Wala Amay nga mga Pamilya—Pagbugto sa Siklo

KON ang karon nga mga hitabo magapadayon, ang wala amay nga mga pamilya mangin kinaandan na lamang sa indi madugay. Ang report sang U.S. Department of Health and Human Services nagasiling: “Ang kabataan nga ginpadaku sang nagasolo nga ginikanan nagabaton sing mas manubo nga mga grado, may mas madamo nga problema sa paggawi, kag may mas madamo sang madugay na nga mga problema sa panglawas kag hunahuna. . . . Ang pagdaku sa solo-iloy nga pamilya ginaangot sa mataas nga mga katalagman sang pagpanganak sa pagkatin-edyer, indi pagtapos sang hayskul, [kag] pagkabilanggo.”

Indi katingalahan, nian, nga ang mga sientipiko sa tawhanon nga katilingban, mga manuglaygay sang pamilya, mga edukador, kag bisan mga politiko nagapangita gid sing mga paagi agod mauntat ining makahalanusbo nga huyog. Ang dalagku nga mga rally para sa kalalakin-an ginhiwat agod painiton ang bugal nga mangin amay kag agod palig-unon ang katungdanan sang mga lalaki sa pamilya. Ang mga libro tuhoy sa pagkaamay nagdagsa sa merkado. Ginhimo pa gani ang mga panikasog agod piliton ang mga amay nga atipanon ang ila mga responsabilidad. Sa Estados Unidos, ang “mga amay nga wala nagahatag sing suporta sa kabataan” ginmulay sang mga hukom, ginyaguta sa mga palatuntunan sa telebisyon, kag ginpakahuy-an pa gani sa publiko. Apang, ini nga mga panikasog may mahuyang nga mga resulta.

Maabtik nga mga Solusyon

Ang maabtik nga mga solusyon mahimo man magpatubas sing indi pat-od nga mga resulta. Halimbawa, ang isa ka diborsiada mahimo nga magminyo liwat sing padasudaso, sa paglaum nga mahatagan sing bag-o nga amay ang iya kabataan. Apang samtang ang liwat nga pagminyo may mga bentaha, may mga problema man ini. Kon kaisa ang mga anak nagapamatok sa pagbaton sa isa ka bag-uhan subong ila amay. Kon kaisa wala gid nila ini ginabaton. Ginapakita sang isa ka pagtuon nga “halos dos-tersia sang kababayin-an nga nagapuyo sa tapik nga ginikanan ang naglayas sa puluy-an antes sa edad nga 19 . . . , kon ipaanggid sa 50% ka kababayin-an gikan sa kompleto nga mga puluy-an.” Bisan sa madinalag-on nga tapik nga mga pamilya, pila pa ka tuig kon kaisa ang kinahanglan antes batunon sang kabataan ang ikaduha nga amay.⁠ *

Sing kaanggid, wala sing ginpanugyan nga maabtik nga mga solusyon sa problema tuhoy sa pagmabdos sang mga tin-edyer. Ang aborsion, halimbawa, nagasupak sa kasuguan sang Dios kag nagasugo sa lamharon nga lin-ay nga takpan ang ganhaan sang iya mapinalanggaon nga mga kaluoy sa diutay nga kabuhi nga nagatubo sa sulod niya. (Exodo 20:13; 21:22, 23; Salmo 139:14-16; ipaanggid ang 1 Juan 3:17.) Paano ina indi makabilin sing emosyonal nga mga pinalian? Ang pagpaayop sa bata ginatamod sang madamo subong mas maluluy-on nga solusyon, apang mahimo man ini magbilin sing emosyonal nga mga pinalian—sa iloy kag sa bata.

 Indi, indi mabugto sang maabtik nga mga solusyon ang siklo sang wala amay nga mga pamilya. Ang karon nga mga huyog sa pamilya sarang lamang mauntat kon ang mga tawo handa sa pagbag-o sing bug-os sang ila panghunahuna, sang ila mga panimuot, sang ila paggawi, sang ila mga moral. Ang butang nga labaw pa sa padayawdayaw nga hambalanon kag popular nga sikolohiya kinahanglanon agod mapahulag ang mga tawo sa paghimo sinang daku nga mga pagbag-o. Inang “butang nga labaw pa” masapwan sa Pulong sang Dios, ang Biblia. Total, Dios mismo ang nagsugod sang kahimusan sa pamilya. (Efeso 3:14, 15) Mas nahibaluan niya sangsa kay bisan sin-o kon ano ang ginakinahanglan sang kabataan.

