Isa ka Emperador para Palanyagahon

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA ZAMBIA

ANG iban nga tawo indi gid magkaon sing ulod. Apang madamo ang nanamitan gid sining wala-bukog nga kalan-on. Ang isa ka paborito nga pagkaon sa iban nga mga duog sa Aprika amo ang atataro sang emperador nga sugbasugba, nga ginatawag nga Imbrasia belina. Kilala ini sa didto subong mopane worm, ginsunod sa ngalan sang kahoy nga ginaistaran sini, ang mopane. Madamo nga komunidad sa mga uma ang nalangkag gid sa pagpanguha sining nagagihogiho kag masustansia nga atataro. “Bugana ini sa protina,” siling ni Keith Leggett, sang Kalahari Conservation Society. Ang mga atataro mapuslanon gid sa ekolohiya sang masami nagapalamangag kag di-mauyahon nga kakahuyan sa mga kapatagan.

 Kon mag-ulan sa nabagatnan nga Aprika sa maaga nga bahin sang Nobiembre, nagakaulian liwat ang duta. Minilyon nga mga buk-an ang nangin matahom na nga mga sugbasugba. Sa sulod sang lima tubtob anom ka semana, ang ila diutay nga mga itlog mangin daw “soriso” nga atataro.

Sa mga duog diin ang balinghoy kag mais amo ang panguna nga kalan-on sang mga tawo, ang mga atataro manamit sud-anon. Bisan pa kalabanan sa aton indi makauyon sini, ang ila kapin sa 60 porsiento nga protina mapuslanon nga palangitan-an, ilabi na kon mahal ang primera-klase nga protina ukon kon mag-iwat ang suplay sini. Ang atataro masustansia kaangay sang karne ukon isda, kay mahatag sini ang mga tatlo ka bahin sang adlaw-adlaw nga kinahanglanon nga protina, bitamina, kag mineral sang mga hamtong. Huo, masustansia gid ining diutay nga mga tinuga!

Natingala ang mga nagakaon sing mga atataro kon ngaa ginagastuhan gid sang mga mangunguma sa iban nga mga duog nga hiluan ining bugana sa protina nga mga insekto. Samtang nagapaningaon ining minilyon nga insekto, ginahimo nila ang indi manamit kag kon kaisa makahililo pa gani nga mga dahon nga mangin isa ka mapuslanon nga pagkaon. Ini tanan ginahimo nila nga wala sing gasto para sa mga kagamitan sa kaumhan kag para sa mga beterinaryo! Bangod kamot lang ang ginagamit sa pagpanguha sini, ang mga atataro madali makuartahan paagi sa diutay gid lamang nga pagpangabudlay.

Ang mopane nga mga atataro nagabulig sing daku sa pagkamauyahon sang duta kag sa pagbalanse sa ekolohiya sa duog nga kigas. Bisan pa nga ang mga elepante sa Aprika daku kaayo kag madamo magkaon, wala sia padaug sa mopane nga atataro. Sa sulod sang ila malip-ot nga anom ka semana nga pagkabuhi, ang panong sang atataro nagakaon sing napulo ka pilo nga pananom kag apat ka pilo nga mas madamo ang ila ipot sangsa mga elepante sa pareho nga kalaparon sang halalban. Amo kon ngaa 4,000 ka beses nga nagadaku ang lawas sang mga atataro! Busa indi makapakibot nga ang patarasak nga pagpanguha makahalit sa pagkamauyahon sang duta kag sa pagkabalanse sang ekolohiya.

Paano ginapanguha ining mga atataro? Duha ka beses kada tuig ang pagpanguha sa atataro, kag kon tingulan una nga nagapanguha ang mga babayi sa kaumhan. Sa sulod sang pila ka semana ginatipon nila ang mga atataro, ginakuha ang kasudlan sini, ginalaga, kag ginabulad. Apang, ang pagpanguha kag pagtinlo sa iban nga sahi sang makaon nga atataro nagakinahanglan sing paghalong. Ang iban nga sahi sini dapat kuhaan sing balahibo ukon spine. Kinahanglan ang paghalong kon ginatinluan ini bangod ang iban nga atataro nagakaon sing mga tanom nga makahililo para sa mga tawo. Pagkatapos maproseso, ang uga nga atataro mahimo kaunon subong mahagpok nga merienda, bisan pa nga masami ini ginahuluman, ginalaga, ukon ginagisa sa kamatis kag sibuyas.

Ayhan masaw-ahan ka bisan sa pagpamensar pa lang nga kaunon mo ang atataro. Ayhan mamalibad ka sa pagkaon sining pinasahi nga pagkaon. Apang dumduma, bugana ini sa protina kag dugang nga palangabuhian ini sa mga pamilya sa Aprika.

[Retrato sa pahina 26]

Ang bugana sing protina nga mopane nga mga atataro maayo nga palangitan-an

[Retrato sa pahina 27]

Sa malip-ot nga anom ka semana nga pagkabuhi sini, ang lawas sang mopane nga atataro nagadaku sing 4,000 ka pilo