Maathag Bala nga Isa Ini ka Panudlo sang Biblia?

KON matuod ang Trinidad, dapat ginapresentar ini sa Biblia sing maathag kag wala nagabag-obag-o. Ngaa? Bangod, subong ginpamatud-an sang mga apostoles, ang Biblia bugna sang Dios sa katawhan tuhoy sa iya kaugalingon. Kag sanglit kinahanglan nga makilala naton ang Dios agod masimba naton sia sing kalahamut-an, dapat mangin maathag ang Biblia sa pagsugid sa aton kon sin-o gid sia.

Ginbaton sang mga tumuluo sang nahaunang siglo ang Kasulatan subong masaligan nga bugna sang Dios. Amo ini ang sadsaran sang ila pagtuo, ang katapusan nga awtoridad. Halimbawa, sang magbantala si apostol Pablo sa katawhan sa siudad sang Berea, “ginbaton nila ang pulong sing hanuot, nga ginausisa ang mga Kasulatan adlaw-adlaw kon ining mga butang matuod.”​—⁠Binuhatan 17:​10, 11.

Ano sadto ang gingamit sang kilala nga mga tawo sang Dios subong ila awtoridad? Ang Binuhatan 17:​2, 3 nagasugid sa aton: “Suno sa kinabatasan ni Pablo . . . nagpangatarungan sia sa ila gikan sa mga Kasulatan, nga nagapaathag kag nagapamatuod paagi sa mga reperensya [gikan sa Kasulatan].”

Si Jesus mismo naghatag sing halimbawa sa paggamit sang Kasulatan subong sadsaran sang iya pagpanudlo, nga nagasiling sing makapila: “Nasulat na.” “Ginsaysay niya sa ila ang tanan nga ginhambal sa mga Kasulatan nahanungod sa iya.”​—⁠Mateo 4:​4, 7; Lucas 24:⁠27.

Sa amo gingamit ni Jesus, ni Pablo, kag sang mga tumuluo sang nahaunang siglo ang Kasulatan subong sadsaran sang ila pagpanudlo. Nahibaluan nila nga ang “bug-os nga Kasulatan ginbugna sang Dios kag mapuslanon sa pagtudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, agod nga ang tawo sang Dios mangin sangkol sing bug-os, kag masangkapan sa paghimo sang tanan nga sahi sang maayo nga buhat.”​—⁠2 Timoteo 3:​16, 17; tan-awa man ang 1 Corinto 4:​6; 1 Tesalonica 2:​13; 2 Pedro 1:​20, 21.

Sanglit ang Biblia ‘makatadlong,’ dapat ini maathag nga magpahayag sing kasayuran nahanungod sa isa ka butang nga importante subong sang ginapangangkon sa Trinidad. Apang nagasiling bala ang mga teologo kag mga istoryador nga isa ini ka maathag nga panudlo sang Biblia?

Ang “Trinidad” sa Biblia?

ANG isa ka Protestante nga publikasyon nagasiling: “Ang tinaga nga Trinidad indi makita sa Biblia . . . Wala ini sing pormal nga duog sa teolohiya sang iglesia tubtob sang ika-4 nga siglo.” (The Illustrated Bible Dictionary) Kag ang isa ka Katoliko nga awtoridad nagasiling nga ang Trinidad “indi . . . direkta kag talangkod [nga] pulong sang Dios.”​—⁠New Catholic Encyclopedia.

Ang The Catholic Encyclopedia nagakomento man: “Wala sing bisan isa ka termino sa Kasulatan ang nagapahangop nga magkaupod ang Tatlo ka Balaan nga Persona. Ang tinaga nga τρίας [triʹas] (ginbadbad sa Latin nga trinitas) una nga nakit-an kay Theophilus sang Antioquia sang mga A. D. 180. . . . Wala madugay sa tapos sadto naglutaw ini sa Latin nga porma nga trinitas ni Tertullian.”

Apang, wala sing pamatuod nga si Tertullian nagtudlo sing Trinidad. Ang Katoliko nga libro nga Trinitas​—⁠A Theological Encyclopedia of the Holy Trinity, halimbawa, nagasiling nga ang pila sang mga tinaga ni Tertullian gingamit sang ulihi sang iban sa paglaragway sa Trinidad. Nian nagapaandam  ini: “Apang ang padasudaso nga mga konklusyon indi mahimo pasad sa sini nga paggamit, kay wala niya ginaaplikar ang mga tinaga sa teolohiya sang Trinidad.”

Ang Pamatuod sang Hebreong Kasulatan

SAMTANG ang tinaga nga “Trinidad” indi makit-an sa Biblia, sa dimagkubos ang ideya sang Trinidad ginatudlo bala sing maathag sa sini? Halimbawa, ano ang ginapahayag sang Hebreong Kasulatan (“Daan nga Testamento”)?

