Kapitulo 9

Pag-unong sa Ngalan ni Jesus

PERGAMO

1. Ano nga kongregasyon ang nakabaton sang masunod nga mensahe ni Jesus, kag ano nga sahi sang siudad ang ginapuy-an sadto nga mga Cristiano?

 KON maglakbay kita sa higad sang baybay sing 80 kilometros paaminhan gikan sa Smirna kag dayon magtabok sa nalupyakan sang Suba Caicus sing mga 25 kilometros pasulod, magadangat kita sa Pergamo, nga ginatawag karon Bergama. Ini nga siudad bantog anay bangod sa templo ni Zeus, ukon Jupiter. Sang katuigan 1800, ginsaylo sang mga arkeologo ang altar sadto nga templo sa Alemanya, diin makita pa ini tubtob karon, upod sa madamo nga estatwa kag alsado nga mga laragway sang pagano nga mga dios, sa Pergamon Museum sa Berlin. Ano nga mensahe ang ipadala ni Ginuong Jesus sa kongregasyon nga nagapuyo sa tunga sina nga pagsimba sa mga diosdios?

2. Paano ginpakilala ni Jesus ang iya kaugalingon, kag ano ang kahulugan sang iya pag-uyat sing ‘duha sing sulab nga espada’?

² Una, nagpakilala anay si Jesus, nga nagasiling: “Kag sa anghel sang kongregasyon sa Pergamo isulat mo: Amo ini ang mga butang nga ginasiling niya nga may matalom kag malaba nga espada nga duha sing sulab.” (Bugna 2:12) Ginsulit diri ni Jesus ang paglaragway sa iya sa Bugna 1:16. Subong Hukom kag Manuglaglag, patyon niya ang mga nagahingabot sa iya mga disipulo. Daw ano ka makalugpay ina nga pasalig! Apang, kon tuhoy sa paghukom, dapat man paandaman ang mga sa sulod sang kongregasyon nga si Jehova, paagi sa sining “mensahero sang katipan,” nga si Jesucristo, “mangin madasig nga saksi” batok sa tanan nga nagapangangkon nga mga Cristiano nga nagabuhat sing idolatriya, imoralidad, pagbinutig, kag pagkadibunayag kag wala nagaatipan sa mga imol. (Malaquias 3:1, 5; Hebreo 13:1-3) Ang laygay kag pagsabdong nga ginhatag sang Dios paagi kay Jesus dapat pamatian!

3. Ano ang butig nga pagsimba sa Pergamo, kag paano masiling nga “ang trono ni Satanas” yadto didto?

 ³ Ginsugiran karon ni Jesus ang kongregasyon: “Nahibaluan ko kon diin ka nagapuyo, nga amo, kon diin yara ang trono ni Satanas.” (Bugna 2:13a) Ang mga Cristiano didto ginalibutan gid sang sataniko nga pagsimba. Wala labot sa templo ni Zeus, may yara pa didto altar para kay Aesculapius, ang dios sang pagpang-ayo. Bantog man ang Pergamo subong sentro sang kulto sa pagsimba sa emperador. Ang Hebreo nga tinaga nga ginbadbad “Satanas” nagakahulugan sing “Manugpamatok,” kag ang iya “trono” nagasimbulo sa iya bug-os kalibutan nga paggahom nga ginatugutan sang Dios sa sulod sang isa ka panahon. (Job 1:6, New World Translation Reference Bible, footnote) Ang paglapnag sang idolatriya sa Pergamo nagpakita nga ang “trono” ni Satanas malig-on nga natukod sa sadto nga siudad. Pat-od nga naakig gid si Satanas nga ang mga Cristiano didto wala magyaub sa iya sa nasyonalistiko nga pagsimba!

4. (a) Ano nga komendasyon ang ginhatag ni Jesus sa mga Cristiano sa Pergamo? (b) Ano ang ginsulat sang Romano nga embahador nga si Pliny kay Emperador Trajan tuhoy sa pagtratar sa mga Cristiano? (c) Walay sapayan sang katalagman, ano ang ginhimo sang mga Cristiano sa Pergamo?

