Tambili—Ang “Hari” sang mga Lubi

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA SRI LANKA

ANG tambili, nga masami ginapatuhuyan sa Ingles nga king coconut ukon hari nga lubi, amo ang ngalan sa Sinhala sang bunga sang aurantiaca nga lubi. Ang aurantiaca matahom gid nga palma, nga kon nagapamuhi na sing anom tubtob walo ka tuig, nagapamunga sa bug-os nga tuig sing dalagku masili-kahilkahilon sing kolor nga mga lubi nga nagapungpong. Ang bunga nga tambili nagalaba sing mga 30 sentimetros kag nagabug-at sing isa ka kilo kag tunga. Bugana nga makita ini sa tanan nga bahin sang tropikal nga isla sang Sri Lanka. Sa katunayan, sa lenguahe nga Sinhala, ang tinaga nga tambili nagapatuhoy indi lamang sa bunga kundi sa pinasahi masili-kahilkahilon nga kolor sini.

Apang paano makainom gikan sa tambili? Ang tambili ginakuha nga butong pa lang. Nian ginasapsapan ang ulo sini kag ginabuhuan. Tubtob isa ka litro sang halos matin-aw nga tubig sang tambili ang mainom mo gikan sa butong. Marimis ini, matam-is, kag masustansia. Kinaandan na nga ginaserbehan sang maabiabihon nga taga-Sri Lanka ang isa ka lapyo kag uhaw nga bisita sing tubig sang tambili.

Kon nagabiyahe ka sa isla sang Sri Lanka, makita mo bisan diin ang mga payagpayag sa higad-dalan nga may baligya nga tambili, kag ang presyo barato gid. Eksperto nga ginasapsapan sang manugbaligya ang butong, ginagulo ang straw kag may matinlo, makaparepresko, kag masustansia ka na nga ilimnon. Kon adbenturero ka nga sahi sang bisita, mahimo mo tilawan ang pag-inom gikan sa tambili kaangay sang mga tumandok, nga nagatanga kag direkta nga nagainom sang tubig halin sa butong, apang kon indi ka eksperto, basi mas madamo ang mausik mo sangsa mainom mo!

Nahibaluan gid sang bisan sin-o nga taga-Sri Lanka ang mga benepisyo sa ikaayong lawas sang tambili. Suno sa iban ginapagua sang tubig sang tambili ang init sa lawas kag ginapaumpawan ang tulunawan sang pagkaon. Ang tubig may pila ka mineral, pila ka carbohydrate, mga tambok, calcium, bitamina C, phosphorus, iron, kag diutay nga protina. Ang kombinasyon sang mga electrolyte nagahimo sini nga maayo gid nga ilimnon para sa mga nawad-an sing tubig sa lawas bangod sa tuman nga pagpainit, sakit sa tiyan, ukon kolera. Samtang indi naton pirme mapat-od nga matinlo ang mga ginakuhaan sang tubig, ang tambili isa ka natural, sirado gid nga kuluhaan sang matinlo nga ilimnon nga masustansia man.

Kon makakadto ka sa mabungahon nga kadutaan sang Sri Lanka, pat-od namon nga maapresyar mo gid ang buhi nga mga kolor sang lubi nga tambili nga nagapatahom sa tropikal nga mga hardin ukon kolor-bulawan nga mga baybayon kag manamian ka man sa makaparepresko nga tubig sini.