Asin—Isa ka Hamili nga Produkto

“KAMO ang asin sang duta,” siling ni Jesus sa iya mga disipulo. (Mateo 5:​13) Ang mga Arabo nagasiling, “May asin sa tunga naton,” kag ang mga Persianhon nagapatuhoy sa isa ka tawo nga “di-matutom sa asin” (di-mainunungon ukon di-mapinasalamaton). Bangod sang nagapreserbar nga kinaiya sini, ang tinaga nga “asin” ginahatagan sing mataas nga pagtahod kag dungog sang dumaan kag subong man sang moderno nga mga lenguahe.

Ang asin nangin simbulo man sang pagkalig-on kag pagkapermanente. Busa, sa Biblia ang isa ka nagadugay nga katipan gintawag nga “isa ka katipan sang asin,” ang mga tawo nga nagahimo sining katipan masami nagakaon sing dungan, nga may asin, agod palig-unon ang katipan. (Numeros 18:⁠19) Sa idalom sang Mosaikong Kasuguan, dapat butangan sang asin ang mga halad nga ginadulot sa altar, walay duhaduha nga nagapahangop sing kahilwayan gikan sa kagarukan ukon pagkadunot.

Makawiwili nga mga Katunayan sang Maragtas

Sa bug-os nga maragtas, ang asin (sodium chloride) hamili gid nga produkto amo nga gintunaan pa gani ini sang mga gira. Ang isa sa mga kabangdanan sang Pranses nga Rebolusyon amo ang pagpataas ni Louis XVI sang buhis sang asin. Ang asin isa anay ka hamili nga butang nga gingamit sa pagbaylo. Ang mga manugpatikang sang Moor nagbaylo sang asin para sa bulawan, isa ka gramo nga asin sa isa ka gramo nga bulawan, kag ang pila ka tribo sa sentral Aprika nagagamit sing tultol subong kuwarta. Ang mga Griego nagabakal sang ulipon sadto paagi sa asin, nga sa amo nagluntad ang ekspresyon nga “indi takus sang iya asin.”

Sang panahon sang Edad Media, ang mga disparatis tuhoy sa asin nagsugod. Ang pag-usik sang asin ginkabig nga patimaan sang kalaglagan. Halimbawa, sa painting ni Leonardo da Vinci nga “Katapusan nga Panihapon,” si Judas Iscariote ginpakita nga may naula nga bulutangan sang asin sa iya atubangan. Sa pihak nga bahin, sang ika-18 nga siglo, ang pagpungko sa ibabaw ukon sa idalom sang posisyon sang asin sa lamesa sa isa ka bangkete nagapakita sang ranggo sang isa sa sosiedad. Ang dungganon nga posisyon amo ang sa ibabaw sang bulutangan sang asin, malapit sa uluhan sang lamesa.

Sugod pa sang dumaan nga panahon, natun-an na sang tawo kon paano maghimo sang asin gikan sa kinaugali nga mga brine, tubig-dagat, kag sa tultol. Isa ka dumaan nga sinulatan sang Tsina tuhoy sa pharmacology ang nagapatuhoy sa kapin sa 40 ka sahi sang asin kag naglaragway sang duha ka metodo sang paghimo sang asin nga kaanggid gid sa ginagamit karon. Halimbawa, ang enerhiya sang adlaw amo ang ginagamit sa pagpain sang asin gikan sa tubig-dagat sa pinakadaku nga solar nga planta sang asin sa bug-os nga kalibutan, nga nahamtang sa baybayon sang Bahía Sebastián Vizcaíno sa Baja California Sur, Mexico.

Sing makawiwili, ginbulubanta nga kon ang tanan nga kadagatan sa kalibutan maghubas, “makapatubas ini sing di-magkubos 19 milyones kubikos kilometros nga tultol, ukon mga 14.5 ka pilo sang kadakuon sang kontinente sang Europa sa pinakamataas nga malab-ot sang nibel sang dagat kon magtaob,” suno sa Encyclopædia Britannica. Kag ang Patay nga Dagat siam ka pilo ang kaparat sangsa tubig sang lawod!

Moderno nga Paggamit sang Asin

Sa karon ang asin isa gihapon ka hamili nga produkto, nga ginagamit sa pagpanamit sang pagkaon, pagpreserbar sa karne, kag sa pagprodukto sang habon kag kristal, kag iban pa. Apang ang makawiwili nga paggamit sini amo ang tuhoy sa patag sang kapagros sang publiko. Halimbawa, sa madamo nga pungsod, ang asin ginabutangan sing iodine agod magbato sa kakulangan sang iodine sa isa ka rehiyon, nga nagaresulta sa goiter (pagdaku sing thyroid gland) kag sa malubha nga kahimtangan, pagbuang. Sa pila man ka pungsod, ang asin ginadugangan sing flouride agod matapna ang pagpigaw sang ngipon.

Samtang importante ang asin sa maayong kapagros​—nagakontrol sa kadamuon kag kataason sang dugo​—ano naman ang kaangtanan sang kadamuon sang ginakaon nga asin kag sang alta presyon? Regular nga ginalimitehan sang mga doktor ang ginakaon nga asin kag sodium sang may alta presyon nga mga pasyente. Mga un tersia tubtob katunga sang mga tawo nga may alta presyon ang sensitibo sa asin. Sa sini nga bahin ginapakita nga ang pagbuhin sang ginakaon nga asin amo ang nagapanubo sang presyon sa dugo.

Ang asin nagapanamit gid sa pagkaon, subong sang ginapakita ni Job sang namangkot sia: “Makaon bala ang wala damil nga mga butang nga wala maasini?” (Job 6:⁠6) Dapat gid kita magpasalamat sa aton Manunuga, “nga nagahatag sa aton sing tanan nga butang sing bugana para sa aton ikalipay,” lakip ining hamili nga produkto, ang asin.​—1 Timoteo 6:⁠17.

 [Retrato sa pahina 17]

Ang pila sang madamo nga baridad sang asin (wala pa tuo gikan sa ibabaw): (1) ‘Alaea nga asin gikan sa dagat, Hawaii; (2) fleur de sel, Pransia; (3) kinaugali nga organiko nga asin halin sa dagat; (4) sel gris (abuabuhon nga asin), Pransia; (5) mabahol nga asin halin sa dagat; (6) itom nga asin sang duta, India