⁴ Huo, “ang trono ni Satanas” yara mismo sa Pergamo. “Apang,” padayon ni Jesus, “padayon ka nga nagaunong sa akon ngalan, kag wala mo ginpanghiwala ang imo pagtuo sa akon bisan sa mga adlaw ni Antipas, nga akon saksi, ang isa nga matutom, nga ginpatay sa tupad ninyo, diin nagapuyo si Satanas.” (Bugna 2:13b) Daw ano ka makapapagsik nga komendasyon! Walay duhaduha nga ginpatay si Antipas subong martir bangod wala sia magsunod sa demonyohanon nga mga buhat kag sa pagsimba sa emperador sang Roma. Wala madugay sa tapos mabaton ni Juan ining tagna, si Pliny the Younger, nga personal nga embahador kay Emperador Trajan sang Roma, nagsulat kay Trajan kag nagpaathag kon ano nga paagi ang gamiton niya batok sa mga tawo nga ginasumbong nga mga Cristiano—paagi nga gin-aprobahan sang emperador. Ang mga nagpanghiwala nga Cristiano sila ginbuy-an gilayon sang, suno kay Pliny, “ginsulit man nila ang akon ginapangadi sa mga dios, naghalad sing incienso kag alak sa imo [Trajan] larawan . . . kag, dugang pa, ginpakamalaut si Cristo.” Ang bisan sin-o nga masapwan nga Cristiano ginpatay. Walay sapayan sini nga katalagman, wala ginpanghiwala sang mga Cristiano sa Pergamo ang ila pagtuo. ‘Nag-unong sila sa ngalan ni Jesus’ kay padayon nga ginpadunggan nila ang iya mataas nga posisyon subong ang gintangdo ni Jehova nga Manugbindikar kag Hukom. Matutom nga ginsunod nila ang mga tikang ni Jesus subong mga saksi sang Ginharian.

5. (a) Ano nga modernong-adlaw nga katumbas sang kulto sa pagsimba sa emperador ang ginbangdan sang mabudlay nga mga pagtilaw sa mga Cristiano sa aton tion? (b) Ano nga bulig ang ginhatag sang The Watchtower sa mga Cristiano?

⁵ Sa lainlain nga mga kahigayunan, ginsugid ni Jesus nga ang nagagahom sa malaut nga kalibutan karon amo si Satanas, apang bangod sang integridad ni Jesus, wala sing gahom sa iya si Satanas. (Mateo 4:8-11; Juan 14:30) Sa aton tion, ang gamhanan nga mga pungsod, ilabi na “ang hari sang aminhan” kag “ang hari sang bagatnan,” nagbangigay para sa paggahom sa bug-os nga kalibutan. (Daniel 11:40) Ginpainit ang patriotismo, kag ang kulto sang pagsimba sa emperador katumbas karon sang nasyonalismo nga nagalapnag sa duta. Ang mga artikulo tuhoy sa neutralidad sa The Watchtower nga Nobiembre 1, 1939, kag liwat sa Nobiembre 1, 1979, kag Septiembre 1, 1986, klaro nga nagpaathag sang panudlo sang Biblia tuhoy sa sini nga hulusayon, nga nagahatag sing giya para sa mga Cristiano nga luyag maglakat sa ngalan ni Jehova kag magdaug sa kalibutan, subong sang maisugon nga ginhimo ni Jesus.—Miqueas 4:1, 3, 5; Juan 16:33; 17:4, 6, 26; 18:36, 37; Binuhatan 5:29.

