Lima ka Paagi Agod Makakita sing Trabaho

SIN-O ang makakita sing labing maayo nga trabaho? Amo bala pirme ang labing kalipikado nga aplikante? “Indi,” siling ni Brian, isa ka employment consultant. “Ang trabaho masami nga ginahatag sa epektibo gid nga mangita sing trabaho.” Ano ang mahimo mo agod mangin epektibo ka sa pagpangita sing trabaho? Binagbinagon naton ang lima ka panugda.

Mangin Organisado

Kon nadulaan ka sing isa ka maayo nga trabaho ukon madugaydugay na nga wala sing trabaho, madali ka nga masubuan. “Sang una ako nga madulaan sing trabaho, nagdumdom gid ako nga makakita ako sing lain nga trabaho,” siling ni Katharina, isa ka modista sa Alemanya. “Apang samtang nagaligad ang mga binulan kag wala gihapon ako makakita sing trabaho, nasubuan gid ako. Sang ulihi, daw indi ko na ini mahambalan upod sa akon mga abyan.”

Paano mo mabatuan ang pagbatyag sing pagkawalay paglaum? “Importante nga maghimo ka sang imo kaugalingon nga iskedyul sang ‘pagtrabaho’ agod nga mahibaluan mo kon ano ang imo dapat himuon sa pagsugod sang adlaw,” panugda sang libro nga Get a Job in 30 Days or Less. Ginarekomendar sang mga awtor nga “magpahamtang [ka] sing mga tulumuron kag irekord ang imo nahimuan.” Dugang pa, nagasiling sila nga “kada adlaw dapat ka mag-ilis sing bayo nga daw maobra ka.” Ngaa? “Ang nagakaigo nga panapton magahatag sa imo sing dugang pa nga kompiansa bisan kon nagapakighambal ka paagi sa telepono.”

Huo, dapat mangin trabaho mo ang pagpangita sing trabaho, bisan pa kon daw ano kadugay. Ginhimo ni Katharina, nga ginsambit kaina, ining sistematiko nga paagi. Nagsiling sia: “Ginkuha ko gikan sa ahensia sang palamugnan ang mga adres kag numero sang telepono sang potensial nga mga amo. Ginsabat ko ang mga pasayod sa mga pamantalaan. Gin-id-iran ko ang direktoryo sang telepono kag ginpanglista ang mga kompanya nga basi may mga trabaho nga wala pa mapasayod, kag pagkatapos ginpangkontak ko sila. Naghimo man ako sang akon résumé (impormasyon tuhoy sa kaugalingon) kag ginpadala ini sa mga kompanya.” Pagkatapos sining sistematiko nga pagpangita, nakakita si Katharina sing isa ka nagakaigo nga trabaho.

Hibalua ang Wala Napasayod nga mga Trabaho

Ang mangingisda nga may pinakamalapad nga lambat amo gid ang posible nga makakuha sing isda. Gani, mas daku man ang posibilidad nga makakita ka sing trabaho kon mahibaluan mo kon paano palaparon ang imo “lambat.” Kon nagapangita ka sing trabaho paagi lamang sa pagsabat sa mga pasayod sa mga pamantalaan ukon sa Internet, mahimo nga nagaagi lang sa imo lambat ang kalabanan sang mga trabaho nga mahimo matigayon. Madamodamo nga trabaho ang wala gid ginapasayod. Paano mo mahibaluan ini?

Wala labot sa pagsabat sa mga pasayod, kaangay ni Katharina dapat ka magpain sing tion kada semana nga kontakon ang mga palatikangan nga sa banta mo may mga trabaho nga masarangan mo.  Indi maghulat nga ipasayod nila ang mga trabaho. Kon magsiling ang manedyer nga wala sia sing trabaho nga mahatag sa imo, pamangkuta sia kon may nahibaluan sia nga iban nga mga kompanya nga makontak mo kag kon sin-o gid ang dapat mo hambalon. Kon maghatag sia sing panugda, maghimo sing appointment sa sina nga kompanya, nga ginasambit ang ngalan sang tawo nga nag-refer sa imo.

