“Nangin Gab-i ang Adlaw”
“Nangin Gab-i ang Adlaw”
SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA BENIN
“NAURUNGAN ang Minilyon Bangod sa Eklipse sa Adlaw,” amo ini ang ulong dinalan sang Daily Graphic sang Ghana pagkatapos sang eklipse sang Marso 29, 2006. Ang eklipse una nga nakita sa nasidlangan nga dulunan sang Brazil pakadto sa Atlantiko sa kadasigon nga mga 1600 kilometros kada oras, kag nakita ini sa mga pungsod sang Ghana, Togo, kag Benin umpisa sa mga alas otso sang aga. Ano ayhan ang reaksion sang mga tawo sa Katundan nga Aprika sa eklipse?
Ang katapusan nga eklipse sa Ghana natabo pa sang 1947. Si Theodore nga 27 anyos sadto naghinumdom: “Madamo sadto ang wala pa gid makakita sing eklipse, amo nga wala sila makahibalo kon ano ang nagakatabo. Dayon nagsiling ang mga tawo nga ‘nangin gab-i ang adlaw.’”
Pahibalo sa mga Tawo
Ang mga awtoridad naghatag sing madamo nga impormasyon agod mapaandaman ang publiko sa mga katalagman sa pagtan-aw sa adlaw sa tion sang eklipse. Ang matahom nga poster sa Togo nagsiling: “Halungi ang imo mga mata! Basi mabulag ka!”
Ang mga opisyal sang gobierno naghatag sing duha ka panugda. Una, magpabilin sa sulod sang balay kag tan-awon ang eklipse sa telebisyon. Ikaduha, kon luyag nila maggua, dapat sila magsuksok sing pinasahi nga antipara nga makaamlig sa ila mata. Minilyon ang nag-unay sa telebisyon kag Internet agod masaksihan ang tumalagsahon nga talan-awon. Apang, ang kalangkag nga tuga sang pagkamausisaon kag sang kakunyag antes kag sa tion sang eklipse indi mabatyagan kon nagalantaw lang sa telebisyon. Handurawon naton karon kon ano ang kahimtangan sadto nga tion.
Labi nga Kalangkag
Sing kinaandan, ang adlaw nagbutlak sa masanaaw nga kalangitan sa Nakatundan nga Aprika. Gani daw wala sing patimaan nga mahanabo ang eklipse. Sang malapit na lang ang oras nga magasugod ang eklipse, ang mga yara sa gua nagsuksok sang ila pinasahi nga antipara kag nagtangla sa langit. Ginpamangkot man sang iban ang ila mga kilala sa iban nga duog paagi sa cell phone kon ano na ang ila nakita.
Ang bulan nga kapin sa 350,000 kilometros gikan sa mga tumalan-aw, amat-amat nga nagtuhaw kag nagpakadto sa lugar diin lipdan sini ang adlaw. Sa hinali lang, nag-itom ang bahin sang bulan nga amat-amat nga nagalipod sa adlaw. Labi pa gid ang kalangkag samtang nagadamo ang nagatan-aw sini.
Sang primero, wala nanutaran sang pila ka tumalan-aw ang mga pagbag-o sa ila palibot. Apang, samtang amat-amat nga ginalipdan sang bulan ang adlaw, nangin makahaladlok tulukon ang langit. Nagdulom ang asul nga hitsura sini. Nagbugnaw ang tiempo. Ang mga suga sa higad dalan nga sensitibo sa dulom nagsililiga. Ang dalanon wala na sing mga tawo kag mga salakyan. Nagsira ang mga balaligyaan. Ang mga pispis nag-untat sa paghuni, kag ang iban nga sapat nagpalanago agod magpahuway. Madulom na gid. Bug-os na gid nga nalipdan sang bulan ang adlaw, kag nangibabaw ang kalinong.
