Paghangop sa “Postpartum Depression”

Ano ining ginabatyag ko? Bag-o lang ako magbata sing isa ka matahom kag mapagros nga lapsag. Dapat malipayon ako kag nagapabugal, apang ginapung-awan gid ako kag indi mapahamtang, kag akig pa gani. Malain bala ako nga iloy? Ngaa ginapung-awan gid ako?

SUBONG isa ka iloy nga bag-o lang magbata, mahimo nga nabatyagan mo ang ginasambit sa ibabaw. Kon amo, indi lang ikaw ang nakaeksperiensia sini. Ginabanta nga 70 tubtob 80 porsiento sang bag-⁠o magbata nga mga iloy ang nagabatyag sini kon kaisa. Apang ano ang postpartum depression (PPD), kag ano ang ginatunaan sini? Paano malandas ang PPD? Paano makabulig ang mga katapo sang pamilya kag ang iban pa?

Mga Balatian

Ang termino nga “postpartum depression” nagapatuhoy sa kapung-aw nga ginabatyag pagkatapos magbata. Mahimo ini matabo pagkatapos mabun-ag ang bisan diin nga bata, indi lamang ang subang. Ang kapung-aw mahimo man mabatyagan bisan sa tapos mahulugan ukon pilit nga gin-aborsion ang bata. Suno sa Office on Women’s Health sang Department of Health and Human Services sang Estados Unidos, indi pareho ang kagrabehon sang mga sintomas.

Madamo nga mga babayi ang nakaeksperiensia sing postpartum blues, ukon baby blues, nga makilala paagi sa haganhagan nga kasubo, kabalaka, pagkairitable, pagbag-obag-⁠o sang panimuot, kag kakapoy. Ini nga kasubo ginakabig nga normal kag wala nagadugay, nga nagalipas lamang bisan wala sing medikal nga bulig sa sulod sang mga napulo ka adlaw pagkatapos magbata.

Apang, ginabanta sang American College of Obstetricians and Gynecologists nga sa 1 sa 10 ka bag-⁠o magbata nga mga iloy, ini nga mga balatyagon nagalala kag nagapadayon pa pagligad sang nauna nga pila ka adlaw. Mahimo pa gani ini mabatyagan mga pila ka bulan pagkatapos sang pagbata. Mahimo nga grabe na ini nga postpartum depression, kag sa sini nga kahimtangan ang ginabatyag nga kasubo, kabalaka, ukon kalugaw-an tuman kabaskog amo nga ang bag-⁠o magbata nga iloy nabudlayan sa paghimo sang iya adlaw-adlaw nga mga hilikuton.

Dugang pa, mga 1 tubtob 3 ka iloy sa kada 1,000 ang nagaantos sing mas grabe pa nga sahi sang depresyon ukon kapung-aw nga ginatawag postpartum psychosis, nga sa sini nga kahimtangan ang sayop nga pamensaron ukon panan-awan sang iloy masami nga nasentro sa paghalit sa iya kaugalingon ukon sa iya bata. Ining naulihi nga kahimtangan nagakinahanglan gilayon sing medikal nga atension.⁠ *

Mga Kabangdanan

Wala sing napamatud-an nga isa ka kabangdanan sang postpartum depression. Daw lunsay nga nadalahig ang pisikal kag emosyonal nga kabangdanan. Mahimo nga ang isa ka pisikal nga kabangdanan amo nga sa una nga 24 tubtob 48 ka oras sa tapos sang pagbata, ang kadamuon sang estrogen kag progesterone hinali nga naganubo, tubtob sa punto nga manubo pa sangsa tion antes magsugod ang pagpanamkon, sa amo hinali nga nagabag-⁠o ang pisiolohiko nga kahimtangan sang lawas. Mahimo ini tunaan sang depresyon subong  nga ang tion antes sang pamulanon ginatunaan sang pagbag-obag-⁠o sang panimuot kag tension. Ang kadamuon sang hormone nga ginapatubas sang thyroid mahimo man magnubo sa tapos sang pagbata. Mahimo ini magresulta sa mga sintomas nga nagaanggid sa depresyon. Amo ini ang mga rason kon ngaa ginatawag sang mga manugpanalawsaw ang PPD nga isa ka “biochemical and hormonal disorder.”

Sing makawiwili, ang isa ka medikal nga pamantalaan nagsiling nga ang postpartum depression mahimo nga ginatuga sang indi balanse nga sustansia, ayhan kulang sa B-⁠complex.

