman sang taga-Corinto nga mga Cristiano ang mga pulong, ‘Gua kamo sa tunga nila kag untati ninyo ang pagtandog sa di-matinlo nga butang’?
26 Ginbalikwat ni apostol Pablo ang mga pulong ni Isaias sa iya sulat sa mga taga-Corinto, nga nagasiling: “Indi kamo magpagota sing sampihakan upod sa mga di-tumuluo. Kay ano ang pag-updanay sang pagkamatarong kag pagkamalinapason? Ukon ano ang pag-ambitanay sang kapawa kag kadudulman? . . . ‘Busa gua kamo sa tunga nila, kag magbulag kamo,’ siling ni Jehova, ‘kag untati ninyo ang pagtandog sa di-matinlo nga butang.’” Indi kinahanglan nga maghalin ang taga-Corinto nga mga Cristiano gikan sa Corinto agod matuman nila yadto nga sugo. Apang, kinahanglan nga likawan nila ang di-matinlo nga mga templo sang butig nga relihion, subong man magbulag sa espirituwal nga paagi gikan sa di-matinlo nga mga buhat sadtong mga sumilimba sa idolo. Sang 1919 ang katawhan sang Dios nagsugod sa pagpalagyo gikan sa Babilonia nga Daku sa sini nga paagi, nga ginatinluan ang ila kaugalingon gikan sa bisan anong nabilin nga di-matinlo nga mga panudlo kag mga buhat. Sa amo, nakaalagad sila sa iya subong iya ginpaputli nga katawhan.—2 Corinto 6:14-17; 1 Juan 3:3.
27. Ano ang mga pagkaanggid sang mga paghukom sa dumaan nga Babilonia kag sa Babilonia nga Daku?
27 Ang pagkapukan kag ang pagkahapay sang ulihi sang dumaan nga Babilonia isa ka silot para sa iya mga sala. “Kay ang paghukom sa iya naglambot sa langit.” (Jeremias 51:9) Sing kaanggid man, ang mga sala sang Babilonia nga Daku “nagtangkas na tubtob sa langit,” amo kon ngaa natalupangdan ini ni Jehova mismo. Nakasala sia sing inhustisya, idolatriya, imoralidad, pagpigos, pagpangawat, kag pagpatay. Ang pagkapukan sang dumaan nga Babilonia isa ka pagtimalos sa iya bangod sang iya ginhimo sa templo ni Jehova kag sa iya matuod nga mga sumilimba. (Jeremias 50:8, 14; 51:11, 35, 36) Ang pagkapukan sang Babilonia nga Daku kag ang iya kalaglagan sa ulihi mga kapahayagan man sang pagtimalos sa iya bangod sang ginhimo niya sa matuod nga mga sumilimba sa sulod sang mga siglo. Sa pagkamatuod, ang iya katapusan nga kalaglagan amo ang pamuno sang “adlaw sang pagtimalos sang aton Dios.”—Isaias 34:8-10; 61:2; Jeremias 50:28.
28. Ano nga talaksan sang hustisya ang ginapadapat ni Jehova sa Babilonia nga Daku, kag ngaa?
28 Sa idalom sang Mosaiko nga Kasuguan, kon ang isa ka Israelinhon nangawat gikan sa iya isigkatawo, dapat niya ini bayaran sing doble sa di-magkubos. (Exodo 22:1, 4, 7, 9) Sa nagapakari nga kalaglagan sang Babilonia nga Daku, kaanggid man sini nga talaksan sang hustisya ang ipadapat ni Jehova. Doble sa iya ginhatag ang mabaton niya. Indi pagkaluy-an ang Babilonia nga Daku bangod wala man niya pagkaluy-i ang iya mga biktima. Nagdepende sia sa katawhan sang duta agod makapadayon sia sa iya “makahuluya nga pagpagarbo.” Maeksperiensiahan niya karon ang pag-antos kag kalisod. Nagdumdom anay ang dumaan nga Babilonia nga mabakod sia, nga nagapabugal: “Indi ako maglingkod subong balo, kag indi ko maagihan ang pagkadula sang mga anak.” (Isaias 47:8, 9, 11) Ginadumdom man sang Babilonia nga Daku nga mabakod sia. Apang ang iya kalaglagan, nga ginmando ni Jehova nga “makusog,” hinali nga magaabot, nga subong “sa isa ka adlaw”!
[Nota]
^ New World Translation Reference Bible, footnote.
[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]
[Kahon sa pahina 263]
“Ang mga Hari . . . Nagpakighilawas sa Iya”
Sang temprano sang katuigan 1800 madamo nga opio ang gin-esmagol sang taga-Europa nga mga negosyante pasulod sa China. Sang Marso 1839 nagtinguha ang Intsik nga mga opisyal nga tapnaon ining ilegal nga negosyo sang ginkompiskar nila ang 20,000 ka kahon sang droga gikan sa Britaniko nga mga negosyante. Nagdul-ong ini sa tension sa ulot sang Britanya kag sang China. Samtang nagalain ang relasyon sang duha ka pungsod, ginkumbinsi sang pila ka Protestante nga mga misyonero ang Britanya nga magdeklarar sing inaway, paagi sa masunod nga mga pinamulong:
“Ginakalipay ko gid ini problema kay nagapati ako nga mahimo maakig ang Ingles nga panguluhan, kag mahimo rumpagon sang Dios, paagi sa Iya gahom, ang mga balagbag nga nagapugong sa pagsulod sang ebanghelyo ni Cristo sa China.”—Henrietta Shuck, Southern Baptist nga misyonera.