6. Kaangay ni Antipas, paano ang mga Saksi ni Jehova malig-on nga nagtindog sa moderno nga mga tion?

⁶ Yadto nga laygay kinahanglan gid. Sa atubangan sang indi makatarunganon nga pagkapatriotiko, ang mga Saksi ni Jehova, ang mga hinaplas kag ang ila mga kaupod, malig-on nga nagpanindugan sa ila pagtuo. Sa Estados Unidos, ginatos ka kabataan kag mga manunudlo ang ginpahalin sa mga eskwelahan bangod indi sila magsaludo sa pungsudnon nga bandera, samtang ang mga Saksi naman sa Alemanya mapintas nga ginhingabot bangod nangindi sila sa pagsaludo sa swastika. Subong nasambit na, ginpatay sang mga Nazi ni Hitler ang linibo ka matutom nga alagad ni Jehova bangod wala sila magbuylog sa sina nga nasyonalistiko nga idolatriya. Sang katuigan 1930, sa putukputukan sang Shinto nga pagsimba sa emperador sang Japan, duha ka payunir nga ministro ang nagsab-ug sing madamo nga binhi sang Ginharian  sa Taiwan nga sadto sakop sang Japan. Ginbilanggo sila sang militar nga mga manuggahom, diin isa sa ila ang napatay bangod sa mapintas nga pagtratar. Ang ikaduha ginbuy-an sang ulihi, apang gintiro sia sa likod—ang moderno nga Antipas. Tubtob sa karon, may mga pungsod gihapon diin ginapatuman ang pagsimba sa nasyonalistiko nga mga simbulo kag ang bug-os nga debosyon sa Estado. Madamo nga pamatan-on nga mga Saksi ang nabilanggo, kag madamo man ang ginpatay, bangod sang ila maisugon nga panindugan subong mga Cristiano nga walay nadampigan. Kon isa ikaw ka pamatan-on nga nagaatubang sina nga mga hulusayon, tun-i ang Pulong sang Dios adlaw-adlaw kag makatigayon ka sing “pagtuo agod matipigan nga buhi ang kalag,” nga ginalauman ang kabuhi nga walay katapusan.—Hebreo 10:39–11:1; Mateo 10:28-31.

7. Paano gin-atubang sang mga kabataan sa India ang hulusayon tuhoy sa nasyonalistiko nga pagsimba, kag ano ang resulta?

⁷ Kaanggid man sini nga mga hulusayon ang gin-atubang sang mga pamatan-on nga nagaeskwela. Sang 1985, sa estado sang Kerala, India, tatlo ka kabataan sang mga Saksi ni Jehova ang nangindi nga ikompromiso ang ila napasad sa Biblia nga pagtuo paagi sa pag-amba sing pungsudnon nga ambahanon. Matinahuron sila nga nagtindog samtang nagaamba ang iban, apang walay sapayan sina ginpahalin sila sa eskwelahan. Gin-apelar ini sang ila amay tubtob sa Korte Suprema sang India, diin ang duha ka hukom nagdesisyon pabor sa kabataan, kag maisugon nga nagsiling: “Ang aton tradisyon nagatudlo sing pagkamatinuguton; ang aton pilosopiya nagatudlo sing pagkamatinuguton; ang aton konstitusyon nagapakita sing pagkamatinuguton; indi na naton paghilabtan ini.” Ang publisidad sa mga pamantalaan kag ang paborable nga mga editoryal tuhoy sa sini nga kaso nagpahibalo sa bug-os nga pungsod nga sadto ginapuy-an sang halos ikalima nga bahin sang pumuluyo sang duta, nga may yara mga Cristiano sa sadto nga pungsod nga nagasimba sa matuod nga Dios nga si Jehova kag matutom sila nga nagapanindugan sa mga prinsipio sang Biblia.

Malaut nga mga Impluwensia

8. Ano nga pagsabdong ang nakita ni Jesus nga kinahanglan nga ihatag sa mga Cristiano sa Pergamo?

⁸ Huo, ang mga Cristiano sa Pergamo nagahupot sing integridad. “Apang,” siling ni Jesus, “may pila ka butang nga naindi-an ko sa imo.” Ano ang nahimo nila nga dapat sila sabdungon? Ginasugiran kita ni Jesus: “May yara dira sa imo nga mga nagasunod gid sa panudlo ni Balaam, nga nagtudlo kay Balak nga magbutang sing kasandaran sa atubangan sang mga anak sang Israel, nga amo ang pagkaon sing mga butang nga ginhalad sa mga idolo kag ang pagpakighilawas.”—Bugna 2:14.

