Kon Paano Malandas ang mga Kabudlayan sa Trapiko

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA ESPANYA

MAKIGKITA ka sa imo doktor, gani ginbulubanta mo ang imo paghalin sa imo puluy-an agod may bastante ka nga tion pakadto didto. Apang wala mo ginpaabot nga matrapik ka. Samtang nagaligad ang tion kag mahinay nga nagadalagan ang imo salakyan, amat-amat ka na nga indi mahim-os. Sang ulihi, nakaabot ka gid man sa opisina sang doktor, apang tunga sa oras ka nga naulihi.

Ang isa sa labing daku nga kapaslawan sa pangabuhi sa siudad amo ang trapik, ilabi na ang nagadinutdutanay nga mga salakyan nga nagaginutok sa dalan kag nagahigko sang hangin. Sing makapasubo, ining matag-adlaw nga kahuol nga naeksperiensiahan sang minilyon nga pumuluyo sa siudad daw wala na gid sing kasulbaran.

Ang Texas Transportation Institute nagreport tuhoy sa Estados Unidos: “Sa bisan diin lang nga siudad nagaginutok na ang trapiko.” Nagsiling pa gid ini nga report nga ang mga awtoridad indi makasapo sing solusyon agod mapahapos ang pagbiyahe sa siudad. Kaanggid man sini ang kahimtangan sa bug-os nga kalibutan. Linibo ka motorista sa China sining karon lang ang naipit sa 100 ka kilometro nga trapik nga mga pila ka adlaw antes nalubad sang mga pulis. Sa Mexico City kapin sa apat ka oras na kon biyahion ang 20 kilometros nga sentro sang siudad—mas madugay sangsa kon lakton sang isa ini nga kalayuon.

Indi mabudlay hibaluon ang rason sining pagginutok sa dalan. Padayon nga nagadaku ang mga siudad, kag karon halos katunga sang pumuluyo sang kalibutan ang nagapuyo sa sini. Samtang nagadaku ang mga siudad, nagadamo man ang mga salakyan. Ang isa ka manunulat nagsiling tuhoy sa sini: “Madamo nga tawo ang nagapanag-iya sang madamo man nga salakyan, kag luyag nila magbiyahe sa gutok na nga daan nga dalan.”

Kon Ngaa Mabudlay Solbaron ang Problema sa Trapiko

Ang pagsalig sang mga tawo sa de-makina nga salakyan nagakahulugan nga dapat solbaron sang mga opisyal sa siudad ang pagdamo sang salakyan. Sa Los Angeles, sa Estados Unidos, nga ang pumuluyo mga apat ka milyon, mas madamo ang salakyan sangsa mga tawo! Mahimo nga sa iban nga siudad indi gid man subong sini kadamo ang salakyan, apang pila lang ka siudad ang nakapugong sa pagdamo sang salakyan. “Wala ginplano ang siudad para sa mga salakyan,” siling ni Carlos Guzmán, presidente sang Madrid’s Urban Commission. Ang dumaan nga mga siudad nga may makitid nga mga kalye amo gid ang labi nga nagaginutok, apang bisan pa sa moderno nga mga siudad, ang malapad nga mga dalan gutok man gihapon, ilabi na kon nagasinakuay ang mga tawo kon aga kag kon gab-i. “Gutok na karon ang dalagku nga mga siudad sa halos bug-os nga adlaw, kag nagalala ini nga problema,” siling ni Dr. Jean-Paul Rodrigue sa iya report nga “Mga Problema Sang Transportasyon sa Siudad.”

Sanglit mas madasig ang pagbaligyaanay sang mga salakyan sangsa paghimo sang bag-o nga mga haywey, madali mapuno sang madasig magdamo nga mga salakyan bisan ang pinakamaayo nga sistema sang mga dalan. “Sa ulihi,” paathag sang libro nga Stuck in Traffic—Coping With Peak-Hour Traffic Congestion, “ang paghimo sang bag-o nga dalan ukon ang pagpasangkad sa sini indi makabuhin sa paggutok sang trapiko kon tion sang pagsinakuay.”