Nagdabdab sang ulihi ang inaway—ang inaway nga ginatawag karon nga Opium War. Bug-os tagipusuon nga gin-engganyo sang mga misyonero ang Britanya paagi sa subong sini nga mga komento:
“Mapilitan ako nga tamdon ang nagakatabo karon indi subong isa ka problema nga nagadalahig sa opio ukon sa mga Ingles, kundi subong isa ka daku nga katuyuan sang Makaako nga gamiton ang kalautan sang tawo agod matuman ang Iya katuyuan nga pakitaan sing kaluoy ang China paagi sa pagbulwang sang iya pader sang indi pagbaton.”—Peter Parker, Congregationalist nga misyonero.
Ang isa pa ka Congregationalist nga misyonero, nga si Samuel W. Williams, nagdugang: “Ang kamot sang Dios makita sa tanan nga nagkalatabo sa isa ka talalupangdon nga paagi, kag wala kami nagaduhaduha nga Sia nga nagsiling nga nagkari Sia agod magdala sing espada sa duta nag-abot kag agod malaglag gilayon ang Iya mga kaaway kag matukod ang Iya mismo ginharian. Laglagon niya ang mga butang tubtob mapalingkod Niya ang Prinsipe sang Paghidait.”
Tuhoy sa makasiligni nga pagpatay sa Intsik nga mga banwahanon, ang misyonero nga si J. Lewis Shuck nagsulat: “Ginakabig ko ini nga mga nagakatabo . . . subong talangkod nga mga instrumento sang Ginuo sa pagkuha sang basura nga nagasablag sa pag-uswag sang Kamatuoran sang Dios.”
Ang Congregationalist nga misyonero nga si Elijah C. Bridgman nagdugang pa: “Masami nga ginagamit sang Dios ang makusog nga kamot sang gahom sang tawo agod ihanda ang dalan para sa Iya ginharian . . . Ang ahensia sa sining halangdon nga tinion amo ang tawo; ang nagatuytoy nga gahom amo ang Dios. Gingamit sang Inglaterra ang mataas nga gobernador sang tanan nga pungsod agod silutan kag paubson ang China.”—Ang mga binalikwat ginkuha sa “Ends and Means,” 1974, isa ka salaysay ni Stuart Creighton Miller nga ginbalhag sa The Missionary Enterprise in China and America (isa ka Panalawsaw sang Harvard nga gin-edit ni John K. Fairbank).
[Kahon sa pahina 264]
“Ang Nagalakbay nga mga Manugpatikang . . . Nangin Manggaranon”
“Sa ulot sang 1929 kag sang pagdabdab sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ginpagamit ni [Bernadino] Nogara [pinansial nga administrador sang Batikano] ang puhunan sang Batikano kag gin-asayn ang mga ahente sang Batikano nga sudlon ang nanuhaytuhay nga mga bahin sang ekonomiya sang Italya—ilabi na ang planta sang koryente, ang telepono nga komunikasyon, ang pagpautang, ang gamay nga mga kompanya sang tren, kag ang pabrika sang mga gamit para sa panguma, sang semento, kag sang artipisyal nga mga tela. Madamo sini nga pagpasimpalad sa negosyo ang nagmadinalag-on.
“Nakuha ni Nogara ang pila ka kompanya lakip ang La Società Italiana della Viscosa, La Supertessile, La Società Meridionale Industrie Tessili, kag La Cisaraion. Gintingob ini tanan ni Nogara sa isa ka kompanya, nga iya ginhingalanan nga CISA-Viscosa kag ginpadumalahan ini kay Baron Francesco Maria Oddasso, isa sang labing salaligan nga laymen sang Batikano, pagkatapos ginmaniobra dayon ni Nogara nga makasosyo sining bag-o nga kompanya ang pinakadaku nga pabrika sang tela sa Italya, ang SNIA-Viscosa. Amat-amat nga nagdaku ang parte sang Batikano sa SNIA-Viscosa, kag sang ulihi Batikano na ang nagakontrol—ang pamatuod amo ang katunayan nga si Baron Oddasso nangin bise presidente.
“Sa amo sini nga paagi nga ginsulod ni Nogara ang industriya sang tela. Ginsulod man niya ang iban pa nga mga industriya sa iban nga mga paagi, kay si Nogara madamo sing pahito. Ining mabakas nga tawo . . . mahimo nga kapin ang nahimo agod papagsikon ang ekonomiya sang Italya sangsa nahimo sang bisan sin-o nga negosyante sa maragtas sang Italya . . . Wala matigayon sing bug-os ni Benito Mussolini ang emperyo nga gindamgo niya, apang nabuligan niya ang Batikano kag si Bernadino Nogara sa pagtukod sing isa ka sahi sang panguluhan.”—The Vatican Empire, ni Nino Lo Bello, pahina 71-3.
Isa lamang ini ka halimbawa sang suod nga pagbuligay sang mga negosyante sang duta kag sang Babilonia nga Daku. Indi katingalahan nga ini nga mga negosyante magakalisod kon madula na ang ila kasosyo sa negosyo!
[Retrato sa pahina 259]
Sang maglapta ang mga tawo sa bug-os nga duta, gindala nila ang Babiloniko nga relihion
[Mga Retrato sa pahina 261]
Kaangay sang bantay, ginapahayag sang Juan nga klase, nga napukan na ang Babilonia
[Retrato sa pahina 266]
Ang kagulub-an sang dumaan nga Babilonia nagapatimaan sang nagapakari nga kagulub-an sang Babilonia nga Daku
