Makapasuod Bala sa Pamilya ang Pagkaon sing Ululupod?

“Ang kabuhi puno gid, indi lamang sang kalipay kag pagpalangga kag kahamungayaan kundi sang kasubo kag mga luha man. Pero sa kalipay man ukon sa kalisod, kinahanglan gid naton magkaon. Nasubuan man kita ukon wala, ang manamit nga pagkaon makapahalipay gid sa aton.”—Laurie Colwin, Amerikano nga manunulat.

SANG una, sa mga pungsod sa Nakatundan, pirme ginahimo sang madamo nga pamilya ang isa ka importante nga butang. Nagatipon sila sa isa ka lamesa bisan isa lang ka bes kada adlaw para magkaon. Wala sila sing iban nga ginaatinder. Wala sing may nagatan-aw sing TV, naga-earphone, ukon naga-text. Ining matawhay nga tion nagahatag sing kahigayunan sa tanan nga makatuon, mangin suod sa isa kag isa, kag magkinadlaw parte sa adlaw-adlaw nga mga hitabo samtang nagakaon sang manamit nga pagkaon.

Para sa madamo nga tawo karon, ang pagkaon sing ululupod daw kinaraan na. Madamo nga pamilya ang talagsa na lang makakaon sing ululupod. Ngaa nabudlayan gid ang mga pamilya nga himuon ini? Mas maayo bala nga padayunon ini nga kinabatasan? Ano nga mga kaayuhan ang mahatag sini sa tagsa ka miembro sang pamilya?

Pagkaon Upod sa Pamilya—Amat-amat Na nga Nagakadula

“Sa subong nga henerasyon, makita nga madamo na nga pamilya ang wala nagahimo sini [nagapanyapon sing ululupod] . . . nga nagapamatuod nga madasig nga nagbag-o ang aton pagpakig-angot sa isa kag isa,” paathag ni Robert Putnam sa libro nga Bowling Alone. Ano ang kabangdanan sini nga pagbag-o? Una, bangod sa kabudlay sang pangabuhi, ang bana kag asawa pareho nga gab-i na mapauli halin sa ila obra. Mas nabudlayan pa gid ang nagasolo nga mga ginikanan bangod wala sila sing permanente nga palangitan-an, amo nga kulang pirme ang ila tion para sa pamilya. Ikaduha, bangod sa kasakuon, wala na sila nagaluto sa balay kundi masigkaon na lang sila sa gua. Kag indi lamang ang mga may edad na ang may mga obligasyon, kundi pati man ang kabataan, subong sang pag-intra sa mga sport ukon iban pa nga hilikuton pagkatapos sang klase.

Isa pa, mas gusto sang iban nga amay nga magpauli kon nagakatulog na ang mga bata para wala na sing may nagabisyo samtang nagapanyapon. Ang iban naman nga ginikanan temprano pa nagapauli pero ginapauna nila kaon kag ginapatulog ang mga bata para wala na sing may magsinabad kon manyapon na sila nga mag-asawa.

Bangod sini, ang kada isa nagapagusto na lang kon san-o sia makaon. Ginapatapik na lang sa refrigerator ang ila mga inughambal sa baylo nga istoryahan ini sa tion sang pagkaon. Kon mag-abot sila sa balay, masig-init lang sila sing pagkaon, matan-aw sing TV, makompyuter, ukon mahampang sing video game. Daw mabudlay na gid bag-uhon ini nga kahimtangan. Gani, may kaayuhan pa bala kon ibalik naton ini nga kinabatasan?

Mga Kaayuhan Sini nga Kinabatasan

Kon tigkalaon, maatipan sang mga ginikanan ang emosyonal nga kinahanglanon sang ila kabataan. Samtang nagakaon, “matawhay nga makaistoryahanay kag makaupdanay ang kabataan kag mga ginikanan,” paathag ni Miriam Weinstein sa iya libro nga The Surprising Power of Family Meals. “Mahimo nga indi masolbar sang pagkaon sing  ululupod ang tanan nga problema sang inyo pamilya, pero daku gid ang mabulig sini kag indi man ini mabudlay himuon.”

Nag-ugyon man sa sini si Eduardo, isa ka amay sa Espanya. “Sang ara pa ako sa poder sang akon mga ginikanan, 11 kami nga nagadungan kaon kada adlaw,” siling niya. “Ginatinguhaan gid ni Tatay nga magpauli kon udto agod ululupod kami magpanyaga. Importante gid ini nga tion para sa amon tanan. Ginaistoryahan namon ang nagakatabo sa isa kag isa. Nagalahuganay kami kag nagakinadlaw. Nalipay gid ako kon madumduman ko ini, amo nga ginatinguhaan ko man nga ilugon ang halimbawa ni Tatay.”

Ang pagkaon sing ululupod makabulig man para mangin maayo ang panglawas sang mga bata. Suno sa pagtuon sang U.S. National Center on Addiction and Substance Abuse sa Columbia University, ang mga kabataan nga nagakaon upod sa ila pamilya sing mga lima ka beses kada semana, wala ginatak-an, wala nagakabalaka, interesado magtuon, kag mas mataas ang grado sa eskwelahan.