9. Sin-o si Balaam, kag paano ang iya laygay nangin “kasandaran sa atubangan sang mga anak sang Israel”?

⁹ Sang adlaw ni Moises, ginbayaran ni Hari Balak sang Moab si Balaam, isa ka di-Israelinhon nga manalagna nga may nahibaluan tuhoy sa mga pamaagi ni Jehova, agod pakamalauton ang Israel. Ginpamatukan ni Jehova si Balaam, amo nga napilitan sia sa paghambal sing mga pagpakamaayo para sa mga Israelinhon kag sing mga kailo para sa ila mga kaaway. Ginpaugdaw ni Balaam ang kaakig ni Balak paagi sa pagpanugda sing mas malalangon nga pahito: Pabay-i ang mga babayi sang Moab nga hayluhon nila ang mga lalaki sang Israel sa paghimo sing seksuwal nga imoralidad kag sing idolatroso nga pagsimba sa butig nga dios nga si Baal sang Peor! Nagmadinalag-on ini nga taktika. Nagdabdab ang matarong nga kaakig ni Jehova, kag nagpadala sia sing kalalat-an nga nagpatay sa 24,000 ka makihilawason nga mga Israelinhon—isa ka kalalat-an nga nag-untat lamang  sang maghimo si saserdote Pinehas sing positibo nga buhat agod madula ang kalainan sa Israel.—Numeros 24:10, 11; 25:1-3, 6-9; 31:16.

10. Ano nga mga kasandaran ang nakasulod sa kongregasyon sa Pergamo, kag ngaa naghunahuna yadtong mga Cristiano nga indi pagsapakon sang Dios ang ila mga paglapas?

¹⁰ May kaanggid man bala sini nga mga kasandaran sa Pergamo sang adlaw ni Juan? Huo! Ang imoralidad kag idolatriya nakasulod sa kongregasyon. Wala mamati ang mga Cristiano sadto sa mga paandam sang Dios nga ginhatag paagi kay apostol Pablo. (1 Corinto 10:6-11) Bangod nakabatas sila sing paghingabot, ayhan naghunahuna sila nga indi pagsapakon ni Jehova ang ila seksuwal nga mga paglapas. Gani maathag nga ginpakita ni Jesus nga dapat nila likawan ina nga kalautan.

11. (a) Batok sa ano dapat magbantay ang mga Cristiano, kag ano nga sahi sang panghunahuna ang dapat nila likawan? (b) Sa sulod sang mga tinuig, pila ang gin-disfellowship gikan sa Cristianong kongregasyon, kag laban sa ano nga kabangdanan?

¹¹ Dapat man magbantay ang mga Cristiano karon nga indi nila paghimuon ang “di-bagay nga kaayo sang aton Dios nga balibad sa lugak nga paggawi.” (Judas 4) Obligado kita nga dumtan ang malain kag ‘sakiton ang aton lawas’ agod makapabilin kita sa dalanon sang Cristianong pagkaputli. (1 Corinto 9:27; Salmo 97:10; Roma 8:6) Indi gid naton paghunahunaon nga ang aton makugi nga pag-alagad sa Dios kag ang aton integridad sa idalom sang paghingabot nagahatag sa aton sing kahilwayan nga maghimo kita sing seksuwal nga sala. Sa sulod sang mga tuig, ang mga nakasala nga gin-disfellowship gikan sa bug-os kalibutan nga Cristianong kongregasyon, laban bangod sa seksuwal nga imoralidad, nakalab-ot sa tignapulo ka libo nga kadamuon. May mga tuig pa gani nga nalabawan ang kadamuon sang napukan sa dumaan nga Israel bangod kay Baal sang Peor. Kabay nga magbantay kita agod nga indi gid kita maulamid sa sina nga mga tawo!—Roma 11:20; 1 Corinto 10:12.