 Ang kulang nga palarkingan nagadugang man sa pagginutok. Bisan ano nga oras, madamo nga salakyan sa siudad ang nagalibotlibot lang agod mangita sing palarkingan. Ginabanta nga ang polusyon bangod sang trapik—kalabanan sa mga siudad—amo ang ginabangdan sang kamatayon sang 400,000 ka tawo kada tuig. Suno sa isa ka report, ang higko sa hangin sa Milan, Italya, tuman gid ka makahalalit amo nga ang isa ka adlaw nga paghaklo sang hangin sa mga dalan sa siudad katumbas sa pagpanigarilyo sing 15 ka bilog.

Ang di-maayo nga epekto sang paggutok sa trapiko mahimo man matakus sa oras nga nauyang kag sa kahuol sang mga drayber. Mabudlay man mahibaluan ang emosyonal nga halit, apang sa isa ka pagtuon sa Estados Unidos ginabantabanta nga sa isa ka tuig mga 70 bilyones dolyares ang napierde sa ekonomiya sa 75 ka dalagku nga siudad sa pungsod bangod sang pagginutok sa trapiko. May mahimo bala agod mabuhinan ini nga problema?

Ang Pila ka Solusyon nga Nagabuhin sa Problema

Ang pila ka siudad nangin estrikto na. Ang Singapore, nga isa sa may pinakamadamo nga salakyan sa bug-os nga kalibutan, nagakontrol sang kadamuon sang salakyan nga mahimo baklon sang mga tawo. Ang maragtason nga mga siudad, lakip ang madamo nga siudad sa Italya, nagdumili sang tanan nga salakyan sa sentro sang siudad sa halos bug-os nga adlaw.

Ang solusyon nga ginapatuman sang iban nga siudad amo ang “congestion fee,” sa diin ang mga drayber dapat magbayad agod makasulod sa sentro sang siudad. Sa London, ini nga pamaagi nagbuhin sing mga 30 porsiento nga trapik, kag daw luyag man ilugon sang iban nga siudad ini nga pamaagi. Sa mga duog kaangay sang Mexico City, Mexico, ang mga salakyan ginatugutan nga makasulod sa sentro sang siudad sa pila lamang ka adlaw, depende sa numero sang rehistro sang ila salakyan.

Ang mga opisyal sa siudad naggasto man sing daku nga kantidad sa pagbag-o sang mga sistema sa transportasyon, pagpalapad sang haywey, kag paghimo sang mga dalan pagua sa siudad halin sa haywey, ukon mga beltway. Nagagamit sila sing de-kompyuter nga sistema sa pagkontrol sang suga sa trapiko kag sa pagpahibalo sa mga pulis agod malubad dayon ang trapiko bangod sang mga aksidente. Ang pinasahi nga alagyan sang mga bus kag ang mga alagyan nga sarang mabag-o ang direksion suno sa kinahanglanon makabulig man sa trapiko. Apang ang kadalag-an nagadepende gihapon sa kooperasyon sang mga pumuluyo.

Ano ang Imo Mabulig?

Nagsiling si Jesucristo nga dapat ‘himuon mo sa iban ang luyag mo nga himuon nila sa imo.’ (Mateo 7:12, Today’s English Version) Ining maalamon nga laygay mahimo makabulig nga mapahaganhagan ang pila sang labing malala nga problema sa trapiko. Sa pihak nga bahin, kon ang tagsatagsa magahunahuna sang iya lang personal nga kasulhayan, bisan pa ang pinakamaayo nga pamaagi mahimo nga indi magmadinalag-on. Yari ang pila ka panugda nga makabulig sa imo kon magtrapik sa siudad.