Si Tony, nga ginsambit sa nagligad nga artikulo, nakakita sing trabaho sa sining paagi. “Ginkontak ko ang mga kompanya bisan pa wala sila nagapasayod,” paathag niya. “Ang isa ka kompanya nagsiling nga wala pa sila sing bakante nga mga posisyon apang tilawan ko kuno pagligad sang tatlo ka bulan. Ginhimo ko ini, kag nakatigayon ako sing trabaho.”

Daw anggid man sa sini ang ginhimo ni Primrose, isa ka nagasolo nga iloy nga taga-Bagatnan nga Aprika. “Samtang nagakuha ako sing kurso sa first-aid,” siling niya, “nadiparahan ko nga may ginapatindog nga bag-o nga bilding sa tabok sang dalan kag natukiban ko nga isa ini ka nursing home para sa mga tigulang. Makapila ako nagtinguha nga makigkita sa superintendente sang pasilidad. Sang ulihi ginsilingan niya ako nga wala pa sila sing trabaho nga mahatag sa akon. Apang, nagbalikbalik ako agod tan-awon kon makatrabaho ako didto, bisan boluntaryo lang. Sang ulihi, ginpatrabaho ako sing temporaryo lang. Maukod nga ginhimo ko ang bisan ano nga ginpaobra sa akon. Subong resulta, nakaangkon ako sing dugang pa nga mga kalipikasyon kag nakatigayon sing permanente nga trabaho sa sini nga pasilidad.”

Mapangabay mo man ang imo mga abyan, pamilya, kag iban pa nga mga kilala nga buligan ka sa pagpangita sing wala ginapasayod nga mga trabaho. Amo sini kon paano nakakita sing trabaho si Jacobus, isa ka safety officer, nga taga-Bagatnan nga Aprika. Nagsiling sia: “Sang magsira ang kompanya nga akon ginaobrahan, ginpahibalo ko ang akon mga abyan kag pamilya nga nagapangita ako sing trabaho. Isa ka adlaw nabatian sang akon abyan ang isa ka paghambalanay samtang nagalinya sia sa isa ka supermarket. Ginpamangkot sang isa ka babayi ang isa pa ka babayi kon may kilala sia nga nagapangita sing trabaho. Nagsaligbat ang akon abyan kag ginsugiran ang babayi tuhoy sa akon. Ginhimo ang appointment, kag natigayon ko ang trabaho.”

Mangin Mapasibusibuon

Agod mangin daku gid ang posibilidad nga makakita ka sing trabaho, dapat ka mangin mapasibusibuon. Si Jaime, nga ginsambit sa nagligad nga artikulo, nagsiling: “Daw imposible nga makakita ka sing trabaho nga may yara sang tanan nga ginalauman mo. Dapat mo tun-an nga mangin kontento sa trabaho nga indi subong sang ginapangita mo gid.”

Ang pagkamapasibusibuon mahimo magkahulugan nga ginalandas mo ang kaugot sa pila ka sahi sang trabaho. Binagbinaga si Ericka nga taga-Mexico. Nahanas subong isa ka ehekutibo nga sekretarya, wala sia makakita sang primero sing trabaho nga naluyagan gid niya.  “Natun-an ko nga batunon ang bisan anong nagakaigo nga trabaho,” siling niya. “Nagtrabaho anay ako subong sales assistant. Naglibod man ako sing taco sa kalye kag nagpaninlo sing mga balay. Sang ulihi, nakakita ako sing trabaho nga nagahisanto sa akon propesyon.”

Sang madula ni Mary, nga ginsambit sa nagligad nga artikulo, ang iya trabaho subong klerk, nakita man niya ang kinahanglanon nga mangin mapasibusibuon. Nagpaathag sia: “Wala ako mag-insister nga pangitaon ang amo lang gihapon nga sahi sang trabaho nga ginahimo ko anay. Gin-usisa ko ang tagsa ka oportunidad sa pagtrabaho nga nabatian ko, bisan pa nagdalahig ini sang mahimo kabigon sang iban nga manubo nga trabaho. Subong resulta, nakakita ako sing trabaho agod masuportahan ko ang akon duha ka bata.”

