“Chewing Gum”—Moderno Apang Karaan Na

Suno Sa Manunulat Sang Magmata! Sa Mexico

HALIN PA SANG UNA, ang mga tawo nanamian sa pag-usang sing chewing gum. Ang dumaan nga mga Griego nag-usang sang resina (tagok) sang kahoy nga mastic. Ang mga Aztec nag-usang sang tzictli, ukon chicle, halin sa kahoy nga sapodilla. Kag ang Tumandok nga mga Amerikano nga taga-New England nagtudlo anay sa mga kolonista sa pag-usang sa resina sang kahoy nga spruce. Sa pagkamatuod, sang maaga nga bahin sang katuigan 1800, ang mga pighol sang resina sang spruce amo ang una nga chewing gum nga ginbaligya sa Estados Unidos. Sang ulihi, nangin popular ang pag-usang sa pinatam-is nga paraffin wax.

Ang moderno nga chewing gum nagsugod kuno sang ulihi nga bahin sang ika-19 nga siglo. Sang gintapok sa Estados Unidos ang presidente anay sang Mexico nga si Santa Anna, nakita sia nga nagausang sing chicle nga dala niya halin sa Mexico. Nahunahuna sang isa ka Amerikano nga manug-imbento nga mahimo ini patam-ison kag butangan sing sabor, gani nag-importar sia sing chicle sa Estados Unidos agod maghimo sing chewing gum.

Ang chicle amo ang daw gatas nga latex sang sapodilla, isa ka evergreen nga ginatawag nga chewing gum tree. Nagapamuhi ini sa Gran Petén, ang rain forest sa naaminhan nga Guatemala, Belize, kag Yucatán Peninsula sa Mexico. Sa pila ka duog didto, kapin sa 175 ka kahoy nga sapodilla ang makita sa isa ka ektarya. Kon tingulan, ang mga nagapanguha sing chicle, nga kilala subong mga chiclero, nagalabo sing paekis-ekis sa lawas sang talunon nga sapodilla, kag ginapailig ang latex sa suludlan sa puno sang kahoy. Nian ginatipon ini, ginapabukalan tubtob sa naluyagan nga pagkalapuyot, kag ginatabliya agod ibaligya. Samtang ginagamit gihapon ang chicle sa pila ka kasangkaron sa negosyo sang paghimo sing chewing gum—ilabi na sa gum nga ginapasayod nga natural⁠—​ginbuslan ini sang sintetiko nga mga produkto sa Estados Unidos sang katuigan 1940.

Ngaa popular gid ang chewing gum? Madamo ang nagausang sing gum agod maghumot ang ila ginhawa kag matinluan ang ila mga ngipon kon indi sila makapanipilyo pagkatapos makakaon. * Para sa iban ang pag-usang sing gum nagaparelaks kag nagabulig sa pagkonsentrar. Sa pagkamatuod, bangod ginkilala ang pag-usang sang gum nga nagabuhin sing tension kag nagapaalisto, ginsuplayan sing chewing gum sang armadong puwersa sang Estados Unidos ang mga tropa sini sang nahauna kag ikaduha nga inaway sa bug-os kalibutan kag ginalakip ini gihapon sa rasyon nga mga pagkaon sang mga soldado. Para sa pila ka drayber, mas epektibo ang chewing gum sangsa kape agod indi sila tuyhon. Para sa mga tawo nga luyag mag-untat sa pagpanigarilyo, ang pag-usang sing gum makabulig. Popular man ini agod mabusog ang handum nga magmerienda—ang isa ka chewing gum may kubos sa napulo ka kalori sa promedyo.

Apang, wala maluyagan sang madamo nga tawo ini nga batasan. Kag may mga tion nga wala ginakabig nga maayo nga pamatasan ang pag-usang sing gum. Gani kon ikaw may amo sining moderno apang karaan na nga pag-usang sing gum, dapat ka mangin mataktika. *

[Mga nota]

 [Retrato sa pahina 31]

Chicleros make zigzag cuts in the trunk of the sapodilla tree

[Credit Line]

Copyright Fulvio Eccardi/vsual.com