Kon indi gid man malayo, mas maayo nga lakton ukon bisikletahon na lang ini. Sa madamo nga kahimtangan ang paglakat ukon pagbisikleta mas madali, mahapos kag makapapagros. Kon malayo, mas maayo ang magsakay sa de-pasahero nga mga salakyan. Ginapanikasugan sang madamo nga siudad nga panamion ang ila mga bus, mga subway, kag mga tren agod engganyuhon ang mga tawo nga ibilin na lang ang ila salakyan. Makakinot man ini sing kuarta. Bisan pa nga dal-on mo ang imo salakyan pakadto sa estasyunan sang bus ukon tren, mahimo ka magsakay sa de-pasahero nga salakyan pakadto sa sentro sang siudad.

Kon madala ka gid sing salakyan, basi may puede ka mahagad nga magdungan sa imo sa salakyan. Isa ini sa labing epektibo nga paagi agod mabuhinan ang kagutukon sang trapiko sa tion sang sinakuay. Sa Estados Unidos, 88 porsiento sang tanan nga nagabiyahe  ang nagadala sang ila salakyan, kag ikatlo nga bahin sini ang nagaisahanon lang. Ang pagkumbinsi sa madamodamo nga porsiento sang mga tawo nga magbiyahe sing ululupod pakadto sa trabaho “makabuhin gid sang kagutok sa tion sang sinakuay,” siling sang Stuck in Traffic. Dugang pa, sa madamo nga duog may pinasahi nga mga dalan nga gintigana para sa mga salakyan nga may duha ukon kapin pa nga pasahero. Ang mga salakyan nga isa lang ang sakay indi makaagi sa sini nga dalan.

Kon sarang mo makontrol ang imo tion sa pagbiyahe, tinguhai nga likawan ang tion sang sinakuay sa dalan. Mangin mahapos ini sa imo kag sa iban nga motorista. Kag kon nagakaigo ang imo pagparking, ang imo salakyan indi makaupang sa dalagan sang trapiko. Siempre pa, bisan ang pinakamaayo nga pamaagi indi garantiya nga indi ka matrapik. Sa sini nga mga kahimtangan, ang nagakaigo nga panimuot may daku gid nga mabulig agod maghaganhagan ang kahuol.—Tan-awa ang kaupod nga kahon.

Maathag nga kon nagapuyo ka sa daku nga siudad, dapat mo atubangon ang pagginutok sa trapiko. Apang, paagi sa paghanda sang kada isa kag pagpakita sing konsiderasyon kag pailob sa iban nga drayber, mahimo mo matun-an nga landason ang mga kabudlayan sa trapiko.

[Kahon/Retrato sa pahina 23]

Pagpabilin nga Kalma kon Magtrapik

Si Jaime, nga isa ka drayber sang taksi sa Madrid, Espanya, kapin na sa 30 ka tuig nga nagabatas sa kabudlayan sa trapiko. Yari ang iya ginahimo agod makapabilin sia nga kalma sa sining makaulugot nga mga kahimtangan:

▪ Nagadala ako sing balasahon. Amo nga kon halos wala na gid nagahulag ang mga salakyan, may iban ako nga mahimo.

▪ Kon daw nagaigod na lang ang salakyan, nagapamati ako sing balita sa akon radyo sa salakyan ukon sa rekording sa Biblia. Sa sining paagi may iban nga butang ako nga mahunahuna sangsa trapik.

▪ Subong pagsulundan, wala ako nagapamusina, sanglit makaisturbo lang ini sa iban kag wala man sing mabulig. Paagi sa pagpakita sing konsiderasyon sa iban nga drayber, malikawan ko ang kahuol kag mabuligan ang iban nga himuon man ini.

▪ Ginatinguhaan ko gid nga mangin kalmado kon makasumalang ako sang maakigon nga mga drayber, kag nagadistansia ako sa ila. Daku gid ang mabulig sang pagpailob.

▪ Bisan pa nga ginatinguhaan ko nga mag-agi sa iban nga ruta, ginapahibalo ko sa mga pasahero nga kon kaisa ang grabe nga trapiko mahimo nga makaawat gid sa ila mga iskedyul. Mabudlay gid makaabot sing temprano kon yara ka sa siudad.