“Ang pagkaon sing ululupod makabulig para magbakod ang emosyon sang mga bata,” siling pa ni Eduardo. “Ang akon mga bata nga babayi wala nagaproblema kon san-o sila makaistorya sa amon, kay kada adlaw maistorya nila kami kon tigkalaon. Kag subong isa ka amay, mahibaluan ko man kon may problema sila.”

Makabulig man ang pagkaon sing ululupod para malikawan ang indi maayo nga mga batasan sa pagkaon. Ang University of Navarre sa Espanya nagreport nga mas daku ang risgo sang mga isahanon lang magkaon nga magbalatian sing eating disorder. Matuod, ini nga balatian mahimo nga indi gid malikawan, pero mapahaganhagan ini kon may upod ka pirme sa pagkaon. “Mabatyagan sang mga kabataan nga ginaatipan sila kon regular sila nga nagakaon upod sa ila pamilya. Masigurado nila nga may pamilya sila nga nagapalangga sa ila,” siling ni Esmeralda, nga may duha ka bata nga babayi.

Samtang nagakaon, matudluan man sang mga ginikanan ang ila kabataan parte sa Dios. Mga 3,500 ka tuig na ang nagligad, ginsugo sang Dios ang mga Israelinhon nga hatagan gid sing tion kag tudluan ang ila kabataan parte sa mga kasuguan sang Dios. (Deuteronomio 6:6, 7) “Paagi sa pagpangamuyo kag pagbinagbinag sing isa ka bersikulo sa Biblia subong pamilya, ang tion sang pagkaon mangin tion man sang pagsimba,” siling ni Ángel, nga may duha ka bata. Bangod madamo ang kaayuhan sang pagkaon sing ululupod, ano ang ginhimo sang iban para mahimo ini sing regular?

Paano Ini Himuon?

“Kinahanglan nga planuhon ini sing maayo kag desidido ang tanan nga sundon ini,” siling ni Esmeralda. “Dapat ninyo i-adjust sing maayo ang inyo iskedyul para makaupod ninyo kaon ang pinakaulihi nga nagpauli.” Si Maribel, nga may duha ka bata, nagsiling, “Upod gid kami nagapanyapon kada adlaw, ano man ang matabo.” Kon may bakante nga tion kon Sabado kag Domingo, ang iban nga pamilya nagahanda na sang ila mga lulutuon ukon ginaluto na ini nga daan para may palanyapunon na sila sa bug-os nga semana.

Makabulig man kon tamdon sang kada isa nga importante ang pagkaon sing ululupod. “Gin-adjust ko ang akon iskedyul sa akon obra para makaupod ko sa panyapon ang akon pamilya, kag may daku gid ini nga kaayuhan,” siling ni Eduardo. “Mas nahibaluan ko na karon ang nagakatabo sa akon pamilya. Kinahanglan ko gid hatagan sing daku nga atension ang akon pamilya samtang nagakaon kami, kay ginahatagan ko man gani sing daku nga tion ang akon obra.”

Paano kon may mga isturbo? “Wala sing TV sa amon kalan-an,” siling ni David nga 16 anyos. “Ginakalitan namon ini nga tion para isugid kanday Nanay kag Tatay ang natabo sa amon bug-os nga adlaw, kag pirme nila kami ginahatagan sing maayo nga laygay.” “Sa karon, wala gawa nagaistorya ang mga tin-edyer sa ila mga ginikanan,” siling pa ni David. “Bisan ara ang tanan sa balay, masigkaon lang sila samtang nagatan-aw sing TV. Wala gid nila marealisar kon ano ang kulang sa ila.” Nag-ugyon man sa sini si Sandra nga 17 anyos: “Naluoy gid ako sa mga klasmeyt ko kon magsiling sila, ‘Ano ayhan ang ginbilin ni Nanay  sa ref man?’ Para sa akon, ang pagkaon sing ululupod indi lamang para magkaon. Tion man ini para makakadlaw, makaistoryahanay, kag mapakita ang pagpalangga sa isa kag isa.”

Ang pagkaon sing ululupod mangin “proteksion sa adlaw-adlaw nga mga problema,” suno sa The Surprising Power of Family Meals. Matuod gid bala nga makapasuod ini sa inyo pamilya? Kon masako ka, ang pagkaon upod sa imo pamilya magahatag sa imo sing kahigayunan nga magpundo anay kag mag-istorya sa imo mga pinalangga. May maayo gid ini nga resulta.

[Kahon/Retrato sa pahina 15]

SAMTANG NAGAKAON UPOD SA IMO PAMILYA, MAKATUON KA NGA . . .

Mag-istorya. Matun-an sang mga bata nga maghambal kag mamati sing matinahuron. Ang pag-istoryahanay makapasangkad sang ila bokabularyo kag matudluan sila kon paano ihambal ang ila balatyagon.

Magkaon pirme sing masustansia nga pagkaon.

Magpakita sing maayo nga pamatasan. Magtuon nga mangin maalwan kag indi pagkuhaa pirme ang pinakamaayo nga parte. Magtuon man nga ulikdan ang kinahanglanon sang iban samtang nagakaon.

Magbulig. Makabulig ang mga kabataan sa paghimos sang lamesa ukon pagpasa sing pagkaon. Samtang nagadaku sila, makabulig man sila sa pagdigamo.