Mahimo man mangin kabangdanan ang kakapoy kag kakulang sing tulog. Si Dr. Steven I. Altchuler, isa ka saykayatris sa Mayo Clinic sa Minnesota, E.⁠U.⁠A., nagsiling: “Bangod kulang sing enerhiya kag tulog pagkatapos magbata, ang gamay lamang nga mga problema mahimo nga ginapadaku. Mahimo nga ang pila ka babayi maugot nga nabudlayan sila sa paglandas sa mga problema nga nasarangan nila anay antes sang pagbata, sang wala sila nagabatyag sing baby blues, kag bastante ang ila tulog sa gab-⁠i.” Ang emosyonal nga mga kabangdanan subong sang wala ginplano nga pagbusong, pagbun-ag sing kulang sa binulan nga bata, pagkadula sang kahilwayan, kabalaka sa pisikal nga hitsura, kag kakulang sing suporta gikan sa iban mahimo nga makapalala man sa depresyon.

Dugang pa, may pila ka kinaandan nga mga mito tuhoy sa pagkailoy nga mahimo bangdan sang kasubo sang isa ka babayi kag sang pagbatyag nga napaslawan sia. Nagalakip ini sa ideya nga ang kalantip sang pagkailoy duna, nga ang suod nga kaangtanan sa ulot sang bata kag sang iloy gilayon nga matigayon, nga ang bata dapat himpit kag indi buringot, kag ang bag-⁠o magbata nga iloy dapat himpit. Indi subong sini ang matuod nga nagakatabo. Ang kalantip sang pagkailoy dapat tun-an, ang suod nga kaangtanan sa ulot sang iloy kag sang bata masami nga nagakinahanglan sing tion, ang iban nga mga bata mas mahapos atipanon sangsa iban, kag wala sing iloy nga perpekto ukon supermom.

Ginakilala Na

Ang postpartum depression ginkabig nga serioso sining karon lang. Si Dr. Laurence Kruckman nagsiling: “Ang mga isyu tuhoy sa mapagros nga panghunahuna sang mga babayi wala ginsapak kag ginkabig sang una nga hysteria, nga indi takus talupangdon. Ang diagnostic manual (DSM IV) sang American Psychiatric Association wala magkilala sa presensia sang postpartum nga balatian, kag subong resulta, wala maedukar ang mga doktor tuhoy sini kag wala man sing masaligan nga impormasyon tuhoy sini. . . . Kag indi kaangay sang nagligad nga 30 ka tuig, ang mga iloy masami nga nagapauli karon halin sa ospital sa sulod sang 24 ka oras. Ang kalabanan nga postpartum psychosis (daw hanginon), kasubo kag pila ka depresyon nagakatabo sa sulod sang 3 tubtob 14 ka adlaw pagkatapos sang pagbata. Gani yara na sa balay ang mga iloy kag indi maeksamin sang mga espesyalista nga makakilala sa mga sintomas.”

Apang, suno kay Dr. Carol E. Watkins sang Northern County Psychiatric Associates sa Baltimore, Maryland, kon indi matukiban ukon indi mabulong, ang postpartum depression mahimo magdul-ong sa madugay nga depresyon kag kabudlayan sa pagtukod sing suod nga kaangtanan sa ulot sang iloy kag sang bata. Mahimo nga indi pagsapakon sang ginasubuan nga mga iloy ang kinahanglanon sang ila bata ukon, sa kabaliskaran, mahimo nga madulaan sila sing pagpugong sa kaugalingon kag maggamit sing pisikal nga silot sa pagdisiplina sa ila bata. Mahimo ini magtuga sing negatibo nga epekto sa proseso sa paghangop kag pagtubo sa emosyon sang bata.

Halimbawa, ginpakita sang isa ka artikulo sa balasahon nga American Family Physician nga sang gintestingan ang ikasarang sa paghangop sang mga bata, mas mabundol maghangop ang mga kabataan sang masubo nga mga iloy sangsa mga kabataan sang mga iloy nga indi masubo. Dugang pa, ang postpartum depression may malain man nga epekto sa iban pa nga mga kabataan kag sa bana.

Pagbulong

Ano ang sarang mahimo? Agwantahon mo lang bala ini? Makalulugpay nga ang postpartum depression natukiban nga temporaryo lamang kag sarang mabulong.⁠ * Samtang ang pahuway kag suporta sang pamilya mahimo nga amo lamang ang kinahanglanon sa haganhagan nga mga sintomas, ang palatandaan nga kinahanglan ang pag-atipan sang mga espesyalista amo kon ang depresyon nagaupang sa imo ikasarang sa pagpanghikot, siling sang Office on Women’s Health.