Maghimo sing Epektibo nga Résumé

Para sa mga nagaaplay sa ehekutibo nga mga posisyon, kinahanglanon gid nga maghimo kag magsumiter sila sing propesyonal nga résumé.⁠ * Apang bisan ano pa nga trabaho ang ginapangita mo, makabulig gid ang isa ka nahanda sing maayo nga résumé. “Ang résumé nagasugid sa potensial nga mga amo indi lamang kon sin-o ka kundi kon ano man ang nahimuan mo kag kon ngaa kinahanglan ka nila,” siling ni Nigel, isa ka employment consultant sa Australia.

Paano ka maghimo sing résumé? Ihatag ang imo kompleto nga ngalan, adres, numero sang telepono, kag adres sang e-mail. Sambita ang imo katuyuan. Ilista ang edukasyon nga imo nabaton, nga ginapadaku ang bisan anong paghanas kag mga kalantip nga may kaangtanan sa trabaho nga ginapangita mo. Maghatag sing detalye tuhoy sa imo nagligad nga trabaho. Ilakip indi lamang ang imo nahimuan kundi ang mga halimbawa man sang mga tulumuron nga nalab-ot mo kag sang mga benepisyo nga ginhatag sini sa imo nagligad nga mga amo. Ipadaku  man ang mga aspekto sang imo nagligad nga trabaho nga nagahimo sa imo nga kalipikado para sa trabaho nga ginaaplayan mo karon. Ilakip ang personal nga impormasyon nga nagalaragway sang imo mga kinaiya, mga huyog, kag mga dibersion. Bangod wala nagapalareho ang mga kinahanglanon sang mga kompanya, mahimo mo pasibuon ang imo résumé para sa tagsa ka aplikasyon.

Dapat ka bala maghimo sing résumé kon nagaaplay ka para sa imo una nga trabaho? Huo! Mahimo nga madamo ka sing nahimuan nga sarang makabig nga eksperiensia sa trabaho. Halimbawa, may mga hobby ka bala, subong sang pagpanghimo sing mga butang nga human sa kahoy ukon ayhan pagpangay-o sang daan nga mga salakyan? Sarang ini malista. Nakatrabaho ka na bala anay subong boluntaryo? Listaha ang sahi sang boluntaryo nga hilikuton nga nahimo mo kag ang mga tulumuron nga nalab-ot mo.​—⁠Tan-awa ang kahon nga “Sampol nga Résumé Para sa mga Wala Pa Sing Eksperiensia sa Trabaho.”

Kon indi ka makatigayon sing oportunidad nga mainterbyu sang potensial nga amo, magbilin sing gamay nga kard​—⁠mas maayo kon 10 sentimetros por 15 sentimetros​—⁠nga nagaunod sang imo ngalan, adres, numero sang telepono, kag adres sang e-mail, subong man malip-ot nga sumaryo sang imo mga kalantip kag mga nahimuan. Sa likod sang kard, kon nagakaigo, sarang mo mabutang ang retrato mo ukon upod sa imo pamilya. Ipanghatag ining kard sa tanan nga makabulig sa imo sa pagpangita sing trabaho, nga ginapangabay sila nga ihatag ini kay bisan sin-o nga kilala nila nga nagatanyag sing sahi sang trabaho nga ginapangita mo. Kon makita sang isa ka potensial nga amo ini nga kard, mahimo nga hatagan ka niya sing oportunidad nga mainterbyu ka​—⁠ayhan mahatagan ka na sing trabaho!