Ang mga Prinsipio sang Biblia Nagabulig sa mga Pamilya sa Paglandas

Apang mabuligan gid bala sang Biblia ang kabataan nga may isa ka ginikanan nga kulang? Indi bala nga nahalitan sila nga indi na makay-o? Indi, indi naman. Sa umpisa sining artikulo, ginkutlo namon ang report sang gobierno sang Estados Unidos nga nagaisaisa sang madamo nga katalagman nga ginaatubang sining mga kabataan. Walay sapayan sang makahaladlok nga mga pulong, ang report naghinakop: “Walay sapayan sang dalayon nga pamatuod sang daku pa nga katalagman, ginapakita man sang panalawsaw nga ang kalabanan nga kabataan sa solo-sing-ginikanan nga pamilya nagadaku sing normal.” Huo, ang mga resulta sang pagkawala sing amay sarang madula ukon sa di-magkubos mabuhinan. Ilabi na nga amo sini kon ang mga prinsipio sang Biblia ginaaplikar sa pagpadaku sa kabataan.

Nagakinahanglan ini sing lakas nga pagpangabudlay sa bahin sang isa ka ginikanan​—⁠isa ka palaabuton nga daw mabug-at sa primero. Apang kon ikaw yari sa sining kahimtangan, matun-an mo nga magsalig sing bug-os kay Jehova nga Dios. (Hulubaton 3:1, 2) Ang pila ka Cristianong kababayin-an sang panahon sang Biblia nag-atubang sing malisod nga mga kahimtangan, subong sang pagkabalo. Nahanungod sa ila ang Biblia nagasiling: “Ang babayi nga matuod nga balo kag ginbilin nga imol nagbutang sang iya paglaum sa Dios kag nagapadayon sa mga pag-ampo kag sa mga pangamuyo sa gab-i kag adlaw.” (1 Timoteo 5:5) Dumduma nga ginatawag ni Jehova ang iya kaugalingon nga “amay sang wala amay nga mga bata nga lalaki.” (Salmo 68:5) Makasalig ka nga sakdagon niya ang mahinadlukon-sa-Dios nga babayi sa iya mga panikasog nga padakuon ang iya mga anak.

Ang pagdumala sing tayuyon nga pagtuon sa Biblia sa puluy-an sa mga anak isa ka kinahanglanon nga paagi agod buligan sila nga magdaku nga mangin balanse, timbang nga mga hamtong. (Deuteronomio 6:6-9) Sa tunga sang mga Saksi ni Jehova madamong isahanon nga ginikanan ang nagagamit sang mga publikasyon pasad sa Biblia nga ginbalhag ilabi na para sa mga pamatan-on, subong sang Questions Young People Ask—Answers That Work.⁠ * Ang impormasyon sa sini nagabulig sa mga pamatan-on sa pagpalambo sing mga talaksan sa moral nga makabulig sa ila nga likawan ang mga kasaypanan sang ila mga ginikanan. Samtang ginakilala sang mga kabataan si Jehova nga Dios, masugdan nila nga mahantop nga may langitnon gali nga Amay sila nga nagaulikid sing tudok sa ila. (Salmo 27:10) Magabulig ini sa ila nga maatubang ang mga balatyagon sang pagbiya. Ang isa ka Britaniko nga lin-ay nga nakaeksperiensia sang pagbulagay sang iya mga ginikanan nagahinumdom: “Sa sini tanan, ginpatudok ni Mom­my sa akon ang kinahanglanon nga magpangamuyo kag magsalig sing bug-os kay Jehova. Nagbulig yadto sa amon nga magmadinalag-on.”

 Paghupot sang Kaangtanan sang Ginikanan kag Anak

Ginaathag sang Biblia nga dapat padunggan sang isa ka anak ang iya iloy kag ang iya amay. (Exodo 20:12) Kag wala ginabugto sang diborsio ang kaangtanan sang amay kag anak. Bisan pa ang anay bana wala na nagapuyo sa balay, ang mga kabataan sarang gihapon makabenepisyo gikan sa mainit nga kaangtanan upod sa iya. * Ang problema amo nga ang iloy mahimo nga akig sa iya kag nagapamatok sa iya pagpasilabot sa mga anak. Paano maatubang sang iloy ining mga balatyagon?