12. Ano nga mga prinsipio nga naaplikar sa mga alagad sang Dios sang una ang naaplikar man sa mga Cristiano karon?

¹² Ginsabdong man ni Jesus ang mga Cristiano sa Pergamo bangod sa “pagkaon sing mga butang nga ginhalad sa mga idolo.” Ano ang nadalahig sa sini? Sa kapawa sang ginsiling ni Pablo sa mga taga-Corinto, mahimo nga nagapasobra ang iban sa ila Cristianong kahilwayan kag hungod nga ginahalitan nila ang konsiensia sang iban. Apang, mahimo gid, nga sa pila ka paagi nagapakigbahin sila sa aktual nga mga seremonya para sa mga idolo. (1 Corinto 8:4-13; 10:25-30) Ang matutom nga mga Cristiano karon dapat magpakita sing di-makagod nga gugma sa ila paggamit sang ila Cristianong kahilwayan, nga nagahalong nga indi mapasandad ang iban. Sa pagkamatuod, dapat nila likawan ang moderno nga mga porma sang idolatriya, subong sang pagsimba sa mga bituon sa telebisyon, mga pelikula, kag mga hampang, ukon sa paghimo sa kuarta nga ila dios, ukon sa ila tiyan!—Mateo 6:24; Filipos 1:9, 10; 3:17-19.

Likawi ang Sektaryanismo!

13. Ano nga mga pulong sang pagsabdong ang masunod nga ginhatag ni Jesus sa mga Cristiano sa Pergamo, kag ngaa kinahanglan ini sang kongregasyon?

¹³ Dugang pa nga ginsabdong ni Jesus ang mga Cristiano sa Pergamo, sa pagsiling: “Sing kaanggid, may yara man sa imo nga mga nagasunod gid sa panudlo sang sekta ni Nicolas.” (Bugna 2:15) Sang nagligad, gindayaw ni Jesus ang mga taga-Efeso bangod sang ila pagdumot sa mga buhat sini nga sekta. Apang ang mga Cristiano sa Pergamo kinahanglan nga laygayan tuhoy sa pag-amlig sa kongregasyon batok sa sektaryanismo. Dugang nga pagkalig-on ang kinahanglan sa pagsakdag sang Cristianong mga talaksan agod maamligan ang paghiusa nga ginpangamuyo ni Jesus sa Juan 17:20-23. Kinahanglan ‘ang paglaygay paagi sa panudlo nga makapapagros kag ang pagsaway sa mga nagasumpakil.’—Tito 1:9.

14. (a) Halin pa sa ginsuguran, batok kay sin-o nakigbato ang Cristianong kongregasyon, kag paano sila ginlaragway ni apostol Pablo? (b) Ano nga mga pulong ni Jesus ang dapat pamatian sang bisan sin-o nga may huyog sa pagsunod sa nagasipak nga grupo?

¹⁴ Halin pa sa ginsuguran, nakigbato ang Cristianong kongregasyon sa bugalon nga mga apostata, nga paagi sa madanlog kag malimbungon nga mga hambal ‘nagtuga sing mga pagbinahinbahin kag mga kabangdanan sang pagkasandad nga supak sa panudlo’ nga gin-aman paagi sa alagyan nga ginagamit ni Jehova. (Roma 16:17, 18) Nagpaandam si apostol Pablo tuhoy sa sini nga peligro sa halos tanan niya nga sulat. * Sa moderno nga mga tion, bisan pa napasag-uli na ni Jesus ang matuod nga kongregasyon sa Cristianong pagkaputli  kag paghiusa, yara gihapon ang katalagman sa sektaryanismo. Busa, ang bisan sin-o nga mahimo may huyog sa pagsunod sa nagasipak nga grupo, sa amo nagaporma sing isa ka sekta, dapat mamati sa masunod nga mga pulong ni Jesus: “Busa maghinulsol ka. Kon indi ka, magaabot ako sing madali sa imo, kag makig-away ako sa ila paagi sa malaba nga espada sang akon baba.”—Bugna 2:16.