Indi Gid Malipatan
Makita na ang mga bituon. Ang matahom nga silak sang adlaw makita nga nagapugati nga daw perlas sa palibot sang maitom nga bulan. Samtang ginaiwagan sang adlaw ang mga kudolkudol nga kadaygan sang bulan, ang nagauluinggat nga mga pintokpintok sang kasanag nga ginatawag nga Baily’s Beads * makita sa palibot sang bulan. Nian sang nagtuhaw na ang gamay nga bahin sang adlaw, ang hitsura sang eklipse daw singsing nga may tampok nga brilyante. Nagkirab man ang matahom nga mga duag rosas nga kapawa sa palibot sini. “Amo ini ang makapulunaw gid nga talan-awon nga nakita ko—isa ka makatilingala nga katahom,” pabutyag sang isa ka tumalan-aw.
Bug-os nga ginlipdan sang bulan ang adlaw sing mga tatlo ka minuto. Nian amat-amat nga nagsanag liwat ang adlaw. Madamo nga mga tumalan-aw ang naghinugyaw. Masanaaw na ang langit, kag indi na makita ang mga bituon. Ang makahaladlok nga hitsura sang langit naalimunaw kaangay sang alipuop sa kaagahon.
Ang bulan amo ang “matutum nga saksi sa kahawaan.” Sa amo, abanse nga mahibaluan kon san-o ang masunod nga eklipse. (Salmo 89:37) Ang Katundan nga Aprika magahulat pa sing 60 ka tuig agod makita liwat ini nga eklipse. Ang masunod nga eklipse sa adlaw sa Katundan nga Aprika matupa sa tuig 2081. Basi sa pila ka adlaw makakita ka man sa inyo lugar sing indi mo gid malipatan nga eklipse.
[Nota]
^ par. 13 Ginsunod ini sa ngalan sang taga-Britanya nga astronomo nga si Francis Baily, nga amo ang una nga nagrekord sini sa eklipse sang 1836.
[Kahon/Retrato sa pahina 29]
May Eklipse Bala sa Adlaw sang Napatay si Jesus?
Ang Marcos 15:33 nagsiling: “Sang ikan-om nga oras ang kadulom naglikop sa bug-os nga duta tubtob sa ikasiam nga oras.” Isa gid ka milagro ining tatlo ka oras nga kadulom nga nag-umpisa sang kaudtuhon tubtob sa alas tres sang hapon. Apang indi ini eklipse sa adlaw. Ngaa? Una, ang pinakadugay nga eklipse sa isa ka lugar magalawig lamang sing pito ka minuto kag tunga. Ikaduha, napatay si Jesus sang ika-14 nga adlaw sang bulan nga Nisan. Ang una nga adlaw sang Nisan magasugod kon lati na ang bulan. Sa sini nga tion, ang bulan ginapatung-an sang duta kag adlaw nga mahimo man magresulta sa eklipse. Pag-abot sang ika-14 nga adlaw sang Nisan, nalakbay na sang bulan ang katunga sang iya orbit, kag ang duta karon amo ang ginapatung-an sang adlaw kag bulan. Sa baylo nga maglipod sa adlaw, mabanaag sa bulan ang kapawa nga gikan sa adlaw. Sa amo, makita naton ang ugsad nga bulan, nga bagay gid sa pagsaulog sang anibersaryo sang kamatayon ni Jesus.
[Retrato]
Ugsad pirme ang bulan kon Nisan 14
[Diagram/Mapa sa pahina 28, 29]
(Para sa aktual nga format, tan-awa ang publikasyon)
Nakita ang eklipse sa sini nga mga duog
●
⇧
●
⇧
●
⇧ AFRICA
BENIN ●
⇧
TOGO ●
⇧
GHANA ●
⇧
●
⇧
●
⇧
●
⇧
●
⇧
●
[Credit Line]
Map: Based on NASA/Visible Earth imagery
[Retrato sa pahina 28]
Ang eklipse sang Marso 29, 2006
[Retrato sa pahina 28]
Nagsuksok sing pinasahi nga antipara ang mga tumalan-aw agod makita nila ang eklipse