Ang Biblia nagahatag sing maayo nga laygay sang nagpaandam ini: “Mag-andam nga ang kasingkal wala nagabuyok sa imo sa maakigon nga [mga buhat] . . . Mag-andam nga indi ka magliso sa kon ano ang makahalalit.” (Job 36:​18-21) Ibutang naton nga indi mahapos nga maghambal sing mainayuhon tuhoy sa isa nga nagsaklaw ukon nagbiya sa imo. Apang pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Matun-an bala nga saligan sang isa ka bata nga babayi ang isa ka lalaki kon pirme sia ginasilingan kon daw ano kalain ang iya amay? Mapalambo bala sang isa ka bata nga lalaki ang malig-on, panglalaki nga personalidad kon ginamulay sia paagi sa pagsiling, “Pareho gid ikaw sa imo amay”? Matigayon bala sang kabataan ang maayo nga pagtamod sa awtoridad kon ginatudluan sila nga tamayon ang ila amay ukon ginapalas-ay nga makita pa sia?’ Sing maathag, ang pagpaluya sang kaangtanan sang imo mga anak sa ila amay makahalalit.

Mahimo ikaw makibot sa paghibalo nga wala ginapakamalaut sang Biblia ang matarong nga kaakig. “Magpangakig,” siling sang Biblia, “apang indi magpakasala.” (Efeso 4:26) Ang pagkaakig indi sala, apang ang mangin kontrolado sang “kaakig, kasingkal, kalainan, pasipala” sala. (Colosas 3:8) Gani likawi ang pagmulay sa ila amay sa atubangan sang imo mga anak. Kon kinahanglan nga ipabutyag mo ang imo mga kapaslawan, sunda ang panugda sang Biblia nga isugid ang imo “kabalaka,” apang isugid ini sa iban luwas sa imo mga kabataan—ayhan sa isa ka masaligan nga abyan. (Hulubaton 12:25) Tinguhai nga huptan ang positibo nga panimuot kag likawi ang magkabuhi sa nagligad. (Manugwali 7:10) Ang paghimo sini makabulig sing daku agod mapakanay ang imo kaakig.

Sa katapusan, dumduma nga ginasugo sang Biblia ang isa ka anak nga tahuron ang iya amay—bisan pa nga ang paggawi sang iya amay indi gid huwaran. (Efeso 6:2, 3) Gani panikasugi nga buligan ang imo anak nga tamdon sing nagakaigo ang mga kakulangan sang ila amay. Ang isa ka lin-ay nga nagdaku sa isa ka nawasdak nga puluy-an nagsiling: “Paagi sa pagtamod sing nagakaigo sa akon amay—subong makasasala, di-himpit nga tawo—ginbaton ko gid man sia kag wala na magbatyag sing kaakig sa iya.” Paagi sa pagpalig-on sa imo mga anak nga tahuron ang ila amay, mabuligan mo sila nga mapalambo ang maayo nga pagtamod sa imo awtoridad subong ginikanan!

Importante man nga wala mo ginapaburon ang mga dulunan sa ulot mo kag sang imo mga anak. Yara gihapon sila sa idalom sang ‘kasuguan sang ila iloy.’ (Hulubaton 1:8) Ang mga anak nga lalaki magabatyag nga nabug-atan sing tuman kon sila ang ginalauman nga mangin ‘ulo sang pamilya.’ Ang mga anak nga babayi mabug-atan man kon mangin tuluaran sila sang ila iloy. Ang mga kabataan dapat pasaligon nga ikaw nga ginikanan ang magaatipan sa ila—indi ang baliskad. (Ipaanggid ang 2 Corinto 12:14.) Ini nga pasalig ma gapabatyag sa ila nga malig-on, bisan pa nga ang kahimtangan sang ila pamilya indi halandumon.

Tal-us nga mga Amay

Ano abi kon ang amay indi na gid bahin sang pamilya? Ang mga eksperto nagasiling nga makabenepisyo ang mga kabataan gikan sa pagpakig-upod sa mga lalaki. Samtang ang mainayuhon nga interes sang tiyo ukon kaingod makapaayo sa bata, makabenepisyo sia ilabi na gikan sa maayo nga pagpakig-upod sa mga lalaki sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Si Jesus nagsaad nga ang kongregasyon mangin subong sang isa ka masinakdagon nga pamilya.—Marcos 10:29, 30.

Sang panahon sang Biblia ang pamatan-on nga si Timoteo nagdaku nga nangin isa ka tumalagsahon nga tawo sang Dios, nga wala sing pagsakdag sang isa ka tumuluo nga amay. Ginahatag sang Biblia ang daku sini nga kadungganan sa iya mahigugmaon nga iloy kag lola. (Binuhatan 16:1; 2 Timoteo 1:1-5) Apang, nakabenepisyo man sia gikan sa pagpakig-upod sa isa ka Cristianong lalaki—si apostol Pablo. Gintawag ni Pablo si Timoteo nga iya “hinigugma kag matutom nga anak sa Ginuo.” (1 Corinto 4:17) Sing kaanggid man sa karon, ang mga Saksi ni Jehova ginapalig-on nga pamatian ang laygay sang Biblia nga ‘atipanon ang mga ilo kag balo nga mga babayi.’ (Santiago 1:27) Ginapalig-on sila nga ‘sagupon ang wala amay nga mga bata nga lalaki’ paagi sa pagpakita sing sinsero, balanse nga interes sa ila. (Job 29:12) Ang isa ka lin-ay nga si An­nette nagahinumdom sang maayo nga interes nga ginpakita sa iya sang isa ka Cristianong gulang sang bata pa sia, sa pagsiling: “Sia lamang ang tunay nga amay nga natigayon ko.”