 Ang paghanda sing résumé magabulig sa imo sa pagbatyag nga kontrolado mo ang kahimtangan samtang nagapangita ka sing trabaho. Si Nigel, nga ginsambit kaina, nagsiling: “Ang pagsulat sing résumé nagabulig sa imo sa pag-organisar sang imo mga panghunahuna kag mga tulumuron. Ginapabakod man sini ang imo kompiansa paagi sa pagbulig sa imo sa paghanda para sa posible nga mga pamangkot sa tion sang interbyu.”​—⁠Tan-awa ang kahon sa pahina 7.

Maghanda sing Maayo Para sa Interbyu

Ano ang nadalahig sa paghanda para sa isa ka interbyu? Ayhan luyag mo magpanalawsaw sa kompanya nga ginalauman mo nga obrahan. Kon mas madamo ang nahibaluan mo tuhoy sa kompanya, mas maayo nga impresyon ang mahatag mo sa tion sang interbyu. Ang imo pagpanalawsaw magabulig man sa imo sa paghibalo kon bala ang kompanya may yara gid sang sahi sang trabaho nga ginapangita mo ukon isa nga luyag mo obrahan.

Madason, pamensara kon ano ang imo isul-ob sa tion sang interbyu. Kon ang trabaho nga imo ginapangita nagadalahig sing de-mano nga pagpangabudlay, magsul-ob sing nagakaigo nga panapton nga matinlo kag mahipid. Ang mahipid nga pagpanapot kag pagpamustura nagasugid sa potensial nga amo nga ginapabugal mo ang imo kaugalingon kag gani mahimo gid nga ipabugal mo man ang imo trabaho. Kon nagalaum ka nga magtrabaho sa isa ka opisina, pilia ang maugdang nga panapton nga ginakabig nga nagakaigo nga pang-opisina nga panapton sa lugar nga imo ginapuy-an. Nagsiling si Nigel: “Pilia na nga daan kon ano ang isul-ob mo para sa interbyu agod nga indi ka magdalidali kag malikawan ang kahuol antes sang interbyu.”

Ginarekomendar man ni Nigel ang pag-abot mga 15 minutos antes sang interbyu. Siempre, ang pag-abot nga tuman ka temprano indi maalamon. Apang ang pag-abot nga atrasado na mahimo mangin disbentaha sa imo. Nagasiling ang mga eksperto nga importante gid ang una nga tatlo ka segundo sang interbyu sa imo. Sa sulod sinang malip-ot nga tion, ginabinagbinag sang manug-interbyu ang imo panagway kag panggawi nga amo ang makaimpluwensia sing daku sa iya opinyon sa imo. Kon naatrasar ka, magahatag ka sing negatibo nga impresyon. Dumduma, wala na sing ikaduha nga kahigayunan agod tadlungon ang una nga impresyon sa imo.

Dumduma man nga ang manug-interbyu indi mo kaaway. Kay man, mahimo gid nga sia man nag-aplay anay para sa iya trabaho, gani nahibaluan niya ang ginabatyag mo. Ang matuod, mahimo nga ginanerbios man sia, kay basi diutay lang ukon wala sia mahanas kon paano himuon ang pag-interbyu. Isa pa, kon ang manug-interbyu amo mismo ang amo, daku ang mapierde niya kon sala nga tawo ang mapili niya para sa trabaho.

Agod maayo ang imo panugod, magyuhum kag makigkamusta sa manug-interbyu, kon amo ina ang kinaandan nga pagtamyaw. Sa tion sang interbyu, magkonsentrar  sa kon ano ang ginakinahanglan sang amo sa imo kag kon ano nga mga kalantip ang matanyag mo. Tuhoy sa mga butang nga dapat likawan, nagsiling si Nigel: “Indi magsali hulag ukon magsiuktot​—⁠ang maayo nga postura nagapaalinton nga may kompiansa ka. Indi mangin tuman ka di-pormal ukon sobra ka palahambal, kag indi gid magpamuyayaw. Subong man, likawi ang pagsambit sing negatibo nga mga komento tuhoy sa imo nagligad nga mga amo kag mga katrabaho​—⁠kon negatibo ka tuhoy sa ila, mahimo gid nga hunahunaon sang manug-interbyu nga mangin negatibo ka man tuhoy sa sini nga trabaho.”