15. Paano nagasugod ang sektaryanismo?

¹⁵ Paano nagasugod ang sektaryanismo? Ayhan ang isa ka nagapakunokuno nga manunudlo nagasab-ug sing mga duhaduha, nga nagapamatok sa pila ka kamatuoran sang Biblia (subong sang kamatuoran nga yara na kita sa katapusan nga mga adlaw), gani nagahuman ang isa ka nagasipak nga grupo kag nagasunod sa iya. (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3, 4) Ukon ginamulay sang isa ang kahimusan ni Jehova kag nagapangatarungan nga indi dapat pabudlayan sang isa ang iya kaugalingon paagi sa pagsiling nga indi Makasulatanhon ukon indi kinahanglanon ang pagpamalaybalay nga dala ang mensahe sang ginharian. Ang pagpakigbahin sa sina nga pag-alagad bilang pagsunod sa huwaran ni Jesus kag sang iya mga apostoles magahupot sa ila nga mapainubuson; apang, mas luyag nila nga magbulag kag magpahapos sa kaugalingon, ayhan ginabasa lamang ang Biblia kon kaisa subong isa ka pribado nga grupo. (Mateo 10:7, 11-13; Binuhatan 5:42; 20:20, 21) Ini nga mga tawo nagahimuhimo sang ila kaugalingon nga mga opinyon tuhoy sa Memoryal sang kamatayon ni Jesus, sa Makasulatanhon nga sugo nga maglikaw sa dugo, sa pagsaulog sang mga selebrasyon, kag sa paggamit sing tabako. Dugang pa, ginapakanubo nila ang ngalan ni Jehova; sa indi madugay nagabalik sila sa walay pagpugong nga mga dalanon sang Babilonia nga Daku. Malain pa, napahulag ni Satanas ang iban nga pamatukan kag ‘bunalon ang ila mga masigkaulipon,’ nga ila mga utod anay.—Mateo 24:49; Binuhatan 15:29; Bugna 17:5.

16. (a) Ngaa dapat maghinulsol gilayon ang mga nagaduhaduha bangod sang impluwensia sang mga apostata? (b) Ano ang matabo sa mga nagapangindi nga maghinulsol?

¹⁶ Ang bisan sin-o nga nagaduhaduha bangod sang impluwensia sang mga apostata dapat mamati gilayon sa panawag ni Jesus nga maghinulsol! Ang propaganda sang mga apostata dapat sikwayon nga daw hilo! Napasad ini sa kahisa kag dumot, kabaliskaran sang matarong, putli, kag hiligugmaon nga mga kamatuoran nga ginapakaon ni Jesus sa iya kongregasyon. (Lucas 12:42; Filipos 1:15, 16; 4:8, 9) Tuhoy sa mga nagapangindi nga maghinulsol, ‘magapakig-away si Ginuong Jesus sa ila paagi sa espada sang iya baba.’ Ginasala niya ang iya katawhan agod amligan ang paghiusa nga ginpangamuyo niya sang katapusan nga gab-i niya upod sa iya mga disipulo sa duta. (Juan 17:20-23, 26) Sanglit ginapangindian sang mga apostata ang mahigugmaon nga laygay kag bulig nga ginatanyag sang mga bituon sa iya tuo nga kamot, ginahukman kag ginasilutan sila ni Jesus “sing mabug-at gid,” kag ginapilak sila “sa kadudulman sa gua.” Gina-disfellowship sila, agod indi na mangin lebadura sa tunga sang katawhan sang Dios.—Mateo 24:48-51; 25:30; 1 Corinto 5:6, 9, 13; Bugna 1:16.