Pagbugto sa Siklo

Ining mga prinsipio makabulig sa mga kabataan nga wala sing amay nga magmadinalag-on. Walay sapayan sang ila indi maayo nga pagkabata, mahimo sila mangin balanse, mabungahon nga mga hamtong subong man mangin mahigugmaon, matutom, kag masaligan nga mga ginikanan. Walay sapayan sina, ang pagtapna mas maayo sangsa bisan ano nga bulong. Kag sa ulihi, ang siklo sang mga pamilya nga wala sing amay sarang lamang mabugto kon ang mga kalalakin-an kag mga kababayin-an magapangako nga iaplikar ang Biblia sa ila kabuhi—halimbawa, paagi sa pagsunod sa pagdumili sang Biblia sa sekso antes sang kasal kag paagi sa pagsunod sa mga talaksan nga ginapahamtang sang Biblia para sa mga bana kag sa mga asawa.—1 Corinto 6:9; Efeso 5:21-33.

Sa karon, madamo nga kabataan ang may mga amay sa balay apang matawag gihapon nga wala sing amay. Isa ka eksperto ang nagsiling tuhoy sa mga problema sa pamilya: “Ang pinakadaku nga problema nga ginaatubang . . . sang mga kabataan karon amo ang kakulang sing tion kag igtalupangod gikan sa ila mga ginikanan.” Ginalubad sing direkta sang Pulong sang Dios ini nga problema. Ginasugo sini ang mga amay tuhoy sa ila kabataan: “Hatagi sila sing instruksion, kag sing pagtadlong, nga natungod sa Cristianong pagpadaku.” (Efeso 6:4, New English Bible; Hulubaton 24:27) Kon ginasunod sang mga amay ang laygay sang Biblia, ang mga kabataan indi mahadlok nga bayaan.

Apang, realistiko bala ang magpati nga ang mga tawo magadangop sa Biblia sa daku nga kasangkaron? Indi gid. (Mateo 7:14) Apang minilyon ang nabuligan sang mga Saksi ni Jehova nga masapwan ang kalipay sa pagkabuhi sang ila pamilya paagi sa isa ka programa sang pagtuon sa Biblia sa puluy-an. * Matuod, ang Biblia nagapaandam nga ang tanan nga mag-asawa magaantos sing “kapipit-an sa ila unod” bangod sang pagkadi-himpit. (1 Corinto 7:28) Apang yadtong tunay nga nagatahod sa Pulong sang Dios nagapanikasog nga malubad ang ila mga problema, indi ang magdiborsio sa una nga tanda sang problema. Matuod, may mga tion nga ang isa ka Cristiano mahimo nagakaigo nga magbinagbinag sang pagbulagay ukon sang diborsio pa gani. (Mateo 5:32) Apang, ang paghibalo sang posible nga epekto sini sa iya mga anak magapahulag sa isa ka Cristiano nga magpangita sing mga paagi agod masalbar ang pag-asawahay kon mahimo pa.

Indi lamang masalbar ang inyo pamilya karon paagi sa pagsunod sa Biblia. Mahimo man kamo tanan mabuhi sing dayon! Si Jesus nagsiling: “Ini nagakahulugan sing kabuhi nga walay katapusan, ang pagkuha nila sing ihibalo tuhoy sa imo, ang lamang matuod nga Dios, kag tuhoy sa isa nga imo ginpadala, si Jesucristo.” (Juan 17:3) Ang pagbasa kag pag-aplikar sa laygay nga masapwan sa Pulong sang Dios isa sang labing maayo nga mga paagi agod mapat-od nga ang imo pamilya magapabilin nga wala sing kulang sing dayon.

[Mga footnote]

[Laragway sa pahina 8, 9]

Paagi sa pagsunod sa mga prinsipio sang Biblia, ang isahanon nga ginikanan magamadinalag-on sa pagpadaku sa kabataan

[Laragway sa pahina 10]

Masami nga ‘masagop ang wala amay nga bata nga lalaki’ sang Cristianong mga lalaki paagi sa pagpakita sing sinsero kag maayo nga interes sa iya