Ang The Encyclopedia of Religion nagabaton: “Ang mga teologo karon nagaugyon nga ang Hebreong Biblia wala nagaunod sing doktrina sang Trinidad.” Kag ang New Catholic Encyclopedia nagasiling man: “Ang doktrina sang Balaan nga Trinidad wala ginatudlo sa D[aan] nga T[estamento].”

Sing kaanggid, sa iya libro nga The Triune God, ang Jesuita nga si Edmund Fortman nagabaton: “Ang Daan nga Testamento . . . wala nagatudlo sa aton sing maathag ukon nagapahangop tuhoy sa Trinidad nga Dios nga Amay, Anak kag Balaan nga Espiritu. . . . Wala sing pamatuod nga ang bisan sin-o nga balaan nga manunulat nagsuspetso sa pagluntad sang [Trinidad] sa Pagka-Dios. . . . Bisan ang pagpangita sa [“Daan nga Testamento”] sing mga pagpahangop ukon mga paglandong ukon ‘natago nga mga tanda’ sang trinidad sang mga persona, isa ka paglabang sa mga pulong kag katuyuan sang balaan nga mga manunulat.”​—⁠Italiko amon.

Ang pag-usisa sa Hebreong Kasulatan magapamatuod sa sining mga komento. Sa amo, maathag nga wala ginatudlo ang Trinidad sa nahauna nga 39 ka tolon-an sang Biblia nga nagahuman sang matuod nga canon sang inspirado nga Hebreong Kasulatan.

Ang Pamatuod sang Griegong Kasulatan

TI, MAATHAG bala nga nagahambal ang Cristianong Griegong Kasulatan (“Bag-ong Testamento”) tuhoy sa Trinidad?

Ang The Encyclopedia of Religion nagasiling: “Ang mga teologo nagaugyon nga ang Bag-ong Testamento wala man nagaunod sing maathag nga doktrina sang Trinidad.”

Ang Jesuita nga si Fortman nagasiling: “Ang mga manunulat sang Bag-ong Testamento . . . wala nagahatag sa aton sing pormal ukon nahuman nga doktrina sang Trinidad, wala sing maathag nga panudlo nga sa isa ka Dios may tatlo ka magkatupong nga balaan nga persona. . . . Indi naton makita bisan diin ang doktrina sang trinidad tuhoy sa tatlo ka persona nga may balaan nga kabuhi kag hilikuton sa isa ka Pagka-Dios.”

Ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling: “Ang tinaga nga Trinidad ukon ang maathag nga doktrina wala nagalutaw sa Bag-ong Testamento.”

Si Bernhard Lohse nagasiling sa A Short History of Christian Doctrine: “Kon tuhoy sa Bag-ong Testamento, indi makita sa sini ang aktuwal nga doktrina sang Trinidad.”

Ang The New International Dictionary of New Testament Theology nagasiling man: “Ang B[ag-ong] T[estamento] wala nagaunod sing nahuman nga doktrina sang Trinidad. ‘Wala nagasiling ang Biblia nga ang Amay, ang Anak, kag ang Balaan nga Espiritu magkatupong’ [siling sang Protestante nga teologo nga si Karl Barth].”

Ang propesor sang Yale University nga si E. Washburn Hopkins nagpamatuod: “Wala makilal-i ni Jesus kag ni Pablo ang doktrina sang trinidad; . . . wala sila sing ginhambal tuhoy sini.”​—⁠Origin and Evolution of Religion.

Ang istoryador nga si Arthur Weigall nagasiling: “Wala gid magsambit si Jesus sina nga butang, kag ang tinaga nga ‘Trinidad’ indi gid makita sa Bag-ong Testamento. Ang ideya ginbaton lamang sang Iglesia pagligad sang tatlo ka gatos ka tuig sa tapos mapatay ang aton Ginuo.”​—⁠The Paganism in Our Christianity.

Sa amo, ang 39 ka tolon-an sang Hebreong Kasulatan ukon ang canon sang 27 ka inspirado nga tolon-an sang Cristianong Griegong Kasulatan wala nagahatag sing maathag nga panudlo tuhoy sa Trinidad.

Gintudlo Bala sang Nahaunang mga Cristiano?

GINTUDLO bala sang nahaunang mga Cristiano ang Trinidad? Talupangda ang masunod nga mga komento sang mga istoryador kag mga teologo:

“Ang nahauna nga Cristianismo wala sing maathag nga doktrina sang Trinidad subong sang ginpaathag sang ulihi sa mga kredo.”​—⁠The New International Dictionary of New Testament Theology.

“Apang, ang nahaunang mga Cristiano, wala sang primero maghunahuna sa pag-aplikar sang ideya sang [Trinidad] sa ila pagtuo. Ginhatag nila ang ila debosyon sa Dios nga Amay kag kay Jesucristo, nga Anak sang Dios, kag ginkilala nila ang . . . Balaan nga Espiritu; apang wala gid ginhunahuna nga ining tatlo isa ka Trinidad, magkatupong kag nahiusa sa Isa.”​—⁠The Paganism in Our Christianity.