‘Natago nga Manna kag Puti nga Bato’

17. Ano nga padya ang nagahulat sa hinaplas nga mga Cristiano nga ‘nagadaug,’ kag ano ang dapat malandas sang mga Cristiano sa Pergamo?

¹⁷ May daku nga padya nga nagahulat sa tanan  nga nagapamati sa laygay ni Jesus, nga ginahatag sa idalom sang pagtuytoy sang balaan nga espiritu ni Jehova. Pamatii! “Ang isa nga may dulunggan magpamati sa ginasiling sang espiritu sa mga kongregasyon: Sia nga nagadaug hatagan ko sing natago nga manna, kag hatagan ko sia sing puti nga bato, kag nasulat sa bato ang bag-o nga ngalan nga wala sing nakahibalo kundi ang nagabaton sini.” (Bugna 2:17) Sa amo, ang mga Cristiano sa Pergamo, kaangay sang mga Cristiano sa Smirna, ginapalig-on nga ‘magdaug.’ Agod magmadinalag-on ang mga taga-Pergamo, nga nahamtangan sang trono ni Satanas, dapat nila likawan ang idolatriya. Dapat nila landason ang imoralidad, ang sektaryanismo, kag ang apostasya nga naangot kay Balak, kay Balaam, kag sa sekta ni Nicolas. Sa paghimo sini, agdahon ang hinaplas nga mga Cristiano nga magkaon sang “natago nga manna.” Ano ang buot silingon sini?

18, 19. (a) Ano ang manna nga gin-aman ni Jehova para sa mga Israelinhon? (b) Ano nga manna ang natago? (c) Ano ang ginasimbulo sang pagkaon sang manna nga natago?

¹⁸ Sang adlaw ni Moises, nag-aman si Jehova sing manna agod sustentuhan ang mga Israelinhon samtang nagalakbay sila sa kahanayakan. Yadto nga manna wala natago, kay kada aga—luwas kon Adlaw nga Inugpahuway—milagruso nga nagagua ini, kaangay sang manipis, nagbilog nga tun-og nga nagakulap sa duta. Gin-aman ini sang Dios agod mabuhi ang mga Israelinhon. Subong handumanan sini, ginsugo ni Jehova si Moises nga magtago sing pila ka bahin sini nga “tinapay” sa bulawan nga tibod sa sulod sang sagrado nga kaban sang katipan sa “bug-os nga mga kaliwatan [sang Israel].”—Exodo 16:14, 15, 23, 26, 33; Hebreo 9:3, 4.

¹⁹ Daw ano ka nagakaigo nga simbulo! Ini nga manna gintago sa Labing Balaan nga bahin sang tabernakulo, diin ang milagruso nga kapawa sa ibabaw sang tabon sang Kaban nagasimbulo sa presensia ni Jehova. (Exodo 26:34) Wala sing ginatugutan nga magsulod sa sagrado nga duog agod magkaon sang natago nga manna. Apang, nagsiling si Jesus nga ang iya hinaplas nga mga sumulunod nga magadaug magakaon sang “natago nga manna.” Kaangay ni Cristo nga nauna sa ila, magasulod sila, “indi sa balaan nga duog nga ginhimo sang mga kamot, nga nagalandong sang katunayan, kundi sa langit mismo.” (Hebreo 9:12, 24) Sa ila pagkabanhaw, magasul-ob sila sing pagkadimadinulunton kag pagkadimamalatyon—isa ka dalayawon nga aman ni Jehova, nga ginasimbuluhan sang paghatag sa ila sing indi mapan-os nga “natago nga manna.” Daku gid ini nga pribilehiyo sang diutay nga grupo sang mga manuglandas!—1 Corinto 15:53-57.

20, 21. (a) Ano ang ginasimbulo sang paghatag sing puti nga bato sa hinaplas nga mga Cristiano? (b) Sanglit may yara lamang 144,000 ka puti nga bato, ano ang paglaum sang dakung kadam-an?