Tuhoy sa mga butang nga dapat himuon kag isiling sa tion sang interbyu, ginarekomendar sang mga eksperto ang masunod: Tuluka sa mata ang manug-interbyu, himua nga natural ang imo mga pagkumpaskumpas kon nagahambal ka, kag athaga ang paghambal. Lip-uta lang apang may punto kag mangin bunayag kon ginasabat mo ang mga pamangkot, kag mamangkot sing nagakaigo nga mga pamangkot tuhoy sa kompanya kag sa trabaho nga ginaaplayan mo. Pagkatapos sang interbyu, kon maluyagan mo pa gihapon ang trabaho, ihambal ini. Nian, makita niya nga interesado gid ikaw.

Kon sundon mo ang nasambit na nga mga panugda, mahimo nga sa indi madugay makakita gid ikaw sing trabaho. Kon amo sina, ano ang mahimo mo agod mangin mas daku ang posibilidad nga mahuptan mo ini?

[Nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 6]

Sampol nga Résumé Para sa mga Wala pa sing Eksperiensia sa Trabaho

Imo Ngalan:

Imo Adres:

Imo Numero sang Telepono kag Adres sang E-Mail:

Tulumuron: Trabaho sa pabrika.

Edukasyon: Naggradwar sa Hometown High School, 2004.

Mga Kurso: Edukasyon sa dumuluong nga mga lenguahe, sa matematika, sa kompyuter, kag kurso sa paghimo sing human sa kahoy nga mga butang.

Mga Kalantip kag mga Abilidad: Pulido magtrabaho. Regular nga nagamentinar kag nagakay-o sang amon salakyan. Nakahimo sing human sa kahoy nga mga pulungkuan kag lamesa sa akon talyer sa balay. Nagagamit sang akon pagkahanas sa matematika samtang nagahimo sing muebles. Nagboluntaryo sa pagpang-atop sa isa ka bilding nga proyekto. Hanas sa kalabanan nga sahi sang kompyuter kag maluyagon magtuon sing bag-o nga mga programa.

Personal nga Impormasyon: Masaligan​—⁠duha ka adlaw lang nga nagpalta sa klase sang katapusan nga tuig sa hayskul. Bunayag​—⁠gin-uli ko ang nakita ko nga kahita nga nagaunod sing kuarta. Mainabyanon​—⁠regular nga nagaboluntaryo sa hilikuton sang komunidad kag maluyagon sa pagbulig sa mga tigulang. Atletiko​—⁠mahuyugon magbasketball. Mga hobby​—⁠maluyagon magkay-o sing awto kag manghimo sing human sa kahoy nga mga butang.

Mga Reperensia: Mahatag ko kon kinahanglanon.⁠ *

[Footnote]

[Kahon/Retrato sa pahina 7]

Ang Mahimo Ipamangkot sa Imo sa Tion sang Interbyu

❑ Ngaa gin-aplayan mo ini nga trabaho?

❑ Ngaa luyag mo magtrabaho sa sini gid nga kompanya?

❑ Ano ang nahibaluan mo tuhoy sa trabaho kompanya/industriya?

❑ Natilawan mo na bala ini nga sahi sang trabaho sang una?

❑ Ano nga mga makina ang maopereyt mo?

❑ Ano na ang imo eksperiensia sa sini nga sahi sang trabaho?

❑ Ano ang imo mga kalantip nga magamit mo sa sini nga trabaho?

❑ Sugiri ako tuhoy sa imo kaugalingon.

❑ Paano mo ilaragway ang imo kaugalingon sa lima ka tinaga?

❑ Makatrabaho ka bala bisan sa mahuol nga mga kahimtangan?

❑ Ngaa naghalin ka sa imo ulihi nga trabaho?

❑ Ngaa madugay gid nga wala ka sing trabaho?