“Sang primero ang Cristianong pagtuo indi Trinitaryo . . . Indi subong sina sang panahon sang mga apostol kag sa tapos sini, subong ginapakita sa  TB[ag-ong] T[estamento] kag sa iban pa sang nahaunang Cristianong mga sinulatan.”​—⁠Encyclopædia of Religion and Ethics.

“Ang doktrina nga ‘isa ka Dios sa tatlo ka Persona’ wala mapasad sing malig-on, sa pagkamatuod wala ginlakip sa Cristianong pagkabuhi kag sa pagtuo sini, antes sang katapusan sang ika-4 nga siglo. . . . Sa tunga sang Apostoliko nga mga Amay, wala gid sing bisan isa nga naghupot sina nga panghunahuna ukon pagtamod.”​—⁠New Catholic Encyclopedia.

Ang Gintudlo sang mga Amay Antes sang Nicaea

ANG mga Amay antes sang Nicaea ginkilala sang Iglesia Romana nga amo ang nanguna sa relihiosong mga manunudlo sang unang mga siglo sa tapos matawo si Cristo. Interesado kita sa ila gintudlo.

Si Justin Martyr, nga napatay sang mga 165 C.⁠E., nagtawag kay Jesus sa wala pa sia mangin tawo subong isa ka gintuga nga anghel nga “tuhay sa Dios nga naghimo sang tanan nga butang.” Nagsiling sia nga si Jesus kubos sa Dios kag “wala gid sing ginhimo luwas ang ginbuot sang Manunuga . . . nga himuon kag ipamulong niya.”

Si Irenaeus, nga napatay sang mga 200 C.⁠E., nagsiling nga ang wala pa mangin tawo nga si Jesus nagluntad nga tuhay sa Dios kag kubos sa iya. Ginpakita niya nga si Jesus indi tupong sa “Isa nga matuod kag lamang nga Dios,” nga “labaw sa tanan, kag luwas sa iya wala na sing iban pa.”

Si Clement sang Alexandria, nga napatay sang mga 215 C.⁠E., nagtawag sa Dios “ang wala gintuga kag indi malaglag kag lamang matuod nga Dios.” Nagsiling sia nga ang Anak “masunod sa lamang nga labing gamhanan nga Amay” apang indi tupong sa iya.

Si Tertullian, nga napatay sang mga 230 C.⁠E., nagtudlo sang pagkasupremo sang Dios. Sia nagsiling: “Ang Amay tuhay sa Anak (lain), kay mas daku sia; kay sia nga nagapanganak tuhay sa isa nga ginpanganak; sia nga nagapadala, tuhay sa isa nga ginpadala.” Nagsiling man sia: “May tion anay nga ang Anak indi amo. . . . Sa wala pa ang tanan nga butang, ang Dios nagaisahanon lamang.”

Si Hippolytus, nga napatay sang mga 235 C.⁠E., nagsiling nga ang Dios amo “ang isa ka Dios, ang nahauna kag ang lamang nga Isa, ang Magbubuhat kag Ginuo sang tanan,” nga “wala sing katubotubo . . . Kundi Isa lamang sia, nagaisahanon; nga, bangod sang iya kabubut-on, gintuga niya ang isa nga wala anay nagaluntad,” ang gintuga nga si Jesus sa wala pa sia mangin tawo.

Si Origen, nga napatay sang mga 250 C.⁠E., nagsiling nga “ang Amay kag ang Anak duha ka persona . . . duha ka butang tuhoy sa ila kinaugali,” kag kon “ipaanggid sa Amay, [ang Anak] isa lamang ka diutay nga kapawa.”

Sa pagbilog sang maragtason nga pamatuod, si Alvan Lamson nagasiling sa The Church of the First Three Centuries: “Ang modernong popular nga doktrina sang Trinidad . . . wala nagakuha sing sakdag gikan sa ginhambal ni Justin [Martyr]: kag masiling man ini sa tanan nga Amay antes sang Nicaea; kon sayoron, ang tanan nga Cristianong mga manunulat sa tatlo ka siglo sa tapos matawo si Cristo. Matuod, nagahambal sila tuhoy sa Amay, Anak, kag . . . balaan nga Espiritu, apang indi magkatupong, indi subong isa, indi subong Tatlo sa Isa, sa bisan anong kahulugan nga ginabaton karon sang mga Trinitaryo. Ang kabaliskaran gid amo ang kamatuoran.”

Sa amo, ang pamatuod sang Biblia kag sang maragtas nagapakita sing maathag nga ang Trinidad wala makilal-i sa bug-os nga panahon sang Biblia kag sa sulod sang pila ka siglo sa tapos sadto.

[Blurb sa pahina 7]

“Wala sing pamatuod nga ang bisan sin-o nga balaan nga manunulat nagsuspetso sa pagluntad sang [Trinidad] sa Pagka-Dios.”—⁠The Triune God