²⁰ Magabaton man sila sing “puti nga bato.” Sa Romano nga mga korte, ginagamit anay ang mga bato sa paghatag sing paghukom. * Ang puti nga bato nagakahulugan sing pagkawalay sala, samtang ang itom nga bato nagakahulugan sing pagpakamalaut, sa masami sa kamatayon. Ang paghatag ni Jesus sing “puti nga bato” sa mga Cristiano sa Pergamo nagapakita nga ginahukman niya sila subong wala sing sala, putli, kag matinlo. Apang mahimo nga may dugang pa nga kahulugan ang mga pulong ni Jesus. Sang panahon sang mga Romano, gingamit man ang mga bato subong mga tiket agod makasulod sa importante nga mga okasyon. Gani mahimo nga ang puti nga bato nagakahulugan sing pinasahi gid nga butang para sa nagadaug nga hinaplas nga Cristiano—ang pagpasulod sa iya sa isa ka halangdon nga duog sa langit sa kasal sang Kordero. Ang ginaaman nga mga bato 144,000 lamang.—Bugna 14:1; 19:7-9.

²¹ Nagakahulugan bala ini nga wala ikaw ginabinagbinag kon isa ikaw sa dakung kadam-an sang kaupod nga mga sumilimba? Indi gid! Bisan pa indi ka makabaton sing puti nga bato agod makasulod sa langit, kon magbatas ka, mahimo ka makalampuwas sa dakung kapipit-an agod makapakigbahin sa makalilipay nga hilikuton nga amo ang pagpasag-uli sang Paraiso sa duta. Makaupod mo ang banhawon nga mga matutom gikan sa wala pa ang Cristianong panahon kag ang mga katapo sang iban nga mga karnero nga napatay sining karon lang. Sa ulihi, ang tanan nga gintubos nga mga patay pagabanhawon padulong sa kabuhi sa paraiso nga duta.—Salmo 45:16; Juan 10:16; Bugna 7:9, 14.

22, 23. Ano ang kahulugan sang ngalan nga nasulat sa bato nga ginahatag sa hinaplas nga mga Cristiano, kag ano nga pagpalig-on ang dapat ihatag sini?

²² Ano ang bag-o nga ngalan nga nasulat sa  bato? Ang ngalan isa ka paagi nga nagapakilala sa isa ka tawo kag nagapatuhay sa iya gikan sa iban. Mabaton sining hinaplas nga mga Cristiano ang bato kon matapos na nila ang ila dutan-on nga dalanon subong mga mandadaug. Maathag, kon amo, nga ang ngalan sa bato may yara kaangtanan sa pribilehiyo nga mahiusa sila upod kay Jesus sa langit—isa ka suod gid nga kahimtangan sang harianon nga pag-alagad nga bug-os nga maapresyar kag matigayon lamang sang mga magapanubli sing langitnon nga Ginharian. Busa, isa ina ka ngalan, ukon gintangdo nga palangakuan, “nga wala sing nakahibalo kundi ang nagabaton sini.”—Ipaanggid ang Bugna 3:12.

²³ Daw ano ini nga pangpapagsik para sa Juan nga klase nga “magpamati sa ginasiling sang espiritu sa mga kongregasyon” kag iaplikar ini! Kag nagapalig-on gid ini sa ila mga kaupod nga dakung kadam-an, nga mag-alagad sing matutom upod sa ila samtang kaupod nila sila diri sa duta kag makapakigbahin upod sa ila sa pagbantala sang Ginharian ni Jehova!

[Mga nota]

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Mga Retrato sa pahina 43]

Ini nga mga ebidensia sang lapnag nga pagano nga pagsimba ginapasundayag sa Pergamon Museum sa Berlin

[Retrato sa pahina 45]

Ang isa ka bahin sang manna gintago sa kaban sang katipan. Ang paghatag sing simbuliko nga manna sa magadaug nga mga hinaplas nagakahulugan nga magabaton sila sing pagkadimamalatyon

[Retrato sa pahina 45]

Ang puti nga bato para sa mga pasudlon sa kasal sang Kordero