❑ Ano ang opinyon sa imo sang imo nagligad nga amo?

❑ Daw ano kasunson ka nagpalta sa imo ulihi nga trabaho?

❑ Ano ang ginaplano mo sa palaabuton?

❑ San-o ka masugod sa pagtrabaho?

❑ Ano ang imo labing maayo nga mga ikasarang?

[Kahon/Retrato sa pahina 9]

Dapat Bala Gamiton ang mga Ahensia Sang Trabaho sa Internet?

Ang isa sa pinakadaku nga mga Web site sang trabaho sa Estados Unidos nagaunod sing 17 milyones ka résumé nga sarang mausisa sang potensial nga mga amo kag mga 800,000 ka trabaho nga mabinagbinag sang mga wala sing trabaho. Suno sa surbe, tubtob sa 96 porsiento sang mga tawo sa pila ka pungsod ang nagapangita sing trabaho paagi sa Internet. Apang, suno sa panalawsaw nga ginhimo sa tunga sang mga propesyonal gikan sa 40 ka pungsod, 5 porsiento lamang sa ila ang nakakita sing trabaho paagi sa Internet.

Mas madamo nga potensial nga mga amo ang makahibalo nga nagapangita ka sing trabaho kon ibutang mo ang imo résumé sa Internet, apang dapat ka maghalong. Ginapadugang man sini ang posibilidad nga matontohan ka. Agod maamligan ang imo kaugalingon gikan sa sini, ginahatag sang mga eksperto sang industriya ang masunod nga laygay:

1. Basaha anay ang pagsulundan sang ahensia sang trabaho sa Internet tuhoy sa pagtago sing impormasyon antes mo ipabutang sa ila ang imo résumé. Ginabaligya sang iban nga Web site sang trabaho ang imo personal nga mga detalye sa mga kompanya nga nagatanyag sing mga produkto sa masa ukon sa iban pa nga interesado nga mga kompanya ukon mga indibiduwal.

2. Ipabutang ang imo résumé sa pila lamang ka masaligan nga mga ahensia sang trabaho sa Internet. Importante nga protektahan ang imo personal nga impormasyon agod indi ini paghingalitan. Ang imo résumé indi gid dapat mag-unod sing impormasyon nga kinahanglan sang isa ka kawatan agod gamiton ang imo identidad kag maghatag sa imo sing walay katapusan nga problema sa pinansial. Indi kinahanglan nga mahibaluan sang lehitimo nga mga amo ang imo bank account number, credit card number, ukon ang eksakto nga petsa sang imo pagkatawo.

3. Mag-andam sa indi klaro nga tanyag nga mga trabaho. Si Pam Dixon, manugpanalawsaw sang World Privacy Forum, nagsiling nga mahimo gid indi masaligan ang ginatanyag nga mga trabaho kon indi ini klaro. “Ang indi klaro nga mga pulong subong sang ‘Nagatanyag kami sing linibo ka trabaho’ ukon ‘Konektado kami sa dalagku nga mga kompanya’ isa ka senyales,” siling niya, kag nagdugang pa sia, “Mahimo man nga madaya ang isa ka kompanya kon mangabay ini nga magpadala ka sing bag-o nga kopya sang imo résumé.”

Dumduma, indi makontrol bisan sang labing masaligan nga mga Web site sang trabaho sa Internet ang matabo sa imo résumé sa tion nga makuha na ini sang isa ka potensial nga amo ukon sang iban pa interesado nga kompanya ukon indibiduwal.

[Diagram/Retrato sa pahina 5]

TRABAHO

Maghanda sing maayo para sa interbyu

Maghimo sing epektibo nga résumé

Mangin mapasibusibuon

Hibalua ang wala napasayod nga mga trabaho

Mangin organisado

[Retrato sa pahina 7]

Kinahanglan ang paghimud-os kag kaid-id agod makakita sing trabaho

[Retrato sa pahina 8]

Makabulig sa imo ang mangin pormal ka sa tion sang interbyu