Isa ka Di-malipatan nga Pagkadto sa Ngorongoro Crater

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Tanzania

“KON nangretrato lang ang mga anghel sa Hardin sang Eden, ang ila nakuha nga retrato sang ilahas nga kabuhi mahimo indi gid maglayo sa mga retrato nga makuha sa Ngorongoro Crater karon.” Amo ini ang sulat ni Reinhard Künkel sa iya libro tuhoy sa sining makawiwili nga lugar sa Tanzania. Matahom gid nga lugar ang Ngorongoro Crater, kag ginapuy-an ini sang linibo ka ilahas nga mga sapat. Updi kami sa amon pagkadto sa sini nga duog!

Isa ka Makahalawhaw nga Talan-awon

Pagkatapos sang apat ka oras nga pagbiyahe sa mayab-ok nga dalan, nakalab-ot gid man kami sa bibi sang Ngorongoro Crater. Kitaon sa balkonae sang amon hotel ang matahom nga talan-awon. Ang imo makita sa tanan nga direksion pinasahi gid. Ginatawag pa gani ini sang mga naturalista subong “ang ikawalo nga kalatingalahan sa kalibutan,” kag nahangpan namon kon ngaa.

Diin naghalin ang ngalan nga Ngorongoro? Wala gid sing nakapat-od. Suno sa Conservation Corporation of East Africa, ang iban nagsiling nga ang Ngorongoro amo kuno ang ngalan sang Masai nga nagpuyo anay sa baba sang bulkan nga manughimo sing kilingkiling nga ginapakabit sa mga baka. Ang iban naman nagasiling nga naghalin kuno ini sa isa ka grupo sang isganan nga mga hangaway sang Datogo nga nalutos sang mga Masai pagkatapos sang inaway sa baba sang bulkan mga 150 ka tuig na ang nagligad. Apang, wala na masapak ang ginhalinan sang ngalan sang hinali kami nakakita sing mga zebra nga nagahalab malapit sa palarkingan. Sang nakasulod na kami sa amon salakyan, nagpalapit pa gid kami sa ila, apang daw wala lang sila nakakita sa amon. Nagpadayon kami pakadto sa salog sang baba sang bulkan  agod tan-awon ang madamo pa nga ilahas nga kasapatan.

Ang baba sang bulkan nahamtang sa kataason nga 2,236 ka metro sa ibabaw sang nibel sang dagat kag amo ini ang pinakadaku nga wala matiphag nga baba sang patay nga bulkan, sa bug-os nga kalibutan. Ang diametro sini 19.2 kilometros kag may kalaparon nga 304 kilometros kuadrados. Amat-amat nga nagdulhog ang amon salakyan sa 610 metros nga kataason sang dingding sang baba sang bulkan, nga ang amon mga ulo nagaulhot sa bintana sang salakyan agod makakuha sing mga retrato. Sang yara pa kami sa bibi sang bulkan, ang hangin sang kaagahon mabugnaw. Apang, sa sulod sang bulkan, nakibot kami nga magin-ot diri.

Samtang hinayhinay kami nga ginalibot sang amon drayber sa salog sa sulod sang bulkan, nag-agi kami sa isa ka gamay nga maparat nga linaw nga may madamo sing duag rosas nga mga flamingo. Ang malayo na karon nga bibi sang bulkan athagon katama sa asul nga langit, kag sang nabatian namon ang mga huni sang mga zebra kag mga wildebeest upod ang iban pa di-pamilyar nga mga huni, natandog gid ang amon balatyagon. Isa gid ini ka paraiso!

Ang Ilahas nga Kabuhi sa Baba sang Bulkan

Ginapaabot namon nga makakita kami sa Ngorongoro Crater sing mga buffalo, elepante, zebra, wildebeest, gasela, itom nga rhinoceros, kag vervet nga mga amu, kag wala gid kami mapaslawi. May nagaluyong man nga mga manunukob kaangay sang mga cheetah, hyena, chakal, kag itom sing bungaybungay nga mga leon. Sa isa ka turugban, ang mga hippopotamus nagapabugnaw sang ila kaugalingon. Wala lang sa bungog nila sang ginretratuhan namon sila.

Hinali nga ginpadulog sang amon drayber ang salakyan! Gintudlo niya ang isa ka itom nga rhinoceros  nga nagtabok mga pila ka metro lang ang antad sa atubangan namon. Daw nakasaho ang itom nga rhinoceros sa baba sang bulkan, kag isa gid ka pinasahi nga kahigayunan nga makakita sing isa sini sa amo kalapit nga distansia sa ila kinaugali nga ilistaran. Ining makahalawhaw nga mga sapat dali na lang mapapas; ang kadamuon sang mga yara sa baba sang bulkan ginabulubanta nga kubos sa 20. May nadakpan diri nga mga tawo nga nagapangayam sing mga rhinoceros bangod sa mga sungay sini, nga ginabaligya nila sing ilegal agod himuon nga mga pulo sang punyal kag bulong. May mga ranger nga regular nga nagapatrolya sa baba sang bulkan agod bantayan ang ilegal nga mga mangangayam.

Ang isa ka maluyagon sa mga pispis makakita diri sing nanuhaytuhay nga mga sahi subong sang mga avestruz, kori bustard, may parong nga crane, egret, heron, secretary bird, pula sing tuktok nga oxpecker, kag madamo katama nga duag rosas nga lesser flamingo. Kapin sa isa ka gatos ka espesyi sang pispis nga wala sa kaingod nga Serengeti National Park ang makit-an sa baba sang bulkan. May bunguton diri nga mga woodpecker, dalag sing dughan nga mga apalis, brubrus, kag paradise flycatcher. Makita mo sa matag-as nga hilamon ang duag rosas sing dughan nga longclaw, nakit-an pa gani diri ang tumalagsahon nga Cape rook.

Bisan pa wala kami ginasapak sang kalabanan nga sapat, dapat kami magpabilin sa amon salakyan. Apang, ang mga Masai, nga nagaistar sa ila tradisyunal nga hilamon sing atop kag human sa daga nga mga balay nga yara sa gua lamang sang baba sang bulkan, puede makalagawlagaw sa baba sang bulkan upod ang ila mga panong. Daw naanad na sa ila ang ilahas nga mga sapat.

Ang katahom kag kalinong sang Ngorongoro Crater pinasahi gid, kag napuno gid kami sing kahayanghag. Indi gid namon malipatan ang amon pagkadto diri.

[Retrato sa pahina 17]

“Rhinoceros”

[Retrato sa pahina 17]

Ang Masai nga mga bakero sa bibi sang bulkan

[Retrato sa pahina 17]

Babayi nga Masai

[Retrato sa pahina 18]

Mga “cheetah”

[Retrato sa pahina 18]

May parong nga “crane”

[Retrato sa pahina 18]

Mga “flamingo”

[Retrato sa pahina 18]

“Hippopotamus”

[Retrato sa pahina 18, 19]

Ngorongoro Crater

[Retrato sa pahina 19]

Mga zebra

[Retrato sa pahina 19]

“Buffalo”

[Retrato sa pahina 19]

Mga elepante

[Retrato sa pahina 19]

“Vervet” nga amu