Ang kinaandan nga mga bulong amo ang antidepressant nga bulong,⁠ * pagpakighambal sa espesyalista sa mapagros nga panghunahuna, hormone nga bulong, ukon kombinasyon sini, depende sa kon daw ano ka grabe ang isa ka kaso. Ang kangaroo, ukon panit-sa-panit, nga pag-atipan sa bata mahimo nga  makapahaganhagan man sang depresyon sang iloy.⁠ * May yara man tal-us nga mga bulong subong sang mga hierba, acupuncture, kag homeopathic nga mga remedyo.

Apang, may pila ka butang nga sarang mo mismo mahimo agod makalandas. Nagalakip ini sa pagkaon sing masustansia nga pagkaon (lakip ang mga prutas, mga utanon, kag wala mapuy-asi nga mga seryal); paglikaw sa caffeine, alkohol, kag kalamay; haganhagan nga pag-ehersisyo; kag pagpiyongpiyong kon nagakatulog ang imo bata. Si Zoraya, isa ka Cristiano nga iloy nga nagahibi sa aga, udto, kag gab-⁠i sa sulod sang pila ka adlaw sa tapos niya mabun-ag ang isa ka mapagros nga bata nga babayi, nagsiling nga ang nakabulig sa iya agod malandas ang depresyon amo ang pagpakigbahin gilayon, sang masarangan na niya, sa iya normal nga mga hilikuton sa pagministeryo subong isa sa mga Saksi ni Jehova.​​—⁠Tan-awa ang kaupod nga kahon para sa dugang pa nga bulig nga panugda.

Paano Makabulig ang Iban?

Sanglit ang isa ka daku nga kabangdanan sang postpartum depression amo ang kakulang sing nagakaigo nga pahuway, makabulig ang iban nga mga tawo paagi sa paghimo sang pila ka hilikuton sa sulod sang balay kag pagbulig sa pag-atipan sa bata. Ginapakita sang pagtuon nga mas diutay nga postpartum depression ang nagakatabo diin ang mga paryente sang pamilya nagabulig sa paghatag sing suporta kag instruksion. Madamo nga beses nga daku ang mabulig sang isa ka tawo paagi lamang sa pagpamati sing mahinuklugon, nagahatag sa bag-⁠o magbata nga iloy sing pasalig, kag ginalikawan ang pagmulay ukon pagpakalain. Dumduma, ang PPD isa ka pisikal nga balatian kag indi ikaw ang ginatunaan. Subong sang ginsiling sang organisasyon nga Postpartum Education for Parents, “indi mapunggan sang isa ka babayi ang depresyon subong nga indi man niya mapunggan kon dapuan sia sing trangkaso, diabetes, ukon balatian sa tagipusuon.”

Gikan sa nabinagbinag na, mahangpan naton nga bisan pa ang panahon sa tapos sang pagbata mahimo nga makalilipay para sa bag-⁠o magbata nga mga iloy, mahimo man ini mangin mahuol. Ang paghangop sa sini makabulig sa aton agod mahatag naton ang suporta nga ginakinahanglan sang bag-⁠o magbata nga mga iloy.

[Mga nota]

[Kahon/Mga retrato sa pahina 29]

Mga Panugda Agod Malandas ang Postpartum Depression

1. Makighambal sa iban tuhoy sa imo ginabatyag, ilabi na sa iban pa nga mga iloy.

2. Pangabaya ang iban nga buligan ikaw sa pag-atipan sa bata, sa mga hilikuton sa sulod sang balay, kag sa pagpamalaklon. Pangabaya ang imo bana nga buligan ka sa pagpatiti sa bata kon gab-⁠i kag sa mga hilikuton sa sulod sang balay.

3. Mangita sing tion sa paghimo sing butang nga positibo para sa imo kaugalingon, bisan sing 15 minutos lamang kada adlaw. Tilawi nga magbasabasa, magdayandayan, magpaligo agod marepreskuhan ka.

4. Bisan pa isa lamang ang imo matapos sa isa ka adlaw, nagapakita ini nga nagauswag ka. Mahimo may mga adlaw nga wala gid ikaw sing matapos. Indi pag-akigi ang imo kaugalingon kon matabo ini.

5. Ang pagpain sa imo kaugalingon masami nga nagapadugay sang depresyon. Mag-ilis sing bayo, kag maggua sa balay sa makadali lamang kada adlaw. Daku nga kaayuhan ang mahatag sa imo kag sa imo bata sang preska nga hangin kag tuhay nga danyag.

[Credit Line]

Ginpasibu gikan sa American Academy of Family Physicians, American College of Obstetricians and Gynecologists, kag sa Office on Women’s Health.